Kafedə sizin masanızın yanında iyirmi yaşlarında tünd saçları olan gənc oğlan oturub. Onun pal-paltarı fəhlə sinfinə aid olduğunu göstərir. Bu oğlanın möhkəm əzələli qollarına və qaralmış dərisinə baxanda, onun açıq havada işlədiyini güman etmək olar. Qazon kəsəndir? İnşaat işçisidir? Siz bu naməlum şəxsi utandırmaq istəmirsiniz… lakin ona bir daha diqqətlə nəzər salırsınız. Onun üz cizgiləri əcnəbi olduğunu göstərir. Siz onu utandırmaq istəmirsiniz, amma özünüzü toplamağa macal tapmamış, o sizin diqqətli baxışlarınızı yaxalayır və gülümsəyərək deyir:

— Mən yəhudiyəm.

— Başa düşmədim.

— Mən yalnız sizə qəribə görünmürəm. Mən yəhudiyəm. Bir-iki il olar ki, Misirdə yaşayıram.

Siz öz stulunuzu ona yaxınlaşdırıb soruşursunuz:

— Bura nə üçün gəlmisiniz?

— Bəlkə öz hekayəmi qısaca nəql edim? — deyə, o sorusur.

Razılıq əlaməti olaraq başınızı silkələyirsiniz və o danışmağa başlayır:

Deməli belə, mənim atam hiylə işlədərək əmimin mirasını əlindən almışdı. Əlbəttə, atamın əmimdən daha üstün olması nənəmin istəyi idi. Elə bu hiyləgər planı da nənəm hazırlamışdı. Aldadıldığını öyrənən əmim Esav qəzəblənir və atamı öldürməyə qərar verir. Atam bir cüt corabla başını götürüb arxasına baxmadan qaçır və belə asanlıqla qurtulduğuna şad olur. O, dayısının ailəsində özünə sığınacaq tapır. Siz heç Lavan haqqında eşitmisiniz? Əlbəttə ki, eşitməmisiniz. Həm də onu niyə tanımalısınız ki? O mənim gəldiyim ölkədə maldarlıqla məşğul olan ən nəhəng sahibkar hesab olunurdu. Atam dayısının qızlarından birinə aşiq olur, lakin aldadılaraq qızın bacısı ilə evləndirilir. Lavan hiyləgərə hiylə hazırlayır. Belə deyək, xalam özünə ər tapmaq üçün çox sadəlövh olduğu üçün Lavan bunu onun əvəzinə edir. Ancaq atam axır-əvvəl anam ilə də evlənir. Mənim anam onun ən sevimli arvadı idi. Lakin uzun müddət anamın uşağı olmadığına görə, atamın başqa qadınlardan çoxlu uşağı olur. Ona uşaq doğan qadınlardan biri də anamın həmin sadəlövh görünən bacısı idi. Mən dünyaya gəldiyim zaman ev uşaqla qaynaşırdı. Amma buna baxmayaraq, mən atamın sevimlisi idim. Heç bir uşaq atamdan mənim qədər sevgi və hədiyyə almırdı. Onlar daim mənim paxıllığımı çəkirdilər. Buna görə də onlar məni canlı əşya kimi tacirlərə satdılar və beləcə Misirə gəlib çıxdım. Yəqin ki, atam mənim öldüyümü düşünür. Mən isə sağ-salamatam, üstəlik də çox acam. Siz yeməyinizi sona qədər yeyəcəksiniz?

Boşqabınızı bu gəncə tərəf uzadıb, danışdığı heyrətamiz hekayənin təsiri altında onun qabı necə boşaltdığını seyr edirsiniz! Yaramazlar hiyləgərləri aldadırlar. Kələkbazlar ikiarvadlılara hiylə hazırlayırlar. Bu necə insanlardır ki? Tanrının dünyanı dəyişmək məqsədi ilə istifadə etdiyi məhz həmin insanlardır. Yusif və onun ailəsi, onların həyat hekayələri Müqəddəs Yazıların məğzini təşkil edən kələkbazların və hiyləgərlərin bir neçə nümunəsidir. Yaqub anasının təhriki ilə Esavın xeyir-duasını oğurladı. Dayısı Lavan Yaqub üçün elə bir hiyləgər toy sürprizi hazırladı ki, hətta Yaqub başqa bir qadınla evləndiyini belə anlamadı. O, bunu səhər yuxudan oyanandan, nikah əhdi kəsildikdən, toy tortu yeyildikdən sonra anladı. Bəs Yusif? Onun tovuz quşu kimi geyinib-keçinməsinə, qardaşlarını qəzəbləndirərək gəzib-dolaşmasına bir baxın. O qardaşlar ki, İsrailin on iki qəbiləsi onların adı ilə adlanacaq və İsa Məsihin nəsil şəcərəsində qanuni yerlər tutacaqdılar. Bəli-bəli, bu insanlar İsa Məsihin nəsil şəcərəsini təşkil edəcəkdilər!

İsa Məsihin əcdadlarının ağacı ilə yuxarı qalxsanız, orada qurdların yediyi almalarla rastlaşacaqsınız. Bu nəsil şəcərəsi Əhdi-Cədidin birinci fəslində qeyd edilib. Matta qırx iki ulu babanın adını sadalayır və onların hər biri kifayət qədər şübhəli şəxsdir. Bir neçə nümunəyə nəzər salmaq istərdinizmi?

Müqəddəs Kitabda «səhnə arxasında» qalan şeylər bizim suallarımız üçün şərait yaradır. Müqəddəs Yazıları oxuyarkən, təəccüb içərisində pıçıldamamaq mümkün deyil: «Maraqlıdır, görəsən…»

«Maraqlıdır, Həvva bu hadisələrdən sonra meyvə yedimi?»

«Maraqlıdır, fırtına zamanı Nuh yata bilmişdimi?»

«Maraqlıdır, Yunus balığı sevirdimi və Yeremiyanın dostları ilə yoldaşlıq edirdimi?»

«Görəsən, Musa sonralar həmin koldan uzaq qaçırdımı? İsa Məsih lətifələr danışırdımı? Peter bir daha suyun üzərində gəzməyi sınaqdan keçirtmişdimi?»

«Əgər Paul hansısa bir qadına evlənmək təklif etsəydi, həmin qadın ona ərə gələrdimi?»

Müqəddəs Kitab çoxlu dəlikləri olan hasara bənzəyir. Bu dəliklərin sayından əsas məsələnin nədən ibarət olduğunu anlaya bilirsən, amma bütün mənzərəni tamlığı ilə görmək mümkün olmayacaq. Bu, Tanrı ilə ünsiyyət quran insanların surəti təsvir olunmuş alboma bənzəyir, lakin onların aqibəti açıqlanmır. Burada son nəticəni əldə etməyən simalar var ki, böyük miqyaslı dramda iştirak edirlər.

Buna görə də biz bilmək istəyirik:

Zina üstündə tutulan qadın (Yəhya 8:3–11-ə bax) evə qayıtdıqdan sonra ərinə nə söylədi?

Cindən azad olan insan sonra çörək pulunu necə qazanmağa başladı? (məsələn, Mark 5:2–19-a bax və başqa yerlər).

Yairin qızı ölülərdən dirildiyinə görə nə vaxtsa peşmançılıq hissi keçirmişdimi? (Luka 8:41–56-a bax).

Hansısa şəxsdən bəhs edən hər fəsildə hasardakı dəliklərlə, albomdakı şəkillərlə və «maraqlıdır, görəsən…» kimi suallarla qarşılaşacaqsınız. Lakin heç bir hadisə İsa Məsihin doğuluşu qədər böyük maraq doğurmur. İnsanlar biz onları sorğu-suala tutmağa imkan tapmamış peyda olur və yoxa çıxırlar. Rəbbi qəbul etmək üçün həddindən artıq məşğul olan mehmanxana sahibi (Luka 2:7-ə bax), nə vaxtsa Kimi qəbul etməkdən imtina etdiyini bildimi? Çöldəki çobanlar mələklərin oxuduğu nəğməni sonra da xatırlaya bildilərmi? (Luka 2:13) Bəs ulduzu izləyən müdrik adamlar Körpəyə səcdə qılmağın necə bir hiss olduğundan bəhs etdilərmi? (Matta 2:1–12-ə bax) Yusif, xüsusilə də Yusif! Mənim ona o qədər sualım var ki.

Görəsən, o, İsa Məsihlə qol güləşdirmişdimi? İsa onun qalib gəlməsinə izin vermişdimi?

Görəsən, Yusif dua etdiyi zaman gözlərini qaldırıb onu dinləyən İsa Məsihi görmüşdümü?

Misir dilində «İsa» necə səslənirdi?

Müdrik adamlar sonra nə etdilər?

Yusifin sonrakı həyatı necə oldu?

Biz Yusif barədə başqa heç nə bilmirik. Onun birinci hissədəki rolu o qədər önəmlidir ki, biz dramın digər hissələrində də onun iştirakını görmək istəyirik. İsa Məsih on iki yaşında olarkən Yerusəlimdə baş vermiş qısa səhnədən sonra (Luka 2:41–51), Müqəddəs Kitabın səhifələrində bir daha Yusiflə rastlaşmırıq. Onun sonrakı həyatı barədə heç bir məlumatımız yoxdur və biz Yusifin başına gələnləri yalnız təxmin edə bilərik.

Lakin mənim ona vermək istədiyim ən vacib sual Bet-Lexem barədədir. Onların tövlədə keçirtdikləri həmin gecə haqqında daha çox şey bilmək istəyirəm. Mən orada Yusifi görürəm. Otlaqlar ay işığına bürünüb. Səmada ulduzlar sayrışır. Uzaqdan Bet-Lexemin işıqları görünür. Yusif isə axurun yanında ora-bura gəzişir.

Yusif İsa Məsih doğularkən nə düşünürdü? Məryəm Körpəni dünyaya gətirdiyi vaxt Yusifin düşüncəsindən hansı fikirlər keçirdi? O, əlindən gələn hər şeyi etdi, suyu isitdi və Məryəmin uzana bilməsi üçün yer hazırladı. O, tövlədə Məryəm üçün bacardığı qədər rahat yer hazırladı və sonra oradan çıxdı. Məryəm ondan çölə çıxmağı xahiş etdi, onsuz da onun orada dayanmağa gücü çatmazdı.

Tövlədən çıxıb İsa Məsihin doğuluşunadək gözlədiyi bir ömür qədər uzun gələn o vaxt ərzində Yusif nə düşünürdü? O, gecə çölə çıxıb ulduzlara baxırdı. Görəsən, dua edirdimi?

Bəzi səbəblərə görə onu lal-dinməz təsəvvür edə bilmirəm. Onun həyəcanla ora-bura gəzişdiyini görürəm. O, gah başını yelləyir, gah da əllərini ovuşdururdu. O, bu cür gözləmirdi. Görəsən, o vaxt Yusif nə danışırdı…

İsa oradan keçəndə vergi yığılan yerdə oturan Matta adlı bir adamı görüb ona dedi: «Ardımca gəl». O da durub İsanın ardınca getdi (Matta 9:9).

Bu ifadəni maraqlı edən onun kimə, yəni vergi yığan şəxsə ünvanlanmasıdır. Dövlətin pulunu oğurlayan lovğa və acgöz məmuru televiziyada vəz edən başdan-ayağa riyakar vəzçi ilə birləşdirin. Onun üzərinə satqın vəkilin həyasızlığını və arxadan zərbə vuran bir insanın alçaqlığını əlavə edin. Onun da üzərinə fahişənin qazandığı pulla yaşayan «ədəbli» bir şəxsi səpin və sonunda onu «mənəvi əqidəsi» olan narkotik alverçisi ilə bəzəyin. Bu birləşmədən nə hasil olacaq?

Eramızın ilk yüz illiyində yaşayan vergiyığan.

Yəhudilərin fikrincə, canlı varlıqlar içərisində vergiyığanlar heç də planktonlardan[1] daha üstün bir canlı hesab edilmirdilər. Qeysər Yəhudeyanın bu vətəndaşlarına insanlardan vergi qismində, demək olar ki, hər şey almağa icazə vermişdi. Onlar sizin qayıqlarınızı, tutduğunuz balıqları, evinizi, məhsulunuzu əlinizdən ala bilərdi. Beləliklə, qeysər qeysərə düşən payı alırdı və vergiyığanlara da bundan bəzi şeylər düşürdü.

Matta dövlət qulluğundakı vergiyığan idi. Şəxsi vergiyığanlar çirkli işlər üçün muzdla başqalarını tuturdular. Matta kimi dövlət vergiyığanları öz uzun limuzinlərində kasıb kəndlərə yola düşür və işə ciddi girişirdilər. Onların həyat yolu ştopor[2] kimi «düz» idi.

Anadan olanda adını Levi qoymuşdular (Mark 2:14; Luka 5:27–28-ə bax). Bu ad «levili» sözü ilə eyni mənanı daşıyırdı və kahinlik təbəqəsinə aid edilirdi. Bəlkə də, onun valideynləri Levinin kahin olacağını arzulayırdılar. Əgər belədirsə, onda o öz ailəsində səfil vəziyyətində idi.

Təxmin etmək olar ki, hər kəs ondan qaçırdı. Qonşular piknik edirlər? Onu heç vaxt dəvət etməzdilər. Məzunların buraxılış gecəsidir? Nədənsə onun adını siyahıya daxil etməyiblər. Hepatit virusu kimi hamı ondan uzaq qaçırdı. Hər kəs Mattadan uzaq olmağa çalışırdı.

İsa Məsihdən başqa. «…ona dedi: «Ardımca gəl». O da durub İsanın ardınca getdi».

Yəqin ki, Matta mənəvi cəhətdən buna hazır idi. Çətin ki, İsa Məsih onu uzun müddət dilə tutardı. Mattanın şübhəli dostları və İsa Məsihin yenicə seçdiyi şagirdlərin bir-birinin mobil telefon nömrələrini götürməsi də şübhə altında qaldı. «Sonra Levi evində İsaya böyük bir qonaqlıq verdi. Onlarla birgə bir çox vergiyığan və başqa adamlar süfrəyə oturmuşdu» (Luka 5:29).

Sizcə, bu ziyafət nə üçün idi? Gəlin düşünək. Mən Mattanın öz ofisinə qayıdaraq əşyalarını necə topladığını görürəm. O, illik Kvislinq[3] mükafatı ilə təltif edilmiş tərifnaməsini və çirkli fəndlər kollecinin diplomunu divardan çıxarır. İş yoldaşları ona suallar verməyə başlayır:

— Matta, nə baş verib? İstirahətə gedirsən?

— Ey Matta, nədir, səni işdən qovublar?

Matta nə deyəcəyini bilmir. O, işini dəyişmək barədə nəsə mızıldanır. Lakin qapının ağzına çatanda, ayaq saxlayır. Əşyalarını qoyduğu qutu əlində iş yoldaşlarına nəzər salır. Onların görünüşü çox əzgindir, həmçinin kədərli və məyus halda öz masalarının ətrafında oturublar.

Onu qəhər boğur. Bu oğlanlar çətin adamlardır. Analar öz övladlarını bu oğlanlarla qorxudur, onların bu oğlanlar kimi ola biləcəyini söyləyirlər. Onlar söyüşkəndirlər. Pozğun Maslenitsa[4] karnavalının əxlaq nümunəsidirlər. Çirkli işlərə mərc qoyan insanlar onların telefonlarında birinci siyahıdadır. Gecə klublarındakı nəzarətçilər onların doğum gününü yaxşı xatırlayır. Amma bütün bunlara baxmayaraq, dost dostdur. Axı o, başqa nə edə bilərdi? Onları da İsa Məsihlə görüşə dəvət etsin? Elə bircə bu çatışmırdı. Qoyunlar qəssabı sevdikləri kimi, onlar da vəzçiləri «sevirdilər». Bəlkə deyim onlar televiziyada ruhani kanal açsınlar? Onda onlar elə düşünəcəklər ki, Məsihin pərəstişkarı olmaq üçün saçını şəkər pambığı kimi düzəltmək ən vacib tələbdir. Bəlkə onların masalarındakı qutuların içərisinə Tövrat kitabı atım? H-m-m, məncə, yox, çünki onlar oxumağı belə bacarmırlar.

Beləliklə, daha nə edəcəyini bilməyən Matta, çiyinlərini çəkir və başını yelləyə-yelləyə hər kəslə sağollaşır.

— Lənətə gəlmiş allergiya, — deyərək gözünün kənarındakı yaşını silir.

Sonra tarix təkrarlanır. Kreditini bağlamaq üçün Matta bara daxil olur. Oradakı şərait fəhlələr üçün ən münasib yer idi. Buranın divarları sürtülmüş, siqaret tüstüsündən qaralmışdı. Bilyard masasının üzərindəki çilçıraqdan pivə reklamı sallanır, küncdə musiqili aparat qoyulmuşdu. Şəhərkənarı kluba bənzəməsə də, Matta üçün ora ikinci ev idi.

Matta barmenə yaxınlaşıb çıxıb gedəcəyini söyləyəndə, o soruşur:

— Ey Matta, mənə bax, sənə nə olub?

Matta dodağının altında yerdəyişmə haqqında nəsə mızıldanır və daxilindəki sıxıcı bir boşluqla oradan uzaqlaşır.

O, axşama doğru yemək vaxtı İsa Məsihlə görüşür və Ona öz çətinliklərindən danışır.

— Bilirsən, mənim dostlarım, iş yoldaşlarım, barda tanış olduğum oğlanlar var.

— Onlara nə olub ki? — İsa Məsih soruşur.

— Bilirsən, biz həmişə bir yerdə olmuşuq. Mən yəqin ki, onlar üçün çox darıxacağam. Məsələn, Coş, — əlbəttə, o, süddən çıxmış ağ qaşıq deyil, lakin bazar günləri yetimlərin qayğısına qalır. Bəhruz isə idman döşəyi üzərində səni ayı kimi parçalaya bilər, amma mənim ondan yaxşı dostum olmayıb. O, üç dəfə mənim əvəzimə borc ödəyib.

İsa Məsih davam etməsini işarə ilə bildirib soruşur:

— Bəs problem nədədir?

— Başa düşürsən, İsa, mən bu oğlanlar üçün çox darıxacağam. Əlbəttə, mən Peterə, Yaquba və Yəhyaya qarşı deyiləm… sadəcə onlar işıqlı bazar günü səhəri, mən isə şənbə gecəsi kimiyəm. Başa düşürsənmi, mənim öz əhatəm var.

İsa Məsih gülümsəyir və başını tərpədərək deyir:

— Eh Matta, Matta. Yəqin ki, Mənim səni karantinə göndərdiyimi düşünmürsən? Mənim ardımca gəlmək — dostlarını unutmaq demək deyil. Əslində, tam əksinədir. Mən onlarla da tanış olmaq istəyirəm.

— Sən ciddisən? İsa, amma bu oğlanlar… onlardan bəziləri şərti olaraq azadlığa buraxılanlardır. Coş ruhani həsr olunma günündə heç təmiz corab da geyinməmişdi.

— Matta, Mən sənə dindarlıq haqqında danışmıram. Səndən soruşmaq istəyirəm: «Sən necə əylənməyi xoşlayırsan? Boulinqlə? Monopoliya ilə? Bəs qolf necə?»

Matta gözlərini bərəldərək deyir:

— Sən mənim necə yemək hazırladığımı görməlisən. Böyük balıq Yunusla necə bacardısa, mən də ət tikələri ilə işləməyi elə bacarıram.

— Əla. — İsa Məsih gülümsəyir. — Onda mükəmməl bir əyləncə gecəsi hazırlayaq. Ümumi qonaqlıq təşkil edək. Bütün dəstəni bir yerə topla.

Matta böyük bir həvəslə işə başlayır. Restorana zəng vuraraq evə yemək sifariş edir, katibəsinə tapşırıq verir:

— Təranə, hər kəsə xəbər ver. Bu gün mənim evimdə ziyafət var. Oğlanlara xəbər yolla, bizə gəlsinlər və dostlarını da özləri ilə gətirsinlər.

Beləliklə, İsa Məsih Mattanın iki mərtəbəli, dəbdəbəli və Qalileya gölünə mənzərəsi olan evinə təşrif buyurur.

Avtomobil dayanacağında «BMV»dən tutmuş «Harley-Devidson»a və uzun limuzinə qədər hər cür avtomobil görmək olardı. Oraya toplaşan insanlara diqqətlə nəzər salsanız, klerikal simpoziumundan[5] başqa hər cür məsələlərin müzakirə olunduğunu görərsiniz.

Oğlanların qulaqlarında sırğalar, qızların bədənlərində döymə şəkillər. Laklı saç düzümləri. Musiqinin səsindən qulaq batır. Matta izdihamın içərisində var-gəl edərək, ATS-dəki çilingərdən daha çox əlaqələr yaratmağa çalışır. Matta Peteri zalımların orkestrinə, Martanı isə mətbəxdə xidmət edənlərə qoşur. Şimon məktəb polemik klubundan tanıdığı köhnə dostu ilə görüşür. Bəs İsa Məsih? O, nur saçır. Bundan daha yaxşı nə ola bilərdi? Günahkarlar və salehlər eyni damın altında toplaşıb və heç kim bir-birinin harada olduğunu araşdırmır. Təxminən bir saatdan sonra qapılar açılır və içəri soyuq külək daxil olur. Deyəsən, yenə kimsə gəldi. «Fariseylərlə onların ilahiyyatçıları şikayət etməyə başladı. Onlar İsanın şagirdlərinə dedi: “Niyə vergiyığanlar və günahkarlarla birgə yeyib-içirsiniz?”» (Luka 5:30).

Ruhani polislər hər şeydən iyrənirmiş kimi dodaqlarını büzərək içəri daxil olurlar. Qoltuqlarının altında qara və qalın kitab var. Kahinlik libaslarının yaxasını çox möhkəm düymələdiklərindən, boyunlarındakı damarlar şişmişdi. Onlar da qızartma yemək istəyirlər, lakin bifşteks yox.

Matta ilk olaraq otaqda hərarətin qalxdığını hiss edir.

— Siz ki dindar insanlarsınız, — içəri daxil olanlardan biri dillənir — kiminlə oturub-durduğunuza bir baxın.

Matta bilmir özündən çıxsın, yoxsa evindən çıxıb getsin. Matta onların sualına cavab verməyə macal tapmamış, İsa söhbətə müdaxilə edir və izah edir ki, Matta məhz olmalı olduğu yerdədir. «Sağlamların deyil, xəstələrin həkimə ehtiyacı var. Mən salehləri deyil, günahkarları tövbəyə çağırmaq üçün gəlmişəm» (Luka 5:31–32).

Sən işə bir bax! Fırıldaqçı Matta İsa Məsihin şagirdinə çevrilir. O, cəmiyyətin din xadimlərini qəzəbləndirəcək yemək-içmək hazırlasa da, İsa Məsih bu vəziyyətdən razı qalır. Yaxşı oğlanlarla hər şey qaydasındadır, pis oğlanlar isə getməlidirlər. Doğrudan da, işə bir bax!

Bəs biz bununla nə etməliyik?

Məsələ ondadır ki, siz özünüzü bu zülmkarlar masasının hansı tərəfində görürsünüz. Siz də, mən də Mattalarıq. Mənə belə baxmayın. Hətta bizim ən yaxşılarımız belə, Mattanın masasının arxasında otura bilmək üçün kifayət qədər yalançıdır. Bəlkə də siz heç vaxt vergi yığmamısınız, ancaq azadlığı oğurlamısınız, həqiqəti tapdalamısınız, yanlış etibar krediti toplamısınız, zəifləri soymusunuz. Bəs biz sizinlə birlikdə kimlərik? Biz eynilə Matta kimiyik.

Əgər siz bu masanın arxasında oturmağa davam etsəniz, onda belə bir təklif alacaqsınız: «Ardımca gəl». Nə olsun ki, siz yaxşı ad çıxartmamısınız? Matta da belə idi. Bəlkə siz də sonda öz Müjdənizi yazacaqsınız.

Əgər bu masadan uzaqlaşsanız, aydınlıq əldə edəcəksiniz. İsa Məsihin ardınca getmək üçün fövqəltəbii bir şey lazım deyil. Onun ardınca getmək üçün dostlarınızı unutmaq lazım deyil. Əksinə, onlardan bir neçəsini özünüzlə götürmək heç də pis olmazdı. Bəs siz bifşteks bişirə bilirsiniz?

Günlərin bir günü məndən qolf oynamağa dəvət etdilər. Oyunda iki pastor, kilsə rəhbəri və bir «b.e. Matta»sı var idi. Dörd saatını üç məsihçi ilə, xüsusilə də ikisi kafedradan vəz edən şəxslərlə keçirəcəyi fikri ona o qədər də cəlbedici görünməmişdi. Lakin onun ən yaxın məsihçi dostu (həm də müdiri) «Matta»nı inandırmağı bacardı və o bizimlə qolf oynamağa razılaşmışdı. Sizə bir şad xəbər verim ki, o, sonda bu təcrübəni uğurlu hesab etdi. O, doqquzuncu qolf yuvasının yanında dayandı və bizlərdən birinə tərəf çevrilərək dedi: «Siz heç də pis oğlanlar deyilsiniz». Məncə, o, bu sözləri demək istəyirdi: «Çox şadam ki, siz məni Müqəddəs Kitabdan sitatlarla atəşə tutmadınız. Çox sağ olun ki, mənim danışdığım lətifələrə güldünüz və özünüz də bir neçəsini danışdınız. Normal insanlar olduğunuz üçün sizə minnətdaram». Biz öz mənəvi səviyyəmizi aşağı endirmədik. Amma onu başımızdan yuxarı da qaldırmadıq. Biz sadəcə mehriban idik. Mehriban və sadə.

Məsihin ardıcılları bəzən bu sadəlikləri ilə müəyyən edilir.

Arkanzas ştatının kiçik bir şəhərində xəstə uşağı olan tənha ana yaşayırdı. Qonşu mütəmadi olaraq onlara gəlib uşağın yanında otururdu ki, həmin qadın dükan-bazara gedib-gələ bilsin. Bir müddətdən sonra bu qonşu ona öz vaxtından daha dəyərli bir şey bəxş etdi. O, bu qadına öz imanı barədə danışdı və həmin qadın Matta kimi davrandı. O, İsa Məsihin ardınca getdi.

Bu cavan ananın rəfiqələri ona etiraz etməyə başladılar:

— Sən bilirsən bu insanlar nələr öyrədirlər? — deyə onlar qarşı çıxmağa çalışırdılar.

— Mən bir şey bilirəm, — deyə bu qadın cavab verdi, — O mənim övladımın qayğısına qalır[6].

Məncə, bu cavab İsa Məsihin xoşuna gələrdi. Bəs siz necə düşünürsünüz?

Bir-birindən bu qədər fərqlənən başqa iki insan ola bilərmi?

Ona aşağıdan yuxarı baxırlar. Bu qadına isə yuxarıdan aşağı baxırlar.

O — ruhani rəhbərdir. Bu qadın isə — küçə qadınıdır.

Onun həyatı — yüksək əxlaqi dəyərləri nümayiş etdirir. Bu qadının həyatı isə onların pozulmasını əks etdirir.

O, ziyafət düzəldib. Bu qadın isə ziyafətə rüsvayçılıq gətirib.

Kefernahumun digər sakinlərdən bu iki nəfərdən hansının daha mömin olduğunu soruşsanız, onlar Şimonu seçəcəklər. Başqa cür ola da bilməzdi, axı o, ilahiyyatı araşdırır, dindar firqəyə aid şəxsdir. Hər kəs onu seçərdi. Daha doğrusu, İsa Məsihdən başqa hər kəs. Məsih onların ikisini də tanıyırdı. İsa Məsih bu qadını göstərdi. Hətta Məsih bu qadının Şimondan daha mömin olduğunu bildirdi. Bunun nə üçün belə olduğunu izah da etdi.

Şimon bunun səbəbini bilməkdə maraqlı deyildi. Onu tamamilə başqa şey düşündürürdü: «Bu fahişə qadın mənim evimə daxil olmağa necə cürət edə bildi?» O bilmirdi ki, bu qadına bağırsın, yoxsa onun evə daxil olmasına izin verən qulluqçuya. Axı bu, rəsmi görüşdür! Ancaq dəvət olunanlar gələ bilərlər. Bu ziyafət xüsusi seçilmişlər üçündür. Cəmiyyətin qaymaqları üçündür. Bəs bu tullantı parçasını evə kim buraxıb?

Şimon qəzəblənir. «Bir buna baxın, İsanın ayaqlarının yanında sürünür. Dayanmadan Onun ayaqlarını öpür! Əgər İsa, həqiqətən, Özünün iddia etdiyi Şəxs olsaydı, onda bu qadının Ona toxunmasına izin verməzdi».

Şimonun həmin gün aldığı dərslərdən biri bu idi: əgər İsa Məsihin onları eşitməsini istəmirsənsə, onda belə fikirlərdən uzaq ol. Axı İsa Məsih onun fikirlərini eşidirdi. Buna görə də onunla bəzi fikirləri bölüşməyə qərar verdi.

Xəbərdarlıq: Bu fəsildə oxuduqlarınız sizdə aclıq hissi yarada bilər. Ən yaxşısı, onu mətbəxdə oxumaqdır.

Mən pastor xidmətimə Mayamidə Florida ştatında başlamışam. Bizim məbəddə yemək bişirməyi sevən cənublu qadınların sayı çox idi. Subay olduğum üçün dadlı yeməkləri çox sevirdim. Bura elə mənim yerim idi. Bizim məbəddə bazar günü axşamları birlikdə şam etmək adət halını almışdı. Təxminən üç aydan bir ziyafət təşkil edirdik.

Bəzi məbədlərin yeməyi «ümumi qazan» adına layiq idi ki, bu da nə yeyəcəyinizin bəlli olmaması demək idi. Bizdə isə belə deyildi. Bizim şam yeməklərimiz əsl ziyafət idi. Yerli mağazalar ehtiyat ərzaq tədarük etsinlər deyə, onlara əvvəlcədən xəbardarlıq etməyimizi xahiş edirdilər. Aşpazlıq kitabları göydə satılırdı. İbadətlərə nadir hallarda gələn insanları asanlıqla yemək növbəsində görmək olardı. Qadınlar üçün bu ziyafət elan olunmamış aşpazlıq müsabiqəsi, kişilər üçün isə qarınqululuq vaxtı idi.

Bilirsinizmi, məbəddə, sözün əsl mənasında, «Süleyman peyğəmbərin süfrəsi» qurulurdu. Ananas şirəsində incə doğranmış ət, bişmiş paxlalı bitkilər, turşular, marinadlar, qozlu piroqlar (oy, ağzımın suyu klaviaturanın üzərinə töküldü!). Vəzçilərin arasında ağır çəkili kişilərin nə üçün bu qədər çox olduğunu heç düşünmüsünüzmü? Sanki bu cür qonaqlıqlardan ötrü xidmət etməyi seçmisən.

Subay olduğum üçün bu cür şam yeməklərini yaşamaq uğrunda mübarizə üsulu seçmişdim. Başqaları hansı yeməyi hazırlayacaqlarını planlaşdıranda, mən dəvələrdən ehtiyat toplamaq nümunəsi götürürdüm. Bu ziyafətə hər kəs nəsə gətirməli olduğu üçün mən bir qayda olaraq, bazar günü axşamları soyuducumun bütün rəflərini boşaldırdım. Nəticə çox acınacaqlı olurdu. Bir dəfə mən yarım qutu yerfındığı gətirmişdim. Başqa bir vaxt isə altı ədəd cemli sendviç gətirmişdim. Mənim ən yaxşı hədiyyələrimdən biri ağzı açılmamış çipsi qutusu idi. Daha bahalı hədiyyələrimdən biri isə hələ ağzı açılmamış konservləşdirilmiş pomidor şorbası idi.

Əlidolu olmasam da, heç kim şikayətlənmirdi. Siz bizim qadınların münasibətini görsəydiniz, mənim milad üçün hazırlanan ən dadlı hind toyuğu gətirdiyimi düşünərdiniz. Onlar mənim gətirdiyim yerfındığı qutusunu götürüb fəxrlə digər yeməklərin yanına qoyur və mənə boşqab uzadırdılar.

— Hə, Maks, utanma. Özünə bol-bol yemək çək.

Mən heç də utanmırdım! Kartof püresinin üzərində ətli sous… Mal əti qızartması.. Qızardılmış çolpa… Hər yeməkdən bir az götürürdüm, bircə yerfındığından başqa.

Mən yoxsul kimi gəlirdim, lakin padşah kimi bayram edirdim!

Paul heç vaxt bizim ziyafətlərimizdə iştirak etməsə də, bu ziyafətin xarakteri onun xoşuna gələrdi. O deyərdi ki, İsa Məsih də mənim üçün bu qadınların etdiyini edib. Məsih Öz sevgisi naminə və bizim xahişimizlə bizi süfrəsinə dəvət edir. Bizim bu ziyafətdəki yerimizi özümüzlə gətirdiyimiz ərzaqlar müəyyən etmir. Əslində, biz nə gətiririksə-gətirək, Onun süfrəsinin yanında yoxsul görünəcək. Bizdən tələb olunan yeganə şey — aclığımızı etiraf etməkdir. Çünki yazılıb: «Nə bəxtiyardır salehlik üçün acıb-susayanlar, çünki onlar doyacaqlar» (Matta 5:6).

Beləliklə, bizim aclığımız bizə əzab verən tamahkarlıq deyil, zövq almağımız üçün Rəbbin bizə verdiyi istəkdir. Biz öz zəifliyimizi inkar etməməli, əksinə, onu etiraf etməliyik. Paul bu ayələri yazarkən, elə bunu nəzərdə tutmurdumu: «Biz hələ gücsüz ikən Məsih müəyyən zamanda allahsız adamların uğrunda öldü. Saleh bir adam uğrunda kiminsə ölməsi çətin işdir; bəlkə də yaxşı bir adam uğrunda kimsə ölməyə cəsarət edər. Lakin Allah bizə olan məhəbbətini bununla sübut edir ki, biz hələ günahkar ola-ola Məsih bizim uğrumuzda öldü» (Romalılara 5:6–8).

Onun yanından dəfələrlə keçmişəm. Yolumun üstündə olan bu torpaq yığınını hər gün görürdüm. Hər dəfə də öz-özümə deyirdim: «Bir dəfə ora getməliyəm».

Bu gün həmin «bir dəfə» gəlib çatdı. Gərgin, işlə dolu cədvəlimdən mənə otuz dəqiqə ayırmasını xahiş etdim və o yerə getdim.

Dörd yolayrıcı görünüşcə San-Antonioda digər yolayrıcılarından heç nə ilə fərqlənmirdi. Lakin köhnə çuqun lövhənin altını şimal-qərbə çevirin və siz inkişafın coşqun axınında dəyişikliyə uğramadan möhkəm dayanan tarixin adacığına düşəcəksiniz.

Yəqin ki, lövhədə nə yazıldığını soruşacaqsınız. «Dok-Hilin qəbri».

Mən maşını saxlayanda göyün üzü tutulmuşdu, yağış yağmaq istəyirdi. Mən getdiyim yerə çatmışdım. Baxımsız cığırla yüzdən artıq başdaşının yanından ötüb keçməli idim. Nəhəng palıd ağacının açılmış budaqları bu məqbərələrin üzərində baş-başa vermişdi. Səhər şehindən rütubətli olan hündür otlar topuqlarıma sürtünürdü.

Zamanla kələ-kötürləşmiş və deşik-deşik olmuş məzar daşları keçmişin izlərini daşıyırdı.

«Allah rəhmət etsin» yazılı başdaşlarını Şmidt, Faustman, Qryundmayer və Ekkert kimi adlar ayırır.

Burada Rut Leysi dəfn olunub. Napoleonun dövründə 1807-ci ildə doğulub. 1877-ci ildə — bir əsr bundan qabaq vəfat edib.

Düz mənim dayandığım yerdə, soyuq dekabr günündə səksən il bundan qabaq təsəlli tapa bilməyən ana fəryad edirdi. Yazısı sadədir: «Körpə Bold — 1910-cu il 10 dekabrda doğulub və vəfat edib».

On səkkiz yaşlı Harri Ferqyuson 1883-cü ildə bu cür vida sözü ilə dəfn olunub: «Rahat yat, yorğun gənc səyyah». Mən onun niyə yorulduğunu bilmək istəyərdim.

Sonra onu gördüm. Qəbiristanlığın şimal hissəsində məzar daşının üzərinə həkk olunmuşdu. Bu yazı Qreys Luelin Smitin fani bədəninin son mənzili barədə məlumat verirdi. Nə doğum, nə də ölüm tarixi var idi. Yalnız onun iki həyat yoldaşının adı və belə bir başdaşı yazısı var idi:

Məktəb illərimin iki ili parad zamanı orkestrdə tuba[12] daşımağa həsr olunmuşdu. Anam istəyirdi ki, mənim musiqi təhsilim olsun. Lakin xor artıq formalaşmışdı. Orkestrdə isə heç kim tubada ifa etmirdi. Buna görə də mən ora yazıldım. Bəlkə də siz bunu Allahın çağırışı adlandırmazdınız. Ancaq bu, vaxtın boş yerə sərf olunması deyildi.

Mən baş təbilçi ilə görüşlərə gedirdim.

Ağ ayaqqabı kremi ilə məktəb avtobusunun yanlarına şəkil çəkməyi öyrəndim.

Öz hissənə aid notları unudanda, müştüyü dodaqlarına qoyub şübhələri tamamilə yox edə-edə özünü tubanı çalmış kimi göstərmək daha yaxşıdır, nəinki, həqiqətən, ifa etmək.

Musiqi harmoniyası haqqında bəzi həqiqətləri öyrəndim. İndi onları sizə izah edəcəyəm. Mən böyük barabanın yanında addımlayırdım. Necə də gurultulu səsdir. Bum-m. Bum-m. Bum-m. Dərin, yoğun səsli, güclü. Düzgün musiqi üçün doğru həcmdə barabandan yaxşısı yoxdur. Bum-m. Bum-m. Bum-m.

Addımladığım cərgənin kənarında fleyta irəliləyirdi. Ah, necə də uca səslərdir! Təsirli, buludlara qədər yüksələn. Məndən qabaqkı cərgədə baş boruçumuz gedirdi. O, həmişə orkestrdə idi. Bəzi oğlanlar basketbol oynayanda, digərləri maşın sürəndə, o, daima truba çalırdı. Bu, qeyri-adi idi. Onu xəttə qoyub ifa etməyə imkan verin. O sizin ruhunuzu oxşayacaq. O, bayrağı da qaldıra bilər. Əgər stadionumuzun damı olsa idi, onu da qaldıra bilərdi.

Fleyta və truba müxtəlif səslər çıxarır. (Görürsünüzmü? Dedim axı orkestrdə çox şeylər öyrəndim!) Fleyta pıçıldayır. Truba isə qışqırır. Fleyta sakitləşdirir. Truba çağırış verir. Müəyyən həcmdə səslənən truba ilə heç nə müqayisə oluna bilməz. Əks halda, kütləni külək aparar. Bir müddətdən sonra həzin, xoşagələn səsi dinləmək istəyirsən. Sakit fleytanı dinləmək pis olmazdı. Lakin melodiyada ritm yoxdursa, məlahətli fleyta səsi də şit görünə bilər. Məhz buna görə də barabana ehtiyac var.

Amma kim tək barabana qulaq asacaq? Nə vaxtsa bir barabandan ibarət orkestr görmüsünüz? «Orkestrsiz yüz baraban» simfoniyasına gedərdiniz? Düşünürəm ki, yox. Ancaq hansı orkestr barabansız, ya fleytasız, ya da trubasız keçinir?

Məlahətli fleytanın cəsarətli trubaya,

cəsarətli trubanın sadiq barabana,

sadiq barabanın məlahətli fleytaya,

məlahətli fleytanın cəsarətli trubaya ehtiyacı var.

Mənanı tutdunuzmu? Burada əsas söz «ehtiyacı var»dır. Onlar bir-birinə lazımdır. Ayrı-ayrılıqda onlar musiqi yaradır. Birlikdə isə möcüzə.

Beləliklə, iyirmi il əvvəl məktəb orkestrində gördüyümü mən bu gün məbədlərdə görürəm. Bizim bir-birimizə ehtiyacımız var. Hamı eyni alətdə çalmır. Kiminsə hündür, kiminsə aşağı registri[13] var. Biri solo çalır, digəri dirijorluq edir. Hər kəs eyni səsi ifa etmir. Bəzilərində təsiredici, bəzilərində çağırışvericidir. Hamımızda eyni qabiliyyət yoxdur. Kimisi bayraq qaldırılan zaman xətdə dayanmalı, kimisi isə arxa cərgədə şeypur çalmalıdır. Hər birimizə yer tapılacaq.

Kimsə barabanda (Marta kimi);

Kimsə fleytada (Məryəm kimi);

Kimsə də trubada (Lazar kimi) ifa edir.

Məryəm, Marta və Lazar, demək olar ki, İsa Məsihin doğma ailəsi idi. Rəbb Lazarı ölülərdən dirildəndən sonra onlar İsa üçün şam yeməyi təşkil etmək qərarına gəldilər. Hörmət əlaməti olaraq Onun şərəfinə ziyafət verdilər (Yəhya 12:2-ə bax).

Onlar başda oturmaqdan ötrü mübahisə etmədilər. Bir-birinin bacarığına həsəd aparmadılar. Özlərini başqasından üstün saymağa çalışmadılar. Hər üçü bir məqsəd üçün birgə səy göstərdi. Hər biri məqsədə çatmaq üçün öz xüsusi qabiliyyətini əsirgəmədi. Marta xidmət göstərirdi: o, həmişə işçi mövqeyində dayanırdı. Məryəm səcdə edirdi: o, ətri bütün otağı dolduran xalis nard yağı ilə Rəbbi məsh etdi. Lazar isə həmişə (həmişəki kimi) hekayə danışmağa hazır idi.

Üç insandan hər birinin öz bacarığı və xüsusi məharəti var idi. Hər biri eyni dəyərdə idi. Bu barədə düşünün. Bu ailə üçündən biri olmadan bacara bilərdimi?

Bəs biz bu üçü olmadan öhdəsindən gələ bilərikmi?

Hər məbədin öz Martasına ehtiyacı var. Yox, belə yox. Hər məbəd yüzlərlə Martaya ehtiyac duyur. Onlar qollarını çırmalayaraq həmişə xidmətə hazır olan məbədin işçi qüvvəsinin ahəngini yaradırlar. Martaların sayəsində məbədin büdcəsi tənzimlənir, binasının inşası yekunlaşır, uşaqlar maariflənir. Martalar olmayana qədər onların dəyəri bilinmir. Martalardan biri itən kimi, bütün Məryəm və Lazarlar açarları tapmaqda əzab çəkəcək, termostatı və işıqları işə salmağı bacarmayacaqlar.

Martalar məbəddə «Enercayzer» batareyalarıdır. Onlar işləyir, işləyir, yenə də işləyirlər. Dəvədə su ehtiyatı olduğu kimi, onlarda da enerji ehtiyatı olur. Yupiter işıqları altına düşməyə çalışmadıqlarına görə, onlar nadir hallarda tərifə layiq görülürlər. Amma bu, o demək deyil ki, onların tərifə ehtiyacları yoxdur. Sadəcə onlar buna adət etməyiblər.

Martaların öz missiyaları var. Martaların zəif cəhəti varsa da, bu, öz missiyalarını Nəsihətçinin ehtiyaclarından yüksəyə qoymaqdır. Martanın bunu nə vaxt etdiyini xatırlayırsınızmı? Əvvəl Marta İsa Məsihi qonaqlığa dəvət etdi. İsa Məsih gələndə Öz şagirdlərini də gətirdi.

Lukanın təsvir etdiyi hekayədə Məryəm əyləşib, Marta isə narazılığını bildirir. Marta Məryəmin İsa Məsihin ayaqları yanında oturmasına qəzəblənir. «Bu dəhşətdir!» Bu ki tənbəllikdir! Yersizdir! Mənasızdır! Demək istəyirəm ki, çörək bişirmək, süfrə açmaq və can xilas etmək əvəzinə oturub dinləməyə kim vaxt tapar? Buna görə də Marta şikayətlənir: «Ya Rəbb! Görmürsən ki, bacım işləri tək mənim üstümə yığıb? Ona de ki, mənə kömək etsin» (Luka 10:40).

Vay-vay-vay. Deyəsən, kimsə əsəbiləşir? Marta gözlənilmədən İsa Məsihə xidmət etməkdən tələbə keçir. Hamı susdu. Şagirdlər gözlərini digər tərəfə dikdilər. Marta partladı. İsa Məsih cavab verir. O, yalnız Bet-Anyalı Martaya deyil, orkestrdə yeganə alətin baraban olduğunu düşünən bütün Martalara müraciət edir.

Ernest Qordon Birmanın ölüm evində haldan düşdü. O, ölən insanların iniltisini eşidir və hər tərəfdən gələn meyit qoxusunu hiss edirdi. Amansız cəngəlliklərin qızmar nəfəsi dərini yandırır və boğazını qurudurdu. Bir qədər səy göstərsə, cılız ombasını əllə örtə bilərdi. Amma artıq nə gücü, nə də yaşamaq istəyi var idi. Difterit[14] hər ikisini məhv etmişdi. Yapon hərbi əsir düşərgəsində milçək və taxtabitilərlə əhatə olunmuş yataqda uzanarkən ölümü gözləyirdi.

Müharibə onunla amansızcasına rəftar etdi! O, İkinci Dünya müharibəsi iştirakçısı və iyirmi yaşında artıq qıvraq şotlandiyalı idi. Lakin sonra… Yaponların əsiri, cəngəllikdə bir neçə ay məşəqqətli iş, hər gün kötəklənmə, yarıac-yarıtox həyat, taqətsizlik. Şotlandiya əbədi itirilmiş görünürdü. Normal həyat ümidi heç yox idi.

Müttəfiqlərin əsgərləri özlərini vəhşi kimi aparır, bir-birindən oğurlayır, ölüləri soyur, çörək qırıntılarına görə dalaşırdılar. Yemək paylayanlar isə onsuz da az olan yemək paylarını azaldırdılar ki, özlərinə daha çox götürsünlər. Düşərgədə cəngəllik qanunları hökmranlıq edirdi.

Qordon bütün bunlarla vidalaşmağa şad olardı. Burada həyat ölümcül xəstəliklərə təslim olurdu. Lakin daha sonra gözlənilməz bir şey baş verdi. Düşərgəyə hələ ümidi olan iki yeni hərbi əsir gətirdilər. Onlar da başqaları kimi xəstə və taqətdən düşmüş olsalar da, yüksək əxlaqi keyfiyyətlərə malik idilər.

Onlar həm öz cüzi paylarını bölüşür, həm də üzərlərinə əlavə iş götürürdülər. Onlar Qordonun irinli yaralarını təmizləyir və fəaliyyətini itirmiş ayaqlarını ovuşdururdular. Onlar onu altı həftədən sonra çimizdirdilər. Qordon özündə yavaş-yavaş güc hiss etməyə başladı. Bununla bərabər ləyaqət hissi də bərpa olunurdu.

Onların xeyirxahlığı yoluxdurucu idi və Qordonu da öz cənginə aldı. O da xəstələrin qayğısına qalmağa və öz payını bölüşməyə başladı. O, hətta özü üçün saxladığı bəzi əşyaları da payladı. Digər əsgərlər də özlərini belə aparmağa başladılar. Tədricən düşərgədəki mühit yumşaldı və təmizlənməyə başladı. Özünü inkar etmək xudbinliyi aradan çıxartdı. Əsgərlər Müqəddəs Kitabı oxumağa və ibadət etməyə başladılar.

İyirmi ildən sonra Qordon Prinston universitetində kahin olanda, bu dəyişikliyi belə təsvir etdi:

Uzun müddət mən bu hekayənin əsas mənasını dərk edə, təxəyyülümdə canlandıra bilmirdim. Söhbət şəfa tapmaq üçün imanı az olan insandan gedir. Lakin İsa Məsih ona elə yanaşır ki, sanki öz oğlunu Allahın qurbangahına təslim edir (Yaradılış 22-ci fəsil ilə müqayisə et). Belə şərəfə İsa Məsihi tanımayan hansısa yoxsul deyil, Məsihin uğrunda şəhid olanlar və həvarilər layiqdir. Hər halda, mən belə düşünürdüm.

Uzun müddət mən İsa Məsihin bu vəziyyətdə həddindən artıq xeyirxah davrandığını düşünürdüm. Bu hekayə mənə çox qəribə görünürdü. Bu, həqiqətə bənzəmirdi. Sonra isə bir şeyi başa düşdüm. Bu, Yerusəlimdəki şikəst barədə hekayə deyil. Əslində bu hadisə sizin və mənim haqqımdadır. Bu adsız şikəst deyil. Onun adı var — sizin adınız. Onun siması var — mənim simam. O, bədbəxtliklə üzləşib — eynilə bizim kimi.

İsa Məsih onunla Yerusəlimdə, məbədin şimali tərəfində yerləşən böyük hovuzun yanında rastlaşdı. Hovuzun uzunluğu 110 metr, eni 40 metr, dərinliyi isə 23 metr idi. Beş üstüörtülü eyvan suda əks olunurdu. Həmin hovuz zənginlik və firavanlıq abidəsi idi, amma sakinlər yüzlərlə xəstə və şikəstlər idi.

Hovuz Bet-Xasda adlanırdı. Həmin yer Mərkəzi park, «Metropolitan-hospital» və hətta «Conun bar və qrili», evsizlər üçün kəsişən yolların üstündən salınan körpü, ya da istənilən digər bədbəxt insan izdihamı ola bilərdi.

Vaxtaşırı hovuzun dibindəki su çeşməsi «qaynayırdı». İnsanlar inanırdılar ki, mələk qanadlarının ucunu suya toxunduranda, su dalğalanır. Onlar həmçinin inanırdılar ki, mələyin ardınca kim birinci suya toxunarsa, sağalır. Həqiqətən, şəfa baş verirdimi? Mən bilmirəm. Amma bilirəm ki, şikəstlərdən ibarət izdiham orada öz şansını əldə etməyə toplaşırdı.

Yaralıların hər yerə səpələndiyi döyüş meydanını təsəvvür edin. Onda Bet-Xasdanı görəcəksiniz. Özünüz üçün işçilərin çatışmadığı ağzınacan dolu qocalar evini canlandırın və sizin qarşınızda bu hovuz olacaq. Banqladeşli yetimlərin və ya Yeni Dehlili atılmışların şəklini xatırlayın, onda Bet-Xasdanın yanından ötən hər kəsin qarşısında canlanan mənzərəni görəcəksiniz. Bəs ötüb keçənlər orada nə eşidirdilər? Bir-birinin ardınca yüksələn inilti. Onların gözü önündə nə görünürdü? Əsl bədbəxtlik. Ötüb keçənlər nə edirdilər? Əksəriyyət bədbəxt insanlara diqqət yetirmədən yollarına davam edirdilər.

Lakin İsa Məsih belə etmədi. O, tək Yerusəlimə bayrama getdi. O, hovuza şagirdlərə nəsihət vermək və dinləyiciləri toplamaq üçün gəlmədi. O, bu insanlara lazım idi. Buna görə də O, burada idi.

Bunu təsəvvür edə bilərsinizmi? İsa Məsih əzab çəkənlərin arasına gəldi. O, nə barədə düşünürdü? Cüzamlının əli Onun topuğuna toxunanda, O, nə edir? Kor uşaq İsa Məsihin yolunda dayananda, əyilib onu qucağına alırmı? Qoca insan sədəqə diləyəndə, İsa Məsih necə davranır?

İstər Bet-Xasda, istərsə də Billin barı olsun… insanlar əziyyət çəkəndə, Allah nə hiss edir?

Bu hekayəni ən azından İsa Məsihin ora getdiyini görmək üçün danışmağa dəyər. Amma bildiyiniz kimi, O, bunu etməyə məcbur deyildi. Sözsüz ki, Yerusəlimdə daha ləyaqətli izdiham var idi. Şübhəsiz, orada daha xoş məşğuliyyət tapılardı. Axı bu, Pasxa bayramı idi. Müqəddəs şəhər üçün bu, xüsusi mövsüm idi. İnsanlar məbəddə Allaha səcdə etməkdən ötrü hər yerdən ora axışırdılar.

Onlar bilmirdilər ki, Tanrı xəstə və şikəstlərin yanındadır.

Onlar anlamırdılar ki, Tanrı yoxsul və korlar arasından ehtiyatla keçə-keçə yavaş gedirdi.

Onlar dərk etmirdilər ki, qıvraq cavan dülgər əzabçəkənlərin dəhşətli mənzərəsinə baxan Tanrının Özüdür.

«Onlar əziyyət çəkdikdə O da əziyyət çəkdi» — deyə Yeşaya yazır (Yeşaya 63:9).

Ola bilsin ki, həmin gün İsa Məsih çox əziyyət çəkirdi.

Ola bilsin ki, İsa Məsih həmin gün Bet-Xasda hovuzunun yanından keçərkən dərindən ah çəkirdi… Eynilə sizinlə bizim yanından keçdiyi kimi.

Xatırlayırsınız, mən dedim ki, bu hekayə bizim haqqımızdadır? Müqəddəs Kitabda öz simamızı gördüyümü dediyim yadınızdadır? Beləcə biz burada Yəhya 5:5-ə yazılan ayədə sözlər arasındakı boşluğu doldururuq: «Otuz səkkiz il xəstə olan bir adam da orada idi».

Ola bilər ki, bu cür səciyyələndirmə sizin xoşunuza gəlməsin. Yəqin, siz Davudun cəsarətinə və Məryəmin sadiqliyinə bürünməyi üstün tutardınız. Biz hamımız bunu istəyərdik. Lakin onlara bənzəməzdən əvvəl etiraf etməliyik ki, biz şikəstlər kimiyik. Yəni məhdudiyyətli insanlarıq. Yeriyə və işləyə bilməyən. Öz qayğısına qalmağı bacarmayan. Hətta mələyin şəfa suyu ilə sağalmaq üçün hovuza atıla bilməyən insanlar.

Bəlkə də siz bu kitabı sağlam əldə tutur, sağlam gözlə oxuyur və təsəvvür edə bilmirsiniz ki, sizinlə qırx il əziyyət çəkən bu insan arasında nə əlaqə ola bilər? Bizi onunla necə müqayisə etmək olar? Onunla ümumi nəyimiz var?

Hər şey çox sadədir. Bizim kədərimiz və güvənc yerimiz ümumidir. Kədərimiz nədir? O, İbranilərə 12:14-də təsvir olunub: «…müqəddəs olmağa can atın, çünki müqəddəsliyə nail olmadan heç kim Rəbbi görməyəcək».

Bax, kədərimiz bundan ibarətdir: ancaq müqəddəslər Tanrını görəcək. Müqəddəslik — göylərə gedən yeganə yoldur. Kamillik — əbədi həyat üçün vacib şərtdir. Biz bunun belə olmasını istəməzdik. Biz özümüzü elə aparırıq ki, sanki bu, belə deyil. Biz özümüzü Allahı görməyə «layiq» olanlar kimi aparırıq. Belə hesab edirik ki, daha çox səy göstərən Tanrını görəcək. Öz fikrimizə görə çox pis iş görməmişiksə, biz yaxşıyıq. Sanki bu, göylərə getmək üçün kifayətdir.

Bu fikir bizim məntiqimizə uyğundur. Amma Allah elə düşünmür. Buna görə də bizim üçün tələblər qoyur. Bu tələblər də yüksəkdir. «…Səmavi Atanız kamil olduğu kimi siz də kamil olun» (Matta 5:48).

Tanrının fikrinə görə kamillik nümunəsi Tanrının Özüdür. Özümüzü başqa insanlarla müqayisə etmək lazım deyil. Onlar da bizim kimi kirlənib. Bizim məqsədimiz — Ona bənzəməkdir. Bundan azı kifayət deyil.

Buna görə bu şikəstin siz və mən olduğunu dedim. Biz həmin şikəst kimi iflic olmuşuq. Biz onun kimi tələdəyik. Onun kimi çıxılmaz vəziyyətdəyik. Bədbəxtliyimizi aradan qaldırmaq gücündə deyilik.

Həmin hovuzda yerdə uzanan bizik. Biz əldən düşmüş və zəifik. Söhbət bizim ruhani vəziyyətimizin şəfasından gedəndə, heç bir şansımız yoxdur. Bu bizdən şüvüllə Aydan yerə tullanmaq tələbinə bənzəyir. Bizim şəfa almaq üçün heç nəyimiz yoxdur. Yeganə ümidimiz odur ki, Tanrı məbəddən çıxıb bizim ağrı və acizlik məskənimizə gələcək, Bet-Xasdadakı insan üçün etdiyini bizim üçün də edəcək.

Tanrı məhz bunu da edir.

Paulun sözlərinə görə Tanrının sizin üçün nə etdiyini yavaş-yavaş və diqqətlə oxuyun: «Siz təqsirləriniz və cismani sünnətsizliyiniz üzündən ölü ikən Allah sizə Məsihlə birgə həyat verdi və bütün təqsirlərimizi bağışlayıb tələbləri ilə əleyhimizə və zərərimizə olan borc sənədini ləğv etdi, onu çarmıxa mıxlayaraq qarşımızdan götürdü. Allah başçıları və hakimləri tərk-silah edib, onlara çarmıxda qələbə çalaraq aləmdə rüsvay etdi» (Kolosselilərə 2:13–15).

İndi isə növbəti suala cavab verin. Kim iş görür? Siz, yoxsa Tanrı? Kim hərəkət edir? Siz, yoxsa Tanrı? Kim xilas edir? Siz, yoxsa Tanrı? Kim qüdrətli, kim zəifdir?

Gəlin sualları ayrı-ayrı araşdıraq. İlk növbədə öz vəziyyətinizə nəzər salın. «Siz təqsirləriniz… üzündən ölü» idiniz.

O, şikəstin halı bizimkindən yaxşı idi. O, heç olmasa sağ idi. Paulun dediyi kimi, əgər biz Məsihdə deyiliksə, onda ölüyük. Ruhani ölü. Cansız cəsədlər. Tamamilə ölü. Ölü nə edə bilər? Heç nə.

Lakin Tanrının ölülər üçün nə etdiyinə baxın.

«Allah bizə Məsihlə birgə həyat verdi».

Həyat verərək «bütün təqsirlərimizi bağışladı».

«Tələbləri ilə əleyhimizə və zərərimizə olan borc sənədini ləğv etdi».

«Onu çarmıxa mıxlayaraq qarşımızdan götürdü».

«Başçıları və hakimləri tərk-silah» etdi.

«Onlara çarmıxda qələbə» çaldı.

«Aləmdə rüsvay etdi».

Daha bir neçə sual. Kim hərəkət edir? Biz, yoxsa Allah? Kim tələdədir? Köməyə gələn Kimdir?

Tanrı hər bir insan nəslinə xilasedici dairələr atır. Balığın qarnında — həzm şirəsinin və ona hopmuş yosunun içindəki Yunus peyğəmbərə nəzər salaq (Yunus 2-ci fəslə bax). Tanrı üç gün onu orada saxladı. Üç gün Yunus peyğəmbər öz seçimi barədə düşündü. Üç gün ərzində eyni nəticəyə gəldi: onun heç bir çıxış yolu yoxdur. Onun qaldığı yerdən iki çıxış var. Amma hər ikisi xoşagələn deyil. Axı Yunus özü elə də yaxşı deyildi. O öz vəzçi çağırışından qaçdı! Qaçaq kimi bədbəxtliyə uğradı. Ən yaxşı halda, o, qorxaq, ən pis halda isə satqındır. Onda həmişə çatışmayan bir şey indi ətrafında bol idi — içalat.

Beləcə Yunus peyğəmbər ona qalan tək bir şey — dua edir. O, necə xeyirxah olduğu barədə bir söz də demir. Yalnız Allahın xeyirxahlığından bəhs edir. O, hətta kömək də istəmir, amma onu əldə edir. «Amin» deməyə macal tapmamış nəhəng balığın mədəsi titrədi, balıq gəyirdi, Yunus isə saya düşdü.

Gəlin şir yuvasına atılan Daniel peyğəmbərə baxaq (Daniel 6:16–22-yə bax). Onun vəziyyəti Yunusun vəziyyətindən fərqli deyildi. Yunus udulmuşdu. Həmin hadisə Danieli də gözləyirdi. Daniel acizanə kürəyi üstə uzanmışdı, şirlərin sifəti isə elə yaxın idi ki, o onların üfunətli nəfəsini hiss edirdi. Ən böyük şir pəncəsini Danielin sinəsinə qoyur və qurbanı parçalamağa əyilir. Amma… heç nə baş vermir. Nə nərilti, nə də marçıltı eşidilmir. Daniel ayaqlarına baxır, orada başqa şir sürtünür. Onun dodaqları acgözlüklə titrəyir, amma ağız açılmır.

Məhz bu zaman Daniel küncdə gülüş səsi eşidir. Orada kim olduğunu bilmir. Amma görünür, kimsə yaxşıca əylənir. Onun üzündə isə yazılıb: «Nə oldu, qorxdun?»

Yaxud qızmar səhranın mərkəzində, əhəngli yarğanın içindəki quyuda olan Yusif peyğəmbərə baxaq (Yaradılış 37-ci fəslə bax). Onun əynindən paltarını və papağını çıxartdılar. Burada onun qardaşları sanki qorxulu heç nə etməmiş kimi yeyib-içir, əylənirdilər. Onlar bu hərəkətlərini Yusifdən onları həmişəki kimi bezdirməmək xahişi ilə bir tuturdular. Qardaşlar bilərəkdən onu hörümçək və ilanlara birgə həyata, susuzluqdan yavaş-yavaş ölümə məhkum etdilər.

Yunus və Daniel kimi Yusif də çıxılmaz vəziyyətdə idi. Onun seçimi yox idi. Çıxış yolu və ümidi yox idi. Lakin Yusifin qardaşları qəddar olduqları qədər tamahkar olduqları üçün onu cənuba üz tutan karvanın tacirlərinə satdılar. Yusif isə hələ tarixin gedişatına təsir göstərə biləcəkdi. Baxmayaraq, saraya gedən yol əvvəlcə həbsxanadan keçir, amma yenə də Yusifi padşah taxtına gətirir. Sonda Yusif qardaşları önündə dayanır. Ancaq bu dəfə qardaşlar onun köməyinə möhtac olurlar. Yusif kifayət qədər müdriklik edərək onların layiq olduqlarını deyil, dilədiklərini verir.

Ya da gəlin ölümə məhkum edilmiş Barabbaya baxaq (Matta 27:16–26-a və s. bax). Sonuncu əfv edilmə yalvarışı rədd edilir. Edam vaxtı təyin olunub. Cəzaya qədər vaxtı qısaltmaq üçün Barabba çarpayısında oturub kart oynayır. O, sonun yaxınlaşması ilə barışır. Heç nə diləmir. Heç nə tələb etmir. Etiraz etmir. Hökm verilib və Barabbanı ölüm gözləyir.

Eynilə Yunus, Daniel və Yusifdə olduğu kimi, ağlamaqdan başqa çarə qalmır. Digər hadisələrdə olduğu kimi, ağlaşma vaxtı gəlib çatmır. Kamerada dustaqxana gözətçisinin addımları əks-səda doğurur. Barabba fikirləşir ki, gözətçi qandalları və sonuncu siqareti gətirir. Amma yox. Dustaqxana gözətçisi mülki paltar gətirir. Barabba həbsxanadan azad olur, çünki heç vaxt görmədiyi başqa biri onun yerini tutur.

Müqəddəs Kitab hekayələri belədir. Bir-birinin ardınca ölümcül təhlükələr. Baş kötükdə olanda, boğaza ip dirənəndə, Qolqota çarmıxı özünü yetirir.

Mələklər Lutun qapısını döyür — Yaradılış 19-cü fəsil.

Qasırğanın içindən Əyyubun incikliyinə cavab gəlir — Əyyub 38–42-ci fəsil.

İordan çayının suları Naamanı cüzamdan pak edir — 2 Padşahlar 5-ci fəsil.

Mələk zindana Peterin yanına gəlir — Həvarilərin İşləri 12-ci fəsil.

Bizim səylərimiz faydasız olanda, Allahın cəhdləri daha qüdrətlidir.

Bir dəqiqəlik Bet-Xasdaya qayıdaq. İstəyirəm ki, siz Xilaskar və əzabkeş arasında qısa, ancaq səciyyəvi dialoqu dinləyəsiniz. İsa Məsih ona şəfa verməzdən əvvəl soruşur: «Sağalmaq istəyirsənmi?» (Yəhya 5:6)

«Ağa, yanımda bir adam yoxdur ki, su çalxalanan zaman məni hovuza salsın. Mən çatınca başqası məndən əvvəl oraya enir» (Yəhya 5:6).

Bu insan şikayətlənirdimi? Özünə yazığı gəlirdimi? Yoxsa sadəcə olanları deyirdi? Kim bilir. Lakin çox da dərinə getməyək, sadəcə ardınca nə baş verdiyinə baxaq.

«Qalx, döşəyini götür və yeri!» (Yəhya 5:8)

«O adam həmin anda sağaldı və döşəyini götürüb yeridi» (Yəhya 5:9).

İstəyirəm biz də belə davranaq; istəyirəm ki, Məsihi söz üstündə tutaq. Mən göylərə düşmək istədiyim qədər sizin də anlamağınızı istəyirəm ki, Məsih nəsə deyirsə, o, baş verəcək. Bu, necə əcaib iflicdir ki, əl-qolumuzu bağlayır? Şəfanı qəbul etməmək inadkarlığı haradan qaynaqlanır? Məsih bizə qalxmağı əmr edəndə, gəlin qalxaq.

Məsih deyəndə ki, biz bağışlanmışıq — onda təqsirkarlıq yükündən qurtulaq.

Məsih deyəndə ki, biz dəyərliyik — Ona inanaq.

Məsih deyəndə ki, biz əbədiyyətə malikik — qorxularımızı dəfn edək.

Məsih deyəndə ki, O bizim qayğımıza qalır — narahatlığa son qoyaq.

Məsih bizə qalxmağı əmr edəndə — qalxaq.

Napoleonun qaçmış atına çataraq geri qaytaran sıravi əsgərin hekayəsi xoşuma gəlir. O, imperatora cilovu ötürəndə, imperator ona təşəkkür etdi: «Çox sağ ol, kapitan».

İmperatorun bir sözü sıravi əsgəri zabitə çevirdi. Ancaq imperator belə deyəndə sıravi əsgər dərhal ona inandı. O, kaptenarmusun[19] yanına getdi və zabit geyimini alıb geyindi. Zabit mənzilinə yollanıb özünə çarpayı seçdi. Zabit yeməkxanasına daxil olub zabit yeməyini yedi.

Bir halda ki, bunu imperator özü deyib, o, şübhə etmədən buna inandı. Kaş ki biz də özümüzü belə aparaq!

Bəs sizin hekayəniz belədir? O, bu hekayəyə oxşaya bilər. Bütün çıxış nöqtələri eynidir. Sizin dəhşətli dünyanızda naməlum xeyirxah Şəxs ortaya çıxa və sizə kömək əlini uzada bilər.

İndi Onun əlindən yapışmaq növbəsi sizindir.

Əgər mən matəm libası haqqında danışmağı təklif etsəm, buna nə deyərsiniz? Sizcə, maraqlı səslənir? Çox şən və əyləncəli mövzudur? Heç də yox. Cansıxıcı mövzuların siyahısını tərtib edin, onda matəm libası mövzusu təxminən vergi yoxlaması ilə stomatoloqun yanındakı uzun müddətli müalicə arasında olacaq.

Heç kim matəm libası barədə düşünmək istəmir. Kimsə bu haqda danışmır. Siz nə vaxtsa masa arxasındakı söhbəti «bəs siz tabutun içində hansı paltarda dəfn olunmaq istəyərdiniz» sualı ilə canlandırmağa müvəffəq olmusunuz? Nə vaxtsa dəfn libasları üzrə ixtisaslaşan moda evi görmüsünüz? (Əgər belə bir ev varsa, reklam sözü təklif edə bilərəm: «Bizim paltarımızı gör və öl!»)

Əksər insanlar dəfn libasları haqqında danışmırlar.

Həvari Yəhya bu baxımdan istisna idi. Ondan bu barədə soruşsanız, o, matəm libasında sevinc rəmzini gördüyündən söhbət açar. O, bu nəticəyə birdən-birə gəlmədi. Bu onun ən yaxşı dostu — İsa Məsihin ölümünü xatırladan bədbəxtlik rəmzi idi. Lakin ilk Pasxa dirilməsindən sonra Tanrı ölüm paltarını götürdü və onu həyat rəmzinə çevirdi.

Tanrı eyni şeyi sizin üçün də edə bilərdi?

Biz hamımız fəlakətlə qarşılaşırıq. Bundan başqa, hər birimizin fəlakət rəmzi var. Bu, Müdafiə Nazirliyindən gələn teleqram, köhnə çapıq, məhkəməyə çağırış vərəqəsi ola bilər. Həmin rəmzlər bizim xoşumuza gəlmir. Bizim onları görməyə gözümüz yoxdur. Əzik maşınlar ölüxanasındakı kimi onlar ən pis günlərimizin xatirəsi olaraq ürəyimizi sıxır.

Allahda bu kimi şeylər xeyrimizə çevrilə bilərmi? Romalılara 8:28-i araşdıraraq «…hər şey birlikdə Allahı sevənlərin Onun məqsədinə görə çağırılanların xeyrinə işləyir» bu ayənin dərinliyinə nə dərəcədə vara bilərik? Burada «hər şey» insult, sınaq, imtahan, itki sözlərini nəzərdə tuta bilərmi? Yəhyanın cavabı «Bəli» olardı. Həvarı Yəhya deyərdi ki, əgər siz gözləyib nə olacağına baxsanız, Tanrı sizin kədərinizi sevincə çevirəcək.

Bunu sübut etmək üçün o sizə günlərin bir günü beşinci gün nə baş verdiyindən danışardı:

Səhnələrin kralı Edvin Tomasla tanış olun. On doqquzuncu əsrin ikinci yarısında bu bəstəboy uca səsli adam rəqib tanımırdı. O, on beş yaşında ilk dəfə «III Riçard» tamaşasında çıxış etdi və tezliklə Şekspirin əsərlərində aparıcı aktyor oldu. Bir dəfə Nyu-Yorkda ardıcıl olaraq yüz axşam «Hamlet» tamaşasında oynadı. Londonda ciddi britaniyalı tənqidçilər tərəfindən bəyənildi. Əgər faciəvi teatr səhnələri haqqında danışsaq, Edvin Tomas xüsusi pillədə idi.

Əgər həyatdakı faciələr haqqında da danışsaq, eyni şeyi demək olardı.

Edvinin Con və Cunius adlı iki qardaşı var idi. Hər ikisi də Edvin kimi aktyorluq yolunu seçdi. Lakin onunla müqayisə oluna bilməzdilər. 1863-cü ildə üç qardaş öz istedadlarını «Yuli Sezar» tamaşasında birləşdirdilər. Conun özünə Brut rolunu seçməsi faktı iki ildən sonra qardaşları (və bütün ölkəni) gözləyən bədbəxtlik əlaməti oldu.

Çünki «Yuli Sezar» tamaşasında və Fordun teatrında qatil rolunu canlandıran Con 1865-ci ilin soyuq aprel gecəsində həmin Vaşinqton teatrına gizlicə yaxınlaşır və Avraam Linkolnun başına atəş açır. Bəli-bəli, qardaşların soyadı But idi — Edvin Tomas But və Con Uilks But.

Həmin gündən etibarən Edvin daha əvvəlki kimi olmur. Qardaşının hərəkətinə görə utancaqlıq hissi onu səhnədən getməyə məcbur edir. Əgər taleyin qəribə dolanbac yolları Edvini Nyu-Cersi dəmir yolu stansiyasında güdməsə idi, yəqin ki, o, bir daha aktyor sənətinə geri dönməzdi. Edvin qatar gözləyərkən birdən gözəl geyinmiş cavan oğlan izdihamın təzyiqi altında öz müvazinətini itirir və hündür səkidən relsin üzərinə yıxılır. Edvin dərhal kömək üçün aşağı atılır və onu yaxınlaşan qatarın təkərlərinin altına düşməkdən xilas edir. Dərindən nəfəs alan gənc məşhur Edvin Butu tanıyır.

Edvin isə xilas etdiyi gənci tanımır. Onun adı Edvinə bir neçə həftə sonra aldığı məktub sayəsində məlum olur. Bu məktubu o, ölənədək üzərində gəzdirir. Məktubu yazan prezident Uliss Simpson Qrantın baş katibi general Adam Budye idi. Məktubda Amerika milli qəhrəmanı mərhum Avraam Linkolnun oğlunu xilas etdiyinə görə Edvinə minnətdarlıq edilir. Taleyin qəribə təsadüfi bundan ibarət idi ki, bir qardaş prezidenti öldürür, digəri isə prezidentin oğlunu xilas edir. Edvin Butonun xilas etdiyi gəncin adı nə idi? Robert Todd Linkoln.[26]

Edvin But və Con But. Eyni ata və ana, eyni sənət, eyni həvəs. Lakin biri həyatı, digəri ölümü seçir. Bu, necə ola bilər? Bilmirəm. Amma hadisə belə baş vermişdi. Bu qardaşların həyat hekayəsi dramatik olsa da, nadir hal deyildi.

Adəmin iki oğlu — Habil və Qabil. Habil Tanrını seçdi. Qabil isə qatilliyi. Allah da onun seçimini qəbul etdi.

Kənan torpağında iki mühacir — İbrahim və Lut. İbrahim Tanrını seçdi. Lut isə Sodomu. Allah da onun seçimini qəbul etdi.

İsrailin iki padşahı Davud və Şaul. Davud Tanrını seçdi. Şaul isə hakimiyyəti. Allah da onun seçimini qəbul etdi.

Rəbbi inkar edən iki şagird — Peter və Yəhuda. Peter bağışlanmanı seçdi. Yəhuda isə ölümü. Allah da onun seçimini qəbul etdi.

Bəşər tarixinin hər əsrində, Müqəddəs Yazıların hər səhifəsində bu həqiqət aşkara çıxır: Tanrı icazə verir ki, biz özümüz seçim edək.

Bu həqiqəti İsa Məsihdən başqa kimsə daha aydın izah etmədi. Onun sözlərinə görə biz seçim edə bilərik:

Dəhlizdə sakitlikdir, yalnız lif süpürgəli vedrənin təkərlərinin cırıltısı və qocanın ayaq xışıltısı eşidilirdi. Hər iki səs həzin idi.

Bu döşəmələr ona yaxşı tanışdır. Xeyli müddətdir ki, Henk onları yuyur. Həmişə bütün künclər təmiz olardı. Döşəmənin yaş olması barədə xəbərdarlıq yazılmış sarı lövhəni səliqə ilə asardı. Bütün bunları böyük həvəslə edərdi. «Hamıya ehtiyatlı olmağı məsləhət görürəm», — o, burada tamamilə heç kimin olmadığını yaxşı bildiyindən öz-özünə gülümsünərdi.

Axı indi gecə saat üçdür.

Henkin sağlamlığı da əvvəlki kimi deyildi. Podaqra yatmağa imkan vermirdi. Artritə görə Henk axsayırdı. Eynəyinin şüşələri o qədər qalın idi ki, onların arxasından gözləri iki dəfə böyük görünürdü. Kürəyi donqarlaşmışdı. Lakin o, yenə də öz işini görür. Yorulmadan sabunlu suyu döşəməyə sıçradır. Yüksək maaşlı qanunşünasların qızğın fəaliyyətinin izlərini ört-basdır edir. İş növbəsinin sonuna bir saat qalmış işini tamamlayır. Vaxtından əvvəl qurtarır. Artıq iyirmi ildir ki, bu minvalla davam edir.

Axıra yaxın o, lif süpürgəli vedrəni xidmət otağına diyirlədəcək və baş xidmətçinin otağındakı stulda əyləşib gözləyəcək. Heç vaxt vaxtından əvvəl getmir. Gedə bilər. Heç kəs xəbər tutmayacaq. Amma o getmir.

O, artıq bir dəfə qaydaları pozub. Bu ona bəs edib.

Başqa vaxt əgər qapı açıq olarsa o, hansısa kabinetə daxil olacaq. Qısa müddətdə sadəcə baxmaq üçün. Kabinet onun mənzilindən böyük idi. Barmağını stola sürtəcək. Divanın yumşaq dərisini əli ilə sürtəcək. Pəncərənin qarşısında dayanıb tutqun üfüqdə ilk qızılı şüanın necə çıxdığına baxacaq və o vaxt xatırlayacaq.

Nə vaxtsa onun da bu cür kabineti var idi.

O vaxtlar onu Henk deyil, Henri deyə çağırırdılar. O vaxt bu süpürgəçi şirkət prezidentinin müavini idi. Lap çoxdan. Bu gecə növbələrinə qədər. Bu lif süpürgəli vedrəyə qədər. Bu uniformaya qədər. O faciəyə qədər.

Henk indi bu barədə dərindən düşünmür. Mənası yoxdur. Münaqişənin təqsirkarı arzuolunmaz əməkdaş hesab edilərək küçəyə atılmışdı. Vəssalam. Bu barədə az adam bilir. Bu, daha yaxşıdır. Kiməsə danışmaq əbəs yerə olacaq.

Bu onun sirridir.

Yeri gəlmişkən, Henkin hekayəsi, həqiqətən, baş verib. Mən ancaq adları və bəzi detalları dəyişmişəm. Mən ona başqa iş vermişəm və başqa yüzilliyə köçürtmüşəm. Lakin bu hadisə faktlara əsaslanıb. Siz bu barədə eşitmisiniz. Bu haqda bilirsiniz. Onun əsl adını desəm, dərhal xatırlayacaqsınız.

Bu, həqiqətən, baş vermiş çox məşhur hekayədir. Bu, məhv olmuş arzunun tarixçəsidir. Bu, acı həqiqətlə üzləşmiş yüksək cəhdlər barədə əhvalatdır.

Bu, arzu edənlərin hamısının başına gəlir. Bir halda ki, biz də arzu edirik, bizim də başımıza gəlir.

Henkin başına gələnlərin hamısı onun heç vaxt unutmayacağı bir səhv ucbatından oldu. Dəhşətli səhv ucbatından. O, adam öldürmüşdü. Heç nədə günahı olmayan yoldan keçəni döyən dələduza rast gəldi və özündən çıxdı. Həmin yaramazı öldürdü. Bu, üzə çıxanda isə Henk gizlənməyə qərar verdi.

Həbsxanaya düşməkdənsə, gizlənmək daha yaxşıdır. Henk qaçdı. Cəmiyyət arasındakı nüfuzlu insandan qaçağa çevrildi.

Olmuş hadisədir. Adi hadisədir. Düzdür, əksər hallarda vəziyyət bu cür həddi aşmır. Az adam ömrünün yarısını qanundan gizlənir. Lakin çox insanlar keçmiş barədə təəssüf hissi ilə yaşayırlar.

— Mən qolf oyunundakı təqaüdümlə kollecə qəbul oluna bilərdim, — hələ keçən həftə dostlarımdan biri biz dördüncü çuxura çatanda mənə dedi. — Onlar özləri mənə təklif etdilər. Lakin mən o vaxt bir rok qrupuna qoşulmuşdum. Axırda heç yerə qəbul olunmadım. Sonra isə qaraj qapılarının təmirində ilişib qaldım.

«İlişib qaldım…» Bu sözlər məhv olmuş arzuların məzar yazısıdır.

Məzun albomunu götürün və hər şəklin altındakı «nə ilə məşğul olmaq istəyirəm» rubrikasını oxuyun. Başı buludlara dəyən uca dağların təmiz havasından başınız fırlanacaq:

Əgər bu fəsil bir qədər əlaqəsiz alınsa, qabaqcadan üzr istəyirəm. Mən onu yazdığım müddətdə qəzəblənirəm. Sisəy məni əsəbiləşdirir. Onun səsi həddən artıq çoxdur. Həddən artıq zəhlətökəndir. Bu həşərat haradasa gizlənib. Onu tapsam halı heç də yaxşı olmayacaq!

Mən kabinetimə vaxtından tez gəldim. Zəngli saatın zəng çalmasına iki saat qalmış artıq yerimdə idim. Qollarımı çırmalayıb kompyuteri qoşdum. «Telefonu söndürəcəm» deyə düşündüm. «Tez başlasan, çox iş görərsən, — deyə özlüyümdə planlaşdırdım. — Səhər tezdən bütün günüm üçün əhval-ruhiyyə yaradacam».

Amma… «Bu sisəyi tuta bilsəydim!» — oturub-durub ancaq bunu təkrar edirdim.

Düzü, mən təbiət əleyhinə deyiləm. Məsələn, sarıbülbülün nəğməsini sevirəm. Küləyin təsirindən yarpaqların zərif xışıltısı xoşuma gəlir. Lakin sisəyin sübhdən «rak-rak-rak» etməsi məni özümdən çıxarır.

Buna görə də dizləri üstə düşüb bütün otağı sürünərək səsin mənbəyini axtarmağa başladım. Dolabların altına baxdım. Kitabları rəflərdən çıxartdım. Qarnı üstə uzanıb yazı masasının altında eşələndim. Necə alçaldıcıdır! Dırnaqdan böyük olmayan bir həşərat mənə işləməyə imkan vermir.

Yekə kişini cücü ovçusuna çevirən bu sırtıq haradadır!

Nəhayət, yaramazın izinə düşdüm.

Ay-hay tuta bildin! O, rəfin arxasındadır. Əlçatmazlıqdadır. Fanerdən olan bomba sığınacağında gizlənib. Diyircəkli qələmimi rəfin altından divara tərəf atmalı oldum. «Tak! Tak! Tak! Bir-birinin ardınca. Axır ki, susdu.

Təəssüf ki, bir dəqiqəlik.

Hər abzasdan sonra artilleriya atəşini təzələdiyim üçün hecaların qarışıqlığına görə məni bağışlayın. İşləmək mümkün deyil. Günü yaxşı başlamaq mümkün deyil. Döşəmə cürbəcür cır-cındırla dolu idi. Şalvarım toz içində idi. Fikirlərim dolaşıqdır. Deyin görüm, əgər sizin otağınızda hansısa sarsaq həşərat cırıldayırsa, pislik barədə sakit halda və düşünərək necə yazmaq olar?

O! Deyəsən, ipucunu tapdım…

Pislik. Bu səhər onun haqqında yazmaq asandır. Bu zəhlətökən səs, qəlbin dərinliyinə qədər işləyən Pislik: ürəyin gözəgörünməz əzab verəni. Pislik. Sakitliyin ipə-sapa yatmayan pozucusu.

Sisəy kimi pislik də adamı özündən çıxardır.

Sisəy kimi pisliyi də susdurmaq çətindir.

Sisəy kimi pislik də diqqəti özünə cəlb edənə qədər bütün ətrafını öz səs-küyü ilə bürüməyi bacarır. Biz bu barədə nə qədər çox düşünürüksə, bir o qədər vəziyyətimiz ümidsizdir.

Kimsə bizə pislik edəndə heyvani instinkt oyanır və biz ova çıxmağa hazırıq. Qeyri-iradi olaraq yumruqlarımız sıxılır. Hesabı çürütmək çox təbiidir! Çox təəssüf ki, problem də elə bundadır. Qisas ruhani deyil, cismani başlanğıcdır. Hesab çürütmək cəngəllik qanunudur. Tanrının Padşahlığının qanunu isə lütf etməkdir.

Bəlkə də indi sizlərdən kimsə belə düşünür: «Öz kabinetində oturub hansısa sisəydən başqa heç nəyə hirslənmədən danışmaq asandır, Maks. Kaş ki sən mənim arvadımla yol getməyin nə demək olduğunu biləydin»; yaxud: «Kaş ki sən mənim yaşadığımı yaşayaydın» və ya: «Sən mənim uşaqlarımı tərbiyə etməyin nə demək olduğunu bir bilsəydin. Keçmiş ərimin mənimlə necə rəftar etdiyini heç təsəvvür belə edə bilməzsən. Kaş ki mənim həyatımın necə ağır olduğunu biləydin!»

Siz haqlısınız. Mən bütün bunları bilmirəm. Lakin qəzəbinizdən əl çəkməsəniz, gələcəyinizin necə bədbəxt olacağını çox aydın görürəm.

Qisasçının ürəyini rentgen şüası ilə işıqlandırsanız, orada qara, mənfur, ölümcül təhlükəli xərçəng şişini görə bilərsiniz. Ruhun karsinoması. Onun məhvedici metastazları ürəkdə cücərir və onu qurudur. Siz dünən nə baş verdiyini dəyişə bilməzsiniz, amma ona olan münasibətinizi dəyişə bilərsiniz. Siz öz keçmişinizi dəyişə bilməzsiniz, lakin ona münasibətinizi dəyişə bilərsiniz.

Mümkün deyil, deyirsiniz? İcazə verin, bunun əksini sizə sübut edim.

Təsəvvür edin ki, ondan çox uşağı olan ailədə böyümüsünüz. Sanki ailə deyil, həftəbecərdir. Uşaqların hamısının atası eynidir, amma onlar dörd-beş müxtəlif anadan doğulublar.

Təsəvvür edin ki, atanız hələ uşaqlıqdan yalançı olub. Bu hamıya məlumdur. Sizin doğma əminizi yalan yolla ata mirasından necə məhrum etdiyini də hamı xatırlayır. Bunlardan sonra cəzadan yayınmaq üçün zavallı qorxaq kimi qaçıb getdiyini hamı bilir (Yaradılış 27–28).

Onu da əlavə edək ki, babanızın qardaşı atanızın ananızın bacısı ilə evlənməsi üçün hiylə qurdu. Toydan əvvəl o sizin atanızı içirtdi və atanızın yanına evlənmək istədiyi gözəlin yerinə gözəl olmayan qızı apardı. Atanız ayıq olmadığı üçün bu dəyişikliyi görə bilmədi.

Lakin atanız əlindəki ilə kifayətlənmədi. O, hər ikisi ilə evləndi. Onun sevdiyinin uzun müddət övladı olmadığı üçün atanız onun qarabaşı ilə yatdı (Yaradılış 29–30-a bax) Doğrusu, onda bütün mətbəx qulluqçuları ilə yatmaq adəti var idi və bunun nəticəsində də qardaşlarınızın əksəriyyəti aşpazlara oxşayırdı.

Nəhayət, lap əvvəldən atanızın evlənmək istədiyi qadın hamilə oldu… və sizi dünyaya gətirdi (Yaradılış 30:22–24-ə bax).

Siz sevimli oğulsunuz və qardaşlarınız bunu çox yaxşı bilirlər.

Sizə maşın aldılar, onlara yox. Siz Armani firmasından olan kostyum, onlar isə ikinci əl mağazasından olan nələrsə geyinirlər. Sizi yay düşərgəsinə, onları isə yay qazancına göndərirlər. Siz əsaslı təhsil, onlarsa qəzəb üçün əsaslı səbəblər əldə edirlər.

Budur, qardaşlar hesabı çürüdürlər. Onlar sizi adi fəhlələrin işə düzəlməsi üzrə hansısa xarici agentliyə satır, Misirə uçan təyyarəyə oturdur, atanıza isə manyakın sizi snayper tüfəngi ilə vurduğunu deyirlər. Siz dillərini başa düşmədiyiniz tamamilə naməlum insanların arasına düşür və sizə yad olan mədəniyyətdə yaşamağa başlayırsınız (Yaradılış 37-yə bax).

Sizcə, bu, başdan-ayağa uydurulmuş hadisədir? Xeyr. Bu, Yusifin hekayətidir. Həddən artıq özünəməxsus bir ailənin sevimli oğlunun hirslənmək üçün bütün əsasları var idi.

Lakin Yusif bacardığı qədər vəziyyətdən çıxmağa çalışırdı. Gizli xidmət rəisinin eşikağası oldu. Ağasının arvadı onu yoldan çıxartmaq istədi, Yusif ona etiraz edəndə isə qadın elə qəzəbləndi ki, onun iftirasına görə zindana düşdü. Yusifin yuxuları yozmaq bacarığı haqqında xəbər firona çatdı və onu fironun bir cüt yuxusunu yozmaqla öz gücünü yoxlamaq üçün saraya çağırdılar.

Yusif onları o qədər yaxşı yozdu ki, onu zindandan şah sarayına baş nazir vəzifəsinə qoydular. Bütün Misir üzərində ikinci adam oldu. Yusif ancaq padşahın özünə tabe idi (Yaradılış 39–41-ə bax).

Həmin vaxt ərzində onun vətənində aclıq baş verdi və Yusifin atası Yaqub öz oğullarını — Yusifin qardaşlarını Misirə valyuta krediti üçün göndərdi. Oğullar özləri də bilmədən, təxminən iyirmi iki il qabaq köçəri tacirlərə satdıqları qardaşlarının qarşısına çıxdılar (Yaradılış 42-ci fəslə bax).

Onlar Yusifi tanımasalar da, Yusif onları tanıdı. Bir qədər dazlaşmalarına və kökəlmələrinə baxmayaraq, onun qardaşları idilər. Yusifin nə fikirləşdiyini təsəvvür etməyə çalışın. Sonuncu dəfə o, bu simaları aşağıdan yuxarıya, quyunun dibindən baxarkən görmüşdü. Sonuncu dəfə bu səsləri qardaşlar ona gülərkən eşitmişdi. Sonuncu dəfə onu var gücləri ilə lənətləyəndə danışmışdılar.

İndi onun qisas almaq imkanı var. Hər şey tamamilə onun səlahiyyəti altındadır. Qardaşlarının aradan götürülməsi üçün əlinin bircə dənə işarəsi kifayət idi. Ən yaxşısı əllərini qandallayıb yadellilərin Misir həbsxanasında necə yaşadıqlarını onlara göstərmək idi. Qoy çirkabın içində yatsınlar. Qoy döşəmələri silsinlər. Qoy Misir dilini öyrənsinlər.

Yusif qisas ala bilərdi. Qisasın isə öz gücü var. Bihuşedici güc.

Məgər biz onun dadını bilmirik? Məgər bizim qisas almaq istəyimiz olmayıb?

Bizi incidəni məhkəmə zalına itələyərək belə elan edirik: «O məni təhqir etməyə cürət edib!» Hakimlər nifrətlə başlarını yelləyirlər. «O məni tərk etdi» — deyə biz izah edirik. İttihamımız zalda əks-səda verir. «Təqsirkardır!» — hakim çəkici ilə stola vuraraq bağırır. «Təqsirkardır!» — məhkəmə heyəti də təsdiq edir. Biz məhkəmənin bu qərarından zövq alırıq. Biz tərəzi qablarının qanla dolmasını istəyirik. Biz zövq almaqda davam edirik. Bütün baş verənləri dəfələrlə, dönə-dönə danışırıq.

Amma indi səhnəni dayandıraq. Mənim sualım var. Sizlərdən hamınıza deyil, bəzilərinizə. Sizlərdən biri məhkəmə zalından çıxmır. Şikayət məhkəməsindən. Sizlərdən bəziləri kiminsə sizi dinləmək imkanı olan kimi eyni incikliyi ləzzətlə çeynəyir.

Mənim sualım da elə sizə yönəlib: «Kim dedi ki, siz Tanrısınız?» Həddən artıq kobud görünmək istəmirəm, lakin siz nə üçün Onun işini görmək istəyirsiniz?

«Çünki qisas Mənimdir, əvəzini Mən verəcəyəm» — deyə Tanrı bəyan etdi (İbranilərə 10:30).

«Demə «bu pisliyin əvəzini çıxacağam» Rəbbi gözlə, qoy O səni xilas etsin (Süleymanın məsəlləri 20:22).

Ədalətin bərpa edilməsi Tanrının işidir. Başqa cür düşünmək Tanrının bunu bacara bilməyəcəyini düşünməkdir.

Qisas təhqirdir. Biz əvəzini verəndə, sanki belə deyirik: «Mən bilirəm ki, qisas Sənindir. Ya Rəbb, amma mənə elə gəlir ki, Sənin qisasın kifayət etməyəcək. Mənim fikrimcə, özüm bunu həll etməliyəm. Sən bəzən həddən artılq mərhəmət edirsən».

Yusif bunu başa düşürdü. O, haqq-hesab çəkmədi, əvəzində qardaşları üçün qucağını açdı, onları atası və digər qohumları ilə birlikdə Misirdə yerləşdirdi (Yaradılış 44–46-ya bax). Yusif onların təhlükəsizliyini təmin etdi və məskən salmaq üçün onlara torpaq verdi. Onlar sülh və əmin-amanlıq içərisində on yeddi ilə yaşadılar (Yaradılış 47:28).

Lakin sonra ataları öldü və həqiqət anı gəlib çatdı. Qardaşlar düşünürdülər ki, Yaqubun ölümündən sonra başlarının çiyinləri üzərində qalması üçün Misirdən çıxıb getmələri daha yaxşı olar. Buna görə də mərhəmət etməsi üçün Yusifə yalvardılar.

«Atan ölümündən qabaq bizə vəsiyyət etdi ki, gedib Yusifə belə deyin: «…qardaşlarının günahını və təqsirini bağışla…» (Yaradılış 50:16–17) (Böyük adamların özlərini belə apardıqlarını düşünəndə özümü gülməkdən saxlaya bilmirəm; balaca uşaqlar da belə şikayətlənirlər: «Ata demədi ki, bizi incitmək olmaz?»)

Bəs Yusif özünü necə apardı? «Bu sözlər Yusifə çatanda o ağladı» (Yaradılış 50:17). «Mən daha nə edə bilərəm? — onun göz yaşları deyirdi. Mən sizə yaşamaq üçün ev verdim. Mən sizin ailələrinizin qayğısına qaldım. Nə üçün hələ də mənim xeyirxahlığıma inanmırsınız?»

Xahiş edirəm, Yusifin qardaşlarına cavabının iki hissəsini diqqətlə oxuyun. O, əvvəlcə belə dedi: «Məgər mən Allaham ki, məndən qorxursunuz?» (Yaradılış 50:19)

İzaha ehtiyac varmı? Cəzanı Tanrı verməlidir! Əgər Tanrı istəyərsə, qisas Onundur, bizim deyil. Tanrı heç vaxt bizə qisas almağı və haqq-hesab çəkməyi təklif etmir. Heç vaxt.

Nə üçün? Cavabı Yusifin izahının ikinci hissəsində tapa bilərsiniz: «Baxın siz mənə qarşı pis fikrə düşdünüz, lakin Allah onu yaxşı işə çevirdi ki, bu gün gördüyünüzü etsin və çoxlu adamın həyatını qorusun» (Yaradılış 50:20).

Əgər siz şəkli bütövlükdə qəbul etsəniz tez bağışlaya bilərsiniz. Yusif hadisəyə məhz belə baxdı. O, qardaşlarının xəyanətinə qapanıb qalmadı, öz Tanrısının sadiqliyini görməyə davam etdi.

Mənzərəni bütövlükdə görmək həmişə faydalıdır.

Bu yaxınlarda aeroport zalında dostumla görüşdüm. Uzun müddət görüşməməyimizə baxmayaraq, onu tez-tez xatırlayırdım. Bu müddət ərzində o boşanmışdı. Mən onu kifayət qədər yaxşı tanıdığımdan onun da təqsirkar olduğunu bilirdim.

Onun tək olmadığını gördüm. Onun yanında qadın var idi. «Ax, sən bir bu yaramaza bax! Heç yarım ay da keçməyib, amma onun yanında artıq başqası var?!»

Dostum barədə mühakiməmi yürüdən kimi onunla görüşmək istəyim yoxa çıxdı. Lakin o məni gördü. Əli ilə mənə salam verdi. Düz üstümə gəldi. Mən ilişib qaldım. Elə bil ki, tələyə düşdüm. Bu əxlaqsızla danışmalı olacağam. Mən salamlaşdım.

Maks, xalamla və onun həyat yoldaşı ilə tanış ol.

Elə bil boğazım tıxandı. Mən ikinci kişini görməmişdim.

Biz onlarla ailə bayramına gedirik. Əminəm ki, onlar da səninlə tanış olduqlarına görə şaddırlar.

— Biz sizin kitablarınızdan ev toplantılarımızdakı Müqəddəs Kitab dərnəyində istifadə edirik, — dostumun xalasının əri dedi. — Sizin çox gözəl dərin fikirləriniz var.

«Əgər o bilsəydi», — mən özlüyümdə düşündüm. Mən həddən artıq geniş yayılmış bağışlamaq istəməmək günahına düşmüşdüm. İşin nə yerdə olduğunu öyrənməmiş öz mülahizəmi yürütmüşdüm.

Kimisə bağışlamaq imkanlarımızın məhdud olduğunu etiraf etmək deməkdir. Biz insan həyatının mozaika bilməcəsinin yalnız kiçik bir fraqmentini görürük. Bütün mozaikanı ancaq Tanrı görə bilər.

Bağışlamaq Tanrıya ehtiram etmək deməkdir. Bağışlamaq bizi incidənin haqlı olduğunu etiraf etmək anlamına gəlmir. Bağışlamaq o deməkdir ki, Tanrı ədalətlidir və doğru olanı edəcəkdir.

Nə üçün biz Tanrının işini Onun əvəzinə etmək istəyirik? Məgər bizim başqa işimiz yoxdur?

Heç ağlınıza da gəlməz, elə indi sisəyin susduğunu hiss etdim. Mən bu fəslə elə qapanmışam ki, onu tamamilə unutmuşam. Artıq bir saatdır ki, qələmi divara tullamıram. Yəqin ki, onu yuxu tutub. Bəlkə də o, çoxdan bunu istəyirdi, sadəcə mən öz artilleriyamla ona mane olurdum.

Nəticədə o, arzuladığı rahatlığına qovuşdu. Mən isə bu fəsli yazıb qurtardım. Əla! Biz öz qəzəbimizdən qurtulanda, nə qədər çox şey əldə edə bilirik.

Qamətli, saqqalsız gənc çaya tərəf əyildi. Onun dizləri palçığa bulaşmışdı. Şırıltı ilə axan su əlləri dondururdu. Əgər onun üçün maraqlı olsaydı, o, suda öz əksindən zövq alardı. Gəncin saçları tunc rəngində idi. Yanmış dərisi, demək olar ki, həmin rəngdə idi; gözləri yəhudi qızlarının qəlbini yerindən oynadırdı. Lakin o, çayda öz gözəlliyini seyr etmirdi, daş axtarırdı. Çaydaşı. Yuvarlaq və hamar. Çoban çantasına kip doldura biləcəyi, dəri çoban sapandının ilgəyinə rahat yerləşdirə biləcəyi daşları axtarırdı. Öz böyüklüyü ilə ovucu dolduran və şirin ayının, yaxud indiki vəziyyətdə olduğu kimi, nəhəngin başına qeyri-adi sürətlə uça biləcək yumru daşlar.

Qolyat təpədən aşağı baxır. Baş verənlərə inanmağın qeyri-mümkünlüyü onu gülməkdən saxlayır. Qolyat filiştlilərlə birlikdə vadinin uzaq hissəsini nizə meşəsinə çevirmişdi. O filiştlilərlə ki, nərildəyir, öz əzələləri, ağızlarının çürük qoxusu, tikan məftilli tatuirovkaları ilə öyünür, qana susayıb talançılıqla məşğul olurdular. Qolyat hamıdan hündür idi. Onun boyu ayaqqabısız üç metrə yaxın idi. Üzərində əlli yeddi kiloqramlıq silah-sursat gəzdirirdi. O, qol güləşi üzrə Ümumdünya federasiyasının yarışlarında qələbəyə əsas iddiaçıdan daha bərk bağırırdı. Onun «ideal» bədən quruluşu var idi: 140–140–140, ancaq başı bir qədər balaca idi. Budur, onun qol əzələləri gərilir, ayaqlarının qabarıq əzələləri titrəyir və nəriltisi bütün vadiyə yayılır: «Bu gün mən İsrail alaylarına meydan oxuyuram. Mənim qarşıma təkbətək vuruşmaq üçün bir kişi çıxarın!» (1 Şamuel 17:10)

İsrail döyüşçülərindən heç kim onun dəvətinə cavab vermədi. Bu günə qədər. Davud gələnə qədər.

Davud ancaq səhər düşərgəyə gəlib çıxdı. O, müharibədə olan qardaşlarına çörək və pendir gətirdiyi üçün müvəqqəti olaraq öz qoyunlarını qoyub gəlmişdi. Elə burada Qolyatın Tanrıya necə küfr etdiyini eşitdi və dərhal qərar qəbul etdi. Davud çomağını əlinə götürdü, çaydan beş dənə hamar daş seçdi və yanındakı çoban çantasına qoydu. Çantası və əlindəki sapandla filiştliyə tərəf hərəkət etdi (1 Şamuel 17:40-a bax).[29]

Qolyat onu «nərmə-nazik» adlandıraraq lağa qoydu. «Məgər mən itəm ki, üstümə dəyənəklərlə gəlirsən» (1 Şamuel 17:43). Arıq, zəif Davud. İri, heyvanabənzər Qolyat. Dişqurdalayanın fırtınaya qarşı dayanması. Moped özüboşaldan maşına qarşı. Rotveylerin üstünə tullanan toy-teryer. Mərc oyununda bu nəhənglə döyüşdə Davuda nə qədər pul qoyardınız?

Yəqin ki, öz nəhənginizlə mübarizəyə qoyduğunuzdan daha çox.

Sizin Qolyatınızın qılınc və nizəsi yoxdur; o, işsizliyin, tənhalığın, cinsi istismarın, depressiyanın tiyələrini yelləyir. O, palıd vadisinin təpələrində gəzişmir (1 Şamuel 17:2-yə bax), o sizin ofisinizə, yataq otağınıza, auditoriyanıza soxulub. O, heç cürə qaytara bilmədiyiniz borcları xatırladır. Öhdəsindən gələ bilmədiyiniz yüksək standartlar qoyur. Bacara bilmədiyiniz adamları sizin yanınıza göndərir.

Qarşısında dayana bilmədiyiniz içkini, imtina edə bilmədiyiniz pornoqrafiyanı qarşınıza itələyir. Sizi əldən salan işdə işləməyə vadar edir. Kölgəsindən uzaqlaşa bilmədiyiniz keçmişi və baxmağa qorxduğunuz gələcəyi sizə göstərir.

Qolyatın nərəsi sizə yaxşı tanışdır.

Davud səhər-axşam qorxutmağa davam edən Qolyatla vuruşdu: «Qolyat qırx gün səhər-axşam İsraillilərə meydan oxudu» (1 Şamuel 17:16). Sizinki də özünü məhz bu cür aparır. Səhər açılanda ilk fikir, gecə sonuncu həyəcan — bu, günlərinizi qaraldan və sizi sevincdən məhrum edərək həyatınızı zəhərləyən Qolyatınızdır.

O sizi nə vaxtdan izləyir? Qolyatın nəsli israillilərin köhnə düşməni idi. Yeşua üç yüz il əvvəl onları vəd olunmuş torpaqlardan qovmuşdu. O, üç şəhərin — Qəzzə, Qat və Aşdodun sakinləri istisna olmaqla, onların hamısını məhv etmişdi (Yeşua 11:21–22-yə bax). Qatda Yosemit milli parkındakı sekvoyyalar kimi nəhəng adamlar doğulurdu. İndi özünüz deyin, Qolyatın vətəni hara idi? Onun idman gödəkcəsində «Q» monoqramını görürsünüzmü? Qatdakı orta məktəb. Piratlar əsilzadələr üçün necə təhlükəli idisə, Qolyatın əcdadları da İsraillilər üçün elə təhlükəli idi.

Şaulun döyüşçüləri Qolyatı görən kimi nalə çəkirdilər: «Yenə də gəldilər! Mənim atam onun atası ilə, babam isə onun babası ilə vuruşub!»

Siz də təxminən həmin ruhda nalə çəkirsiniz: «Mən də eynilə atam kimi çox işləyən olacağam»; «Mənim əcdadlarım arasında az qala hər ailə cütlüyündə baş verən boşanmalar, sanki yarpaqları yeyən həşəratlar kimi bütün genealogiya ağacıma yayılıb», «Mənim anamın seçdiyi ərlər də uzun müddət qalmırdılar. Bəs bu nə vaxt sona çatacaq?»

Qolyat bu vadinin çoxdankı qorxu müqəvvasıdır. İki dollarlıq bifşteksdən daha bərk. İki dobermandan daha möhkəm nərildəyir. O sizi səhər tezdən gözləyir, gecələr əzab verir. O sizin əcdadlarınızı tələf edib, indi də sizə keçib. O, günəşin qarşısını kəsərək sizi şübhələrin kölgəsində yaşamağa məcbur edir. «Filiştlinin bu sözlərini eşidən Şaul və bütün İsraillilər vahiməyə düşüb çox qorxdu» (1 Şamuel 17:11).

Nə üçün mən bütün bunları sizə deyirəm? Siz öz Qolyatınızı tanıyırsınız. Siz onu yerişindən tanıyırsınız və onun nərəsindən tir-tir əsirsiniz. Siz Qodzillanıza[30] doyunca baxdınız. Məsələ ondadır ki, siz ancaq onu görürsünüz? Siz onun səsini tanıyırsınız, məgər eşitdiyiniz yalnız onun səsidir? Davudun gördüyü və eşitdiyi ancaq bu olmadı, bundan daha böyüyü oldu. Yalnız bu mübarizədə deyil, Müqəddəs Kitabda təsvir olunmuş digər vəziyyətlərdə də Davudun dediyi sözləri oxuyun: «Bu Filiştlini öldürüb İsraili bu xəcalətdən qurtaran adama nə ediləcək? Axı bu sünnətsiz Filiştli kimdir ki var olan Allahın alaylarına meydan oxuyur?» (1 Şamuel 17:26)

Davud Tanrı haqqında danışmaqla başlayır. Rəbbin döyüşçüləri xatırlamırlar, Davudun qardaşları Onun adını çəkmirlər, lakin Davud səhnəyə çıxan kimi yaşayan Tanrı haqqında danışır. O, padşah Şaulun qarşısında da belə dayanır, strategiya barədə söhbət etmir, hansısa şans barədə məsələ belə qaldırmır. Yalnız Tanrıdan gələn əminlik: «Bu qulun həm aslan, həm də ayı öldürüb, bu sünnətsiz Filiştli də onlardan biri kimi olacaq…» (1 Şamuel 17:36)

Qolyatla baş verən hadisədə də Davud həmin mövzuya qayıdır. Nəhəng Davuda lağ edib güləndə gənc çoban belə cavab verir:

Biz bu yaxınlarda ailəliklə yazı stolları axtarmağa getmişdik. Mənim kabinetim üçün yeni stol lazım idi. Biz həm də Andrea və Saraya da onların otağına stol qoymağı söz vermişdik. Sara xüsusi həvəs göstərirdi. Sizcə, həmin gün dərsdən evə qayıdandan sonra Sara nə ilə məşğul olmuşdu? O, məktəb-məktəb oynamağa başlamışdı! Mən uşaq olanda heç vaxt belə oyun oynamamışam. Mən dərslər qurtaran kim, onları unutmağa çalışırdım. Həyat yoldaşım Denalin məni əmin etdi ki, narahatlığa heç bir əsas yoxdur. Belə ki, bu, cinslər arasında olan normal psixoloji fərqliliklərdən biridir. Biz mebel mağazasına yollandıq.

Denalin mebel seçəndə iki ifratdan birinə qapılır: ya elə taxta mebel alır ki, artıq o, dağılmış üzrə olur, ya da heç boyanmamış təzəsini alır. Bu dəfə biz ikinci varianta üstünlük verdik və xüsusi mağazaya getdik.

Andrea və Sara öz seçimlərini tez etdilər, mən də onlardan geri qalmamağa çalışdım. Sara biləndə ki, təzə stollar bu gün evə aparılmayacaq, bu gözlənilməzlik onun əhval-ruhiyyəsini həddən artıq pozdu. Mən ona izah etdim ki, mebel hələ boyanmalıdır, buna görə də dörd həftədən sonra bizə gətiriləcək. Bu dörd həftə ona «dörd minillik» qədər uzaq gəldi.

Onun gözləri yaşla doldu:

— Ay, ata, axı mən bu gün istəyirəm.

Sara ayaqlarını yerə döyəcləmədi və isteriya çıxartmadı. Lakin o, səylə məni fikrimdən döndərməyə çalışırdı. Sara mənim bütün bəhanələrimə bir cavab tapırdı.

— Ata, məgər özümüz onu boyaya bilmərik?

— Ata, mən yeni stolumda şəkil çəkmək istəyirəm.

— Ata, nə olar, bu gün aparaq evə…

Bir qədər keçəndən sonra o, harasa yoxa çıxdı, amma sonra qolları geniş açılmış vəziyyətdə geri qayıtdı və öz kəşfini dedi:

— Ata, bilirsən, o bizim maşınımızın baqajına yerləşəcək!

Yeddi yaşlı uşağın baqaja nəyin yerləşib-yerləşmədiyi barədə anlayışı olmadığını başa düşürük, ancaq onun əlləri ilə ölçü götürməsi ürəyimə toxundu. Qızımın bu sözləri məni daha çox təsirləndirdi:

— Atacan, nə olar, xahiş edirəm, gəl bu gün aparaq evə…

Həmin gün Lukado ailəsi yazı stolunu evə gətirdi. Tanrının bizim yalvarışlarımıza cavab verdiyi səbəbə görə mən də Saranın yalvarışına cavab verdim. Arzusunun həyata keçməsi onun öz xeyrinə idi. Hansı ata istəməz ki, övladı yazmağı və çəkməyi öyrənsin? Sara da eynilə mənim onun üçün istədiyimi istəyirdi, sadəcə dərhal, yubanmadan istəyirdi. Biz də eynilə Tanrının bizim üçün istədiyini istəyəndə O da bizi eşidir (1 Yəhya 5:14).

Saranın yalvarışı səmimi idi. Tanrı da bizim səmimi dualarımıza cavab verir: «Saleh adamın duası çox güclü və təsirlidir (Yaqub 5:16).

Məni ən çox kövrəldən isə Saranın məni «atacan» adlandırması oldu. O mənim övladım olduğu üçün onun xahişini eşitdim. Biz də Tanrının övladları olduğumuz üçün O da bizi eşidir. Dünyanı yaradan Padşah Öz ailəsinin səsinə xüsusi diqqət yetirir. O, nəinki bizi eşitməyə hazırdır, hətta bizi dinləməyi sevir. O həm də Ondan nə istəməli olduğumuzu bizə izah edir.

«Padşahlığın gəlsin» (Matta 6:10).

Bir dəfə Braziliyada anamı rəfiqəsi ilə birlikdə İquasu şəlaləsinə aparmışdım. O, dünyanın ən böyük şəlalələrindən biridir. Həmin vaxtdan bir neçə həftə qabaq xüsusi jurnalda məqalə oxuyandan sonra mən «şəlalələr üzrə mütəxəssis» olmuşdum. Düşünürdüm ki, qonaqlarım onlara məhz mənim bələdçilik etdiyimi qiymətləndirəcəklər.

Panorama meydançasına çıxmaq üçün turistlər meşənin içərisindən keçən əyri-üyrü cığır ilə gedirdilər. Buradan keçəndə fürsətdən istifadə edib anamla onun rəfiqəsinə şəlalənin coğrafi təsvirini verməyə çalışdım. Mən həddən artıq məlumat topladığım üçün dayanmadan danışırdım. Lakin bir neçə dəqiqədən sonra səsimi get-gedə ucaltmalı olduğumu hiss etdim. Uzaqdan gələn hansısa səs mənim səsimi ucaltmağa vadar edirdi. Cığırın hər döngəsində səs artırdı. Nəhayət, məni həddən artıq əsəbiləşdirən bu səsi dayandırmaları üçün qışqırdım: «Orada nə səs-küydür belə? Səsi azaldın ki, mən məruzəmi rahat danışa bilim».

Yalnız açıq yerə çıxandan sonra başa düşdüm ki, mənə mane olan səs şəlalənin gurultusu imiş. Haqqında danışmaq istədiyim təbiət möcüzəsi öz gücü və qəzəbi ilə səsimi batırırdı. Mən daha bərkdən çığıra bilmirdim. Əgər bacarsaydım belə onsuz da dinləyicisiz qalacaqdım. Hətta anam da bu ecazkar mənzərəni mənim təsvirimdən üstün saydı. Mən ağzımı yumdum.

Elə vaxtlar olur ki, söhbət həmin anın təmtərağını pozur… o vaxt susmaq ən böyük hörməti göstərir. Bu cür susmaq ehtiram adlanır. Bu ehtiram «Adın müqəddəs tutulsun» (Matta 6:9) duasında ifadə edilir. Yalnız Tanrı və siz varsınız. Siz Kimin taxtda oturduğunu və kimin susmağının daha yaxşı olduğunu asanlıqla başa düşürsünüz.

Düzgün sözlər seçməyə çalışmaq lazım deyil, ürəyinizin düzgün olmasına can atın. Sizin Ona gözəl sözləriniz deyil, səmimiliyiniz lazımdır.

O, ala-toranlığın düşməsini gözləyir. Qaranlıq gizlənmək üçün əlverişli olacaq. Buna görə də o, bütün gecəni gözləyir. Evinin üçüncü mərtəbəsində pəncərə qarşısında əyləşib, zeytun yarpağı ilə dəmlənmiş çay içir, qüruba baxaraq öz saatını gözləyir. Bu vaxtlar Yerusəlim ecazkar olur. Qürub edən günəşin son şüaları daş döşənmiş yolda axıb gedir, ağ evləri qızıl suyuna salır, məbədin düzbucaqlı künclərini işıqlandırır.

Nikodimin baxışı parıldayan və bərq vuran məbədin nəhəng divarlarının tünd-boz damlarının üstünə yönəlir. O, bu gün səhər məbədin daxili həyətinə getmişdi. Sabah yenə də gedəcək. O, dini rəhbərlərlə görüşəcək. Dini rəhbərlərin məşğul olduqları iş barədə onlarla söhbət edəcək, yəni Tanrı barədə danışacaq. Tanrıya necə gəlmək, Tanrıya necə məqbul olmaq, Tanrını necə yumşaltmaq barədə müzakirə edəcək.

Tanrı.

Fariseylər Tanrı barədə müzakirələr edirlər. Nikodim də onların arasında oturur. Mübahisələr. Araşdırmalar. Düzgün cavablar axtarışı. Problemlərin həlli. Şənbə günü qaytanların bağlanması. İşsizlərin yedizdirilməsi. Arvadı ilə boşanmaq. Valideynlərə hörmətsizlik.

Tanrı bu barədə nə deyir? Nikodim bunu bilməlidir. Bu onun işidir. O, salehdir və salehlərə rəhbərlik edir. Onun adı Tövrat bilicilərinin seçmə siyahısındadır. O öz həyatını Qanunun öyrənilməsinə həsr edib və yəhudi Ali məhkəməsində yetmiş yerdən birini tutmaq səlahiyyətinə malikdir. Onun yaxşı şöhrəti, cəmiyyət arasında nüfuzu var və buna baxmayaraq, onun sualları da var.

Xalqı ardınca aparan Qalileyalıya sualları var. Bu əyalətli Müəllimin diplomu yoxdur, lakin adamları cəlb edir. Mənasız avaralara vaxtını səxavətlə sərf edir, kahinlərin və hamının hörmət etdiyi saleh adamların cəmiyyətindən isə qaçır. O, bəzilərinin dediyinə görə, cinləri qovur; digərlərinin dediyinə görə, günahları bağışlayır; Nikodimin özünün dəqiq bildiyinə görə, məbədi təmizləmişdi (Yəhya 2:12–21-ə bax). O, İsanın tacirləri və sərrafları Süleymanın eyvanından[35] qovmasının canlı şahididir. O, bu qəzəbi — göyərçinləri ətrafa uçuran hörmə qamçını görmüşdü. «Mənim evimdə ciblərinizi doldurmağınız bəsdir!» — İsa onda qışqırdı. Toz ətrafa yayılanda və bütün pullar yerə səpələnəndə, bir yerə yığışmış fariseylər və qanunşünaslar bu hərəkətin səlahiyyətini müzakirə etməyə başladılar. Nazaretdən olan adam həmin gün məbəddə özünə hörmət və dəstək qazanmadı.

Buna görə də Nikodim gecə Onunla görüşməyə gedəcək. Onun din qardaşları bu görüş barədə bilməməlidir. Onlar bunu başa düşməyəcəklər. Ancaq Nikodim onların başa düşəcəkləri vaxta qədər gözləyə bilməz. Şəhərə ala-toranlıq çökəndə o, evdən çıxdı. Əyri-üyrü döşənmiş küçələrdən gözə dəymədən keçib getdi. Həyətlərdən ehtiyatla keçə-keçə, əli çıraqlı xidmətçilərin yanından ötərək, nəhayət, sadə, kiçik bir evə yaxınlaşdı. Ona demişdilər ki, İsa və ardıcılları burada qalırlar. Nikodim qapını döydü.

O, içəri daxil olanda səs-küylü dəstə susdu. Ziyalı dünyasından uzaq hansısa fəhlələr və vergiyığanlar. Onlar öz yerlərində qurdalandılar. İsa işarə ilə onu əyləşməyə dəvət etdi. Nikodim əyləşdi və Müqəddəs Kitabda ən məşhur söhbəti başladı: «Rabbi, bilirik ki, Sən Allahın yanından gələn bir müəllimsən. Çünki Allah ona yar olmasa, heç kəs Sənin göstərdiyin əlamətləri edə bilməz» (Yəhya 3:2).

Nikodim «bildiyindən» danışmağa başladı. «Mən ev tapşırığımı yerinə yetirdim, — sanki bunu deyir. — Sənin işlərin mənə çox təsir edib».

Biz İsadan buna bənzər salamlaşma gözləyirik: «Mən də sənin barəndə eşitmişəm, Nikodim». Biz də, Nikodim də adi nəzakət qaydalarına uyğun olan danışıq mübadiləsi eşitməyə hazırlaşırdıq.

Amma bu, baş vermədi. İsa Nikodimin yüksək ictimai statusu, xeyirxah niyyətləri, elmi nüfuzu barədə bir kəlmə də demədi. Ona görə yox ki, bütün bunlar yox idi, ona görə ki, bütün bunlar İsa üçün əhəmiyyətsiz idi. İsa, sadəcə olaraq, göstərir: «Bir kəs yenidən doğulmasa, Allahın Padşahlığını görə bilməz» (Yəhya 3:3).

Budur, Müqəddəs Yazılardakı kontinental suayırıcı, iman dəyişikliyinin beynəlxalq xətti. Nikodim bir tərəfdədir, Məsih isə başqa tərəfdə. O, bu fərqi aydın qeyd edir.

Nikodim xoş niyyətlərin, səmimi coşqunluğun və ağır zəhmətlərin mərkəzində qərar tutub. Bacardıqlarından ən yaxşılarını Tanrıya ver və O, qalanlarını tamamlayacaq. Onun fəlsəfəsi belə səslənirdi.

İsa necə cavab verdi? Sənin bacarıqlarının yaxşıları heç nəyə lazım olmayacaq. Sənin fəaliyyətin boşdur. Sənin əzmkarlığın çürük qoza dəyməz. Göydən doğulmayana qədər hətta Tanrının nə hazırladığını görə bilməzsən.

Nikodim bizim hamımızın əvəzindən anlaşılmazlıq içərisindədir. Bir dəfə də doğulmaq? «Yaşa dolmuş bir adam necə yenidən doğula bilər?» (Yəhya 3:4) Yəqin ki, bu, bir zarafatdır. Həyatı geri çəkmək? Kaseti başa fırlatmaq? Körpəliyə qayıtmaq? Biz ikinci dəfə doğula bilmərik!

Məgər biz bunu istəmərik? Yenidən başlamaq. Sonra bir daha yoxlamaq. Sınmış ürəklər və əldən getmiş imkanlar gəminin arxa tərəfində yellənir. «Oy, olar mən keçirim?» Kim ikinci şans əldə etmək istəməz? Bəs məgər kimsə onu əldə edə bilərmi? Nikodim başını qaşıyır və dodaqaltı deyinir: «Aha, bir bu qalmışdı, mənim kimi ağsaqqal yenidən bələyə qayıtsın».

İsa eyni ciddiliklə sözünə davam edir «Doğrusunu, doğrusunu sənə deyirəm: bir kəs sudan və Ruhdan doğulmasa, Allahın Padşahlığına daxil ola bilməz» (Yəhya 3:5). Elə bu vaxt külək yerə düşmüş bir neçə yarpağı hələ də açıq qalmış qapıdan içəri salır. İsa onlardan birini döşəmədən götürür və əlində saxlayır. İsa izah edərək deyir ki, Tanrının gücü külək kimi azaddır. Yeni ürək göylərdən doğulur. Onu qazanmaq və yaxud yenidən yaratmaq olmaz. Yenidən doğulmaq? Bu ağlasığmazdır. Bunu Tanrı başlanğıcdan sona qədər edir.

Nikodim İsanın otaqda əyləşmiş ardıcıllarına baxır. Üzlərindəki çaşqınlıq onların daha çox Nikodimin özünü başa düşmədiklərini göstərirdi.

Nikahın bu cür fikirləri yerləşdirmək üçün yeşiyi də yox idi. O özlərini öz gücləri ilə dəyişdirməyə hazır olan insanların dilində danışır. Amma İsa başqa dildən istifadə edir (hətta təsis edir). İnsanların səy göstərməsi deyil, Tanrının əməyi məna daşıyır.

Bir daha doğulmaq. Doğulmaq, mahiyyət etibarilə passiv aktdır. Döl, bətndən öz-özünə çıxmır. Doğuşdan sonrakı təbriklər ananın zəhmətinin qiymətləndirilməsidir. Heç kim yeni doğulanı yüksəltmir («yaxşı çalışdın, körpə!»). O, medala deyil, əmziyə layiq görülür. Qızılı onun anası qazanır. Bu onun zəhmətidir. O, güc verdi, fəryad etdi və doğdu.

Mənim bacım qızının ilk övladı doğulanda o, doğuş otağına öz anasını və qardaşını dəvət etmişdi. Üç saatlıq əzabdan sonra körpə müvəffəqiyyətlə doğulanda bacım oğlu öz anasına tərəf dönüb dedi: «Sənə qarşı hər kobud rəftarıma görə üzr istəyirəm».

Doğuşun qiymətini ana ödəyir. O, körpənin köməyinə güvənmir və ondan məsləhət istəmir. Bir bu çatmırdı. Döl hətta göbəyin köməyi olmadan nəfəs belə ala bilmir, o ki qaldı yeni dünyaya yol göstərsin. Biz də Məsihin dediyi kimi bacarmarıq. Ruhani doğulmaq üçün körpə bacarıqları deyil, valideyn bacarıqları lazımdır.

Bu valideyn kimdir? Sözün strateji cəhətdən vacib mənalarına baxaq.

Qədim yunan dilində ikinci doğuluşun mənasını verən iki söz var idi[36]:

Uolles vacib şəxs idi. O, futbol oyunundan qabaq ümumi duanı oxuyan və yaxud yerli «Şirlər klubu»nun prezidenti vəzifəsini tutan adamlardan idi. Onun hörməti, ad-sanı, boynunda qalstuku və qabarsız yumşaq əlləri var idi.

Məbədin mehrab hissəsində Uollesin rahat kabineti var idi. Katibəsi onunla müqayisədə bir qədər yorğun görünürdü. Siz onun kabinetinin qapısından içəri daxil olan kimi Uolles öz məlahətli təbəssümü ilə sizin bütün həyəcanınızı dağıdırdı. O, çərçivəli diplomlar asılmış divarın yanında fırlanan dəri kreslosunda otururdu. O, adama elə yaxşı qulaq asırdı ki, siz ən gizli sirlərinizi də onunla bölüşmək istəyərdiniz.

Uolles yaxşı insan idi. Onun nikahı istədiyi kimi uğurlu olmasa da, bir çoxlarınkından yaxşı idi. Onun məbədində çoxlu adamlar gəlirdi. Hamı ona hörmət edirdi. O, qolf üzrə on beş yarışda qələbə qazanmışdı. Məbəd Uollesin xidmətinin iyirmiilliyini qeyd edərkən onun üçün hətta yerli qolf klubun üzvlük biletini əldə etmişdi. Adamlar küçədə onu tanıyırdılar, onun pasxa və milad təbliğlərinə qulaq asmaq üçün əvvəlcədən yer tuturdular. Onun təqaüd yığımları getdikcə artırdı, pastor libasını çıxartmasına və yaxşı kitablarla öz sakit payızından həzz alacağı vaxta on ildən az qalırdı.

O, hansısa günahı edibsə də, bu barədə heç kim bilməyib. Hansısa qorxu ona əzab veribsə də, bu haqda heç kim ondan eşitməyib. Bəlkə də qorxu onun ən böyük günahı ola bilərdi.

Uolles insanları sevirdi. Lakin bu səhər heç kimlə ünsiyyət qurmaq istəmirdi. O, tək qalmaq istəyirdi. Katibəni yanına çağırıb günün sonuna qədər heç bir telefon zənginə cavab verməyəcəyini bildirdi. Katibə bunda qeyri-adi heç nə görmədi. Müdir bütün səhəri telefonun yanından ayrılmadı. Katibə belə qərara gəldi ki, ona elmi məşğələlər üçün vaxt lazımdır. Bu, bir tərəfdən doğru idi. O, bütün səhər telefondan ayrılmamışdı və ona boş vaxt lazım idi. Lakin hansısa məşğələ üçün deyil, ağlamaq üçün.

Uolles kabinetin qırmızı ağacdan olan mehrabının yanındakı iri fotoportretə baxır. Dolmuş gözləri ilə on iki yaşlı qızına baxır. Diş əyriləri. Hörüklər. Çillilər. O, eynilə anasıdır. Mavi gözlər, tünd saçlar, füsunkarcasına yuxarı dartılmış burun. Atasına isə ancaq ürəyi bənzəyir. Qızı atasının ürəyini oğurlamışdı. Atasının ürəyini geri tələb etməyə azacıq da olsun istəyi yox idi.

Qızı onun yeganə övladı deyildi, lakin evin sonbeşiyi idi. Onun başqa qızı da yox idi. O öz körpəsinin ətrafında müdafiə qalası tikmişdi. Bəlkə də buna görə son günlər ona bu qədər çətin idi. Qala uçmuşdu.

Hər şey altı gün əvvəl baş verdi. O, məktəbdən tez qayıtdı. Yüksək istiliyi var idi. Arvadı adi soyuqdəymə olduğunu düşünərək onu yatağa uzandırdı. Gecə onun istiliyi daha da yüksəldi. Səhər tezdən arvadı qızı ilə tələsik xəstəxanaya getdi.

Həkimlər çaş-baş qaldılar. Onlar dəqiq diaqnoz qoya bilmədilər. Ancaq bir məsələdə əmin idilər: uşaq xəstədir və xəstəlik sürətlə inkişaf edir.

Uolles özünü heç vaxt belə aciz hiss etməmişdi. O, ağrısının öhdəsindən necə gələcəyini bilmirdi. O, güclü olmağa o qədər öyrəşmişdi ki, sadəcə zəif ola bilmirdi. Zəng edənlərin hamısına qızının yaxşı olduğunu bildirdi. O, hamını əmin etdi ki, Tanrı qüdrətli və mərhəmətlidir. Özündən başqa hamını.

Özünün daxilində isə fırtına baş verirdi. Bənd artıq çat verməyə başlamışdı. Müalicə edən həkimin vurduğu zəng sonuncu zərbəni vurdu: «O, komadadır».

Uolles dəstəyi asdı və katibəyə tapşırdı ki, gələn zəngləri ona çatdırmasın. Şəklə tərəf əyilib onu əlinə götürdü. Qəflətən başında bu sözlər fırlanmağa başladı: «Bu ədalətsizlikdir… Bu ədalətsizlikdir».

Belini əyib şəkli dodaqlarına sıxıb ağladı.

Bu, düzgün deyil. Heç düzgün deyil. «Niyə on iki yaşlı qız? Bütün müqəddəslərin xatirinə, nə üçün məhz o?» Uolles pəncərədən tutqun səmaya baxdı və onun üzü buz kimi oldu. «Nə üçün məni götürmürsən?» — o qışqırdı.

Uolles qalxdı. Divanın yanındakı qəhvə mizinə yaxınlaşdı və ailə məsələlərinə görə onun yanına məsləhətə gələnlər üçün hazır saxladığı kağız burun salfetinin qutusunu götürdü. Burnunu silib pəncərədən məbədin həyətinə boylandı. Bir qoca oturacaqda əyləşib qəzet oxuyurdu. Bir başqası gəlib onun yanında əyləşdi və çörək qırıntılarını daş döşənmiş yola səpməyə başladı. Göyərçin dəstəsi qanadlarını xışıldadaraq uçub gəldi və qırıntıları dimdikləməyə başladı.

«Məgər siz mənim qızımın ölümlə çarpışdığını bilmirsiniz? Niyə orada heç nə olmamış kimi oturursunuz?»

Uolles qızı barədə düşünür. Yazda o, adətən, məktəbdən sonra onun yanına dönürdü. Atasının onu evə aparması üçün həyətdə gözləyirdi. Qızının aşağıda göyərçinlərin dalınca necə qaçdığını eşidəndə getmək vaxtı olduğunu başa düşürdü. O, bütün işlərini təxirə salır və bu pəncərədən ona baxırdı. Qızının bağın ətrafında necə gəzişdiyinə baxırdı.

Onun alaq otlarının kolluqları arasında cürbəcür çiçəklər yığmasına, səmada yırğalanan buludlara baxa-baxa otların üstünə yıxılana qədər fırlanmasına tamaşa edirdi.

«Ah, şahzadəm, — o vaxt deyirdi. — Mənim əziz qızcığazım».

Sonra kitablarını və bütün işlərini yazı masasının üzərində qoyub onun yanına enirdi.

Amma indi bahar deyil və qızı da həyətdə yoxdur. İndi qışdır, qızı ölümlə çarpışır, iki qoca isə oturacaqda əyləşib.

«Əzizim mənim, sevimli şahzadəm».

Qəflətən həyətdə bir adam da peyda oldu. O, həmin iki adama nə isə deyir. Hər üçü tələsik harasa gedirlər. «Ola bilsin ki, hansısa oyun var», — deyə Uolles düşünür. Sonra xatırlayır: — «Müəllim. O buradadır».

Az qala unutmuşdu. Bu gün onların şəhərinə İsa gələcək. Uolles səhər evdən çıxanda qonşusu ondan hamının haqqında danışdığı Müəllimi görməyə gedib-getməyəcəyini soruşmuşdu.

Bu fikrə o öz-özlüyündə ancaq gülmüşdü.

— Xeyr, bu gün mən həddən artıq məşğulam, — Uolles əlini yellədi. O, möhkəm əmin idi ki, hətta nisbətən boş günü də olsa, səyahət edən bu təbliğçiyə baxmağa vaxtı olmayacaq. Xüsusən də bu təbliğçiyə.

Kilsələrə göndərilmiş bildirişdə bu oğlanı başqa cür düşünən adlandırırdılar. Hətta kimsə onu ruhi xəstə adlandırmışdı. Lakin izdiham Ona baxmaq üçün ardınca qaçırdı, sanki O, insan nəsli üçün Tanrının hədiyyəsi idi.

«Amma mən gedəcəm», — Uolles qonşusunun sözünü xatırladı.

«Hə, əlbəttə, — Uolles gülümsündü, — axı sən yeni xəbərlərin məşhur həvəskarısan».

«Deyirlər ki, O, şəfa verir…» — yenidən qonşusunun sözlərini xatırladı.

Uolles çiyinlərini dikəltdi. Sonra yumşaldı.

«Axmaq olma», — o özünə məsləhət verdi.

«Din adı altında şəfa verənlər bizim sənətimiz üçün biabırçılıqdırlar, — o, keçən il seminariyada mühazirə zamanı bildirmişdi. — Xalqın bədənində parazitlər, şarlatanlar, mammon xatirinə peyğəmbərlik edənlər».

O, cürbəcür teleşoularda iki tərəfli düymələnən kostyumlar geyinmiş, maneken gülüşlü, üzü kirşanlı belə adamları görmüşdü. Uolles başını yellətdi və yazı masasına tərəf qayıtdı. Yenidən şəkli götürdü.

Diqqətlə hər an itirə biləcəyi uşağın üzünə baxdı. «Deyirlər ki, O, şəfa verir…»

Uolles variantları nəzərdən keçirməyə başladı: «Əgər getsəm və məni tanısalar, bu mənə işim bahasına başa gələcək. Amma O nə isə edə bilərsə…» Bəzən insanın məyusluğu qürurundan güclü olur. O, çiyinlərini çəkdi: «Məgər mənim seçimim var?»

Biz Saranın gülüşündən başlaya bilərdik. Onun qırışmış üzü sümüklü ovucları ilə örtülüb. Çiyinləri titrəyir. Ciyərlərindən fit səsi və xışıltı çıxır. O bilirdi ki, gülmək olmaz. Tanrının sözlərinə gülmək tamamilə yersizdir. Lakin güclə dərindən nəfəs alıb göz yaşlarını silmişdi ki, yenidən Onun sözlərini xatırladı və yeni bir qəhqəhə tutmasından iki qatlandı.

Biz həmçinin Peterin baxışından başlaya bilərdik. Bu, təəccüblü baxışdır. Onun gözləri sanki qreypfrutdur. O, dizə qədər balıqla dolmuş qayığı və kənara sıçrayan suyu unudurdu. O, «özünə gəl, başqalarına kömək et» tələb edən qışqırıqları eşitmir. Peterin dili tutuldu, uca səslə deyilə bilməyəcək qədər mənasız olan bir fikir onu bürümüşdü.

Biz Paulun istirahətindən başlaya bilərdik. O, üç gün özü ilə mübarizə apardı, indi isə dincəlir. Otağın küncündə döşəmədə əyləşib. Üzgün görünür. Acdır.

Dodaqları quruyub. Görməyən gözlərinin altı torbalanıb. Lakin üzündə təbəssüm var. Durğun gölə yeni su axını fışqırdı və onun suları şirindir.

Gəlin bundan başlamayaq. Başqasından başlayaq.

Əhdi-Cədidin zəngin gəncindən başlayaq.

O zəngindir. İtaliya ayaqqabısı. Məşhur modelyerdən kostyum. Onun kapitalını etibarlı sərmayəyə yatırmışdı. Hətta onun plastik kartoçkası da platindən idi. Həyatındakı hər şey «lyuks» sinfinə aid idi.

O cavandır. Yorğunluğunu fitnes-klubda çıxardır, qocalığı özündən tennis kortunda uzaqlaşdırır. Əzələli qarnı, iti baxışları var. Enerji ilə dolu olmaq onun şüarıdır, ölümə isə hələ bir ömür var.

O, çox nüfuzlu adamdır. İnanmırsınızsa, özündən soruşun. Sizin suallarınız var? Onun da cavabları var. Sizin probleminiz var? Onda çıxış yolu var. Sizin tapmacalarınız var? Onun açmaları var. O nə istədiyini bilir və sabah bütün lazım olanları əldə edəcəyinə əmindir. O, yeni nəsildəndir. Buna görə də qocalar yaxşısı budur ki, arxada qalmasınlar, yoxsa əşyalarını toplamalı olacaqlar.

O, peşəkarlığın əsasını mənimsəyib: Aktivlik, Zənginlik, Səlahiyyət. O, rəhbərlikdən olan zəngin cavandır (Matta 19; Mark 10; Luka 18-ə bax).

Bu günə qədər onun həyatı neon lampalarla işıqlandırılmış prospekt üzrə yüngül səfər idi. Lakin bu gün onun qarşısında bir məsələ dururdu. Onu hərəkətə gətirən nə idi: səmimi maraq, yoxsa əsl qorxu? Biz bilmirik. Bildiyimiz odur ki, o, məsləhət üçün gəlib.

İnsanlara himayədarlıq etməyə öyrəşmiş bu gəncin dülgərin oğlundan kömək istəməsi asan deyildi. Cəmiyyətdə onun mövqeyində olan bir adamın kəndlidən məsləhət alması hər gün rast gəlinən bir şey deyildi. Amma onun sualı da qeyri-adi idi.

— Müəllim, — o soruşur, — əbədi həyatı miras almaq üçün hansı yaxşı işi görüm?

Sualın qoyuluşundan anlaşılır ki, o, vacib olanı başa düşməyib. Gənc elə düşünür ki, əldə etdiyi bütün qalan şeylər kimi əbədi həyatı da xüsusi səy göstərməklə əldə edə bilər.

«Mən nə etməliyəm?»

Burada hansı tələblər var, İsa? Keçid balı hansıdır? Artıq mülahizələr lazım deyil. Dərhal ümumi nəticəyə keçək. İstədiyimi almaq üçün mən nədən nə qədər qoymalıyam?

İsanın cavabı onu heyrətləndirməli idi.

— Əbədi həyata malik olmaq istəyirsənsə, əmrlərə riayət et.

Heç olmasa əlli faiz vicdanı olan adam belə cavab eşidərkən əlini bir-birinə vurmalı idi: «Əmrlərə riayət etmək? Əmrlərə riayət etmək? Heç bilirsən onlar nə qədərdir? Qanun kitabını sonuncu dəfə nə vaxt oxumusan? Mən çalışmışam, düzü, çox çalışmışam, amma bacarmamışam!»

Əslində gənc elə bunları deməli idi. Amma o, tövbədən çox uzaq idi və günahlarını etiraf etmək fikrində deyildi. Kömək üçün xahiş etmək əvəzinə o, kağız, qələm çıxarır və aram-aram diktə edilməsini xahiş edir.

— Hansılar? — o, qələmi döyəcləyib qaşını qaldırır.

İsa sözünə davam edir:

— «Qətl etmə»; «zina etmə»; «oğurluq etmə»; «yalan şahidlik etmə»; «ata-anana hörmət et»; «yaxınını özün kimi sev».

«Əla!» — gənc zəngin sevinc içində son sətri tamamlayır. — İmtahanın sualları məndə var. Baxaq görək, verə biləcəyəmmi».

«Qətl? Əlbəttə ki, xeyr. Zina? İstənilən adi bir adamın etməyəcəyi şey. Oğurluq? Qanun çərçivəsində hansısa fırıldaqlar. Yalan şahidlik? Hm-m… yaxşı, sonra. Valideynlərə hörmət? Əlbəttə, bayramlarda onlarla görüşürəm. Yaxınını sevmək?..»

«Əla! — o gülümsünür. — Bir neçə əhəmiyyətsiz məsələlər. Bütün bu əmrlərə həmişə riayət etmişəm. Lap uşaq bağçasından onlara riayət etmişəm». O özünü bir az dartaraq baş barmaqlarını kəmərinin altına salır: «Yenə də belə asan suallar var?»

Heç cürə təsəvvürümə gətirə bilmirəm ki, İsa həmin vaxt gülüşünü (və yaxud gülməkdən göz yaşlarını) necə saxlaya bildi? Zəngin gəncə standartlardan nə qədər aşağı olduğunu göstərmək üçün nəzərdə tutulan suallar, əksinə, onu şansının nə qədər yüksək olduğuna inandırdı. Eynilə üstündən çirkli su axan uşağın anasını palçıq gölməçələrdən qaçmadığına inandırmaq istəyən kimi.

İsa əsas məsələyə keçir:

— Əgər kamil olmaq istəyirsənsə, get, bütün var-dövlətini sat kasıblara payla və o zaman göylərdə xəzinən olacaq.

Bu nəsihət gənci sarsıdır və şagirdləri çətin vəziyyətə salır.

Onların suallarını biz də verə bilərik;

— Onda kim xilas ola bilər?

İsanın cavabı adamları heyrətləndirir:

— İnsan üçün bu, mümkün deyil…

Mümkün deyil.

O, — inanılmazdı — demədi. O, — şübhəlidir — demədi. O demədi ki, bu, çətin ola bilər. O, dedi ki, bu, mümkün deyil. Heç bir şans yoxdur. Heç bir yol yoxdur. Heç bir işıq ucu yoxdur. Heç bir ümid yoxdur. Mümkün deyil. Sakit okeanı üzüb keçmək mümkün deyil. Çərpələnglə Aya uçub çatmaq mümkün deyil. Yalnız səyahət səbəti və əl ağacı ilə Everestə dırmaşmaq mümkün deyil. Kimsə nəyisə dəyişdirməyənə qədər göylərə düşmək mümkün deyil.

Sizi əcəl təri əsdimi? Bütün həyatınız boyu etdiklərinizə görə sizə mükafatlar veriblər. Siz öz müvəffəqiyyətlərinizə görə qiymətlər almısınız. Uğurlarınıza görə sizi tərifləyiblər. İşinizin müqabilində pul almısınız.

Məhz buna görə zəngin gənc düşünürdü ki, onu göylərdən daha bir ödəmə ayırır. Ancaq bunda məna var. Vicdanla işləyirsən, məsuliyyətlərini yerinə yetirirsən və «vəssalam!» — sənin hesabın tamamilə ödənib. İsa deyir: alınmayacaq. Sənin istədiyin sənin ödəmək istədiyindən qat-qat bahadır. Sənə ödənişlər sistemi deyil, Xilaskar lazımdır. Sənə xasiyyətnamə deyil, Xilaskarın lazımdır. Çünki «insan üçün qeyri-mümkün olan, Allah üçün mümkündür» (Luka 18:27).

Bu ayənin mahiyyətini nəzərdən qaçırmayın: siz özünüz özünüzü xilas edə bilməyəcəksiniz. Heç nə ilə. Nə düzgün mərasimlərlə, nə düzgün doktrinalarla, nə düzgün xidmətlə, nə də bədəndə əti ürpəşməklə. İsanın fikri büllur kimi aydındır. İnsan varlıqlarının özlərinin xilas olmaları qeyri-mümkündür.

Bilirsinizmi, zəngin gənc üçün bütün məsələ pulda deyildi; məsələ onun özünə güvənməyində idi. Məsələ mülkiyyətçilikdə deyil, imicdə idi. Dolların yüksək kursunda deyil, burnunu dik tutmaqda idi. «Var-dövləti olanların Allahın Padşahlığına daxil olması nə qədər çətindir!» (Mark 10:23) Çətinliklər təkcə varlıların həyatında olmur. Çətinliklər, həmçinin ali təhsillilərdə, güclülərdə, yaraşıqlılarda, məşhurlarda, dindarlarda da meydana çıxır. Eləcə sizdə də. Əgər siz öz möminliyiniz və yaxud ictimaiyyətdəki mövqeyiniz sayəsində Səmavi Padşahlığın ən yaxşı namizədi olduğunu düşünürsünüzsə, sizdə də yarana bilər.

İsanın zəngin gəncə dediyi sözləri həzm etmək sizə çətindirsə, onda Onun sözləri hökm günü boğazınızda tıxanıb qalacaq. «O gün bir çoxları Mənə deyəcək: «Ya Rəbb, ya Rəbb, biz Sənin adınla peyğəmbərlik etmirdikmi? Sənin adınla cinləri qovmurduqmu? Sənin adınla bir çox möcüzələr yaratmırdıqmı?» (Matta 7:22)

Dəhşətlidir! Bu adamlar Tanrının taxtının önündə dayanırlar və hətta nə iləsə də öyünürlər. Böyük boru səsi səslənib, amma onlar hamısı hələ də tütək çalırlar. Ona izzət oxumaq əvəzinə hələ də özlərini tərifləyirlər. Tanrıya səcdə etmək əvəzinə onlar öz xasiyyətnamələrini oxuyurlar. Ehtiramla susmaq zamanı onlar boşboğazlıq edirlər. Padşahın şəfəqində özündən razı halda dayanırlar. Onların özündənrazılığı, yoxsa korluğu daha pisdir?

Siz kosmik gəmi yaradıcılarını öz kağız təyyarələrinizlə heyrətləndirə bilməzsiniz. Pikassonun sərgisində öz akvarelinizlə öyünməyin yeri yoxdur. Yalnız H₂O formulunu yaza bildiyiniz üçün özünüzü Eynşteyn ilə müqayisə edə bilməzsiniz.

Kamil Varlığın yanında öz uğurlarınızla öyünmək lazım deyil.

«Onda Mən onlara bəyan edəcəyəm: «Ey qanunsuzluq edənlər, Mən sizi heç vaxt tanımamışam, Məndən uzaq olun!» (Matta 7:23)

Bunu özünüzdə qeyd edin. Tanrı bizi əməllərimizə görə xilas etmir. Yalnız dəyərsiz Tanrını ondabirlərlə satın almaq mümkün olardı. Yalnız özündənrazı Tanrını bizim əzablarımız təsirləndirə bilərdi. Yalnız pis xarakterli Tanrını qurbanlarımızla razı sala bilərdik. Yalnız rəhmsiz Tanrı daha çox ödəyənə xilası sata bilərdi.

Yalnız böyük Tanrı Öz övladları üçün onların özlərinin edə bilməyəcəyini edir.

Paul da bu barədə təbliğ edir: «Beləcə cismani təbiət üzündən gücsüz olan Qanunun edə bilmədiyini Allah etdi: Öz Oğlunu günahlı cismin bənzərində günah qurbanı olaraq göndərdi…» (Romalılara 8:3)

Məsihin Dağüstü vəzinin bəxtiyarlıq haqqında olan ilk əmrinin mənası da elə bundadır: «Nə bəxtiyardır ruhən yoxsullar! Çünki Səmavi Padşahlıq onlarındır (Matta 5:3).

Sevinc xəzinəsini ruhən zənginlər deyil, yoxsullar əldə edir[44]. Tanrının mərhəməti itaət edənlərə havayı verilir, qaliblərəsə ödənilmir. Sevincə gedən ilk addım kömək üçün yalvarışdır, öz mənəvi yoxsulluğunu, daxili çürüklüyünü etiraf etməkdir.

Tanrının hüzurunu hiss edənlər özlərinin ruhani cəhətdən müflis olduqlarını elan edir və ruhani cəhətdən böhran yaşadıqlarını başa düşürlər. Onların bufetləri və cibləri tamamilə boşdur. Onların imkanları tükənib. Onlar çoxdandır ki, ədalət tələb etmirlər; onlar rəhm üçün yalvarırlar[45].

Onlar öyünmürlər; onlar icazə alırlar.

Onlar Tanrıdan özlərinin Onsuz edə bilmədiklərini etməsini xahiş edirlər. Onlar Tanrının necə müqəddəs, özlərinin isə necə günahkar olduqlarını görür və İsanın sözləri ilə razılaşırlar: «Xilas olmaq qeyri-mümkündür».

Ah, budur, bizim uğurlarımızın münbit torpağında deyil, yoxsulluğumuzun ac torpaqlarında çiçəklənən Tanrı mərhəmətinin paradoksallığı.

Bu bizim öyrəşmədiyimiz başqa yoldur. Biz öz gücsüzlüyümüzlə həmişə razılaşmırıq. Uğursuzluğu etiraf etmək, adətən, sevincə yol açmır. Tam etirafın ardınca, adətən, tam bağışlanma gəlmir. Lakin bir daha təkrar edək: Tanrı heç vaxt «adətən»ə əsaslanmır.

Yəhya İsanın etdiyi bütün işlər barədə bizə danışmır. Yalnız bizi imana yönləndirən işləri barədə danışır. Yəhya bir neçə möcüzəni seçib. O, suyun şəraba çevrilməsi kimi sadə möcüzədən bir çox insanların gözləri önündə baş verən Lazarın dirilməsi kimi böyük möcüzəyə keçir. Yəhyanın Müjdəsində yeddi möcüzə haqqında danışılır və hər biri özündən əvvəlkinin sözlərinə öz sübutlarını əlavə edən yeddi şahid ifadə verir.

Baxaq görək, bütün bu şəhadətlər məcmu halda məhkəməyə necə təsir edəcək.

Təsəvvür edin ki, tamamilə boş olan məhkəmə zalındasınız. Yalnız dörd nəfər iştirak edir: hakim, vəkil, yetim və qəyyumluğa namizəd. Hakim Tanrıdır, yetim sizsiniz, İsa isə sizin qəyyumunuz olmaq istəyir. Sizin adınız, vəsaitiniz, eviniz yoxdur. Vəkil sizi İsanın qəyyumluğuna verməyi təklif edir.

Bəs bu vəkil kimdir? Bu Yəhya adlı qalileyalı balıqçıdır.

O, artıq məhkəməyə altı şahid təqdim edib. Yeddincini çağırmağın vaxtı çatıb. Lakin o öz yerini tutana qədər vəkil sübutu təkrar etmək istəyir.

— Biz Qalileyanın Qana kəndindəki hadisədən başladıq (Yəhya 2:1–11-ə bax) — o deyir və nitqini söylədiyi vaxt hər bir sözünü düşünə-düşünə tələsmədən gəzişir. — Onların orada bir damcı da olsun şərabları qalmadı. Amma İsanın sözünə görə su şəraba döndü. Özü də əla şəraba. Ən yaxşısına. Siz xidmətçinin danışığını eşitdiniz. O, bunun necə baş verdiyini gördü.

Vəkil bir qədər ara verəndən sonra davam edir:

— Sonra biz oğlu ölüm ayağında olan saray məmurunu dinlədik (Yəhya 4:46–54-ə bax).

Siz başınızı yırğalayırsınız. Bu adamın ifadəsini xatırlayırsınız. O, bütün həkimlərə necə müraciət etdiyi, bütün dərmanları sınaqdan keçirtdiyi, lakin oğluna heç nəyin kömək etmədiyi barədə gözəl nitq söylədi. Ümidsizliyin astanasında olanda kimsə ona Qalileyaya gəlmiş təbib barədə danışdı.

Məmur ləhcə ilə izah etdi:

— Mənim seçimim yox idi. Ona müraciət edəndə tamamilə məyusluq içərisində idim. Baxın! Görün bu müəllim mənim oğlum üçün nə edib.

Elə bu an oğlan içəri daxil olur və siz diqqətlə ona baxırsınız. Bu cüssəli toppuşun nə vaxtsa ölüm ayağında olduğuna inanmaq çətindir. Siz diqqətlə Yəhyanın nitqinin davamına qulaq asırsınız.

— Zat Aliləri, hovuzun yanındakı xəstə haqqında unutmayın (Yəhya 5:2–9-a bax). O, otuz səkkiz il yeriyə bilməmişdi. Sonra İsa peyda oldu və budur, məhkəmə özü hamısını gördü. Onun zala necə daxil olduğunu xatırlayırsınızmı? Biz onun başına gələnləri dinlədik.

— Sonra, — Yəhya deyir, — əgər bu da bəs deyilsə, lazım olan vaxtda səbətində qida ehtiyatı olan bir oğlanın hekayəsini eşidək (Yəhya 6:1–14-ə bax). Bu oğlan İsanın nə öyrətdiyini eşitmək və adamları necə sağaltdığını görmək üçün Onun ardınca gedən bir neçə min adamdan ibarət olan izdihamın arasında idi. Oğlan yeməyini yeməyə hazırlaşanda ondan gətirdiyini İsa verməyini xahiş etdilər. Oğlana məxsus olan bu sadə azuqə bütün ziyafətə bəs etdi.

Zalda dərin sükut olsun deyə Yəhya yenidən ara verir. Heç kim bu cür ifadələri təkzib edə bilməzdi. Hakim dinləyir. Amma siz yetim heç nə demirsiniz.

— Sonra dənizdə fırtına oldu (Yəhya 6:16–21-ə bax), — Yəhya deyir. — Peter bu barədə danışmışdı. Qayıq ləpələrin üstündə yırğalanırdı. İldırım. Göy gurultusu. Bu cür fırtınalar məhvedicidir. Hər kim bilməsə də, mən bunu çox yaxşı bilirəm! Nə vaxtsa mən də dənizə qayıqla çıxırdım, çünki bu mənim işim idi. Peter baş verənlər barədə təfsilatı ilə danışdı. Mən özüm də orada idim. Müəllim suyun üzərində gəldi. O, qayığa minən kimi biz özümüzü təhlükəsizlikdə hiss etdik.

Daha bir fasilə. Pəncərədən düşən günəş işığı döşəmədə dördbucaqlı çəkmişdi. Yəhya ayağını bu dördbucaqlının içinə qoyub davam edir:

— Biz dünən ömrü boyu günəş işığı görməyən bir adamla tanış olduq. O, əbədi qaranlıq dünyasında, zülmətdə yaşayırdı. O, anadangəlmə kor idi. (Yəhya 9-a bax).

Yəhya bir qədər susduqdan sonra keçmiş korun sözlərini eynilə onun kimi deyir:

— İsa mənim gözlərimi sağaltdı.

Altı şahid elan edildi. Altı möcüzə təsdiq olundu. Yəhya əyani sübutların qoyulduğu masanı göstərir: içərisində suyun şəraba çevrildiyi küplər; saray məmurunun oğlunu müalicə edən həkim tərəfindən verilmiş tibbi arayış; şikəstin həsiri; oğlanın səbəti. Peter fırtınanın necə güclü olduğunu göstərmək üçün sınmış avarı gətirdi. Kor isə öz əsasını və dilənmək üçün olan kasasını qoydu. Ona daha dilənmək lazım olmayacaqdı.

— İndi isə, — Yəhya hakimə tərəf dönüb deyir, — sonuncu şahidi çağırıb onun ifadələrini dinləmək qaldı.

O öz stoluna yaxınlaşır və böyük ağ mələfə ilə qayıdır.

— Bu kəfəndir, — Yəhya izah edir.

Kəfəni hakimin qarşısındakı masaya qoyub deyir:

— Zat Aliləri, icazənizlə sonuncu şahidimizi, Bet-Anyadan olan Lazarı dəvət edim.

Məhkəmənin ağır qapıları taybatay açılır və hündürboylu bir adam zala daxil olur. O, keçidlə hərəkət edir, İsanın yanında dayanıb əlini Onun çiyninə qoyur və deyir:

— Minnətdaram Sənə.

Onun səsində incəlik hiss olunur. Lazar geri dönüb şahidlər üçün olan stulda əyləşir.

— Məhkəməyə öz adınızı deyin, — Yəhya başladı.

— Lazar.

— Siz Nazaretdən olan İsa adlı adam haqqında eşitmisinizmi?

— Kim eşitməyib ki?

— Siz Onu yaxşı tanıyırsınız?

— O mənim dostumdur. Bizim — mənim və bacılarımın evi Bet-Anyadadır. O, Yerusəlimə gələndə çox vaxt bizim evdə qalırdı. Bacılarım Məryəm və Marta da Ona iman ediblər.

— İman ediblər?

— Onun Məsih, Allahın Oğlu olduğuna iman ediblər.

— Siz nə üçün buna inanırsınız?

Lazar gülümsünür:

— Mən buna necə iman etməyim? Mən ölmüşdüm. Dörd gün idi ölmüşdüm. Mən qəbirdə idim. Mənim üçün dua edib, məni dəfn etdilər. Mən ölmüşdüm. Lakin İsa məni çağırdı.

— Bütün bunların necə baş verdiyini bizə danışın.

— Ümumiyyətlə, mən həmişə xəstə olurdum. Buna görə də bacılarımla qalırdım. Hələ uşaqlıqdan ürəyim zəif olduğu üçün ehtiyatlı olmalı idim. Böyük bacım Marta mənim üçün ana kimi idi. Mənim ürəktutmam baş verəndə, Marta İsanın dalınca adam göndərmişdi.

— Siz o zaman öldünüz?

— Yox. Amma ölüm ayağında idim. Beləcə bir neçə gün çəkdi. Lakin ömrümün sona çatdığını bilirdim. Yanıma gələn həkimlər başlarını yırğalayıb gedirdilər. Mənim bir ayağım qəbirdə idi.

— İsa o vaxt gəldi?

— Xeyr. Biz Onu ümidlə gözləyirdik. Marta gecələr yatağımın yanında oturub durmadan pıçıldayırdı: «Möhkəm ol, Lazar. İsa indilərdə gələcək». Biz Onun gələcəyinə inanırdıq. O, tanış olmayan bütün bu adamları sağaltmışdısa, məni də sağaldacağı yəqin idi. Axı mən Onun dostu idim.

— Bəs onu gecikdirən nə idi?

— Biz uzun müddət bilmədik. Mən Onun bəlkə həbsxanada və yaxud buna bənzər haradasa olduğunu düşündüm. Mən ümidlə gözləməyə davam etdim. Mən günbəgün daha çox zəifləyirdim. Gözlərim tamamilə zəifləmişdi, demək olar ki, heç nə görmürdüm. Tez-tez huşumu itirirdim. Hər dəfə kimsə otağıma daxil olanda elə bilirdim ki, Odur. Amma yox. O gəlmədi.

— Siz incidiniz?

— İnciməkdən daha çox çaşıb qalmışdım. Heç cürə başa düşə bilmirdim ki, O niyə gəlmir?

— Bəs sonra nə oldu?

— Bir dəfə gecə oyandım. Sinəm elə sıxılırdı ki, nəfəs ala bilmirdim. Marta ilə Məryəm yanıma gəldikləri üçün qalxıb yatağımda oturdum. Onlar mənim əllərimdən tutdular. Onların məni necə çağırdıqlarını eşidirdim, lakin harasa yıxıldığımı hiss edirdim. Bu, yuxudakı kimi idi. Mən boşluqda çox sürətlə fırlanaraq yıxılırdım. Onların səsi get-gedə zəifləyirdi, sonra isə tamamilə yoxa çıxdı. Baş gicəllənmə dayandı, yıxılma qurtardı. Ağrı da dayandı. Mən rahatlıqda idim.

— Rahatlıqda?

— Sanki yatmışdım. Dincəlirdim. Rahatlanırdım. Mən ölmüşdüm.

— Sonra nə baş verdi?

— Sonra nə baş verdiyini Marta ardıcıllıqla danışa bilər. Dəfnə hazırlaşırdılar. Qohumlar yığışmışdılar. Yerusəlimdən dostlar gəlmişdilər. Məni dəfn etdilər.

— İsa dəfnə gəlmişdi?

— Xeyr.

— O, hələ də yox idi?

— Xeyr. O mənim dəfn olunduğumu eşidəndə hələ dörd gün də gözlədi.

— Niyə?

Lazar susdu və İsaya baxdı:

— Göstərmək istədiyini göstərmək üçün.

Yəhya Lazarın nə demək istədiyini başa düşərək gülümsündü:

— Sonra nə baş verdi?

— Mən səs eşitdim.

— Kimin səsini?

— İsanın səsini.

— Axı siz, deyəsən, ölü idiniz.

— Bəli.

— Mən… elə bilirdim ki, siz qəbirdə idiniz.

— Bəli, qəbirdə idim.

— İnsan qəbirdə ola-ola başqalarının səsini necə eşidə bilər?

— Eşidə bilməz. Ölən adam ancaq Tanrının səsini eşidə bilər. Mən də Tanrının səsini eşitdim.

— O nə dedi?

— O demədi, qışqırdı.

— Axı O sizə nə qışqırdı?

— «Lazar, çıx!»

— Siz Onu eşitdiniz?

— Bəli. Çox yaxşı eşitdim. Sanki sərdabədə mənim böyrümdə imiş kimi eşitdim. Gözlərim açıldı. Əllərim tərpəndi. Mən başımı qaldırdım. Mən yenidən həyata qayıtdım. Girişi bağlayan daşı necə kənara çəkdiklərini eşitdim. Gün işığı içəri düşdü. Gözlərim qamaşdı.

— Siz nə gördünüz?

— Mənə tərəf zillənmiş gözlər.

— Siz nə etdiniz?

— Mən qalxdım. İsa əlimdən tutub məni bayıra çıxartdı. O dedi ki, mənə paltar versinlər və mənə paltar gətirdilər.

— Deməli, siz öldünüz, dörd gün qəbirdə qaldınız, sonra isə İsa sizi həyata qaytardı? Buna şahid olanlar var?

Lazar hıqqıldadı.

— Yüz-iki yüz nəfər olar. Ondan çox olmaz.

— Bu qədər, Lazar. Təşəkkür edirik sizə. Gedə bilərsiniz.

Yəhya məhkəməyə tərəf döndü:

— Siz şahid ifadələrini dinlədiniz. İndi isə qərar çıxartmağı sizə həvalə edirəm.

Bundan sonra o, masasına qayıdıb yerində əyləşdi. Qəyyum ayağa qalxdı. O öz adını demədi. Buna ehtiyac yox idi. Hamı Onu tanıdı. O, İsa Məsih idi.

İsanın səsi zalı bürüdü:

— Mən burada bir yetimin haqqını müdafiə edirəm və burada şahidlik edənlər o yetimin timsalında birləşib. O, toyda şərab olmadığına görə sevinə bilməyən qonaq kimidir. O, saray məmurunun xəstə, ruhani zəif oğlu kimidir. Şikəst və anadangəlmə kor kimi, o kordur və yeriyə bilmir. O acdır, lakin yer üzündə onun üçün qida yoxdur. O, Qalileya gölündəki fırtına kimi şiddətli fırtınaya düşüb, lakin yer üzündə onun üçün ümidli kompas yoxdur. O, Lazar kimi ölüdür. Ruhani ölüdür.

— Mən onlara etdiyimi onun üçün də edəcəyəm. Mən onu sağaldacağam, ona sevinc, güc, görmə qabiliyyəti, rahatlıq, yemək, yeni həyat verəcəyəm. Əgər Sən icazə versən, bunlar hamısı onun olacaq.

Hakim Öz qərarını çıxardır. «Sən Mənim sevimli Oğlumsan, Səndən razıyam» (Luka 3:22). Tanrı sizə baxır.

— Mən icazə verirəm, — O deyir, — ancaq bir şərtlə. Əgər yetim özü bunu istəyərsə.

Yəhya şahidləri dəvət etdi.

Şahidlər öz ifadələrini verdilər.

Müəllim onlara etdiyini sizin üçün də etməyi təklif edir. O sizə ziyafət üçün şərab, görmə qabiliyyəti, güc və ən başlıcası qəbirlər üzərində səlahiyyət verəcək. O onlar üçün etdiyini sizin üçün də edəcək.

Hakim Öz xeyir-duasını verdi. Qalanı sizdən asılıdır. İndi seçim sizindir.

Bu elə bir vəziyyət idi ki, sanki mən yarma kisəsində hədiyyə və düymə qabında mirvari, ya da zərf qutusunda iri banknot tapmışdım. Belə kiçik əşyanı çoxsaylı başqa əşyaların arasından tapmaq asan deyil.

Cəmi iki söz. Bu səhifəni yüz dəfə oxumuşam. Lakin heç vaxt bu sözlərə diqqət verməmişəm. Bəlkə də Dirilmə haqqında hekayəyə heyran olduğumdan onları gözdən qaçırmışam. Ya da Markın bu hadisə barədə hekayəti digər üçündən qısa olduğundan, ola bilsin ki, bu sözlərə diqqət ayırmamışam. Yaxud ola bilsin ki, bu, Markın Müjdəsinin sonuncu fəsli olduğundan mənim yorğun gözlərim hər dəfə qalan sətirlərin üzərindən tələsik keçib.

Amma mən onları yenə də nəzərdən qaçırmaq istəmirəm. İndi onları sarı markörlə rəngləmişəm və qırmızı qələmlə altından xətt çəkmişəm. Siz də belə edə bilərsiniz. Markın Müjdəsi 16-cı fəsli açın. Qəbirin qarşısındakı daşın kənara çəkildiyini görən qadınların təəccüblənmələri barədə olan beş ayəni oxuyun. Sonra mələyin dediyi ecazkar cümləni oxuyub sevinin: «…O dirilmişdir! Burada yoxdur!» (Mark 16:6) Bu yerdə çox ləngiməyin. Yavaş-yavaş davam edin. Qələminizi hazırlayın və 7-ci ayədəki bu brilyantı qiymətləndirin (o, elə burada peyda olur): «İndi isə gedin, Onun şagirdlərinə və Peterə belə söyləyin: «İsa Qalileyaya sizdən qabaq gedir. Sizə dediyi kimi Onu orada görəcəksiniz» (Mark 16:7).

Tapdınız onları? Bir daha oxuyun (indi mən lazım olan sözləri kursivlə işarələyirəm).

«İndi isə gedin, Onun şagirdlərinə və Peterə belə söyləyin: «İsa Qalileyaya sizdən qabaq gedir. Sizə dediyi kimi Onu orada görəcəksiniz».

İndi isə mənə deyin görüm, məgər bu gizlədilmiş xəzinə deyilmi!

Əgər mənə bu sözləri başqa cür deməyə icazə verilsəydi, onda belə alınardı: «Bəsdir burada dayandınız, gedin şagirdlərə deyin, — fasilə, sonra təbəssüm: — Xüsusən Peterə deyin ki, O sizi Qalileyada gözləyəcək».

Sözə baxın! Sanki bütün göylər Peterin günahını görürdü və sanki bütün göylər Peterin yenidən qalxması üçün ona kömək etmək istəyirdi. «Peterə mütləq deyin ki, o tərk edilməyib. Ona deyin ki, bir səhv hələ tamamilə uduzmaq deyil».

Bax belə!

Buna görə də «ikinci cəhd barədə xoş xəbər»in xatırlanması təəccüblü deyil.

Bu gün dünyada bizə ikinci şansı əldə etmək həmişə nəsib olmur. Bunu «Kiçik liqa» beysbol komandasına götürülməyən balaca oğlandan soruşa bilərsiniz. İşdən qovulması barədə xəbərdarlıq alan gəncdən soruşa bilərsiniz. Yaxud hansısa «cazibədar gözələ» görə atılan üç uşaq anasından soruşa bilərsiniz.

Yenidən başlamaq üçün imkanlar çox deyil. Müasir dövrdə tez-tez belə sözlər eşitmək olar: «Ya indi, ya da heç vaxt», «Bizim şirkətdə təcrübəsizlik yolverilməzdir», «Çıxdaş olmamaq üçün əlini yerini möhkəm tut», «Yuxarıda yer azdır», «Üç dənə buraxılmış top olsa, biz başqasını götürəcəyik», «Canavarla yaşamaq canavar kimi ulamaq».

İsanın buna sadə bir cavabı var. «Canavar kimi ulamaq? — O soruşardı. — Canavarlarla yaşamayın». Bunda məna var, elə deyilmi? Nə üçün bəxtsizlər sizin necə bədbəxt olduğunuzu deməsinə icazə verməlisiniz?

Şübhəsiz ki, sizin ikinci şans haqqınız var.

İstəyirsiniz, Peterdən soruşun. O, elə indicə özünü yerin altında hiss edirdi və qəflətən iyerarxiya pilləkəni ilə yüksəyə doğru qalxdı. Hətta mələklər də istəyirdi ki, məyusluq içərisində olan bu balıqçı hər şeyin bitmədiyini anlasın. İlahi kuryer vasitəsilə səmavi taxtdan ucadan və aydın şəkildə xəbər gəldi: «Peterə mütləq çatdırın ki, yenidən darvazanın yanında duracaq».

Bu kimi məsələlərdən başı çıxanların dediyi kimi, Markın Müjdəsinin mahiyyəti Peterin qeydlərinin və diktə edilmiş xatirələrinin sistemləşdirilməsidir. Əgər bu belədirsə, onda elə çıxır ki, o iki sözü Peter özü qoyub! Əgər bu, həqiqətən də, onun xatirələridirsə, mənə elə gəlir ki, o öz hekayəsinin bu yerinə çatanda göz yaşlarını silməli və boğazındakı qəhəri udmalı olub.

İkinci şans hər gün ələ düşmür. Peter bunu bilməli idi. Səhəri gün İsanı görəndə elə həyəcanlandı ki, özünü Qalileya dənizinin soyuq sularına atmamışdan qabaq şalvarını tez-tələsik geyinə bildi (Yəhya 21:7-yə bax). Necə deyərlər, «ikinci cəhd barədə xoş xəbəri» əzabla öldüyü Romaya aparıb çıxartması üçün bu sadə qalileyalıya bəxş olunmuş ikinci şans kifayət etdi. Əgər siz insanın nəyin naminə başıaşağı çarmıxa çəkilmək kimi cəzaya hazır olduğunu indiyədək başa düşməmisinizsə, ümid edirəm ki, bundan sonra anlayarsınız.

Sənə daha bir cəhd imkanı verən kiminləsə hər gün rastlaşmırsan. Qaldı ki bu şansı sənə hər gün verəcək biri ilə.

Peter İsada həm birincini, həm də ikincini əldə etdi.

1. Müqəddəs Kitabda hansı beş əsas görkəmli kişi və ya qadının (İsadan başqa) adını «Kim kimdir?» kitabına salardınız? Onlardan hər birinin hansı üstünlükləri var? Hansı çatışmazlıqları var? Onlardan hər biri dünyanın dəyişilməsi üçün necə xidmət edib?

2. 2 Korinflilərə 4:7–8 və 2 Korinflilərə 12:7–10-a əsasən Tanrı Öz planını icra etmək üçün bizim çatışmazlıqlarımızı necə alətə çevirir?

3. Əgər iblis sizin Tanrı üçün xüsusi əhəmiyyətə malik olmadığınızı sübut etməyə çalışsaydı, o, bunu necə edərdi? Siz ona necə cavab verərdiniz?

4. Siz Tanrının adamları siyahısında vacib yer tutursunuz. Qeyri-adi Tanrının əlində olan adi insanlar haqqında öyrəndiklərinizə əsasən, hal-hazırda sizin Tanrının dramında hansı rolu oynadığınızı təsvir edin.

5. Sizin əsas üstünlüklərinizin siyahısına bir daha nəzər salaraq (20-ci fəsildən), Tanrının sizi həyatınızın növbəti fəslində nəyə çağıra biləcəyini cavablandırın. Cavabınızı yazın. Sonra isə Tanrıdan xahiş edin ki, öz dünyanızı dəyişdirməkdən ötrü üstünlüklərinizi və çatışmazlıqlarınızı istifadə etmək üçün var gücünüzlə çalışanda sizə rəhbərlik etsin.

1. Yusif. Yusifin duası: He Still Moves Stones.

2. Matta. Səfillərin dostu: Next Door Savior (Rus dilinə tərcümə olunub. См.: М. Лукадо. Xilaskar yaxındadır. Spb.: Müqəddəs Kitab baxışı, 2009).

3. İsa Məsihin ayaqlarını yuyan qadın. 7:47-i prinsipi: A Love Worth Giving.

4. Mefiboşet. Yoxsullara imtiyaz: In the Grip of Grace (Rus dilinə tərcümə olunub M. Lukadoya bax. Lütfün sağ əlində. Spb.: Şandal, 2008).

5. Samariyalı qadın. İki başdaşı yazısı: Six Hours One Friday.

6. Məryəm, Marta və Lazar. Tanrının orkestrində sizin yeriniz: A Gentle Thunder.

7. Aviqail. Barbar fərmanı: Facing Your Giants.

8. Hovuzdakı xəstə. Zülmət gecədə aydın işıqlar: He Still Movies Stones.

9. Yəhya. Tanrı sizin bədbəxtliyinizi sevincə çevirə bilər: He Chose the Nails.

10. Paul. Naməlum qəhrəmanlar: When God Whispers Your Name.

11. İki cinayətkar. Tanrı seçimi sizə verir: He Chose the Nails.

12. Musa. Lif süpürgəli vedrədən gələn səs: When God Whispers Your Name.

13. Yusif. Sisəylər təngə gətirəndə: When God Whispers Your Name.

14. Davud. Şəxsi nəhənglə döyüş: Facing Your Giants.

15. Ester. Şahın gözündə lütf tapın: The Great House of God.

16. Əyyub. Nə vaxt ki insan susur: The Great House of God.

17. Nikodim. Müqəddəs Kitabda ən məşhur söhbət: 3:16.

18. Yair. Əbədiyyətdən qığılcım: Six Hours One Friday.

19. Rəhbərlərdən olan zəngin gənc. Varlı kasıb: The Applause of Heaven.

20. Sara, Peter və Paul. Cəfəngiyat padşahlığı: The Applause of Heaven.

21. Lazar. Son şahid: A Gentle Thunder.

22. Peter. İkinci cəhd barədə Xoş Xəbər: No Wonder They Call Him the Savior.