Дар бораи никоҳи бисёрсолаам бо Сторми гуфта истода, ман баъзан ҳазл мекунам: «Ин 25 сол аз ҳама солҳои хушбахттарин барои ман ва бадбахттарин барои ў буданд». Баъд аз чоряк асри ҳаёти оилавии мо дар гумон аст, ки ягон паҳлўи шахсияти му­раккаби ман барои Сторми ниҳон монда бошад. Ў ҳама чизро: тантанаи маро, афтиданҳои маро, мубориза, тарс ва рўҳафтодагиҳои маро ме­дид. Ў тамоми далелҳоро дошт, ки ба мукаммал будани ман ҳамчун шав­ҳар, ҳамчун падар ва ҳамчун навозанда шубҳа орад. Ў медид, ки чи тавр ман аз Худо хафа мешудам, вақте ки Ў ҳама хоҳишҳои маро бо талаби аввал иҷро намекард; ў мўъҷизаи Худоро, вақте ки Ў аз сари нав аз хокистар чизи тилло ба вуҷуд меовард, медид. Ҳар як қадам дар ин роҳ бо дуоҳои ў монда мешуд. Ин китоб дар асоси таҷрибаҳои таи чанд сол ҷамъовардаи Сторми навишта шудааст. Ман ба худ тасаввур карда наметавонам, ки бе дуоҳои ў барои ман, ҳаёти ман чӣ гуна мебуд. Дуои ў ба ман тасалло ва ҳисси бехатарӣ мебахшад, инчунин ба иҷро кардани аҳди Худо — барои якдигар дуо кардан, ёрӣ мерасонад. Ман ба худ, ғайр аз доимо барои ў дуо кардан, роҳи дигареро барои дарк намудани муҳаббати ҳақиқӣ нисбати шавҳар, тасаввур карда наметавонам. Ин бахшоиши беҳамто ба ў ёрӣ медиҳад, ки хуш будани баракат ва файзи Худоро эҳсос намояд.

Сторми, ман туро дўст медорам.

Шавҳари ту Майкл, ки иқтидор ва баракати дуои туро ҳис намудааст

Сипосгузории махсуси ман:

• Ман касеро ё чизеро намегузорам, ки ҳаёти маро вайрон кунад.

• Ман нигоҳ карда намеистам, ки чӣ хел шавҳари маро аз роҳи ҳақиқат мебароранд.

• Вақте ки байни мо девори ноайён пайдо шудан мегирад, ман бепарво нигоҳ карда намеистам.

• Ман намегузорам, ки занги бегонагӣ ва якдигарнафаҳмӣ, ё ин ки интихоби нодурусти мо муносибатҳои моро хўрда, он чизеро, ки мо якҷоя мехоҳем бунёд кунем, вайрон созад.

• Ман ба дард ва хоҳиши набахшидан, ки моро ба ҷудошавӣ тела медиҳанд, итоат намекунам.

Барои зане, ки барои шавҳари худ дуо мекунад, аз мунтазам вақт ҷудо кардан барои дуо, дили пок доштан муҳимтар аст. Агар ту хоҳӣ, ки дуоҳои ту самари нек оранд, дили ту дар назди Худо бояд пок бошад. Бинобар ин, дуо кардан барои шавҳар бояд аз дуо барои зани ў оғоз шавад. Агар ту гирифтори қаҳр, ғазаб, фикрҳои пургуноҳ бошӣ, шавҳари худро бахшида натавонӣ, — ҳатто агар ҳамаи ин асос дошта бошад ҳам, — ба ту барои дуоҳои худ ҷавоб гирифтан хеле мушкил мешавад. Вале агар бо дили кушода дар назди Худо барои ҳамаи нуқ­сонҳои худ тавба карда, дуокуниро давом диҳӣ, ту тағйиротҳои қатъиро дар никоҳи худ мебинӣ. Баъзан занҳо иқтидори дуоҳояшонро худашон суст мекунанд, чунки аз самими қалб дуо намекунанд. Ба ман вақт лозим шуд, ки инро фаҳмам.

Билл қариб, ки кор намекунад. Ў бо камоли майл ҳалли масъалаҳои молиявии оиларо ба дўши зани худ Ким партофт, ва худаш дар ин вақт ба орзўҳо дода шуд. Вале бадии кор дар он аст, ки Ким аз бардоштани бори молиявии оила дар танҳоӣ хурсандиро намебинад, дар вақте, ки Билл аллакай ҳабдаҳ сол аст нақшаҳои бенатиҷа мекашад. Ман боварӣ дорам, ки дар асоси бефаъолиятии Билл тарс меистад: ў метарсад, ки агар кори дилхоҳашро наёбад, ўро лозим меояд, ки тамоми умр бо кори бадмедидааш машғул шавад.

Стивен худро дар кор қариб то мурдан азоб медиҳад. Ў на исти­роҳатро медонад, на қаноатмандӣ аз натиҷаҳои кори худро, ў кам дар хона мешавад, ва кўдакон-наврасони ў бошанд, калон мешаванд. Ў «мисли барзагов» на барои он кор мекунад, ки зарур аст, балки барои он, ки метарсад: агар рўзе шавад, ки ў корро бас кунад, одамон нисбати ў эҳтиромро қать мекунанд, ва он вақт ў ҳурмату эҳтиромро нисбат ба худ гум мекунад.

Мо ҳодисаҳои мухолифи муносибатҳои мардонро нисбати кори худ овардем — ин, аз як тараф, бо сабаби худпарастӣ, тарс, боварӣ надоштан ба худ, рўҳафтодагӣ ва тарс аз оянда кўшиши аз он саркашӣ кардан аст. Дар бораи танбалон Худо чунин гуфтааст: «Дарвоза бар ошиқмаъшуқаш мегардад, вале коҳил дар бистараш» (Мас. 26:14). Ё: «…Серхобӣ жандапўш мегардонад» (ба Мас. 23:21 ниг.). Ва боз: «Роҳи коҳил монанди хорбаст аст…» (ба Мас. 15:19 ниг.), ва инчунин: «Ҳарисии коҳил ўро мекушад, чунки дастҳои ў кор кардан намехоҳанд» (ба Мас. 21:25 ниг.). Ба таври дигар гўем, одами танбал ҳеҷ вақт ба чизе ноил намегардад, ҳеҷ вақт чизе ба даст намеорад, роҳаш пурхор хоҳад буд ва дар ниҳоят ўро ба ҳалокат мебарад.

Тарафи дигар — то дами охирин гирифтори кор будан аст. Дар бораи ин одамон Худо гуфтааст: «Чунин аст тариқи ҳар касе ки ба чизи дигарон тамаъ кунад: он чиз ҷони тасарруфкунандаи худро мегирад» (ба Мас. 1:19 ниг.); «Вале ман ба ҳамаи корҳои худ, ки дастҳоям карда буд, ва ба меҳнате ки дар карданаш машаққат кашида будам, назар андохтам, — ва инак, ҳама ҳеҷу пуч ва бод паймудан аст, ва дар таҳти офтоб суде надорад!» (Воиз 2:11). Аз ин бармеояд, ки меҳнати мутаассибона одамро мурдадил мегардонад ва ҳаёти ўро аз маънӣ маҳрум месозад.

На тариқи якум, на тариқи дуюм одамро хушбахт, ва ҳаёти ўро пурмазмун намегардонанд. Танҳо бо ёрии Худо роҳи беҳтаринро ёфта, ҳаёти сифатан навро сар кардан мумкин аст.

Сабабе, ки одамро маҷбур месозад ба ин ё он ҳолат афтад, боз ҳамон аст — тарс. Гап дар сари он аст, ки худро ба кори худ монанд кардан ба мардон хос аст. Ў ба он эҳтиёҷ дорад, ки ўро қадр кунанд, ў мехоҳад худро ғолиб ҳис кунад. Ва воситаи ба даст овардани ин мақсадҳоро чун қоида ў дар кори худ мебинад. Ўро пешомади нобарор будан ба ҳарос меандозад. Агар ў кори аз қобилияти худ пасттарро иҷро кунад, ин ўро паст мезанад; агар натиҷаи кор­ҳои худ­ро набинад, ин ўро рўҳафтода мекунад, ва ў ношоямии худро ҳис ме­кунад.

Худо медонад, ки барои мардон кор меъёри қаноатмандии ҳаёт мебошад. Ў гуфт, ки «Ва агар ҳар одам… аз ҳар меҳнати худ некӣ бинад, — ин низ атои Худост» (Воиз 3:13). Масъалаи қаноатманд нагаштани шавҳар аз кори худ он қадар аз худи кор вобаста набуда, дар он аст, ки оё ин кор барои вай ягон маъно дорад ё не. Марде, ки дар кори худ ягон маъниеро намебинад, рўзе дармеёбад, ки коре, ки ба он якчанд сол тамоми қуввати худро барои подоши ночиз додааст, дар назараш оянда надорад — ба ҳар ҳол намеарзад, ки ў ба он ҳаёти худро бахшад. Агар мард солхўрда бошад, дар сараш ин фикрҳо омаданаш мумкин аст: «Ту ба касе даркор нестӣ. Туро метавонад дилхоҳ кас иваз намояд. Ту аллакай қодир нестӣ, ки корҳои пештар мекардаатро ба ҷо орӣ. Ту барои ягон чизро ёд гирифтан хеле пир ҳастӣ. Ту беилоҷӣ». Ин ҳолат барои мардон хеле хатарнок буда метавонад.

Гэри, падараш, ва бобояш оиди молия проблемаи якхела дош­танд. Ҳар кадоми онҳо хеле дер дар бораи он фикр карданд, ки бо онҳо чӣ шуда мегузарад. Онҳо таваккалкунон дар бораи маънои он фикр накарда, кори худро иваз мекарданд. Онҳо ҳамеша дар фронти молиявӣ мубориза мебурданд. Волидони онҳо ҳеҷ гоҳ дар бораи он дуо намекарданд, ки истеъдодҳои фарзандони онҳо кушода ва талаб карда шаванд, то ки баракатҳои Худо ба онҳо резад, то ки тамоми дарҳо ба рўи онҳо кушода гарданд, то ки онҳо вазифаҳои худро ба ҷо оварда тавонанд. Чуноне, ки маълум мешавад, таърих дар он ҷое, ки дахолати Худо вуҷуд надорад, такрор ме­шавад.

Ман одамонеро мушоҳида мекунам, ки падару модаронашон фаъолона барои онҳо дуо мекунанд, дар ҷустуҷўи коре, ки онҳоро қаноатманд мегардонад, бомуваффақияттаранд. Эҳтимол, ибтидои мартабаи онҳо мушкил мегардад, вале онҳо мақсадро медонанд ва таъиноти худро мефаҳманд ва маҳз ин ба онҳо ёрӣ медиҳад, ки бо роҳи дуруст раванд. Рўҳафтодагӣ ва талхкомӣ, ки ба дигар одамон хуб ошно ҳастанд, ба онҳо дахл намекунад. Дар байни падару мо­дароне, ки ҳаёти фарзандонашонро ба нақша медароранд, ка­машон кўшиш мекунанд, ки фикри Худоро фаҳманд. Вақте ки ҳаёти кўдак ба тасодуф таваккал карда шавад, дар он вақт даву ғеҷ дар ҷустуҷўи касаба сар мешавад, ки ғайр аз рўҳафтодагӣ, шубҳа ва пу­шаймонӣ чизи дигаре намеорад. Агар ҳаёти шавҳари ту маҳз ҳамин хел сар шуда бошад, дуоҳои ту метавонад онро тағйир диҳад.

Агар шавҳари ту аз дуоҳои волидайн маҳрум шуда бошад, ту метавонӣ онро ислоҳ намоӣ. Ту метавонӣ дар бораи он дуо кунӣ, ки чашмони ў кушода гарданд ва ў тавонад фикри Худо ва роҳеро бинад, ки Худо ба ў нишон медиҳад. Дуоҳои ту ба шавҳар ёрӣ мерасонад, ки худро новобаста аз он, ки ба чӣ кор машғул аст, одами зарурӣ ва бебаҳо ҳис кунад. Ту метавонӣ ўро ба он бовар кунонӣ, ки Худо ба ў маҳорат ва истеъдод додааст ва дар оянда барои ў як чизи ҳайратовар тайёр намудааст. Баъди ин ба Худо дуо кун, ки Ў ба шавҳарат дар дидан ва фаҳмидани имкониятҳои нав ёрӣ расонад, ки аз онҳо ҳеҷ як одам маҳрум карда наметавонад. Бо дуоҳои худ ту метавонӣ роҳи ўро сангфарш намоӣ.

Агар мансаби шавҳари ту бо муваффақият бошад ҳам, дар бораи он дуо кардан даркор аст, ки ҳама чиз дар корҳои ў бо хости Худо ба ҷо оянд, дар он вақт ҳама чӣ хуб мешавад. Шавҳари ман барои сурудҳо оҳанг месозад ва продюсери мусиқавӣ аст. Ў маротибаҳои зиёд ба ман гуфтааст, ки дуоҳои ман ўро муҳофизат намудаанд ва ёрӣ додаанд, ки аз ҳамкорӣ бо мизоҷони дилнокаш канораҷўӣ намояд. Ба ў ҳеҷ гоҳ лозим наомадааст, ки бо мизоҷони ношуд, «вазнин» ва бадхашм сару кор гирад, агар хусусиятҳои ин тиҷоратро ба назар гирем, инро мўъҷизаи асосӣ номидан мумкин аст. Ман ҳамеша дар бораи он дуо мекунам, ки Худо ба назди ў одамони хубро биёрад ва аз наздаш он касонеро дур созад, ки метавонанд ба ў нохушӣ оранд. Агар дуоҳои мо қудрат надошта бошанд, ки мансаби шавҳаронамонро қатъиян беғубор гардонанд, онҳо қудрат доранд, ки қадре корашонро сабук кунанд ва онҳоро аз бисёр масъалаҳои нодаркор озод созанд.

Агар шавҳари ту — меҳнатқарин бошад, дар бораи он ғамхорӣ намо, ки ў баъзан истироҳат ва дилхушӣ кунад, муддате чанд ўро аз масъалаҳои молиявии оила озод намо. Мардон ба истироҳат эҳтиёҷ доранд. Бе ин онҳо метавонанд «дар кор адо» шаванд ва дар назди васвасаҳои гуногун беқувват гарданд. Дуоҳои ту ба шав­ҳар ёрӣ мерасонанд фаҳмад, ки маънои ҳаёт дар кор набуда, балки дар пайравӣ ба Худо мебошад. Биёед дар бораи он дуо мекунем, ки шавҳарони мо ин мувозинатро ёбанд.

Муваффақияти тамоми ҳаёти шавҳари ту ба андозаи зиёд аз муносибати ў ба пул вобаста аст. Дили ў сахӣ аст ё хасис? Ў барои дигарон хурсандӣ карда метавонад, ё ўро ҳасад азоб медиҳад? Пул барои ў чӣ ҳисоб меёбад — баракат ё лаънат? Ў маблағҳои худро чӣ тавр идора мекунад — боақл ё беақлона? Дар байни шумо дар масъалаи молиявӣ ҳамфикрӣ ҳукм­фармо аст ё шумо ҳамеша дар ҳолати ҷангӣ ҳастед? Ҳеҷ чиз дар никоҳ мисли ҷанҷол барои пул ё норасоии он ва қарзҳои калон бори гарон буда наметавонад. Танҳо агар дарк кунем, ки ҳамаи он чизе, ки дорем, мо бо хости Худо доро гаштаем, ва танҳо он вақте, ки мо Ўро даъват менамоем, ки Худованди ҳама чизи доштаи мо гардад — ҳамон вақт мо метавонем аз масъалаҳои ба пул вобас­тагӣ дошта ё набудани онҳо халос шавем.

Ҳарчанд шавҳари ман пули бад кор намекард, тиҷорати ў аз рўи ақидаи «гоҳ пури пур, гоҳ холии холӣ» бунёд ёфта буд. Боре бўҳрон як соли дароз давом кард ва ҳамаи мо инро ҳис кардем. Ҳатто ширкатҳое, ки аз мо қарздор буданд, бо сабаби надоштани пули нақд ба мо ягон танга дода наметавонистанд. Ин замонаҳои аз ҳама душвор буд, ва агар мо ба Худо умед намебастем ва ба Ў ҳамаи масъалаҳои молиявиамонро бовар намекардем, аз ин ҳам бадтар шуданаш мумкин буд. Моро танҳо он тасаллӣ медод, ки мо ба Худо гўш кардем ва ба калисо даҳякҳои худро додем. «Тамоми ушрро ба хазина — хона биёред, то ки дар хонаи Ман хўроке бошад, ва бо ин Маро имтиҳон намоед, мегўяд Худованди лашкарҳо, ки оё Ман равзанҳои осмонро барои шумо намекушоям, ва баракати аз ҳад зиёде бар шумо фурў намерезам?» — мегўяд Худованд (Мал. 3:10). Мо инчунин ба амри ба бенавоён ва эҳтиёҷ­мандон садақа кардан содиқ будем: «Хушо касе ки ба бенавоён эътибор медиҳад! Дар рўзи мусибат Худованд ўро раҳо хоҳад кард» (Заб. 40:2). Мо дар ҳақиқат Худоро меҷўстем. Мо бовар мекардем, ки ба Ў, чун ба сарчашмаи ҳаёт бовар карда ва ба аҳком­ҳои Ў пайравӣ намуда, дорои баракатҳои Ў мегардем. Ва ба ҳар чизе, ки мо эҳтиёҷ дорем, Ў ба мо медиҳад. Ҳамин тавр ҳам шуд.

Бисёр масъалаҳои молиявӣ метавонанд ҳал гарданд, агар масъалаҳоро ба Худо бовар кунем ва иродаи Ўро ба ҷо орем. Ин маънои онро дорад, ки бидиҳӣ, вақте, ки Ў амр мекунад. Худованд ба касоне, ки иродаи Ўро иҷро мекунанд, раҳоӣ, муҳофизат, баракат ва ҳаёти навро ваъда медиҳад. Дар ҳолати акс моро лозим меояд, ки хориро бичашем, ки аз паси худ нодориро меорад: «Касе ки гўши худро аз фиғони бенаво баста бошад, худаш низ фарёд занад, фа­рёдрас намеёбад (Мас. 21:13). Хасисӣ туро аз маҳорати шодӣ кардан аз чизи доштаат маҳрум месозад, ва ин ба бисёр мушкилиҳои ҳаётӣ оварда мерасонад.

Бешубҳа, одамони давлатманде ҳастанд, ки фаҳмиши онро надоранд, ки садақа кардан чӣ маъно дорад, вале агар ба ҳаёти онҳо бодиққат назар андозем, дидан мумкин аст, ки онҳо аз бисёр баракатҳои Худо маҳруманд: аз мақсаднокии ботинӣ, аз муҳофизат, му­ҳаббат, оромии рўҳӣ, саломатӣ ва ҳисси пуррагии ҳаёт, — ва онҳо сабаби инро намефаҳманд. Онҳо боигарии худро маҳфўз ­медоранд, вале маҳорати аз он хурсандӣ карданро гум мекунанд; ва ҳамаи ин аз он аст, ки онҳо як чизро намедонанд — калид ба ҳаёти ҳақиқӣ дарки Худованд ва рафтан бо роҳҳои Ў мебошад. Ва ин онро дар назар дорад, ки бо боварии пурра — вақти худ, қув­ваи худ, муҳаббат, маҳорат ва маблағҳои худро ба ихтиёри Худо пешкаш кардан лозим аст.

Дар бораи он дуо кун, ки шавҳари ту ин калиди ҳаётро ёбад, иродаи Худоро фаҳмад, фаҳмад, ки Худо чи тавр мехоҳад, ки ў маб­лағҳои худро саришта намояд. Дар бораи он дуо кун, ки ў дили сахие ба даст орад, ки ба дигарон ҳам дода тавонад, бо чизи доштааш қаноат кунад ва аз ин бештар талаб накунад. Ман намегўям, ки кўшиши бештар пул кор кардан бад аст — айнан ­баръакс. Мард бояд барои кори худ подоши сазовор гирад ва зани ў бояд дар ин бора дуо кунад. Меҳнати якхелаи вазнини беҳолкунанда бо ҳамсафарони ҳамешаи худ — дард, ғазабнокӣ, бемориҳо ва ҳасад, ки дар натиҷа ба камбағалӣ оварда мерасонад — ба одам сазовор буда наметавонад. Дар ҳар ҳолат дуо кун, ки борони баракат ба сари шавҳарат резад ва ин баракатҳо танҳо аз Худо бошанд. «Баракати Худованд сарватманд мекунад, ва ғаму ғуссае бо худ на­меоварад» (Мас. 10:22).

Яқинан, на ҳамаи мушкилиҳои молиявии мо бо дуо ҳал мегарданд, зеро баъзан Худо душвориҳои пулиро бо мақсади он истифода мебарад, ки диққати моро ба ягон чиз ҷалб намояд, ё чизеро ба мо омўзад. Бо вуҷуди ин, шубҳа накун — дуоҳои ту шавҳаратро аз муборизаҳои нодаркор ва шикастҳои дардовар муҳофизат мекунад. Худо мехоҳад, ки дилҳои итоаткор, сипосгузор ва олиҳиммат-ро баракат диҳад, ки ганҷи худро дар Худо мебинанд. «Зеро ҳар ҷо ки ганҷи шумост, дили шумо низ дар он ҷо хоҳад буд» (Мат. 6:21). Худо мехоҳад, ки шавҳари ту ганҷи худро на дар пул, балки дар Ў ёбад.

Дар ин китоб дар бораи таркибдиҳандаҳои асоситарини ҳаёти мардон гуфта мешавад. Ман фикр мекунам, ки агар мо шавҳарони худро дар он соҳаҳои ҳаёташон, ки аҳамияти бузурги ҷамъиятӣ доранд, хушбахт карда тавонем, бештар комёб мешавем, агар ба дигар тарафҳои маҳрамонатари ҳаёти онҳо рў орем.

Баъд аз бист соли муоширатам бо заноне, ки якҷоя бо онҳо дар бораи никоҳҳои нобарори моҳиятан холӣ ва мурда, аз муҳориба­ҳои доимӣ барои бартарӣ доштан дуо мекардам, ман дидаам, ки барои занон муносибатҳои ишқӣ арзиши кам доранд. Гуфтан мумкин нест, ки онҳо дар бораи ин тарафи никоҳи худ фикр намекарда бошанд, одатан дар ҳаёти онҳо чунон корҳои муҳимтар вуҷуд доранд, ки аз онҳо ғамхории доимиро талаб менамоянд: тарбияи кўдакон, кор, масъалаҳои пулӣ, корҳои рўзгор, бемории назди — кон ва рақобат бо шавҳар, — ки шаҳват дар охири ин рўйхати дуру дароз мемонад. Баъзе занон ҳафтаҳо, моҳҳо ва ҳатто солҳо бо ин ё он сабаб бо шавҳарони худ муносибатҳои маҳрамона надоранд. Ва вақте ки никоҳ барҳам мехўрад, онҳо хеле ҳайрон мешаванд. Ҳатто агар занро чунин ҳолати кор пурра қонеъ гардонад ҳам, дар ҳаёти маҳрамонаи ў шавҳар метавонад худро дар ин соҳаи муҳим маҳдудкардашуда ҳисобад.

Барои занон шаҳват усули зоҳирсозии ҳусни таваҷҷўҳ ва му­ҳаббати худ ба мард мебошад. Зан наметавонад бо марде меҳрубон бошад, ки ўро меранҷонад, озор мерасонад, маъюсӣ меорад ва ҳеҷ гуна дастгирӣ намекунад, бо кӣ зан худро нодаркор ва танҳо ҳис мекунад. Вале барои мардон шаҳват як чизи тамоман зарурӣ мебошад. Агар мард инро нагирад, ҳисси биноӣ ва шунавоии ў ­заиф мегардад, ва зеҳну ҳиссиётҳои ў ҳассосии худро гум мекунанд. Агар ин манбаи ҳаёти ў инкор карда шавад, ў шунидани зани худ ва фаҳмидани хоҳишҳои дили ўро бас мекунад. Дар занҳо бошад, ҳамааш баръакс аст. Шаҳват метавонад мунтазир шавад,то он даме, ки мо масъалаҳои муҳимро ҳал накунем- фикр мекунанд онҳо. Агар шаҳват пеш аз ин биёяд, дар ҳақиқат имкониятҳои ҳалли ин масъалаҳо ба андозае баланд мегарданд.

Ана барои чӣ дар муносибатҳои зану шавҳариатон ба шаҳват ҷои зарурӣ додан лозим аст. Муҳим нест, ки барои ин кор шароит­ҳои мусоид ҳаст ё не, ту ба ин хоҳиш дорӣ ё надорӣ — фаҳмидан ва қонеъ гардондани эҳтиёҷотҳои шавҳари худ муҳим аст, агар ту хоҳӣ, ки бо шавҳарат муносибатҳои хуб дошта бошӣ. Мардонро маҳз дар ин соҳаи ҳаёт, ки аз дигаронаш дида, хеле нозуктар аст, сарсон кардан, паст задан, беяроқ гардондан, маҷбур кардани он, ки худро ношоям ҳис кунанд, хеле осон аст.

Масъалаҳои муносибатҳои шаҳвонӣ аз он сабаб хеле хос мебошанд, ки мардон ва занон нуқтаи назари Худоро ба ин чиз пурра намефаҳманд. Вале Китоби Муқаддас дар ин бора тамоман аниқ мегўяд: «Завҷа бар ҷисми худ ихтиёрдор нест, балки аз они шавҳар аст; ҳамчунин шавҳар бар ҷисми худ ихтиёрдор нест, балки аз они завҷа аст. Аз якдигар канорагирӣ накунед, магар ба муддате, бо ризогии ҳар ду, то ки ба рўзаву дуо шуғл кунед ва аз нав якҷоя шавед, то ки шайтон шуморо, ба сабаби худдорӣ карда натавонистанатон, ба васваса наандозад» (1 Қўр. 7:4-5). Шаҳват дар ­никоҳ таъиноти Худост. Мунтазам аз муошироти маҳрамона канора­­ҷўӣ кардан нодуруст аст. Истисно метавонад рўза, дуо ва беморӣ гардад.

Дар никоҳ баданҳои мо ба мо тааллуқ надоранд; мо ўҳдадор ҳастем, ки ба якдигар диққати ҷисмонӣ диҳем. Суръати алоқаҳои шаҳвонӣ аз талаботҳои каси дигар вобаста аст, на аз мо. Агар муносибатҳои ту ба шаҳват қатъиян аз рўи талаботҳои ту ва хоҳишҳои ту муайян карда шавад, пас ту нуқтаи назари Худоро оиди ин масъала намефаҳмӣ. Ў мегўяд, ки баданҳои мо бояд ба каси дигар хурсандӣ бахшанд. Табиат чунон офаридааст, ки шаҳват барои мард ҳатмист ва вақте ки ў зан мегирад, занаш барои қаноатманд гардондани ин талабот ҷавобгар аст. Агар зан ба масъулияти худ беэътиноӣ кунад, дар муносибатҳои байниҳамдигарӣ бисёр чизҳо аз байн мераванд. Ва мо дар назди васвасаҳои гуногун оҷиз мемонем, ки онҳо аз оне, ки мо ба худ тасаввур мекунем, хатарноктар мебошанд. Ин метавонад бо ҳар кас рўй диҳад, аз ин рў тарафи маҳрамонаи ҳаёти заношўии ту ва шавҳарат ба дуо ­эҳтиёҷ дорад. Аз ҳама беҳтараш дуокуниро пеш аз он, ки масъалаҳо пайдо мешаванд, сар кардан лозим аст.

Агар шавҳари ту нисбат ба оне, ки ту мехоҳӣ, ба шаҳват зуд-зуд мешғул шудан хоҳад, дуо кун, ки Худо ба ту ёрӣ расонад, ки дар ин масъала тағйир ёбӣ. Аз рўи таҷрибаи шахсӣ медонам, ки аз ҳама мушкилиҳои бузург дар ҳаёти маҳрамонаи ҳамсарон дар даврае ба амал меоянд, ки кўдакони онҳо хурд ҳастанд ва диққату ғамхории зиёдро талаб мекунанд. Дар он вақте ки ниҳоят онҳоро мехобонӣ, бениҳоят хаста мешавӣ ва фақат дар бораи як чиз орзў мекунӣ — тезтар хоб кардан, дар он вақте ки шавҳари ту барои шаб нақшаҳои дигаре дорад. Ту ё метавонӣ қатъиян кўшишҳои ўро рад карда бигўӣ: «Дар ин бора фаромўш кун. Ман хаста шудам», ё ба ў дар бораи аҳволат бигўӣ, ки ба ин ў худаш ҷавоб хоҳад дод: «Ҳеҷ гап не. Истироҳат кун», ё норозигии худро нисбати рафтори ў қатъиян зоҳир созӣ, ки дар ў ҳисси гуноҳкорӣ ё хашмгиниро ба амал меорад. Вале ман роҳи чорумро ёфтам, ки нисбати номбаршудаҳо беҳтар менамояд. Бин, шояд он барои ту ба кор ояд.

Вақте ки шавҳарат ба ту орзўяшро мегўяд, чашмонатро бозӣ надорон ва оҳ накаш, балки ба ҷои ин бигўй: «Хуб, ба ман понздаҳ (бист ё зиёдтар) дақиқа вақт деҳ». Дар ин муддат кўшиш кун, ки худатро боз ҳам дилработар гардонӣ, масалан, оббозӣ кун, ба баданат равғанҳои хушбў бимол ё атрҳои дўстдоштаи ўро пош (ин атрҳоро махсус барои чунин рўзҳо эҳтиёт намо), мўйҳоятро шона кун, каме орову торо кардан зарар надорад, то ин, ки рўят тару тоза бошад. Либоси тагро, ки дар он ў туро дилработар мебинад, пўш, ва дар бораи камбудиҳои худ фикр накун — ў ба ин ягон диққате намедиҳад. Яктаки тунукеро пўшидан мумкин аст, ки онҳоро панаҳ мекунад. Дар айни ҳол ба Худо дуо намо, ки ба ту қувват диҳад ва дили туро ба шавҳар моил гардонад. Вақте ки ту дар назди шавҳарат ҳозир мешавӣ, ў ба таври гуворо ҳайрон мегардад ва ба он бовар мекунад, ки беҳуда интизор нашудааст. Вақ­те мебинӣ, ки чӣ гуна шарики хуб буда метавонӣ, аз худ ҳайрон мешавӣ ва ба худ маъқул шуда, баъди он ҳарду хушбахтона хоб мекунед. Ин сарфи начандон вақти зиёд барои никоҳи шумо баракати бузург мегардад.

Вале баъзан баръакс шудан низ мумкин аст, вақте ки зан аз назари шавҳар дур мемонад. Сабаб дар он аст, ки ў нисбати зан шавқу ҳавасро гум кардааст, эҳтимол аз ҷиҳати ҷисмонӣ, зеҳнӣ ё ҳиссиётӣ. Вале агар мард тавонад, ки моҳҳои дароз бе шаҳват зиндагӣ кунад, маълум мешавад, ки корҳои ў ба ҷо нестанд. Ё ў аз нотобии ҷисмонӣ азоб мекашад, ё ўро нобарорӣ, маъюсӣ ё рўҳафтодагӣ азоб медиҳанд. Дар ин ҷо дуо ёрӣ дода метавонад: он ма­съа­ларо мекушояд ва роҳҳои ҳалли онро нишон медиҳад. Дар ҳолати зарурӣ барои ёрии касбӣ муроҷиат кардан мумкин аст. Ин аз барпо кардани ҷудошавӣ ва оқибати барқарорсозии саломатии зарардида ё асаби вайроншуда дида, арзон ва осон аст. Ин бемориҳо ҳаме­ша ба ҳалокати никоҳ ҳамсафаранд. Ба ғазаб, алам, ҳақирӣ имкон ­надеҳ, ки ба ту ҳукмрон гарданд. Кўшиш кун, ки ҳамеша солим ва дилрабо бошӣ. Агар ғамхорӣ ба худ ва ба бадани худ ба ту хур­сандӣ наорад, инро баҳри шавҳарат ба ҷо биёр. Либосҳои дўстдоштаи вайро пўш, ороиши мўйҳоятро иваз кун, ўро бо симои нав ҳайрон кун. Ҳамеша нав ва мароқангез бош. Хуллас, бефаъолият набош.

Беэътиноӣ нисбати шаҳват дар никоҳ оқибатҳои бади хатарнок дорад. Инро дар хотир дор. Ба тақвим нигоҳ кун ва танаффусҳои тўлониро дар муоширатҳои ҷисмониатон роҳ надеҳ. Агар чунин давраҳо тўл кашанд, аз Худо хоҳиш намо, ки сабабашро ба ту нишон диҳад ва кўшиш намо, ки вазъиятро тағйир диҳӣ. Ва дар хотир дор: дар бораи тозагии шаҳват дуо кардан ҳеҷ гоҳ дер нест; ҳар он чизе, ки дар гузашта бо шумо шуда буд — акнун ҳеҷ аҳамияте надорад. Баъзан мушкилиҳо дар ин соҳа бинобар сабаби таҷрибаи шаҳвонӣ доштани ҳамсарон то никоҳ ба амал меоянд. Дар бораи он дуо кун, ки аз ин хотираҳо озод шавӣ. Шумо он вақте тоза мегардед, ки дили шумо барои ҳақиқат кушода гардад. Ва ҳамаи ин аз дуо сар мешавад. Ба ин бахшоиши Худо ва дуо барои ин соҳаи муҳими ҳаёти худ беэътиноӣ накун.

Том ва Пэтти аллакай якчанд сол инҷониб хонадор буданд, вақте ки Пэтти қарор дод бо ў дар бораи набудани меҳрубонӣ дар муносибатҳои ў нисбати худ ҷиддӣ сўҳбат кунад. Том аз ҳама ҷиҳат шавҳари олиҷаноб буд; ва ҳаёти маҳрамонаи онҳо олиҷаноб буданд, вале дар дигар муносибатҳо на самимият буду, на меҳрубонӣ. Гуфтан мумкин нест, ки Том зани худ­ро дўст намедошт — баръакс, ў Петтиро мепарастид. Сабаб дар он аст, ки ў дар кўдакӣ аз меҳрубонӣ маҳрум шуда буд, аз ин рў намедонист, ки чӣ тавр муҳаббати худро ба завҷааш зоҳир созад. Пэтти худро гунаҳкор ҳис мекард ва намехост шавҳари худро ран­ҷонад ва ба ў озор расонад, ва азбаски худаш дар кўдакӣ сами­мияту меҳрубониро надида буд, он барояш дар ҳаёти оилавӣ хеле зарур буд. Ҳар боре, ки Пэтти оиди ин ба шавҳар эътироз мекард, шавҳар кўшиш мекард, ки ислоҳ шавад, вале ба зудӣ ҳамааш чун пештара мегардид, ва ин ҳардуи онҳоро сахт ғамгин месохт. Дар ниҳояти кор Пэтти умедро аз даст дода, рўҳафтодагиро ҳис кард. Ў ба худ тасаввур карда наметавонист, ки минбаъд чи хел бе самимият ва меҳрубонӣ зиндагӣ мекарда бошад, вале дар ў ҳеҷ умеди тағйир додани Том намонда буд.

Ниҳоят, тоқати бардоштани ин дардро накарда, Пэтти дар бораи ин масъалаи худ ба гурўҳи дуокунӣ гуфт ва хоҳиш кард, ки барои ў дуо кунанд. Хоҳарони гурўҳ аз рўи виҷдон ҳар ҳафта дуо карданд ва Пэтти ҳис кард, ки Рўҳи Худо ба ҳаёти ў ворид шуд. Ў ба Петти зарурати дуруст хўрок хўрдан ва бо машқҳои ҷисмонӣ маш­ғул шуданро нишон дод, яъне ба он чизе, ки ў ҳамеша онро инкор мекард. Ба пандҳои Худо гўш дода ва ба онҳо пайравӣ намуда, ў худ­ро беҳтар ҳис намуд ва фаҳмид, ки ў ба муносибати меҳрубононаи шавҳар лоиқ аст. Ўро лозим буд, ки аз ҳисси гунаҳкорӣ барои хоҳиши худ озод гардад, чунки Худо низ инро барои ў хоҳон буд. Ба зуддӣ Пэтти ҳис кард, ки Худо ўро барои сўҳбати нав бо Том водор месозад, вале ин маротиба ҳама чиз бояд зери роҳнамоии Рўҳул­қудс ба амал меомад, азбаски ў ва дўстонаш барои тағйироти мўъ­ҷи­заовар дар муносибатҳои Том нисбати ў дуо карда буданд.

«Барои ин сўҳбат маро лозим омад, ки тамоми ҷасорати худро ба ёрӣ даъват намоям, — баъдтар ў ба ман нақл кард. — Ман метарсидам, ки он бо ҷудошавӣ ба охир мерасад. Ҳама чиз аз ҳад гузашта буд, ки ислоҳ кардани вазъият имконнопазир менамуд. Вале Худо дар ин лаҳза ба ман суханони зарурии муҳаббатро нишон дод ва ин сўҳбат ибтидои тағйиротҳои мўъҷизаовар дар никоҳи мо гардид».

«Ҳама чиз он вақте ки — ба хотир меовард Том, — Пэтти ба ман гуфт: «Азизам, чӣ тавр як одами наҷиб мисли ту, боэътибор, он касе, ки ман дўст медорам, ва он касе, ки ман ба ў бовар мекунам — метавонад нисбати ман чунин бепарво бошад?» тағйир ёфт».

«Суханони ман ўро рўҳбаланд карданд — нақл мекард Пэтти, — ба ў умед бахшиданд ва бовар кунонданд, ки меарзад як бори дигар санҷида бинад».

Ин маротиба Том ба таври дигар рафтор намуд. Ў дар ин бора ба дўстонаш аз гурўҳи дуокунӣ нақл кард, ва онҳо ҳамон замон ба хоҳиши ў ҷавоб доданд. Онҳо қарор доданд, ки ўро на танҳо дар дуо дастгирӣ намоянд, балки инчунин маслиҳат доданд, ки ба Пэтти ҳар рўз дар ин ё он шакл меҳрубонӣ зоҳир созад.

«Ман инро хуш пазируфтам, зеро бисёр мехостам, ки тағйир ёбам, — гуфт Том. — Ман Пэттиро дўст медорам ва намехоҳам ўро озор диҳам. Ман мехостам тағйир ёбам ва медонистам, ки ин танҳо зери роҳнамоии Рўҳулқудс имконпазир аст».

Ҳар рўз ягон кас аз гурўҳи дуокунӣ занг зада аз Том мепурсид: «Ту имрўз чӣ кор кардӣ, ки Пэтти ин ғамхориро дар ҳаққи худ ҳис карда бошад?» Онҳо инчунин ба ў ёдовар мешуданд, ки чӣ хел меҳрубонии худро зоҳир созад ва тавсия доданд, ки гоҳ-гоҳ аз Пэтти пурсад: «Хайр, корҳои ман чӣ хел рафта истодаанд?» Ин ҳама бе иштироки Рўҳулқудс метавонист беҳад хастакунанда намояд, вале азбаски Том бо омодагӣ худро ба ихтиёри Худованд супорида буд, ин дар ў хашмгиниро бедор намесохт.

«Акнун, ба хона омада, ў аввал маро ба оғўш гирифта бўса мекунад, — хабар дод ба ман Пэтти бо табассуми дурахшон. — Баъди панҷ оғўши аввал ман худро одами нав ҳис кардам».

Мушкилии Том ва Пэтти — ягона нестанд. Одамони зиёд, ҳатто сидқан ба Исо додашуда, дар никоҳи мурда, ки аз сами­мият ва меҳ­рубонӣ маҳрум мебошад, зиндагӣ мекунанд. Вале бештари занон ба ин ҳолат тоқат мекунанд ва шикоят надоранд, зеро шав­ҳарон онҳоро дар ҳолатҳои боқимонда қаноатманд мекунанд. Вале ба муно­сибатҳои оилавӣ Худо ин тавр нигоҳ намекунад: «Бигзор шавҳар вазифаи заношўиро нисбат ба зани худ ба ҷо оварад; ҳамчунин завҷа нисбат ба шавҳари худ» (1 Қўр. 7:3). «Ҳаст, „вақт барои оғўшкашӣ“ — мегўяд Китоби Муқаддас» (ба Воиз 3:5 ниг.). Ин он вақте фаро мерасад, ки ту никоҳ мебандӣ. Зо­ҳирсозии меҳрубонӣ барои мардон аҳамияти аввалиндараҷа надорад, зеро дар фаҳмиши онҳо шаҳват ва меҳрубонӣ ин як маҳфум аст; вале занон ба меҳрубониҳои шавҳар талаботи сахтро ҳис мекунанд. Агар дар никоҳи ту ин набошад, дуо кун, ки қудрати Рўҳулқудс муносибатҳои заношўии шуморо тағйир диҳад.

Аз рўзи аввали никоҳамон ман аз Худованд хоҳиш кардам, ки ман ва Майклро аз ҳар гуна васвасаҳо муҳофизат намояд. Ман намедонам, ки ин натиҷаи дуо буд, ё он, ки мо ҳамеша кўшиш мекардем, ки худро дар покӣ нигоҳ дорем, аммо ба якдигар ҳеҷ гоҳ сабаби шубҳа карданро надодем. Ва ҳар чи ҳам набошад, ман боварӣ дорам: дар ин кор нақши калонро на ҷидду ҷаҳди инсонии мо бозидааст, балки Худо никоҳи моро муҳофизат намудааст, ҳарчанд, ки ҳам ин ва ҳам он зарур аст.

Ман якчанд ҷуфти ҳамсаронро медонам, ки дар ҳаёти онҳо зино ҷой дошт, вале бо шарофати хоҳиши дуо кардани зан ва хоҳиши шавҳар дар кушодани дили худ ба Худо дар тағйирёбӣ ва нигоҳ доштани никоҳи худ, ин иттифоқи ҳамсарон вуҷуд доранд ва мешукуфанд. Чунин мўъҷизаро танҳо дуои дили мутеъ якҷоя бо қувваи тағйирдиҳандаи Рўҳулқудс қудрати офаридан дорад.

Шавҳари яке аз дугонаҳои ман пеш аз он, ки аз ҳам ҷудо шаванд, маротибаҳои зиёд ба ў хиёнат карда буд, ва ҳар маротиба бо яке аз дугонаҳои беҳтарини ў. Ман мепурсидам, ки дар интихоби «дўс­тон» ў чиро ба роҳбарӣ мегирад, вале ман ягон маротиба аз ў дар бораи он напурсидаам, ки дили ў то чӣ андоза ба Худо содиқ аст ва худи ў то чӣ андоза ба дуо ҷиддӣ рафтор мекунад. Ман медонам, ки ў дуо мекард. Вале диле, ки хоҳиши шунидани овози Рўҳулқудсро надорад, ҳарчанд дар борааш дуо накунанд, тағйир наме ёбад.

Васвасаҳо моро дар ҳама ҷо дунболагирӣ мекунанд ва онро фикр кардан беақлӣ мебуд, ки шавҳарони мо аз ин ё он намуди васваса эмин дошта шудаанд. Китоби Муқаддас мегўяд: «…чашмони одам сер намешаванд» (ба Мас. 27:20 ниг.). Агар ин дуруст бошад, он вақт имкониятҳои васваса ҳақиқианд ва мо бояд ҳамеша ҳушёр бошем. Баъзеҳо ба васвасаи арақ, маводи мухаддир афтодаанд, баъзеҳо ташнаи пул ва ҳокимият ҳастанд, сеюмин бошад бо пурхўрӣ ва ба расмҳои беҳаёона шавқ доштан гуноҳ мекунанд. Душман ҷойҳои нозуки моро медонад ва дом мегузорад. Гап дар он нест, ки дар роҳи мо домҳо ҳастанд ё не, балки дар он аст, ки ҳангоми бо онҳо рў ба рў шудан мо чӣ тавр рафтор менамоем. Ман дар чунин ҳолат як воситаро тавсия мекунам — дуоро. Эҳтимол дуо одамро аз рафторе, ки аллакай иҷрои онро қарор додаст, нигоҳ дошта наметавонад, вале он метавонад овози васвасакорро паст кунад ва муқовиматро бар зидди ҳуҷумҳои ў пурзўр гардонад. Он метавонад ба одам роҳи дурусти интихобро нишон диҳад.

Китоби Муқаддас мегўяд, ки Худо моро васваса намекунад, моро хоҳишҳои мо ба васваса меандозанд. Маҳз онҳо моро ба гуноҳ мебаранд ва дар натиҷа нобуд месозанд. Вале «Хушо касе ки дар озмоиш вафодор мемонад, зеро вақте ки вай имтиҳон медиҳад, тоҷи ҳаётро, ки Худованд ба дўстдорони худ ваъда кардааст, ба даст хоҳад овард» (Яъқ. 1:12). Ба Худо лозим аст, ки мо аз озмоишҳо гузарем, зеро Ў мехоҳад моро баракат диҳад. Бо вуҷуди ин Ў мехоҳад донад, оё мо ба Ў ба андозае бовар мекунем, ки роҳи Ўро интихоб менамоем, на роҳи хоҳишҳои ҷисми худро. Ў ҳамеша ба мо роҳи баромадро нишон медиҳад, танҳо агар аз дилу ҷон Ўро ҷўё бошем ва ба Ў барои ёрӣ муроҷиат намоем.

Дуокуниро пеш аз он, ки нохушиҳо сар мезананд, сар кардан лозим аст. Исо ба шогирдони Худ амр намуд, ки дуо кунанд, «то ба озмоишҳо наафтанд» (ба Луқ. 22:40 ниг.), бодиққат бошанд, зеро ки «Рўҳ бардам аст, лекин ҷисм нотавон» (ба Марқ. 14:38 ниг.). Агар шавҳари ту давраи муҳориба бо васвасаҳоро аз сар мегузаронад, дуо кун, то ки дўстони имондори ҳақиқӣ пайдо кунад, ки бо онҳо тавонад ҳамаи инро бо ҳам бинад ва дуоҳои онҳо барои ў дастгирии калон шаванд. Иқроршавии самимӣ дар назди Худо ва дигар имондорон, чун ҳеҷ чизи дигар, метавонад қуввати васвасаро ниҳоят заиф гардонад. Муттаасифона, бисёрии мардон бо дили нохоҳам дар бораи ба васваса гирифтор шуданашон нақл мекунанд ва бо ҳамин худро аз имконияти аз онҳо муҳофизат кардан маҳрум месозанд.

Агар бо вуҷуди ин баъди ҳамаи дуоҳо шавҳари ту ба васваса гирифтор шуда бошад, худро гунаҳгор надон, чунки қарорро ў қабул кардааст. Ў интихоб кардааст ва бо роҳи ҷисм рафтааст, на бо роҳи рўҳ: «Вале ман мегўям: бар тибқи Рўҳ рафтор кунед, ва шумо ҳавасҳои ҷисмро ба амал нахоҳед овард; зеро ки ҷисм ­хилофи Рўҳ­ро хоҳон аст, ва Рўҳ — хилофи ҷисмро: онҳо зидди якдигаранд, ба тавре ки шумо он чи мехостед, намекунед» (Ғал. 5:16-17). Ба­рои шавҳар дуо карданро бас накун. Чанд маротибае, ки ў ба васваса гирифтор нашавад, дар хотир дор, ки Худо медонад чӣ тавр ўро наҷот диҳад ва ту бо хости Худо метавонӣ ба шавҳари худ дар ёфтани ин роҳи наҷот ёрӣ расонӣ. Агар никоҳи ту аз ин ҳуҷум озод бошад, Худоро шукргузорӣ кун ва дар бораи он дуо кун, ки ҳеҷ чиз тағйир наёбад.

Пештар ман пай дар пай дигар шудани авзои шавҳарамро дар хусусиятҳои артистии миҷози ў медидам. Медонед, ки одами эҷодкор чи гуна мешавад: баъзан ў хурсанд ва беғам аст, ва баъзан ғамгину рўҳафтода. Вақте ки шавҳарам ғамгин мегашт, ўро фикр дар бораи он фаро мегирифт, ки аз дасташ ҳеҷ кор намеояд, ночиз аст, ў қодир нест, ки аз ўҳдаи кори худ барояд. Барои чунин фикр кардан асосҳои ҳақиқӣ набуданд, вале чунин фикрҳо ҳатто дар лаҳзаҳои аз ҳама пурсамар ва бомуваффақияти эҷодии ў ба сараш меомаданд. Ман дарҳол нафаҳмидам, ки маро лозим нест, ки шубҳаҳои ўро азоб медодаро ба табиати ў мансуб донам ва бигўям: «Хайр, ў ҳамин хел аст». Ман инчунин фаҳмидам, ки Майкл набояд дар муҳориба бо фикрҳои ғамгинаш танҳо бошад. Агар ману ў як чизи бутун бошем, пас ҳар гуна ҳуҷум ба ў ин ҳуҷум ба ман низ аст, ва ман метавонистам бо боварӣ бигўям: «Шавҳари ман овози Худоро намешунавад — ин овози душман аст. Ман тамошо карда намеистам, ки чи тавр душман шавҳари маро азоб медиҳад ва ҳаёти моро вайрон месозад».

Ман қарор додам, ки таҷрибаи шахсии худро гузаронам ва «ба дасисаҳои иблис муқобилат намоям» (ба Эфс. 6:11 ниг.). Чӣ тавре, ки набошад, Китоби Муқаддас ба мо мефармояд, ки «дар ҳар вақт дар Рўҳ бо ҳар дуо ва илтимос… босабот буда, ҳамеша дар бораи ҳамаи муқаддасон илтимос кунед» (ба Эфс. 6:18). Бешубҳа дар зери мафҳуми «ҳамаи муқаддасон» гурўҳи одамонро фаҳмидан лозим аст, на тавсифи ахлоқиашонро, ва шавҳари ман ба ин гурўҳ дохил аст. Баъди ҳомигии чандинмоҳа дар бораи ў ман аз натиҷаи он ба ҳайрат афтодам: Майкл идора кардани анбўҳи фикрҳои худ­ро ёд гирифт, зиёда аз ин, бо шарофати дуо нақшаҳои душман пеш аз оне, ки амалӣ гарданд, вайрон мешуданд. Ҳар қадаре, ки шав­ҳарам зуд-зуд ҷавоби дуоҳои маро медид, ҳамон қадар беҳтар пайдоиши дурўғро мефаҳмид, ки фикрҳои ўро пур месохтанд, ва ҳамон қадар камтар мехост ба онҳо бовар кунад.

Бо лексияҳо сайри мамлакат карда, ман бо занони табақаҳои гуногуни ҷамъият бисёр сўҳбат кардам ва аз он ҳайрон гаштам, ки то чи андоза ин масъала муҳим мебошад. Моҳиятан он ба миҷоз ё шароитҳои ҳаёти шавҳарони онҳо боваста набуд, азбаски ҳар кадоми онҳо бо шубҳаҳои якхела фаро гирифта шуда буданд. Ниҳоят ман дарк кардам, ки ҳамаи мардон душмане доранд, ки кўшиш мекунад он чизеро нобуд созад, ки Худо барои онҳо тайёр наму­дааст. Ба занҳо низ ҳамон душман ҳуҷум мекунад, вале дар баъзе ҳолатҳо мардон заифӣ зоҳир месозанд. Ҳатто марди аз ҳама пурзўр метавонад дар зери бори масъалаҳо заиф ва нотавон гардад, рўҳафтода шавад, ё бо роҳе равад, ки ўро аз Худо дур месозад. Ў на ҳамеша домҳои душманро дида метавонад, ки ўро бовар мекунонад, ки нохушиҳои дар ҳаёти ў ба амаломада рафънопазиранд. Дар сари ў фикрҳои «ноилоҷӣ», «ҳамааш бад», «ин шикаст аст», «имконнопазир», «ҳамааш тамом» ва «барои чӣ кўшиш кунам?» пай­до мешаванд. Зан метавонад дар бораи он дуо кунад, ки шавҳараш фарқ кардани дурўғро аз ҳақиқат ёд гирад ва ба ҷои ин дурўғ ў суханони: «умед», «шукуфоӣ», «имконият», «муваффақият» ва «ибти­дои нав»-ро шунавад — ва донад, ки онҳо аз Худо мебошанд.

Каломи Худо ва ҳамду сано ба Худо — ана ду яроқи пурзўр муқобили дурўғҳои иблис, ки ба ақли шавҳари ту ҳуҷум мекунад. «Зеро ки Каломи Худо зинда ва таъсирбахш ва аз ҳар шамшери дудама тезтар аст: ва то ба ҳадди ҷудо кардани ҷон ва рўҳ, буғум­ҳо ва иликҳо рафта мерасад, ва андеша ва ниятҳои дилро месан­ҷад» (Ибр. 4:12). Вақте, ки ту суханони Худоро мегўӣ, ту ба дидани ду­рўғе шурўъ менамоӣ, ки аз ин суханон қудрати худро гум мекунанд. Агар шавҳари ту қудрат надошта бошад, ки инро мустақилона кунад, ту метавонӣ Каломи Худоро дар дуо барои ў баён кунӣ ва ту натиҷаҳои мусбиро хоҳӣ дид. Ман маротибаҳои зиёд чунин кардам ва шавҳарам метавонад дар бораи тағйиротҳои бо ў ба амал омада шаҳодат диҳад. Ман ҳамеша ба Майкл дар бораи он ёдовар мешавам, ки Худо ба ў на рўҳи тарс, балки қувват ва му­ҳаб­бат ва ақли солим диҳад (ба 2 Тим. 1:7 ниг.). Ман ба ў мегўям, ки ман дар бораи он дуо мекунам, ки ақли солим ўро тарк накунад.

Ҳамду сано ба Худо низ яроқи пурзўр мебошад. Вақте ки мо ба Ў ҳамду сано мехонем, дар ҳузури Ў меистем, ва дар ҳузури Ў мо шифо меёбем ва ҳаёти мо дигаргун мешавад. «Агарчӣ онҳо Худоро шинохта бошанд, Ўро чун Худо ситоиш накарданд ва шукр нагуфтанд, балки хаёлоти онҳо ботил, ва дили бефаросаташон тира шуд…» (Рум. 1:21.). Агар ту хоҳӣ, ки фикрҳои ғамангез шавҳари туро фаро нагиранд, ба Худо барои саломатӣ ва тозагии ақли ў ҳамду сано хон ва дар он вақт ў фаҳмо ва аниқ сустиҳои худро мебинад ва аз ўҳдаи онҳо мебарояд.

Афсурдаҳолӣ, андўҳ, ғазаб, тарс, бегонашавӣ, танҳоӣ, асабӣ шудан, заифӣ дар назди васвасаҳо, касалиҳои гуногуни асаб — ҳамаи ин бемориҳо дар майнаи одам ба амал меоянд. Агар ту идора кардани фикрҳои худро наомўзӣ, онҳо ҳаёти туро идора хоҳанд намуд. Аз ин рў Худо моро меомўзад, ки ҳамаи фикрҳои худро чун ҳақиқат қабул накунем. «Тамоми рўз Ман дастҳои Худро сўи қавми саркаше дароз мекардам, ки аз паи фикрҳои худ бо роҳи нодуруст мерафтанд» (Иш. 65:2). Ў мехоҳад, ки фикрҳои Ў — фикрҳои мо гарданд, то ки мо «фикрҳои Масеҳро» дошта бошем (ба 1 Қўр. 2:16 ниг.). Биёед дар бораи он дуо мекунем, ки шавҳарони мо ­фикрҳои Масеҳро дошта бошанд ва ҳар як фикри худро ба итоатко­рӣ ба Худо мутеъ гардонанд. Кадоме аз мо ба ин эҳтиёҷ надорад?

Бисёр чизҳо дар ин ҷаҳон моро ба тарс меоварад, ва тан­ҳо одами девона инро инкор мекунад. Аммо вақте, ки тарс моро фаро мегирад, мо асири он мегардем. Бисёртар мардон тўъмаи осони тарс мегарданд, зеро онҳоро ин саволҳо азоб медиҳанд: «Ногоҳ…?». «Раваду пули ба қадри кофӣ кор карда натавонам?»; «раваду ногаҳон бо зану фарзандонам ягон ҳодиса шавад?»; «раваду бизнеси ман барҳам хўрад»; «раваду ман падари хуб шуда натавонам»; «агар ман маслуқ гардам ва оиларо таъмин карда натавонам?»; «раваду ягон кас мавқеи маро танг кунад, ё ба ман таҳдид намояд?»; «раваду ман ба садамаи автомобилӣ дучор шавам?»; «мабодо ман бимирам, бо наздикони ман чӣ мешавад?». Тарс метавонад ба одам ғолиб ояд (ба Заб. 47:7 ниг.), ва ўро нобуд созад (ба Заб. 77:33 ниг.). Агар одамро «тарси ҳароси азим фаро гирифта бошад» (ба Луқ. 8:57 ниг.), алоқаро бо Худо аз даст медиҳад ва иродаи неки Ўро намебинад.

Дар соли дуюми хонадориамон ману Майкл якҷоя бо шўбонамон Ҷек Хейфорд, зани ў Анна ва гурўҳи начандон калони калисо ба сайёҳати Италиё, Юнон ва Исроил рафтем. Майкл ҳамеша бо дили нохоҳам сайёҳат мекард ва дар аснои ба Юнон расиданамон ў аллакай дар ҳолати стресс буд. Боре бегоҳӣ, баъди якчанд рўзҳои аз ҳад зиёд хастакунанда ў айнан ба зора даромад:

— Ман дигар наметавонам. Ман дигар дар ин ҷо буда намета­вонам.

— Ту аз чӣ метарсӣ? — пурсидам ман.

— Ба ман чунин менамояд, ки агар зуд ба хона барнагардам, ҳаётам барҳам мехўрад.

Ба дерии шаб нигоҳ накарда, ман ба шўбон Ҷек занг зада хабар расондам, ки мо пагоҳӣ ба хона меравем. Эҳтимол, ў аллакай дар ҷогаҳ буд, вале ҳамон замон гуфт:

— Ман ҳозир ба назди шумо меоям.

Вақте ки ў омад, Майкл ба ў ҳамаашро кушоду равшан гуфт. Ҷек ўро ба оғўш гирифта гуфт, ки ўро Падари Осмонӣ бо чи хел муҳаббати бузург дўст медорад.

— Ту фарзанди Худо ҳастӣ, — гуфт ў. — Вақте, ки ту дар ҳузури Падари бузург ва дўстдор мабошӣ, аз чизе тарсиданат лозим нест.

Шўбон Ҷек барои Майкл дар бораи он дуо кард, ки Майкл тавонад ин муҳаббати осмониро дарк намояд. Ва ба таври оддӣ зоҳиршавии марҳамати Худо ба Майкл кашфиёти бузург гардид. Бо шарофати он ў тавонист аз ўҳдаи тарсҳои худ барояд ва бо гурўҳ то охири сайёҳат монд. Ва хуб, ки чунин шуд: дар Ерусалим ман ҳомиладор шудам ва баъд аз нўҳ моҳ писарамон Кристофер таваллуд шуд, ва ин айнан дар рўзи таваллуди шўбон Ҷек ба амал омад. Агар мо ба тарсҳо рухсат надиҳем, ки моро идора кунанд, чизҳои олиҷанобе бо мо шуда мегузарад.

Байни як фикри ба ҳарос меоварда, ки ба сарат омада туро маҷбур месозад, ки барои ҳалли ягон масъалаи аниқ дуо кунӣ, ва ҳисси хастакунандаи тарс, ки иродаи туро фалаҷ мегардонад, фарқ ҳаст. Ту албатта тарафдори он ҳастӣ, ки дили шавҳари ту аз Рўҳулқудс пур бошад, вале вақте, ки ўро рўҳи вайронкунандаи тарс фаро мегирад, ту дахолат накарда наметавонӣ. «…Лекин ба шумо нишон медиҳам, ки аз кӣ тарсидан лозим аст: аз Ў ҳаросон бошед, ки баъд аз куштан қодир аст ба дўзах андозад; оре, ба шумо мегўям, ки аз Ў тарсед» (Луқ. 12:5). Ягона тарсе, ки мо бояд дошта бошем, — тарс дар назди Худо мебошад.

Агар ту тарси Худовандро дошта бошӣ, Худо ваъда медиҳад, ки туро аз душманон раҳо мекунад (ба 4 Подш. 17:39 ниг.), туро аз бадӣ нигоҳ медорад (ба Мас. 16:6 ниг.), чашми Худро аз ту наме­канад (ба Заб. 32:18 ниг.), марҳамати Худро ба ту зоҳир месозад (ба Луқ. 1:50 ниг.), ба ту боигарӣ ва шўҳрат медиҳад (ба Мас. 22:4 ниг.), туро бо ҳама чизи зарурии ҳаёт таъмин мекунад (ба Заб. 33:10 ниг.), аҳди Худро ба ту мекушояд (ба Заб. 24:14 ниг.), фарзандон ва набераҳои туро баракат медиҳад (ба Заб. 102:18 ниг.), ба ту умедвории мустаҳкам тўҳфа менамояд ( ба Мас. 14:26 ниг.), ҳаёти туро осоишта мегардонад (ба Мас. 19:23), умри туро дароз мекунад (ба Мас. 10:27 ниг.) ва хоҳишҳои дили туро ба ҷо меорад (ба Заб. 144:19 ниг.). Дигар чӣ хостан мумкин аст? Дуо кун, ки муҳаббати пурбаракат ва комили Худо шавҳари туро иҳота кунад ва аз ҳамаи тарсҳо озод намояд.

Ҳар кадоми мо мақсад дорем. Танҳо барои ҳамин мо зиндагӣ мекунем. Ин вазифаи мо, таъиноти мо аст. Асосан мо барои он вуҷуд дорем, ки Худоро ҷалол диҳем ва иродаи Ўро ба ҷо орем. Чӣ тавр мо онро дар ҳаёт татбиқ менамоем — ин кори шахсии ҳар кадоми мо мебошад. Шавҳари туро лозим аст, ки мақсади мавҷудияти худро бидонад; фаҳмад, ки ҳаёти ў — тасодуфӣ нест, ва ў дар рўи замин мувофиқи як мақсади муайян зиндагӣ мекунад. Ў бояд боварӣ дошта бошад, ки бо мақсади муайян офарида шудааст. Ва агар ў таъиноти худро фаҳмад ва ба он коре, ки даъват шудааст, машғул шавад, он касе мегардад, ки ҳамон буданаш лозим аст, ва дар он вақт ў сарчашмаи хушкнашавандаи ҳаётро меёбад. Ва ин туро хушбахт мегардонад.

Яке аз ҳақиқатҳои асосие, ки ман дар давоми чоряк асри ҳаёти заношўиямон аз худ кардам, ин аст, ки зан набояд ба шавҳар фишор оварад, маҷбур кунад, ки ҳамон шавад ё ягон хели дигар, — ў танҳо метавонад дуо кунад, ки шавҳар ҳамон каси мехостагии ў шавад. Аз дасти зан дуокунӣ меояд, то ки Худо аз ў як чизи танҳо ба Худ мақбулро биофарад. Вале шавҳар ин гуна мегардад ё не, танҳо аз худи ў вобаста аст, аз он, ки розӣ мешавад, ки дили худро ба Худо кушояд ва даъвати осмониро, ки ба ў нигаронида шудааст шунавад, оё овозеро мешунавад, ки «ба даъвати муқаддас хондааст, на бар тибқи аъмоли мо, балки бар ҳисби таъиноти Худ ва ба ҳасби он файзе, ки ба мо аз азал дар Исои Масеҳ ато шудааст…» (2 Тим. 1:9). Шавҳари ту вориси Масеҳ гардидааст, «мувофиқи таъиноти Ў пешакӣ муайян шуда будааст…» (ба Эфс. 1:11 ниг.). Ва ту даъват шудаӣ барои он дуо кунӣ, ки ў ин даъвати Худоро шунавад ва ҳамаи корҳои худро қатъиян мувофиқи ниятҳои Худо ба ҷо орад.

Агар одам мувофиқи аҳкомҳои Худо зиндагӣ накунад, ҳамеша айён аст: ту безобитагии ўро ҳис мекунӣ. Ту ҳис мекунӣ, ки бо ў ягон гап шудааст, ҳарчанд аниқ гуфта наметавонӣ, ки чӣ. Агар дар паҳлўи ту одами иҷрокунандаи таъиноти худ бошад, ту дар ў фаҳмиши чуқури даъвати худ, дилпурӣ ва қатъияти ботини­ро ме­бинӣ. Вале шавҳари ту чӣ хел зиндагӣ мекунад? Оё туро бесаран­ҷом мекунад, ки ў дар ҳаёт бемақсад ва маъюс саргардон мегардад? Агар ҳа, пас дуо кун: «Худованд, шавҳари маро аз ин ва­зъият барор, мақсадҳои Худро ба ў кушо, ва пешомадҳои навро нишон деҳ».

Ин дуо кафолат намедиҳад, ки шароити ҳаёти шавҳари ту зуд тағйир меёбанд. Чунин шуданаш мумкин аст, вале бештар чизи дигаре ба амал меояд — ҷидду ҷаҳди ў тағйир меёбанд. Ман Дейвид ном дўсте дорам. Ў солҳои зиёдест, ки дар заводи тайёрасозӣ кор мекунад. Овози Худоро шунида ў даъвати ба ў нигаронида шударо фаҳмид — ба наврасони гарданшах аз оилаҳои камбизоат ёрӣ расондан. Ў инчунин фаҳмид, ки бар замми ин ў набояд кори худро тарк кунад. Маоши ў кофӣ буд, ки оиларо таъмин намояд. Ва маълум шуд, ки дар ихтиёраш ҳамон қадар вақте мемонд, ки барои кори нав кифоят мекунад. Дейвид барои чунин оилаҳо хў­рок­ҳои бепул, барои наврасони ҳуқуқи иҷтимоӣ надошта консертҳо, барои наҷотнаёфтагон гурўҳҳои масеҳӣ ва ҳатто байни гурўҳҳои рақобаткунандаи криминалӣ гуфтушунидҳо ташкил мекард. Ў ҳамаи кори аз дасташ меомадагиро мекард, то ки дар ин шаҳри якдигарро аз душманӣ поракунанда, осоиштагиро барқарор созад. Ин кори бениҳоят душвор аст, вале он ҳаёти ўро бо мазмун пур месозад. Ў медонад, ки барои чӣ зиндагӣ мекунад ва инро дар паҳлўи ў буда ҳис накардан номумкин аст. Зоҳиран ў аз ҳама оддӣ, он қадар марди пурзўр нест, вале ў — рўҳонии бузург ва бо қуввати Рўҳулқудс пур аст. Приссила, завҷаи Дейвид, дар бораи даъвати шавҳараш медонад ва ба ў бо ҳар кори аз дасташ меомадагӣ ёрӣ мерасонад.

Ба ҳар коре, ки Худо шавҳари туро даъват накунад, маънои ҳаёти туро Ў дар он мебинад, ки ту шавҳари худро дастгирӣ намоӣ ва дар корҳояш иштирок кунӣ — бигзор ба воситаи дуо, ё суханони рўҳбаландкунанда, ё бо ягон роҳи дигар. Барои баъзе занон ин маънои барпо кардани ҳузуру ҳаловати хонагӣ, тарбияи фарзандон, дуои ҳамешагӣ барои дастгирии шавҳарро дорад. Занони дигар бошанд, метавонанд шарикони шавҳарони худ гарданд, ё ёрдамчии фаъоли онҳо бошанд. Дар ҳар ҳолат Худо туро дар имконияти зоҳирсозии худ ҳамчун шахсият инкор намекунад. Худо дар ин кор ба ту нақши аниқеро медиҳад, ки он дар ҳамоҳангии пурра бо мақоми шавҳарат вобаста аст ва бо таъиноти ў мухолифат намекунад. Худо наметавонад офарандаи бетартибиҳо, бесарусомониҳо, муноқишаҳо ва шароитҳои барои шумо номуносиб бошад. Худо ба ҳама кор вақти Худашро муайян менамояд. Ҳар кадоми мо метавонем мақоми худро танҳо он вақте ба ҷо орем, ки Худованд муқаррар намудааст.

Агар шавҳари ту ба сўи мақсади Худо дар наздаш гузошта ҳаракат кунад, метавони боварӣ дошта бошӣ, ки душман дар ў шинондани тухми шубҳа кашолкорӣ намекунад-махсусан агар ў ҳанўз манзараи аниқи муваффақиятҳои ояндаи худро намебинад. Дуоҳои ту ба шавҳарат ёрӣ мерасонанд, ки аз асорати шубҳаҳо озод гардад, ба ў ёрӣ мерасонанд, ки Худоро шунавад ва меомўзанд, ки дар роҳи Худо устувор бошад. Онҳо ҳаёти ўро пурмазмун мегардонанд.

Боре шавҳари ман ба ман чизе нагуфта барои бастани шартнома оиди додугирифт ба гуфтугузор сар кард. Ман дар ин бора он вақте шунидам, ки кор аллакай ба авҷи аълояш мерафт. Аз ҳамон вақт ман оромиро аз даст додам. Дар ҳақиқат фикр олиҷаноб ва нақшаҳои Майкл хуб буданд, вале ман аз ҳисси изтироб ва безобитагӣ халос шуда наметавонистам. Ва ҳар қадаре, ки бештар дуо мекардам, ҳамон қадар зиёдтар ин ҳиссиёт ба ман мечаспид. Вақте ки дар ин бора ба шавҳарам нақл кардам, ў дар ҷавоби ман танҳо гуфт: «Ту бовар надорӣ, ки ман қобилият дорам қарори дуруст барорам». Бо ин суханон ў ба ман фаҳмонд, ки нияти давом додани корро дорад ва намехоҳад, ки касе ба ў халал расонад.

Ягона коре, ки ба ман монд, ин дуо кардан буд. Боз ва боз ман ба Худо муроҷиат мекардам: «Худованд, ба ман нишон деҳ, ки дар чӣ хато мекунам. Ман мехоҳам, ки ҳама корҳои Майкл барор гиранд, охир ақидаи ў хуб аст. Вале агар фаҳмиш маро фиреб надиҳад, ба ў хатоҳояшро нишон деҳ, то тавонад дар вақти лозим раванди бастани аҳдро боздорад. Ба ў ҳақиқатро кушо, ва бигзор додугирифт баргузор нагардад».

Соати 11-и пагоҳӣ, пеш аз имзокунии шартнома, чашмони Майкл ногоҳ кушода шуданд ва ў як қатор ҷузъиётҳоро, ки бар фои­­даи тарафи дигар буд, дид. Худованд ба ў ҳақиқатро кушод ва ­шарт­нома баста нашуд. Ҳар қадаре, ки ба Майкл эътирофи хато­ҳояш мушкил набошад, ў хурсанд буд, ки ба нохушиҳо гирифтор ­нагашт.

Баъди чанд муддат, дар болои ин китоб кор карда истода, ман аз шавҳарам пурсидам, ки оё ў ягон хел таъсири дуоҳои маро ҳис кардааст ё не, ў дар мадди аввал гуфт, ки дуоҳо ба ў ёрӣ додаанд, ки интихоби дуруст кунанд. «Вақте ки қабули қарори ҷиддӣ фаро мерасид, ва ман бояд интихоб мекардам, дуоҳои ту чашмони маро мекушоданд ва маро аз бастани шартномаи шубҳаовар, ки нохушиҳои зиёд оварда метавонистанд, муҳофизат намуданд».

Мо бояд дар хотир дорем, ки ҳамаи мардон ба ҳақ будани худ боварӣ доранд: «Ҳар роҳи одам дар назари вай рост аст…» (Мас. 21:2). Вале танҳо Худо метавонад ба мо хирадмандӣ ва қобилияти фарқкунии ҳақиқатро аз дурўғ бидиҳад, агар мо албат­та инро аз Ў хоҳиш кунем. Хирадмандӣ муваффақият меорад (ба Воиз 10:10 ниг.), ва таълим медиҳад, ки таҷрибаи бегонаро ба назар гирем (ба Мас. 15:31 ниг.). Мо мехоҳем шавҳарони худро хирадманд бинем.

Чи тавре, ки маълум аст, зидмаънои хирадмандӣ беақлӣ аст. Китоби Муқаддас беақлро чун одаме ба қалам медиҳад, ки «ба худ умед мебандад» (ба Мас. 28:26 ниг.), аз «суханони оқилона нафрат дорад» (ба Мас. 23:9.), гўш кардан намехоҳад, балки кўшиш мекунад «дили худро зоҳир созад» (ба Мас. 18:2 ниг). Бо суханони дигар, бо онҳо сўҳбат кардан душвор аст, онҳо ҳамеша ба ҷангу ҷанҷол моиланд (ба Мас. 20:3 ниг.); дар ҷавоби кўшиши ба ў фаҳмондан, ба ғазаб меояд (ба Мас. 14:16 ниг.). Шахси бефаросат наметавонад, ки оқилона оқибатҳои рафторҳои худро бубинад, аз ин рў интихоби дуруст карда наметавонад. Агар шавҳари ту ин гуна бошад, дуо кун, ки хирадманд гардад.

Агар шавҳари ту танҳо баъзан беақлӣ кунад, кўшиш накун ўро фош кунӣ. Китоби Муқаддас мегўяд: «Ибтидои ҳикмат — тарси Худованд аст ва шинохтани Қуддус — хирад аст» (Мас. 9:10). Ин ба он ишора менамояд, ки ту аз чӣ бояд сар кунӣ, — ту бояд пеш аз ҳама дар бораи он дуо кунӣ, ки тарси Худованд дар дили шав­ҳарат зиндагӣ кунад ва дар бораи он, ки ў бо Худо машварат карданро ёд гирад: «Хушо марде ки ба машварати шарирон намеравад…» (ба Заб. 1:1 ниг.). Агар ту ҳамеша дар бораи он дуо кунӣ, ки шавҳари ту хирадманд бошад ва Худоро шунавад ва гўш кунад, он вақт агар қарори нодурустро ҳам қабул кунад, дар дили ту осоиштагӣ ҳукмфармо мегардад, барои он, ки ту қарзи худро ба ҷо овардаӣ ва медонӣ, ки Худованд дар оқибат ҳамаашро ба баракат табдил медиҳад.

Ҳаёти мо аз бисёр ҷиҳат аз қарорҳое, ки шавҳаронамон қабул мекунанд, вобатагӣ доранд. Ҳамин тариқ, биёед оқил шавем ва дар он хусус дуо кунем, ки интихоби онҳо ҳамеша дуруст бошад.

Шавҳари ман солҳои дароз ба саломатии худ мароқ зоҳир намекард. Ман якчанд маротиба оиди ин ба ў масли­ҳатҳо додам, сўҳбатҳои гуногунмазмун гузаронидам, дар ҷойҳои намоён мақолаҳои махсуси маҷаллаҳоро гузоштам, аз ў зор карда гиря кардам, ки бевазан шудан намехоҳам. Вале ҳамааш бефоида буд — чашмони ў маро намедиданд ва гўшҳояш намешуниданд. Аммо боре ба сари ман фикри олиҷанобе омад: агар дуо ба дигар соҳаҳои ҳаёти ў таъсир кунад, барои чӣ дар ин бетаъсир бошад? Ман қарор додам, ки ба кори одатии худ «хомўш будан ва дуо кардан» бармегардам ва аз Худо хоҳиш намудам, ки дар Майкл хоҳиши мунтазам бо машқҳои ҷисмонӣ машғул шуданро бедор созад. Якчанд моҳҳои дуокунӣ ҳеҷ натиҷае наоварданд, вале боре пагоҳӣ ман овозеро шунидам, ки аз ҳуҷраи дигар ба гўш мерасид, ва ба он назар карда аз ҳайрат шах шудам: шавҳарам дар асбоби спортӣ машқ мекард. Ман дар он вақт ба ў чизе нагуфтам. Аз ҳамон вақт инҷониб ў машқ мекунад ва ҳафтае се маротиба гантел мебардорад. Баъдтар, вақте ки ў гуфт, ки худашро хубтар ҳис мекунад ва афсўс мехўрад, ки ин корро пештар накардааст, қариб буд, ки аз даҳонам барояд: «Ман ба ту гуфта будамку», вале зуд худдорӣ кардам. То имрўз Майкл намедонад, ки ин мўъ­ҷизаро дуои ман офарид.

Ба саломатии шавҳар, новобаста аз синну сол ва ҳолати ҷисмонии ў, чун ба як чизи худ ба худ вуҷуд дошта нигоҳ кардан лозим нест. Дуо кун, ки ў барои худ ғамхорӣ карданро омўзад, ва вақте ки ў бемор мешавад, барои шифоёбиаш дуо кун. Ман чандин маротиба барои дуоҳоям оиди шифоёбӣ ҷавоб гирифтаам ва шоҳиди ши­фоёбии одамони зиёде ҳастам, ва ман дигар шубҳа надорам, ки Худованд имрўзҳо низ, мисли замонҳои қадим, шифо медиҳад, ва инчунин дар оянда низ шифо хоҳад дод. Ман боварӣ дорам, ки Худо бо ин гуфтаҳо: «…Ман Худованди шифобахши ту ҳастам» (ба Хур. 15:26 ниг.) — маҳз ҳаминро дар назар дошт. Ман ба имони Ирмиё ҳамроҳ мешавам, ки гуфт: «Маро эй Худованд шифо бидеҳ, ва ман шифо хоҳам ёфт» (ба Ирм. 17: 14 ниг.). Ман ба ин ваъда бовар мекунам: «…Ҷароҳатҳои туро шифо хоҳам дод…» (ба Ирм. 30:17 ниг.).

Исо «Заъфҳои моро гирифт ва бемориҳои моро бардошт» (Мат. 8:17); Ў ба шогирдони Худ «қудрат дод то ки… ҳар беморӣ ва бетобиро шифо диҳанд» (ба Мат. 10:1 ниг.). Ў гуфт: «…Ин аломат ҳам­роҳи имондорон хоҳад буд… Даст бар беморон ниҳанд, онҳо шифо ёбанд» (ба Марқ. 16:17-18 ниг.). Ман фикр дорам, ки Худо бо марҳамати бузурги Худ нисбати мо дар ҳама замон шифо медиҳад; ягона чизе, ки метавонад ба шифоёбӣ халал расонад — шубҳаҳои мо мебошанд (ба Мат. 9:22 ниг.).

Шавҳарам ба ман гуфт, ки бештар аз ҳама таъсири дуоҳои маро дар миёнаи солҳои 80-ум ҳис карда буд вақте ки духтурон дар ў якчанд ҷойҳои сахтшударо ёфтанд, ки ба ақидаи онҳо саратон буданаш аз эҳтимол дур набуд. Таҷзия гузаронда шуд. Рўзҳои интизории ҷавоби он барои Майкл озмоиши аз ҳама вазнинтарин гардиданд, вале дуоҳои ман, аз рўи иқрори ў, то он лаҳзае, ки ў табиати бад надоштани варамҳоро фаҳмид, ба ў қувват бахшиданд. Онҳоро буриданд ва дигар чизе ўро ғам намедод.

Дар хотир доштан зарур аст, ки новобаста ба дуоҳо ва имони мо, анҷоми кор ва вақти шифоёбӣ дар ихтиёри Худо мебошад. Гуфта шудааст, ки «вақте барои шифо додан» ҳаст (ба Воиз 3:3 ниг.). Агар ту дуо кунӣ, вале чизе тағйир наёбад, худро маломат накун, зеро Ху­до баъзан бемориҳои ҷисмониро ба кор мебарад, то одамро маҷ­бур созад, ки Ўро гўш кунад. Дуокуниро давом деҳ, вале дар хотир дор, ки ба гуфтани сухани охирин Худо ҳуқуқ дорад.

Айнан ҳамин чиз он вақте, ки мо дар бораи наҷоти ягон ҷон дуо мекунем, ба амал меояд, зеро муқаррар кардани муддати мав­ҷу­дияти одам дар рўи замин ба мо дода нашудааст. Китоби Му­қаддас мегўяд, ки «вақте барои мурдан» ҳаст (Воиз 3:2 ниг.), ва ба мо дода нашудааст ҳал кунем, ки ин вақт кай меояд. Ин аз Худост. Мо танҳо бояд ба ин гардан диҳем. Мо метавонем дуо кунем, вале Ў бояд ҳал кунад. Мо вазифадорем, ки хомўш ин ҳуқуқи Ўро эътироф кунем. Барои саломатии шавҳар дуо кун, вале ҳуқуқи Худоро дар ҳал кардани натиҷаи кор эътироф намо.

Чандин маротиба мо қиссаҳо дар бораи он шунидаем, ки чӣ хел ҷанговарон дар лаҳзаҳои аз ҳама хатар­нок­та­­рин дар майдонҳои набард ба таври мўъҷизаовар наҷот ёфтаанд ва танҳо баъд фаҳмидаанд, ки наздиконашон дар он лаҳза барои онҳо дуо кардаанд. Шавҳарони мо ҳар рўз «дар майдони набард» мебошанд. Хатар онҳоро аз ҳар тараф иҳота кардааст. Танҳо Худованд медонад, ки чӣ гуна домҳои ҳалокатоварро душман барои онҳо дар шакли садамаҳо, бемориҳо ва зўровариҳо ­тайёр намудааст. Амалан ҷое намондааст, ки онҳо гирифтори бадбахтиҳо нагарданд, ҳатто хонаҳои худамон дар худ хатар ниҳон доранд. Худо гуфт: «Шарир одилро поида мегардад, ва дар паи куштани ўст; лекин Худованд ўро ба дасти вай намесупорад…» (Заб. 36:32-33). Ў ваъда медиҳад, ки барои «умедворони Худ» сипар мегардад (ба Мас. 30:5 ниг.). Ў инчунин метавонад барои шавҳарони мо низ сипар бошад, зеро мо бо имон барои онҳо дуо мекунем, ва имони мо ба Худо, ба муҳофизатгари мо, пурзўр аст.

Вақте ки шавҳарам бо фарзандонам бо мошин ба ягон ҷо раванд, ман ҳамеша барои бехатарии онҳо дуо мекунам. Вале боре пагоҳӣ, баъди он, ки Майкл писари хурдиамонро ба мактаб бурд, занги телефон садо дод. «Мо худи ҳозир ба садамаи автомобилӣ гирифтор шудем, — хабар дод шавҳарам, — вале мо сиҳату саломат ҳастем».

Ман ҳамон замон ба ҷои садама раҳсипор шудам, ва Худоро барои он шукр мегуфтам, ки азизони маро мувофиқи хоҳишҳои ман, ки якчанд сол боз мепурсам, муҳофизат намудааст. Ба он ҷо расида аз дидани мошин, аниқтараш, аз он чизе, ки монда буд, ба ҳайрат афтодам. Мошинчаи варзишии Майклро, ки ҳеҷ гоҳ ба ман боварӣ намебахшид, мошини боркаши калон маҷақ карда ба девори муҳофизатии бетонии канори роҳ партофта буд. Таъмир кардани он имконнопазир буд. Инро баъдтар ширкати суғурта низ тасдиқ кард. Ман медонистам, ки чӣ тавонистааст Майкл ва писарчаамонро дар ин садамаи даҳшатнок муҳофизат кунад — дасти муҳофизаткунандаи Худо. Тамоми бадани шавҳарам ва писарам аз доғҳои кабуд ва харошидаҳо пур буданд, вале зарбҳо метавонистанд аз ин ҳам ҷиддитар бошанд, ё умуман мурдани онҳо мумкин буд. Ман пурра боварӣ дорам, ки Худо ба дуоҳои ман ҷавоб дод ва наздикони маро муҳофизат намуд (ман инчунин умед мебандам, ки дуоҳои ман ба шавҳарам таъсир мекунад ва ў аз харидани боз як чунин автомобили варзишӣ даст мекашад).

Занони гурўҳи дуокунии мо мунтазам оиди шавҳарони худ барои бехатарии онҳо дар парвозҳои ҳавоияшон, сайёҳатҳо бо автомобил, дар ҷои кор ва ҳатто дар кўчаҳо дуо мекунанд. Мо дар дуо хатарҳои аниқро ном намебарем — мо танҳо дуо мекунем, ки Худованд шавҳарони моро аз ҳар гуна бадӣ нигоҳдорӣ намояд. Худованд ваъда медиҳад, ки «…ба фариштагони Худ дар бораи ту амр хоҳам дод, ки туро дар ҳамаи роҳҳоят нигоҳдорӣ кунанд. Туро дар кафҳои худ бардошта хоҳнад бурд, ки мабодо пои худро бар санге бизанӣ…» (Заб. 90:11-12).

Вале бадбахтиҳо рўй медиҳанд, ҳатто бо одамони имондор низ, ва ҳамеша ногаҳон ва ғайричашмдошт. Аз ин рў барои шавҳари худ ҳамеша дуо кун, зеро намедонӣ, ки кай, дар куҷо ва дар кадом «майдони набард» ба ў дуоҳои ту даркор мешаванд. Ва агар ягон чиз рўй диҳад ҳам, ту худро бо он тасалло медиҳӣ, ки Худоро даъват намудаӣ, ки ба авҷи ин ҳодиса ворид шавад.

Ҳама давраҳои мушкил доранд, ва бигзор ин туро ба ташвиш наандозад. Баъзан дуоҳои мо ба мо ёрӣ меди­ҳанд, ки аз нохушиҳо дурӣ ҷўем ва баъзан не. Қисми зиёди он аз муносибатҳои мо ба он вобаста аст, ки бо мо чӣ шуда мегузарад. Агар қаҳру ғазаб ва озор дилҳои моро пур кунад, агар мо ҳамеша шикоят кунем ва Худоро дар нохушиҳоямон айбдор ку­нем, корҳоямон хеле баданд. Вале агар озмоишҳоро аз сар гузаро­ни­да, Худоро шукргузорӣ кунем ва ҳамду сано хонем, дар он ­вақт Ў ваъда медиҳад, ки андўҳҳои моро ба манфиати мо мубаддал мегар­донад. «Эй бародарони ман, вақте ки ба озмоишҳои гуногун дучор мешавед, инро барои худ шодии бузург ҳисоб кунед, чун медо­нед, ки имтиҳони имони шумо сабрро ба вуҷуд меоварад» (Яъқ. 1:2-3).

Эҳтимол дорад, ки дуоҳои зан дар ин давра наметавонанд ва­зъияти ба амаломадаро дар ҳаёти шавҳар тағйир диҳанд, ки аз сар гузарондани онҳо ба ў насиб гардидааст. Зеро агар дар ҳаёти мо азобҳо умуман намебуданд, ба худ тасаввур кардан мумкин аст, ки чӣ тавр мо разил, хунсард ва махлуқони гарданшах буда метавонистем. Вале дуои ту ба ҳар ҳол ба шавҳар ёрӣ дода метавонад, ки муносибатҳои некхоҳонаро нигоҳ дорад, ба дили ў осоиштагиро орад ва ба ў ёрӣ медиҳад, ки пуртоқат ва шукргузор бошад — ва ба ҳамин тариқ, ўро аз оқибатҳои қарори нодуруст қабулкардааш эмин медорад.

Дугонаи ман Ҷенро лозим омад, ки аз озмоиши мудҳише гузарад: шавҳари ў Дейв, баъди газидани тортанаки заҳрдор, муддати зиёде дар мувозина байни ҳаёту марг буд. Ин барои ҳар дуи онҳо давраи аз ҳама мушкил буд, ки зиёда аз як сол давом кард ва дар давоми он Дейвро лозим омад бо як қатор мушкилиҳое, ки яке паси дигар меомаданд, мубориза барад. Ҳамаи кор боз аз он ҷиҳат мушкил буд, ки ҳамсарон ба наздикӣ ба иёлоти нав кўчида аз наздикон ва дўстон дур афтода буданд. Бо сабаби пардохти калони муолиҷаи тиббӣ вазъияти молиявиашон мушкил гардид. Магар ҳамаи ин кофӣ набуд, ки дар ғазаб шавӣ? Вале онҳо, дар Худо сарчашмаи қувваи худро дида, дуо кардан ва ҳамду саро хонданро қатъ намекарданд.

Дар ҳолати стресси доимӣ, бо чашмони ашколуд, Ҷен гарму ҷўшон дуо мекард, ки Дейв дар ин муҳориба рўҳафтода нашавад ва дар рўҳ қавӣ гардида, истодагарӣ намояд. Худо онҳоро дастгирӣ намуд, Дейв шифо ёфт ва баъд онҳо ба Худо самари зиёд оварданд. Имрўзҳо онҳо ҳарду дар калисои худ хизмат мекунанд ва се фарзанди онҳо одамони сидқан имондор мебошанд ва бо истеъдоди наҷиби худ Худоро ҷалол медиҳанд. Ҳаёти онҳо шаҳодати марҳамати Худо мебошад ва ман боварӣ дорам, озмоише, ки лозим омад онҳо аз сар гузаронанд, ба хусусиятҳои хислат ва ҷаҳонбинии онҳо таъсири калон расонидааст.

Оё мо инро ҳис мекунем ё не, аммо вақте ки ба Худо хизмат мекунем, муҳаббати Ў моро ҳатто дар лаҳзаҳои аз ҳама ғамгин, танҳоӣ ва вазнин иҳота мекунад. Ў ҳамеша дар паҳлўи мо мебошад, вақте, ки корҳои мо хуб нестанд; ҳамин, ки дуо кунем ва аз Ў паноҳ ҷўем, баракат ва некӣ медиҳад: «Дар баробари ин мо медонем, ки ба дўстдорони Худо, ки мувофиқи пешбинии Ў даъват шудаанд, ҳама чиз бар нафъашон ёрдам медиҳад» (Рум. 8:28). Ба Ў хуш аст, ки мо азобҳоро аз сар гузаронида, назди Ў мутеъ бошем, то ки мо «ман»-и мағрур ва озодамонро мутеъ гардонем; Ў мехоҳад моро одамони ҳақиқии Худо — азобкашанда, пуртоқат, рўҳан қавӣ, ҷалоли Ўро афзункунанда бинад. Ў азобҳоро ба мо барои он равона мекунад, ки мо ба муҳаббати Ў, дар ҳар мушкилӣ барои ёрӣ додан тайёр будани Ўро бовар кунем.

Ман бо боварӣ гуфта метавонам, ки ҳама он азобҳое, ки аз он лозим омад бо Майкл якҷоя гузарем, ба ғаму андўҳ, дард, саргарангӣ ва нофаҳмии мо нигоҳ накарда, моро ба Худо наздик карданд. Ва вақте ки давраҳои мушкил фаро мерасид, мо ба Худо самимона дуо мекардем ва мушоҳида мекардем, ки чи хел имони мо бузург шудааст, чи хел мо дар роҳи Худо дар рўҳ қавӣ гаш­таем. Ва вақте, ки мо дуруст рафтор мекардем, муҳаббати байни­ҳамдигарии мо мустаҳкам мегардид.

Агар шавҳари ту давраи озмоишро аз сар гузаронад, қарзи худ­ро ба ҷо биёр — барои ў дуо кун, вале бори ўро ба дўши худ нагир. Ба он нигоҳ накарда, ки хоҳиши сахти бо ҳам дидани ­азоб­ҳои ўро дорӣ, кўшиш накун, ки қисме аз бори азобҳоро бардорӣ, зеро ин рўҳи шавҳари туро суст мегардонад ва ба ў ҳисси шикастро меорад. Ғайр аз ин, Худо намехоҳад ба иҷроиши иродаи Ў монеъ шавӣ, кўшиш кунӣ, ки ҷои Рўҳулқудсро бо худ иваз намоӣ. Ҳарчанд дидани азобҳои шавҳарат барои ту мушкил бошад ҳам, ҳуқуқ надорӣ, ки ба раванди ҳодисаҳо дахолат кунӣ. Дуо кардан, рўҳбаланд сохтан ва дастгирии ў — ана вазифаи ту, зеро Худо ба мо озмоишҳоро барои мақсадҳои Худ мефиристад, ва ту набояд садди роҳи Ў гардӣ.

Агар шавҳари ту мушкилоти молиявӣ, беморӣ, бохт, аздастди­ҳии кор, бўҳрони оилавиро аз сар гузаронад; агар нохушиҳои зиёд дошта бошад, агар ҳаёти ў бо талхии шиддати муносибатҳои байниҳамдигарӣ бо одамон заҳролуд мегашта бошад — дар он вақт аз Рўҳулқудс хоҳиш намо, ки ба ҳаёти ў ворид шавад ва онро тағйир диҳад. Диққати ўро ба мақсади бузурги ваъдаи Худо ҷалб намо: ба ў дар бораи он ёдовар шав, ки азобҳои мо дар муқоиса бо ҷалоли Худо, ки онро мо ба даст меорем, ҳеҷ аст, агар мо ҳамаи озмоишҳоро, ки Худо ба мо равон месозад, сазовор аз сар гузаронем. «Зеро, ба ақидаи ман, азобу уқубатҳои замони ҳозира назар ба он ҷалоле ки дар мо зоҳир хоҳад шуд, ҳеҷ аст» (Рум. 8:18). Ўро бо суханони зебои ҳавворӣ Павлус дастгирӣ намо: «Ҳамааш аз дастам меояд, бо мадади Масеҳ, ки моро қувват мебахшад» (Фил. 4:13).

Дуо кун, ки имони шавҳарат ба Худо мустаҳкам бошад ва ў ба он шубҳа карда натавонад, ки на азобҳои ҳозира, на озмоишҳои минбаъда ўро аз муҳаббати Худо маҳрум сохта наметавонанд. «Зеро ман мўътақидам, ки на мамот, на ҳаёт, на фариштагон, на мабдаъҳо, на қувваҳо, на ҳозира, на оянда, на баландӣ, на умқ, на ҳар гуна махлуқи дигар моро аз муҳаббати Худо, ки дар Худованди мо Исои Масеҳ аст, ҷудо карда наметавонад» (Рум. 8:38-39). Ва агар ҳеҷ чиз ўро аз муҳаббати Худо маҳрум карда натавонад, пас ҳар қадар мушкил ҳам набошад, дар ў ҳамеша умедворие ҳаст.

Азобҳо ҳамчун оташи тозакунанда ва оби поккунанда амал мекунанд. Ту охир намехоҳӣ, ки шавҳари ту дар онҳо сўзад ё ғарқ шавад; ту мехоҳӣ ўро тоза ва навшуда бинӣ, зеро «…ҳар кӣ то охир сабр кунад, наҷот хоҳад ёфт» (Мат. 24:13). Шавҳари ту бояд хоҳиши қатъии дар имон истодагарӣ карданро дошта бошад, ва интизори ҷавоби Худо барои дуоҳои худ бошад, ки онҳо ўро аз забонаи оташи сўзонанда ва аз умқи гирдобҳои ҳаросовар наҷот медиҳанд.

Симои ҳақиқии инсон ҳамон вақте айён мегардад, ки агар боварӣ дошта бошад, ки касе аз қафои ў назорат на­мекунад. Сухан дар бораи меъёрҳои ахлоқӣ меравад, ки ба ҳеҷ гуна шароитҳо, ки дар атроф чӣ шуда мегузарад, нигоҳ накарда, ошкор сохтан мумкин нест. Риоя намудани меъёрҳои ах­ло­қӣ — маънои бо одамон чунон рафтор карданро дорад, ки мехоҳед бо шумо ин гуна рафтор кунанд.

Сухани одами ахлоқан мақсаднок ҳамеша маъно дорад. Ў суханбозӣ намекунад, то ки ниятҳои ҳақиқии худро ниҳон дорад; агар ў «ҳа» гўяд, пас он «ҳа» аст, агар «не» гўяд, пас «не», зеро «он чӣ зиёда аз ин бошад, аз иблис аст» (ба Мат. 5:37 ниг.). Ин одам дурўябозӣ намекунад, ки ба касе мақбул бошад, зеро мақсади ў — аз рўи ҳа­қиқат рафтор карда ба Худо мақбул будан аст. Дар ҷамъият ма­қоми баланд доштан мумкин аст, вале дар назари Худо мо бояд худро ҳеҷ шуморем (ба Луқ. 16:15 ниг.).

Одами хушахлоқ «қасам мехўрад ва қасамаш бар зарари худаш бошад ҳам, онро тағйир надиҳад» (ба Заб. 14:4 ниг.). Ў ҳамеша дар сухани худ мемонад, гарчи аз ин зарар бинад ҳам. Ҳатто дар ҳолат­ҳои барои ў ногувор шубҳ накарда дар ақидаи худ устувор ме­монад. Барои ў ҳақиқат дар ҷои аввал меистад ва шумо метавонед ба бовиҷдонии бечуну чарои ў бовар кунед. «Касе, ки бо тариқи рост равон аст, дар амният равон аст…» (Мас. 10:9), чунки асосҳои ах­лоқиаш ўро муҳофизат менамоянд ва ў дар ҳузури Худо меистад (ба Заб. 40:13 ниг.).

Ман метавонам шавҳари худамро айнан чунин одам номам, зеро маротибаҳои зиёд бо зарурати интихоби ахлоқӣ кардан рў ба рў гашта ў ба он чизе содиқ монд, ки ҳақиқат мешуморид. Ва ин баъзан ба ў хеле гарон меафтид. Ман ҳамеша дар бораи он дуо мекунам, ки ў одилона рафтор намояд, вале на барои он, ки гўё бе дуоҳои ман ў чунин рафтор карда наметавониста бошад. (Ман боварӣ дорам, ки бе ҳомигии ман ҳам ў худро тағйир намедиҳад), балки барои он, ки онҳо барои ў ҳамеша дар лаҳзаҳои душвор дастгирӣ буданд ва ёрӣ медоданд, ки ба таври сазовор аз ҳар гуна вазъият барояд. Китоби Муқаддас мегўяд: «Одил дар беайбии худ рафтор мекунад; хушо писарони ў баъд аз ў!» (Мас. 20:7). Фарзандони мо ҳатто инро дарк накарда ҳатман аз падари худ мероси бузургеро мегиранд: меъёрҳои баланди ахлоқро. Онҳо баракатеро мерос мегиранд, ки дар он мақсаднокии симои ахлоқӣ ниҳон аст. Ман ҳамеша барои он дуо мекунам, ки онҳо дар навбати худ фарзандони худро омўзанд, ки «шарафро аз хурдӣ нигоҳ доранд».

Покии ахлоқ дар дил тавлид меёбад. Барои одами ботинан мақ­саднок шудан пеш аз ҳама инро хостан лозим аст. Чунин қарор метавонад танҳо шахсан ва тамоман ихтиёрӣ бошад, бо вуҷуди ин, ту метавонӣ шавҳари худро бо дуо дастгирӣ кунӣ. Ба ў дар истодагарӣ ба ҳуҷумҳои душман ёрӣ диҳӣ, ки мехоҳад ўро кўр созад, аз роҳ барорад ва бо ҳар гуна воситаҳо ўро аз қабули ин қарор дур созад. Вале ҳатто баъди он, ки шавҳари ту интихоби дуруст мекунад, бадӣ васваса карданро давом медиҳад, ва дар он вақт дуо — ҳои ту барои ў аз шубҳа ва калавишҳо сипар мегарданд ва ба ў қувват медиҳанд, ки бо роҳи ҳақиқат равад, ҳатто дар он вақте ки дар танҳоӣ бо худ бошад.

Дар айёми алоқаҳои баландсуръат ва воситаҳои ахбори умум чунин як чизи нозукро, ба монанди номи нек, ни­гоҳ доштан осон нест. Барои он, ки ҳаёти одам вайрон гардад, кофист, ки ў ба ҷои нодаркор ва дар вақти нодаркор афтад.

Ба некномӣ сабукфикрона муносибат кардан лозим нест. «Номи нек беҳ аз равғани атрафшон» (ба Воиз 7:1 ниг.). Онро қадр ва муҳофизат кардан даркор аст. Одаме, ки некномии худро қадр намекунад, метавонад аз боварӣ ба худ маҳрум шавад. Некномии мо метавонад аз рафторҳои нодурусти мо, аз амалҳои одамоне, ки бо онҳо муошират менамоем, ё аз суханони бад ё беэҳтиётонае, ки дар ҳаққи мо гуфта мешаванд, коҳиш ёбанд. Вале фаҳмост, ки дар ҳар кадоми ин ҳолатҳо бадӣ амал мекунад. Қарори судӣ, ки ба фоидаи шумо нест, мавҷи ғайбатҳо, муносибати манфӣ, мақолаи бади рўзно­ма, «бадномкунии» понздаҳ дақиқаина — ҳамаи ин метавонад дар ҳар лаҳза ҳар он чизеро, ки ту тамоми ҳаёт барпо кардаӣ, барбод диҳад. Ягона роҳи аз ин канораҷўӣ кардан — дуокунӣ мебошад.

Шавҳари маро лозим омад, ки давраҳои мушкилеро аз сар гузаронад, вақте ки суханони ў ё шиносҳояш дар рўзномаҳо то ба андозаи фаҳмиданашаванда нодуруст нашр мешуданд. Хатари ин гу­на тўҳматро фаҳмида, мо ба шахсоне занг мезадем, ки ба ин ­мақола алоқаманд буданд, то ҳақиқатро гап занем. Албатта, мо ба ҳамаи онҳо занг зада натавонистем ва дуо мекардем, ки ҷидду ҷаҳди мо кофӣ бошад ва Худо ба ҳамаи ин хотима диҳад. Баъд маълум мешуд, ки ҷанҷоли фикр карда баромадашуда худ аз худ дар як ё ду рўз хомўш мешуд. Вале ҳамаи ин метавонист моро ба коми худ кашад. Ман боварӣ дорам: моро қувваи Худо ҷавобан ба дуоҳои мо муҳофизат намуд.

Китоби Муқаддас мегўяд, ки шавҳари зани солеҳа — соҳибэҳтиром аст, ў «назди дарвозаҳо машҳур аст, вақте ки бо пирони сар­замин менишинад» (ба Мас. 31:23 ниг.). Вале ҳамеша ин тавр аст? Оё ба шавҳари зани солеҳа ҳамеша некномӣ кафолат дода мешавад? Ё ин, ки зан ба ин ягон алоқае дорад? Дар ҳақиқат, марде, ки занаш ба аҳкомҳои Худо пайравӣ мекунад, лоиқи эҳтироми бузург аст, вале ман боварӣ дорам, ки дуоҳои ў барои барпо кардан ва нигоҳ доштани номи неки шавҳар муносибати бевосита дорад.

Ту набояд дар бораи некномии шавҳари худ дуокуниро бас ку­нӣ, вале дар хотир дор, ки ў шахси озод мебошад. Агар ў ба роҳна­моии Рўҳулқудс беаҳамият бошад, метавонад беитоатӣ зоҳир со­зад ва ба мусибат гирифтор шавад. Агар бо ў чунин ҳолатҳо тез-тез рўй ди­ҳад, агар некномии ў доғдор шуда бошад, аз Худо барои тағйирё­бии ин вазъият ва мубаддал гардидани он ба манфиати шав­ҳари худ хоҳиш кун, зеро Худо пурқудрат аст ва ин корро мекунад.

Мардон на ҳамеша дар бораи он тасаввуроти аниқ доранд, ки дар ҳаёти худ чиро бояд дар ҷои аввал гузоранд. Вале ҳар як зан мехоҳад дар рўйхати чизҳои қиммати шавҳар ҷои аввалро ишғол намояд, албатта баъд аз Худо. Ам­мо ман фаҳмидам, ки барои зане, ки чунин орзу мекунад, дар ҳаё­таш ҷои аввалро бояд Худо ва ҳамсараш ишғол намояд. Ба таври дигар гўем, агар ту хоҳӣ, ки шавҳар туро аз ҳама боло донад — аз кори худ, аз фарзандон, дўстон ва дигар корҳояш, — ту бояд нисбати ў айнан ин гуна рафтор кунӣ. Агар Худо ва шавҳар дар меъёри арзишҳои ту ҷои лозимиро ишғол накунанд, он вақт аз эҳтимол дур аст, ки шавҳари ту Худо ва туро дар ҳаёти худ арзиш­ҳои асосӣ шуморад.

Ман медонам: вақте ки дар оила кўдакони хурд пайдо мешаванд, ба ту дар хотир гирифтани он мушкил мегардад, ки барои ту дар ҷои аввал чӣ бояд истад. Онҳо ғамхории ҳамешагиро талаб мекунанд, ва ҳеҷ кас ғайр аз ту наметавонад ҳамаи эҳтиёҷоти он­ҳоро қонеъ гардонад. Ниҳоят, шавҳарат одами калонсол аст ва метавонад дар бораи худ ғамхорӣ намояд. Агар кўдакон набошанд, дар он вақт боз як тўда чизҳои дигаре пайдо мешаванд, ки мета­вонанд тамоми диққати туро ба худ кашанд: кор, хона, дўстон, нақшаҳо ва шуғлҳо. Хеле мушкил аст, ки дар байни ҳамаи ин ­кор­ҳо шавҳари худро дар охири номгўйҳо нагузорӣ, ва ё илоҷе кунӣ, ки ў инро ҳис накунад.

Хушбахтона, мафҳуми «афзалият» бо миқдори вақте ки ба он сарф кардаем, алоқаманд нест. Вагарна одам, ки ҳафтаи кориаш чил соатро ташкил медиҳад, ногузир дармеёфт, ки Худо барои ў баъ­ди кор дар ҷои дуюм меистад, агар, ки ў камаш ҳашт соат ҳар рўз дуо накунад. Ғайр аз ин, дар гумон аст, ки ба шавҳар ва кўдак як хел ғамхорӣ кардан мумкин бошад, зеро дар ин ҳолат мо аз ҳаққи кў­дак мезадем. Ва агар шавҳарро гирем, гап дар он нест, ки ту барои ў чӣ қадар вақт ҷудо мекунӣ, балки дар он аст, ки оё ту имконияти онро меёбӣ, ки ў ҳис кунад, ки ту ўро қадр мекунӣ.

Саломи меҳрубононаи пагоҳӣ, табассуми латиф ва оғўши меҳ­рубонона ба ў нишон медиҳанд, ки ў барои ту то чӣ андоза муҳим аст. Ту метавонӣ пурсӣ: «Ман имрўз барои ту чӣ кор карда метавонам?» (ва албатта хоҳиши ўро ба ҷо овардан лозим аст). Бигзор ў донад, ки ту барои ў дуо мекунӣ. Ва мароқ зоҳир намо, ки аз рўи хо­ҳиши ў аниқ барои чӣ дуо карда метавонӣ.

Ҷобаҷогузории афзалиятҳо бевосита бо ҷойгиршавии онҳо дар дили ту алоқаманд мебошанд. Вақти худро чунон ба нақша гириф­тан доркор аст, ки бо шавҳарат дар танҳоӣ буда тавонӣ: бигзор ин мулоқот бошад; шабе, ки берун аз хона аст; таоми шоми романтикӣ, ё ин, ки шом бидуни ҳузури кўдакон ва дўстон. Ин шавҳарро бовар мекунонад, ки ў дар дили ту ҷои муҳимро ишғол мекунад. Агар ту хоҳӣ, ки шавҳарат туро бештар дўст дорад, ту худ бояд ўро сахттар дўст дорӣ. Ва агар ту дар ин бора дуо кунӣ, ин ҳатман ба амал меояд.

Вале агар вақт ва қуввати ту барои ғамхории зарурӣ ба шавҳар нарасад, ва ту вазифаҳои худро ҳамчун зан ба ҷо оварда натавонӣ, аз Худо хоҳиш кун, ки туро бо Рўҳулқудс пур созад; роҳбарии Ўро ҷўё бош ва Ў ба ту ёрӣ медиҳад, ки афзалиятҳоро дуруст ҷо ба ҷо гузорӣ. Агар дар ҷадвали ҳаррўзаи ту вақт барои муошират бо Худо ба нақша гирифта нашуда бошад, то ки аз Ў қувват гирӣ, системаи арзишҳои худро аз нав дида баро ва тартиби рўзро тағйир деҳ, зеро пешинааш ба ҳеҷ чиз кор намеояд.

Дар коре, ки шавҳари ман машғул аст, мушоҳида кардан мумкин аст, ки баъзан одамон зуд ба қуллаи муваффақият мебароянд. Вале дар он ҷо онҳоро ҳирси муваффақияти бештар, ҳукмронии беш­тар, боигарии бештар поида меистад. Агар ин одамон дар бораи ҷони худ ғамхорӣ накунанд, агар ихтиёрро ба ғурури худ ди­ҳанд, онҳо ногузир ба доме, ки барои онҳо гузошта шудааст, меаф­танд ва аз Худо, аз оила, аз калисо ва аз дўстон ҳамчун аз як чизи манфур даст мекашанд. Вақте ки ин «ситораҳо»-и баландпарвоз ба замин меафтанд, афтиданашон чандон мулоим нахоҳад буд. Мо на­мехо­ҳем, ки чизе ба ҳамин монанд бо шавҳарони мо рўй диҳад. Дар бо­раи он дуо кун, ки шавҳарат дар ҳаёти худ дар ҷои аввал — Ху­доро, дар ҷои дуюм — туро, ва дар ҷои сеюм — фарзандонро гузорад. Дар ин ҳолат ҳама чизе, ки дар ҳаёти ў шуда мегузарад, боқимонда афзалиятҳои ў бо тартиби дуруст ҷо ба ҷо гузошта хоҳанд шуд ва дар оянда ҳар дуи шуморо хушбахтии бузург интизор аст.

Танҳоӣ хубӣ надорад. Ҳамаи мо ба муоширати одамони хуб эҳтиёҷ дорем, зеро ин ба мо ёрӣ медиҳад, ки дар роҳи ҳақиқат истодагарӣ намоем. Ба ҳар як оила фоида дорад, ки камаш бо ду оилаи дар ҳақиқат имондор муошират дош­та бошанд, зеро ин дўстӣ ба кас қувваи нав медиҳад ва ҳаётро бой мегардонад. Алоқа бо чунин одамон моро дар имонамон устувор мегардонад, ба ҳаёти мо осоиштагӣ меорад ва онро аз маънӣ пур месозад, ва инчунин ёрӣ медиҳад, ки дар лаҳзаҳои мушкил қарор­ҳои дуруст қабул намоем. Таъсири мусбии дўстӣ бо одамони имондор барои иттифоқи заношўӣ фоидаовар аст.

Ман дар хотир дорам, ки боре дўстонамон ману шавҳарамро ба хўроки шом ба хонаашон таклиф карданд, вале пеш аз рафтан ману Майкл сахт ҷанҷол кардем ва даме, ки мо мерафтем, дар мошин хомўшии том ҳукмфармо буд. Ман он лаҳза танҳо дар бораи як чиз фикр мекардам: дар бораи он, ки чӣ хел тамоми бегоҳ шинем, то ки табъи соҳибхонаҳоро хира насозем. Вале ҳамин, ки ба хонаи онҳо расидем, ҳамон замон ҳис намудем, ки гармӣ, му­ҳаббат ва баракати ҳузури Худо чи хел ба фикр ва ҳиссиётҳои мо ворид мешаванд, ва дере нагузашта мо дар бораи ин ҳодисаи ғамангез аллакай фаро­мўш карда, сўҳбат карда механдидем. Дар он хона вазъияти муқаррарии шабнишинӣ ҳис карда намешуд — мо ҳис кардем, ки дар хонаи онҳо хурсандии Худо аст, ки ба ману Майкл ин тавр пурфайз таъсир кард.

Бисёр вақт ҳолатҳои баръакс мешуданд, ки дўстон ба хонаи мо сахт ҷанҷол карда меомаданд, ва аз ин ҷо бо дили ором мерафтанд. Боре, дўстони мо, зану шавҳар, ҳатто ба мо занг зада гуфтанд, ки вохўрӣ эҳтимол барпо нагардад, зеро байни онҳо худи ҳозир ҷанҷоли сахт шудааст. Ман ҷавоб додам, ки ман онҳоро хеле хуб мефаҳмам, зеро ки чунин ҳодиса байни мо низ шуда буд ва дидани онҳо барои мо хеле гуворо мебуд, ҳатто агар онҳо тамоми шаб хомўш нишинанд. «Ғайр аз ин шуморо лозим аст, ки хўрок хўред, — давом додам ман. — Агар хоҳед, дар сари дастархон аз якдигар дур шинед». Баъди суханҳои начандон дароз онҳо ба омадан розӣ шуданд, ва он шом хеле олиҷаноб гузашт. Дар охир мо барои ин ҳодиса хандидем ва онҳо аз дасти якдигар дошта ба хонаашон рафтанд.

Вохўрӣ бо одамони имондор, бо касоне, ки Худоро дўст медоранд, ба таври тасодуфӣ ба амал намеояд. Дуо кардан лозим аст, ки чунин одамон дар ҳаётамон вохўранд. Ва бо онҳо шинос шуда, дар бораи бо онҳо дўст шудан, ва дар бораи он, ки ҳамаи чизҳои бад ба муносибатҳои шумо зарар нарасонанд, дуо кардан лозим аст. Китоби Муқаддас моро меомўзад «зери юғи бегона бо якҷоягии беимонон сар хам накунед» (ба 2 Қўр. 6:14 ниг.). Ин маънои онро надорад, ки мо бояд аз алоқа бо ғайримасеҳиён канораҷўӣ кунем, вале мо наметавонем бо онҳое, ки Худоро намедонанд ва намешиносанд, муносибатҳои наздик дошта бошем, зеро ин оқибати бад дорад. «Одил ба ёри худ роҳ нишон медиҳад, вале роҳи шарирон онҳоро дар иштибоҳ меандозад» (Мас. 12:26). Маҳз барои ҳамин доштани гурўҳи хонагӣ ин қадар муҳим мебошад, то ки дар он ҷо бо ҳам­фикрони худ вохўрда тавонем. Дар бораи он ғамхорӣ намоед, ки дар иҳотаи одамони сазовор бошед, ки дили онҳо ба Худо нигаронида шуда бошанд.

Дуо кун, ки шавҳарат дўстони имондор пайдо кунад, агар ин гуна дўстон пайдо шаванд, ба муоширати онҳо монеъ нашав, зеро он барои боодобшавии шавҳарат ёрӣ мерасонад. «Оҳан оҳанро тез мекунад, ҳамчунин одам симои ёри худро пардоз медиҳад» (Мас. 27:17), ва дўстони хуб ба таври мусбӣ ба ў таъсир мерасонанд. «Рав­ған ва атр дилро шод мекунад, ва ширинии ёр аз машварати ҷонист» (Мас. 27:9). Албатта дар ягон чиз мувозина вайрон шавад, дар бораи барқароршавии он дуо кун.

Вақте, ки кўдакони мо таваллуд шуданд, Майкл шабу рўз кор мекард, ва рўзҳои истироҳатиашро ё дар голфклуб, ё дар майдончаи бейсбол, ё дар варзишгоҳ бо дўстонаш бо бозии футбол мегузаронд. Ба ҳамаи шикоятҳо ва эътирозҳои ман нигоҳ накарда, ҳеҷ чиз тағйир намеёфт, то он даме, ки ман ба дуокунии он сар накардам, ки Худо шавҳари маро моил гардонад, ки ў диққати худро ба оила равон кунад. Худо кори аз ин ҳам зиёдтаре кард, ки тағйиротҳои ба амаломада аз чашмдоштҳои ман бештар буданд.

Мардон дар муқоиса бо занон одатан дўстони наздик кам доранд, зеро ҳама вақт бо касби худ банд ҳастанд ва чун қоида кўшиш намекунанд, ки дўстон пайдо кунанд. Дар ин ҷо дуо метавонад хеле ёрӣ расонад. Ҳатто агар шавҳари ту имондор набошад, метавонӣ дуо кунӣ, ки ў дўстони имондор пайдо кунад. Шавҳари дугонаи наздики ман Худовандро намешинохт, вале мо маротибаҳои зиёд дар бораи он дуо кардем, ки ў бо ҳамкасбони имондо­ронаш муоширатро сар кунад. Худо чунон кард, ки ин мард ба «иҳотаи» одамони Худо афтод, ва ин боиси шодии умумии мо ­гардид.

Оиди ҳама алоқа ва вохўриҳои шавҳарат: бо падару модар, бародарону хоҳарон, холаву тағоҳояш, писархолаҳояш, ҳамкоронаш ва ҳамсояҳо дуо кун. Дар бораи он дуо кун, ки ҳеҷ гоҳ муоширати ў бо ягон кас бо кинаҷўӣ ва ташнаи қассос будан тира нагардад. Розӣ шав, ки дидани шавҳаре, ки аз озор ба ягон кас азоб мекашад — тамошои ногуворест.

Вақте ки ман аз Майкл пурсидам, ки ў беш аз ҳама аз чӣ метарсад, ў қоил шуд, ки нисбат аз ҳама чизҳои дигар дида, ў метарсад, ки аз ўҳдаи вазифаи худ ҳамчун падар баромада наметавонад. «Ба ман чунин менамояд, ки ин тарс бисёр мардонро дунболагирӣ менамояд, — гуфт ў. — Мо он қадар ба кори худ банд ҳастем, ки худро дар назди кўдакон гунаҳкор ҳис мекунем. Мо метарсем, ки аз ўҳдаи вазифаҳои падарӣ намебароем, ё хеле бад ба ҷо меорем. Зиёда аз ин, бо наврасон муошират кардан мушкилтар аст: мо метарсем, ки бо онҳо забон як карда наметавонем, зеро дар назари онҳо аз замона ақибмонда ҳисоб меёбем».

Изҳороти шавҳарам ба ман таъсир кард ва ман қарор додам дар бораи он дуо кунам, ки ў падари хуб гардад. Ман дидам, ки бо шарофати дуоҳои ман ў тағйир ёфт, дар муошират бо кўдакон пуртоқаттар ва дар нақши падарии худ дилпуртар шуд. Ў худро дар иҳотаи онҳо пурра озод ҳис кардан ва аз муошират бо онҳо хурсандӣ карданро ёд гирифт. Дар лаҳзаҳое, ки додани сабақҳои ахлоқӣ ё изҳори хирадмондона лозим меомад, ўро ҳисси нохуши заифӣ азоб намедод. Имрўзҳо Майкл мефаҳмад, ки камбудии кўдакон на ҳамеша шаҳодати нокомилии ў ҳамчун падар мебошад.

Фикр дар бораи номукаммалӣ ва ношоямӣ ҳамчун падар бисёр мардонро маҷбур месозад «таслим шаванд» ва алоқа карданро бо кўдакон партоянд. Онҳо камфаъолият шуда аз кўдакони худ дур мешаванд. Ин махсусан барои мардоне вазнин аст, ки аллакай дар ягон соҳаи ҳаёти худ шикаст хўрдаанд. Дар занҳо низ баъзан ҳисси номукаммалӣ ҳамчун модар пайдо мешавад, вале ягон нафари он­ҳо, бо истиснои ҳодисаи ноилоҷӣ, кўдакони худро фаромўш намекунанд ва намепартоянд. Сабаби ин дар он аст, ки мо ҳанўз аз давраи ҳомиладорӣ мустаҳкам бо кўдакони худ пайваст ҳастем: онҳоро дар батни худ мебардорем; дар тифлиашон нигоҳубин мекунем; онҳоро бо роҳи ҳаёт мебарем; тарбия мекунем, чунон сахт дўст медорем, ки ҳисси ягонагӣ бо онҳо моро тамоми ҳаёт роҳнамоӣ мекунанд. Падарон аз чунин имконият маҳруманд ва аз ин рў бисёр вақт худро бегона ҳис карда фикр мекунанд, ки бо кўдакони худ як забон ёфта наметавонанд. Ва агар мард, ғайр аз ин, аз пагоҳ бо бегоҳ бо кор ва бо касби худ машғул бошад, дар он вақт нақши ў ҳамчун падар дар ҳаёти кўдакон қариб, ки ҳис карда намешавад. Ва дар ин ҷо ба мадади мо дуоҳои мо омада метавонанд.

Оё дар ҳаёти ту чунин шудааст, ки баъди дуоҳои ягон кас ту фаҳмида бошӣ, ки чӣ кор кардан лозим аст, ё қарори дуруст қабул карда бошӣ? Бо ман маротибаҳои зиёд ин рўй додааст. Ман боварӣ дорам: ин бо мардони мо ҳам ба амал меояд, агар мо дар бораи он дуо кунем, ки онҳо падарони хуб гарданд. Дуоҳои мо ба онҳо ёрӣ медиҳанд, ки шубҳаҳоро бартараф созанд, бори масъулиятро бардоранд, фаҳмиши аниқро дар нақши падарии худ ба даст оранд ва дили худро ба Рўҳулқудс кушоянд, ки ба онҳо таълим медиҳад, ки аз ўҳдаи мушкилиҳои барои ҳар як падару модар шинос бароянд.

Шавҳари ман як ҳодисаро ба хотир меорад, ки он вақт дуоҳои ман ба ў тарзи амали аниқро нишон додаст. Писари ҳафтсолаи мо Крис дурўғ гуфт. Мо хостем ўро маҷбур созем, ки қоил шавад ва тавба кунад, вале намедонистем, ки онро чӣ тавр ба ҷо орем. Майкл хост адабашро диҳад ва аз ман хоҳиш кард, ки дуо кунам. Вақте, ки ман дуо мекардам, ў аниқ дид, ки чӣ тавр рафтор кардан лозим аст. Дар пеши назари писарамон ў секунҷа, расми иблис, расми Худо ва расми Крисро гирифта, дар ҳар кунҷи секунҷа ҷой дод. Баъд Майкл мақсади иблис ва нияти Худоро шарҳ дод. Ў бо тафсил нишон дод, ки ин роҳи дурўғ, ки ў интихоб кардааст, барои Крис чӣ гуна хатарнок аст, зеро он ба сўи шайтон мебарад, ва ин маънои онро дорад, ки — аз Худо дуртар ва дуртар. Ин тасвир ба бача то он андоза таъсир намуд, ки ў гиря карда, ва самимона ­афсўс хўрда ба фиребаш иқрор шуд. Майкл гуфт, ки бе фаҳмиши аниқи амалҳои худ, ки Худо ба ў тўҳфа намуд, наметавонист дари дили писарамонро кўбад.

Намунаи беҳтарин барои мардоне, ки мехоҳанд падари хуб шаванд, намунаи Падари Осмонӣ мебошад. Ҳар қадар вақти бештарро дар муошират бо Худо, ба шабоҳати Ў даромада гузаронад, ҳа­мон қадар пурсамартар ба фарзандони худ таъсир расонда метавонад. Ў дили падарона мегирад, зеро дили Падари худро мебинад, вале ин осон нест, махсусан агар шавҳари ту бо падари заминии худ муносибати хуб надошта бошад. Муносибатҳои байниҳамдигарии мардон бо падарони худ бисёр вақт ба муносибатҳои ў бо Худо акси худро мегузорад. Агар падар ягон вақт ўро партофта бошад, дар ў тарс мемонад, ки Худо ўро мепартояд; агар падар нисбати ў бепарво буд ва дар борааш ғамхорӣ намекард, ў метавонад аз Худо дар бепарвоӣ нисбати худ гумонбар шавад; агар ў ба муҳаббати падари худ шубҳа карда бошад, ў ба муҳаббати Падари осмонӣ шуб­ҳа мекунад; агар ў ба падари заминии худ ғазаб дошта бошад, ў метавонад айнан ҳамин хел ҳисси душманиро нисбати Худо эҳсос на­мояд. Ҳодисаҳои ҳаёти гузашта, ки бо падари ў вобаста буданд, сад­ди роҳи шавҳари ту ба Худо ва муҳаббати ў гарданд, ва ин ­на­ме­та­во­­над дар муносибатҳои ў бо фарзандон инъикос нагардад.

Дар бораи он дуо кун, ки шавҳари ту муҳаббати Падари осмониро дарк кунад ва аз ҳар гумроҳиҳо ва тасаввуротҳои нодурусте, ки ақлу дили ўро пур месозанд, раҳоӣ ёбад. Аз Худо хоҳиш намо ҷароҳатеро, ки ба шавҳари ту падараш расонидааст ва он сабаби ран­ҷидани ў аз Худо гардидааст, шифо диҳад. Китоби Муқаддас ме­гўяд: «Касе ки падару модари худро дашном диҳад, чароғаш дар торикии зулмот хомўш мешавад» (Мас. 20:20). Мард то он даме, ки па­дари худро аз самими қалб набахшад, наметавонад падари хуб гар­дад. Ва муҳим нест, ки падари ў дар қайди ҳаёт ҳаст ё не, — му­ҳим он аст, ки дар дили ў чӣ шуда мегузарад. Дар бораи он дуо кун, ки муносибати ў бо падари заминӣ тағйир ёбад, то ин, ки чизе ба инкишофи муносибатҳои ў бо Падари Осмонӣ халал нарасонад.

Мардон баъзан муҳим будани нақши худро дар ҳаёти ­фарзандон намефаҳманд ва ба худ танҳо ҳамчун ба сарчашмаи некўаҳволии мод­дии онҳо нигоҳ мекунанд. Вале дар ҳақиқат таъсири падарро ба ҳаёти фарзандон баҳо додан имконнопазир аст. Аз муносибати ў бо фарзандон вобаста аст, ки онҳо кадом роҳро интихоб менамоянд: роҳи хубиро ё бадиро. Аз ин ҳаёти ў вобаста аст: охир, агар ў аз ўҳдаи нақши худ ҳамчун падар баромада натавонад, ҳисси муфлисии шахсӣ ҳамеша ўро дунболагирӣ мекунад. Агар ў падари хуб шу­да тавонад, ин меъёри муҳимтарини муваффақияти ҳаёти ў мегардад.

Дар синни нуздаҳсолагӣ Майклро лозим омад, ки ҳаяҷони фавқулоддаи асабро аз сар гузаронад. Ў он вақт донишҷўи коллеҷ буд, эҷод мекард, мусиқӣ меофарид, дар клубҳои таҳҷоӣ рўзона ва бегоҳиҳо пианино ва нақора менавохт. Ҳаёти ў бо як усули девонавор мегузашт; ў кам хоб мекард, қуввааш зуд заиф гардид — саломатиаш сахт зарар дид. Духтури оилавӣ таклиф кард, ки ўро дар таббобатгоҳи маҳаллии бемориҳои рўҳӣ ҷой кунанд, то ки дар он ҷо қувваташро барқарор намояд. Баъдтар модари ў ба ман нақл кард, ки ў ва духтур аз ин қарорашон пушаймон шуда буданд, вале он вақт онҳо дар ҳолати саргарангии пурра буданд ва чӣ кор карданро намедонистанд. Барои Майкл ин ду ҳаф­таи «барқарорсозӣ» яке аз таассуротҳои даҳшатовари ҳаёташ гардид. Чизҳои дар он ҷо дидааш ўро сахт хароб кард ва фикрҳои ҳаросоварро оиди маҳкумшуда буданаш бедор сохт. Ҳангоме, ки ба коллеҷ баргашт, ўро ба ҷадвали сабукгардондашудаи машғулият­ҳо гузаронданд, вале тарс ўро тарк накард.

Дар давоми ҳаёти оилавии мо Майкл маротибаҳои зиёд сахт мон­да шуда ба ҳолатҳое афтод, ки стрессҳои онвақтаро ба хотир мео­вард. Хотираҳои дар овони ҷавонӣ аз сар гузарондааш ўро ором намегузoштанд; дар майнааш суханони таҳдидмекарда садо медоданд: «Ту ҳеҷ гоҳ аз ин халос шуда наметавонӣ. Ту ҳаётатро дар беморхонаҳои рўҳӣ ба охир мерасонӣ». Дар чунин давраҳо, чӣ тавре, ки худи ў нақл мекунад, беш аз ҳама ба ў дуоҳои ман лозим буданд. Ман ҳамеша дар бораи он дуо мекардам, ки ў ҳақиқатро, ки ўро озод мекунад, фаҳмад (ба Юҳ. 8:32 ниг.). Ман аз Худо илтиҷо мекардам, ки ўро аз гузаштааш раҳоӣ диҳад. Ин равиши дуру дарозе буд, вале ба андозаи он, ки ман дуо мекардам, ягон чиз тағйир меёфт.

Мо набояд бо гузашта зиндагӣ кунем, балки аз он бояд сабақҳо гирем. Мо бояд «он чиро, ки дар қафост, аз хотир бароварда» ва «ба пеш ҳаракат карда», «сўи мақсаде, ки фарҷоми ғолибонаи даъвати Ху­дост аз арши аъло дар Исои Масеҳ „нигаронида шавем“» (ба Фил. 3:13-14 ниг.). Худо — Кафоратдиҳанда ва Шифодиҳандаи мост, ва мо бояд ба Ў рухсат диҳем, ки барои мо ҳам ин ва ҳам он бо­шад. Ў метавонад гузаштаро кафорат диҳад ва гумшударо барқарор созад. Ў метавонад барои зиёнҳои кашидаи мо ҷуброн диҳад (ба Заб. 89:15 ниг). Аз мо танҳо ба он бовар кардан талаб карда мешавад, ки Ў ин корро мекунад. Агар мо ба гузаштаи худ сахт часпем, ҳеҷ вақт наметавонем ба сўи ояндае ҳаракат намоем, ки Худо барои мо тайёр кардааст.

Гузаштаи шавҳари ту на танҳо ба худи ў, балки ба насли ў низ таъсир мерасонад. Кўдакони мо аз мо на танҳо ранги мўю чашмонро мерос мегиранд, балки ба онҳо бори гарони бемориҳо ва стрессҳои мо, ки дар натиҷаи ҷудошавиҳо, ғазабҳо, изтиробҳо, афсурда­ҳолиҳо ва тарсҳои мо пайдо мешаванд, зам мегардад. Ва на танҳо ин. Мо аз ин бор халос шуда аз онҳо кўдакони худро раҳо месозем. Ҳамеша ба гузашта рў оварда, мо на танҳо имконияти дарки онро аз даст медиҳем, ки Худо дар оянда барои мо чиро тайёр на­му­дааст, балки кўдакони мо низ аз ин имконият маҳрум мегарданд.

Шояд ҳодисаҳои ҳаёти гузаштаи шавҳари ту, ки ин қадар сахт ба ҳаёти ҳозираи ў таъсир мерасонад, дар кўдакиаш ба амал омада бо­шанд. Ҳамаи он чизҳои баде, ки дар кўдакиамон ба амал омадаанд, ва ҳамаи он чизҳои хубе, ки он вақт ба амал наомадаанд, ба ҳаёти ҳозираи мо таъсир мерасонанд. Суханони ногувор, лақабҳои таҳқи­ромезе, ки ба кўдак хешу таборон ё ҳамсолонаш «тўҳфа мекунанд» (монанди «фарбеҳ», «каллакаду», «девона», «кундзеҳн», «бадафт», «чалла», «ноқисулақл» ва ғ.) ба ақл ва ҳолати рўҳии ў таъсир мерасонад. Таъсири онҳоро ў дар синну соли наврасӣ низ ҳис хоҳад кард. Агар мо қуввати аз худ дур кардани ин бори гузаштаро надошта бошем, бояд дар ин бора дуо кунем, зеро одам набояд бо ин тамоми ҳаёт муросо кунад.

Худо мегўяд, ки мо метавонем аз Ў дар бораи раҳоёбӣ хоҳиш кунем. Агар мо бо роҳи Ў равем, ҳақиқати Ўро эълон кунем, ин ра­ҳоёбии дилхоҳро аз гузаштаи худ ба даст меорем. Вале ин на ҳамеша зуд ба амал меояд, зеро дараҷаҳои муайяни раҳоёбӣ аз таъсири ҳаёти пешина вуҷуд дорад. Ана шавҳари ту фикр кард, ки аз гузаш­та раҳо ёфтааст, вале ногаҳон он бармегардад, ва ҳама чиз аз сари нав сар мешавад. Ба ў ёрӣ деҳ, ки рўҳафтода нашавад. Агар ў дар ҳаёт ҳамқадами Худо бошад, дар он вақт Худованд ўро ба ин ё он дараҷаи баландтари озодӣ мебарад, ва дар ин ҷо дуоҳои ту ба шавҳарат хеле ёрӣ мерасонанд.

Раҳоёбӣ аз гузашта метавонад хеле зуд ба амал ояд ва мета­вонад равиши дуру дароз бошад, ки мувофиқи мақсади Худо мунтазам ба ҷо ояд. Ту дар ин ҷо чорчўбаи вақтро муқаррар карда наметавонӣ; ту барои он даъват шудаӣ, ки пуртоқатона ҳар қадаре, ки лозим шавад, дуо кунӣ, то ки шавҳари ту зери назорат гирифтани садоҳо аз гузаштаро омўзад ва дигар ба онҳо гўш надиҳад.

Ба кӣ маъқул аст бо одаме муошират намояд, ки ҳаме­ша табъи хира дорад? Ҳаёт бе он ҳам мушкил аст, ки боз ҳамеша шикоятҳои ягон касро шунавӣ. Ман мардеро медонам, ки ҳамеша аз ҳама чиз норизо аст, ҳатто агар ҳама корҳо хуб бошанд. Ў ҳамеша ба ҳама чиз ва ҳама кас пур аз кина аст. Ҳатто агар ў хабари хушро шунавад ҳам, аздусар сабаби шиква карданро меёбад. Мутаассифона, асоси ин рафтор ҳанўз дар овони кўдакӣ бунёд меёбад. Эҳтимол ҳеҷ кас ба ин одам аз ҳаёт хурсандӣ карданро наомўхтааст ва ў одат кардааст, ки дар ҳама чиз бадиро бинад. Вале ба гузаштаи худ имконияти ба ҳаёти ҳозира таъсир кар­данро дода, ў интихоби худро мекунад. Аз ин рў на ў хушбахт буда метавонад, на атрофиёнаш. Кӣ мехоҳад, ки ин гуна бошад ё дар паҳлўи чунин одам зиндагӣ кунад?

Ба ман ин масъала хеле хуб шинос аст, ва ман бо боварӣ гуфта метавонам, ки барои одами феъли бад дошта дуо кардан чӣ маъно дорад. Барои он, ки аз табъи нохуши ягон кас асабонӣ нашавам ва барои ин одам дуо кунам, ба ман вақти зиёде лозим шуд. Бо ву­ҷуди ин, чунин ҷидду ҷаҳдҳо ҳамеша натиҷаи дилхоҳ меоранд, ва ман дар маҳорати барои дигарон илтимос кардани худ комил гаштанро давом медиҳам. Ҳар бор дар дуо хоҳиш намуда, ки рўҳи хурсандӣ ба дили ин одам дарояд, ман тағйиротҳои назаррасро ­медидам, илова бар ин муносибати ман низ нисбати ин одам тағйир меёфт.

Одам аз сабаби якравӣ ва хоҳиши қабул кардани муҳаббати Худоро надоштан бадқаҳр, номеҳрубон ва бадкина мегардад. Китоби Муқаддас мегўяд, ки мо бо хоҳиши худ ин ҳиссиётро ба дили худ роҳ медиҳем (ба Заб. 100:4 ниг.); худамон дилҳоямонро сахт карда аз муҳаббати Худо маҳкам мешавем (ба Мас. 28:14 ниг.). Мо худамон кайфияти худро интихоб менамоем; худамон ҳал мекунем, ки муҳаббати Худоро қабул кунем ё не, ва худамон қарор медиҳем, ки бо ҳисси миннатдорӣ ба Худо пур гардем ё не.

Агар шавҳар ҳамеша табъи хира дошта бошад, ин метавонад ҳатто никоҳи бомуваффақиятро вайрон созад, ва никоҳи бебарор аз ин тамоман тоқатфарсо мегардад. Одати манфӣ назар кардан ба ҳодисаҳо қудрат дорад, ки тамоми ҳаётро вайрон созад. Бегуф­тугў, ту наметавонӣ иродаи шавҳари худро идора намоӣ, вале ту метавонӣ дар бораи он дуо кунӣ, ки он мувофиқи иродаи Худо бошад. Дар бораи тоза гаштани дили ў дуо намо, зеро Китоби Муқаддас ваъда медиҳад, ки танҳо покдилон Худоро мебинанд (ба Мат. 5:8 ниг.); дар бораи он дуо кун, ки дили ў шод гардад ва рўи ў аз хурсандӣ равшан шавад (ба Мас. 15:13 ниг.). Вале кадоме аз мо намехоҳад, ки шавҳари худро дар ҳузури Худо хурсанд ва хушбахт бинад? Дар бораи он дуо кун, ки дили ў бо ҳамду сано, миннатдорӣ, муҳаббат ва хурсандӣ пур гардад, зеро «шахси нек аз ганҷинаи нек чизи нек берун меорад» (ба Мат. 12:35 ниг.). Ҳатто агар дар аввал тағйиротҳо калон набошанд, дили шавҳар аз дуоҳои ту нарм мегардад, илова бар ин, беҳтар шудани ҳолати ўро интизор шуда, ту дармеёбӣ, ки ҳолати шахсии ту низ беҳтар мегардад.

То ба шавҳар баромадан ман беш аз ҳама метарсидам, ки шавҳари ояндаи ман мутаассиби варзиш хоҳад буд. Ҳат­то андешаи он маро ба даҳшат меовард ва ҳисси нафратро бедор мекард, ки маро лозим меояд тамоми умр бо одаме зиндагӣ кунам, ки рўзи дароз дар рўи диван дароз кашида пулт дар даст бозии футбол, бейсбол ё баскетболро тамошо мекунад. Дар ибтидо, вақте, ки ману Майкл нав шинос шуда будем, он чизе, ки маро ба Майкл ҷалб намуд, ин бефарқии пурраи ў ба варзиш буд. Ба назар чунин менамуд, ки ин мавзўъ ўро тамоман ба ваҷд намеорад ва ҳатто дилгир мекунад, метавонед ҳолати маро ба худ тасаввур намоед, вақте ки баъди якчанд соли тўямон ў нохост ба мутаассиби ҳақиқии варзиш мубаддал гашт. Агар дастаи «Чикаго Беарз» бозиро мебохт, тамоми оила бояд ҳамроҳи ў мотам меги­рифт, вале агар «Кабз» ғалаба ба даст меовард, ў моро бо доду фа­рёди хурсандонаи девонавораш кар мекард. Ўро тамошои баъзеи ин бозиҳо қаноатманд намегардонд — ўро лозим буд, ки ҳар як бозиро тамошо кунад. Ў мухлиси бефаъолият набуд — ў майкаҳои там­­ғаи «Беарз», кўлоҳи тамғаи «Кабз» дошта мепўшид ва байни онҳо пора мешуд. Ман кўшиш мекардам, ки ҳамроҳаш ба бозиҳо равам, вале маълум гашт, ки аз ин бозиҳо дида маро бештар «ҳотдогҳо» ба ваҷд меоранд, ва тамошои якҷояи барномаҳои спортӣ барои ман шиканҷаи ҳақиқӣ гаштанд. Ҳама мавҷудоти ман аз он ба шўр меомад, ки шавҳарам мусобиқаҳои спортиро аз муошират бо оила дида, афзалтар медонад.

Тағйиротҳо фақат баъди якчанд сол сар шуданд, вақте ки ман барои никоҳамон дуо карданро сар кардам. Бо сабаби ба ман номаълум Худо мароқи Майклро аз спорт, ки дар ин бора ман мепурсидам, пурра барҳам надод, ба ҷои он Ў дили маро аз осоиштагӣ пур сохт ва муносибати маро ба ин масъала тағйир дод. Худо моро омўхт, ки созиш кунем: ман Майклро маҷбур намекунам, ки аз тамошои барномаҳои спортӣ ва бозиҳо даст кашад, ва ў аз ман талаб намекунад, ки ба он чизе, ки маро ҷалб намекунад, мароқ зоҳир созам; ман ўро барои маккории боодобонааш барои он, ки ў дар бораи мухлисиаш то тўй хомўш буд, маҳкум намекунам; ва ў ҷавобан ба ин маро дар ҳеҷ кор маҳкум намекунад. Ҳамаи ин барои муносибатҳои оилавӣ эҳтимол ҷузъӣ намоянд, вале дар асл ин чизҳо аз бисёр ҷиҳат ояндаи никоҳи шумо — устувор мондан ё барҳам хўрдани онро муайян мекунад.

Дар бораи ҳамаи соҳаҳои ҳаёти якҷояамон дуо карда, мо ба пуррагӣ ҷудошавиро чун воситаи ҳалли масъалаҳои худ истисно мекунем, аз ин рў мо ба ҷиҳатҳои муҳими никоҳи худ, ҳатто агар онҳо ба мо чунин нанамоянд, ва мо таъсири бевоситаи онҳоро ба ҳаёти худ набинем ҳам, набояд беэътиноӣ кунем. Аз рўзҳои аввали хонадориамон ман дар бораи он дуо мекардам, ки ба талоқ ва хиёнат дар ҳаётамон ҷой набошад. Гап дар сари он аст, ки чизе ба ин монанд дар таърихи оилаи мо ҷой надошт, вале маданияти мо ба ақидаҳои ҷудошавӣ ва зино ғўтидааст, ва дар баъзе доираҳо ин умуман як зоҳиршавии муқаррарӣ ба шумор меравад. Ман дуо мекардам, ки Худо никоҳи моро аз чунин фалокатҳо нигоҳ дорад, ва Ў, содиқ буда, ба дуоҳои ман ҷавоб медод.

Никоҳ ҳамон вақт устувор мемонад, ки ду шахс ба якдигар ваъда медиҳанд, ки ба ҳеҷ чиз нигоҳ накарда, муносибатҳои худро нигоҳ медоранд. Вале бисёр ҳолатҳое мешаванд, ки ҳамсари оянда шарики худро мувофиқи табъ меҳисобад, ва моҳияти никоҳро ба худ нодуруст тасаввур мекунад, дар натиҷаи ин рўбарўшавӣ бо ҳақиқат хеле бераҳмона мегардад. Маҳз дар чунин давраҳо «ҳокимияти» за­ношўӣ дар худ ҷудо мешавад. Туро зарур аст ҳамеша дар бораи он дуо кунӣ, ки ҳар як гумроҳии шумо нисбат ба якдигар ошкоро бошад, то ки ҳамаи «зиддиятҳо» дар ҳаёти якҷояи шумо ба созиш оянд ва шумо якҷоя тавонед дар рўҳи ягонагӣ, ҳамфикрӣ ва якдигарфаҳмӣ қавӣ гардед. Дар бораи он дуо кун, ки никоҳи ту иттифоқи ду одам бошад, ки бо номи Худо бо ҳам пайвастаанд, зеро дар он вақт Худованд «дар байни шумо» хоҳад буд (ба Мат. 18:19-20 ниг.). Дар бораи он дуо кун, ки ҳеҷ кадоме аз шумо дар ҳаёти якҷояатон таҷрибаи никоҳи пешинаи худро истифода набарад (агар ин тавр бошад), то ки бо гузашта ҳамаи алоқаҳо, хуб бо­шанд ё бад, ҷисмӣ бошанд ё рўҳонӣ, канда шуда бошанд. Ба гузаш­та такя карда, ба пеш, ба оянда ҳаракат кардан имконнопазир аст.

Оиди никоҳи худ ба васваса наафт, ҳар қадаре, ки он ба ту хуб намояд, зеро гуфта шудааст: «…ҳар ки гумон мекунад, ки рост исто­дааст, эҳтиёт кунад, ки наафтад» (ба 1 Қўр. 10:12 ниг.). Дар бораи муҳофизат шудани никоҳи худ аз одамон ва шароитҳое, ки ба вайроншавии он таҳдид менамояд, хоҳиш намо. Аз Худо хоҳиш намо, ки бо ҳар воситаҳо никоҳи шуморо нигоҳ дорад, ҳатто агар барои ин лозим шавад яке аз шуморо, ки фикри ҷудошавӣ дорад, бо барқ занад. Дуо кун, ки Худо ҳаёти оилавии туро сарчашмаи хурсандӣ ва ҳаёт гардонад, то ки он ба масъулияти дилгиркунанда ва вазнин мубаддал нагардад.

Дон оилаи худро бо «чўбдасти ғазаб» идора мекард. Ҳамаи наздиконаш аз ғазаби ў тарсида, қариб ки нўг-нўги пой мегаштанд ва кўшиш мекарданд, ки ҳамаи талаботҳояшро ба ҷо оранд. Онҳо инро на аз рўи муҳаббат, балки аз тарс ба ҷо меоварданд. Ҳамаи ин аз он вақте ба тағйирёбӣ сар кард, ки завҷаи ў, Ҷенни, фаҳмид, ки набояд ба ин тоқат кунад ва, зиёда аз ин, ин ҳолат ба Худо мақбул нест: «Бо хашмгин ёр машав, ва бо шахси тундмиҷоз алоқа накун: мабодо роҳҳои ўро ёд гирӣ ва ҷони худро ба дом оварӣ» (Мас. 22:24-25).

Ҷенни фаҳмид, ки одамро дўст дошта, ва гуноҳи ўро маҳкум карда мешавад, ва ў барои Дон дар танҳоӣ ва дар гурўҳи хонагӣ ба дуокунӣ сар кард. Ў дар бораи нарм шудани ахлоқ ва аз Рў­ҳулқудс пур гаштани Дон дуо мекард. Дуоҳои ў на танҳо чашмони Донро ба рафторҳояш кушоданд, балки ба ў ёрӣ доданд, ки қув­ват ва мардонагӣ пайдо кунад, то ки тағйир ёбад. «Инъоми ниҳо­нӣ хашмро фурў мешинонад…» (Мас. 21:14). Аз ҳама «яроқи махфӣ»-и пурсамари зан ба муқобили ғазаби шавҳар — дуои ў мебошад.

Шавҳари Мерилин, Чад, аз афсурдаҳолии доимӣ азоб ме­ка­­шид. Ба зиндадилии табиатӣ нигоҳ накарда, Мерилин низ ба зери таъсири ҳиссиётҳои манфии ў афтода, ба маъюсӣ гирифтор мешуд. Вале дар бораи ба озмоишҳо гирифтор шудани шоҳ Довудро хонда, ў чизҳои монандро байни ҳиссиётҳои ў ва ҳиссиётҳои шавҳари худ дид: «…зеро ки ҷонам аз мусибатҳо сер гардидааст, ва ҳаётам ба гўристон наздик шудааст. Аз фурўравандагони гўр ҳисоб шудаам, мисли марде гардидаам, ки маҷол надошта бошад» (Заб. 87:4-5). «Аз боиси беақлии ман ҷароҳатҳоям бадбўй шудааст, фасод кардааст, бисёр хамидақомат ва сархам шудаам, тамоми рўз тирарў шуда мегардам» (Заб. 37:6-7).

Мерилин дид, ки ба ин рўҳафтодагии сахт нигоҳ накарда, Довуд ба Худованд умед мебаст ва тавонист, ки аз ўҳдаи бадбахти­ҳои худ барояд: «Худовандо! Ҷонамро аз дўзах баровардӣ, маро зинда кардӣ, то ки ба қабр фурўд наоям» (Заб. 29:4). «Ба эҳсони Ту шодӣ ва хурсандӣ мекунам, чунки мусибати маро дидаӣ, ғуссаҳои ҷонамро донистаӣ» (Заб. 30:8). «Ба ҷонам наздик шуда, онро халос кун…» (Заб. 68:19). Ў фаҳмид, ки Худо ба Чад ҳамдардӣ мекунад ва ин фаҳмиш ба дили ў тухми умед кошт, ки дуоҳои ў калиди раҳоёбии шав­ҳар аз афсурдаҳолӣ мегардад.

Мерилин ба Чад гуфт, ки қарор додааст барои ў дуо кунад ва хоҳиш намуд, ки дар бораи ҳиссиётҳои худ нақл намояд. Аз рўз­ҳои авали дуокунӣ онҳо мушоҳида карданд, ки ҳар маротибае, ки дуо садо медиҳад, табъи ў беҳтар мегардад. Ба зудӣ таъсири дуо то андозае равшан гашт, ки Чад дигар онро инкор карда наметавонист ва ба дуои занаш ҳамроҳ гардид. Аз ҳамон вақт инҷониб корҳои ў рў ба беҳбудӣ оварданд. Имрўзҳо афсурдаҳолии ў тамоман кам шудааст, ва ў аз пештара дида, зудтар худро ба даст мегирад. Мерилин ва Чад қарор доданд, ки баҳри шифоёбии пурраи Чад ба Худо бовар кунанд.

Ғазаб ва афсурдаҳолӣ — ин фақат ду бемории ҳиссиётӣ аз ном­гўи дуру дарозе мебошад, ки метавонанд мардро азоб диҳанд. Одатан сабаби ин дар он аст, ки мардон одат кардаанд, ки табиати бади худро ислоҳнопазир ҳисобанд. Вале дар асл ин одат ­метавонад барҳам дода шавад. Онро дида, ки чӣ тавр ҳиссиётҳо шавҳари туро идора мекунанд, беамал набош, — охир дуои ту — кафорати ра­ҳоёбии ояндаи ў aст.

Калимаи «гаштан» роҳҳои гуногунро дар назар дорад, ки бо он одам дар ҳаёт мегардад, ба кадом самт ҳаракат мекунад, ба сўи кадом мақсад, ва чӣ гуна меравад. Одам роҳи худро ҳар рўз интихоб менамояд. Танҳо як роҳ ўро ба пеш мебарад, дигаронаш — ба қафо. Муносибати ў бo атрофиён, му­носибати одамон бo ў, ва ҳатто намуди зоҳирии ў аз он вобаста аст, ки ў кадом роҳро интихоб мекунад. Ман мушоҳида кардам, ки одамони пеш тамоман диққат ҷалбнакунанда ва ҳатто зоҳиран дилнокаш, баъди он, ки ба аҳкомҳои Худо пайравӣ кардаанд, то ба андозаи шинохтанашаванда тағйир ёфтаанд. Ба андозаи он, ки Каломи Ў ҳарчӣ чуқуртар ба онҳо таъсир мекард, рўҳи онҳо аз боигарии тозагӣ ва дарки ботинии роҳи нави худ мешукуфт. Ин ба онҳо қувват медод, зеро онҳо таъиноти худро медонистанд. Онҳо аллакай тамоман одамони дигар буданд — на танҳо диққатҷалбкунанда, балки ба таври раднопазир дилкаш.

Китоби Муқаддас дар бораи роҳҳое, ки одам меравад, бисёр мегўяд. Мо даъват шудаем дар назди Худо дар покии ахлоқ, зеро «касони роҳравро Ў аз некўӣ маҳрум нахоҳад кард» (ба Заб. 83:12 ниг.); дар хирадмандӣ, зеро «рострав раҳо меёбад» (Мас. 28:18); дар покдилӣ, зеро «касе ки бо тариқи рост равон аст, дар амният равон аст…» (ба Мас. 10:9 ниг.) «гардем»; бо одамони порсо, зеро «хушо касе ки ба машварати шарирон намеравад» (ба Заб. 1:1 ниг.), ва одамони хирадманд муошират ҷўем, зеро «касе бо хирадмандон гардад, хирадманд мешавад» (ба Мас. 13:20 ниг.); дар итоаткорӣ бошем, зеро «хушо ҳар тарсгори Худованд, ки бо роҳи Ў меравад!» (Заб. 127:1). Вале аз ҳама муҳимаш он аст, ки мо бо роҳи парҳезкорӣ равем. «Ва дар он ҷо шоҳроҳе ва ҷоддае хоҳад буд, ва он роҳи муқаддас номида хоҳад шуд; наҷисе аз он нахоҳад гузашт; балки он барои онҳо хоҳад буд, ва ҳар кӣ бо ин роҳ равад, ҷоҳил ҳам бошад, гумроҳ нахоҳад шуд» (Иш. 35:8). Аз ҳама чизи аҷоиб дар рафтан бо роҳи муқаддас дар он аст, ки мо пешпо хўрда намеафтем.

Бен, шавҳари Дебра, имондори ҳақиқӣ аст, тамоман ба одами нодон монанд нест, вале ў ба як корхонаи шубҳаовар миқдори калони пулро гузаронида, рафтори беақлона содир кард. Дар натиҷа ҳамаи пулҳоро аз даст дод, ва илова бар ин боз хароҷотҳои иловагӣ низ зам гаштанд. Ин ҳодиса метавонист пурра беҳдошти молиявии онҳо, ва ҳатто саломатӣ ва никоҳи онҳоро низ вайрон кунад, вале бо шарофати он, ки Бен дар роҳи итоаткорӣ ва муқаддасӣ дар назди Худо устувор буд, Худо ба онҳо раҳм кард. Рафтори беақлонае, ки ў бо Худо маслиҳат накарда ба ҷо овард, боиси нохушиҳои зиёд гардид, вале хушбахтона ба ҳалокат оварда нарасонд.

Исо гуфта буд, ки танҳо як роҳи дуруст вуҷуд дорад, ки бо он ба назди Худо омадан мумкин аст: «Ман роҳ ҳастам» (ба Юҳ. 14:6 ниг.). Роҳ сўи мамот васеъ ва ҳамвор аст, ва бисёриҳо онро интихоб мекунанд, вале «…танг аст он дар ва душвор аст он роҳе, ки сўи ҳаёт мебарад, ва ёбандагони он кам ҳастанд» (Мат. 7:14). Дар бораи он дуо кун, ки шавҳари ту онро ёбад; роҳнамоии Рўҳулқудсро хоҳиш намо. Дар бораи он дуо кун, ки шавҳари ту дар роҳи Худо бо имон ба Каломи Худо истодагарӣ намояд, ва дар ин кор ба ў итоаткорӣ ва тавбаи самимӣ барои ҳар як рафтори худ, ки ў ба муқобили иродаи Худо кардааст, ёрӣ диҳад. Имон ва итоаткорӣ ўро дар ин роҳи муқаддас нигоҳ медоранд, ва агар ў на бар тибқи ҷисм, балки бар тибқи рўҳ зиндагӣ кунад, аз ин роҳ намегардад.

Худо мехоҳад, ки шавҳари ту тибқи рўҳ рафтор намояд (ба Ғал. 5:25 ниг.), то ки ў дар ҳаёт бо Худованд якҷоя қадам занад ва дар ҳама кор ба Ў монанд гардад. Одаме, ки бо роҳи Худо меравад, — хурсандӣ барои атрофиён аст.

Оё шуморо муяссар гаштааст, бо одаме вохўред, ки бисёр гап мезанад ва кам кор мекунад? Мардони зиёде ҳас­танд, ки бо нақшаҳои худ бисёр лоф мезананд, вале кўшиш намекунанд, ки онҳоро амалӣ гардонанд. Моҳиятан ин гуна одамон дар як ҷо меистанд: «Зеро ки хоб дидан аз шуғли бисёр пайдо мешавад ва овози аблаҳ аз сухани бисёр» (Воиз 5:2). Бо гуф­танҳои пайваста ба даст овардани мақсадҳои худ имконнопазир аст, ба ҷои он дар бораи онҳо дуо карда барои амалӣ гаштани онҳо дар ҳаёт ягон кореро кардан лозим аст.

Шумо ягон маротиба бо одаме ҳамсўҳбат гардидаед, ки худро на­зорат намекунад, дағалӣ мекунад ва суханони қабеҳ мегўяд? Ода­мо­ни ин шахсро гўш мекарда худро нороҳат ҳис мекунанд ва кў­шиш мекунанд, ки зудтар аз ҳузури ў халос шаванд. «Ҳар гуна ку­ду­рат ва қаҳр, ва ғазаб, ва фарёд, ва бадгўӣ аз шумо бо ҳар навъ ша­ро­рат дур шавад» (Эфс. 4:31). Фаҳмост, ки баракати Ху­до ка­соне­ро сарфи назар менамояд, ки аз даҳони онҳо суханони бад ме­барояд.

Оё шумо одамеро медонед, ки ҳамеша шикоят кунад? Ҳар коре, ки нашавад, ў танҳо чизҳои бадро мебинад. Вале гуфта шудааст: «Ҳар корро бе шиква ва шубҳа ба ҷо оваред, то ки бенуқсон ва пок, фарзандони беайби Худо бошед дар миёни насли саркаш ва фосид…» (ба Фил. 2:14-15). Суханони манфӣ оқибатҳои манфӣ меоранд, ва касоне, ки ҳамеша онро ба забон меоранд, аз умр кам бар­хўрдор мегарданд.

Оё шумо бо одаме вохўрдаед, ки ба гуфтаҳои худ бемулоҳиза аст ва дар бораи маънии суханони худ кам андеша мекунад? Ў суханон­ро сабукфикрона ва беэҳтиётона, дар тарозуи ақл барнакаши­да гап мезанад. «Дили одил барои ҷавоб додан фикру хаёл мекунад, вале да­ҳони шарирон бадиҳоро ифода менамоянд» (Маc. 15:28). «Оё шах­­серо дидаӣ, ки дар cухан гуфтан шитоб мекунад? Умед аз аблаҳ, назар ба вай, бештар аст» (Мас. 29:20). Ба одаме, ки дар бо­раи оқибатҳои суханони гуфтааш андеша намекунад, гарон меафтад.

Оё шумо одамеро дидаед, ки бо суханони худ ба дили шахси дигар ноумедӣ ва изтироби дардоварро ҷой мекунад, хоҳ ў ҳамсар бошад, хоҳ кўдак ва ё хоҳ ҳамкор? «Мамот ва ҳаёт дар дасти забон аст, ва дўстдорони он меваи онро мехўранд» (Мас. 18:21). Чунин одам пеш аз ҳама ҳаёти худро нобуд месозад.

Суханони гуфтаи мо метавонанд моро ҳам сафед ва ҳам маҳкум кунанд (ба Мат. 12:37 ниг.); онҳо ба мо ё хурсандӣ (ба Мас. 15:23 ниг.), ва ё бешарафӣ меоранд (ба Мат. 15:11 ниг.). Суханони мо одами дигарро рўҳбаланд ё музтариб мекунанд (ба Мас. 15:4 ниг.). Оқибатҳои суханони мо метавонанд то андозае ҷиддӣ бошанд, ки қудрат доранд моро ё ҳамсўҳбатони моро нобуд созанд ё наҷот диҳанд (ба Мас. 13:3 ниг.).

Ҳар як одами сухангў интихоб мекунад ва дар ҳолати интихоби дуруст ўро мукофот интизор аст: «Касе ки даҳони худ ва забони худро нигоҳ дорад, ҷони худро аз мусибатҳо муҳофизат мекунад» (Мас. 21:23). Ба суханони шавҳари худ, ба он чизе, ки «аз даҳо­наш мебарояд» гўш деҳ, зеро он ба ту дар бораи ҳолати рўҳии ў мегўяд: «Зеро ки забон аз пурии дил сухан мегўяд» (ба Мат. 12:34 ниг.). Агар шавҳари ту ҳамеша шикоят кунад, аз ҳама чиз норозӣ бошад, агар ў нисбати худ ё дигарон суханони беақлона ё ҳалокатовар гўяд, агар ўро ҳиссиётҳои қаҳру ғазаб пур созад, барои ў дуо кун, дуо кун, ки Рўҳулқудс дили ўро пок созад, бо муҳаббат, осоиштагӣ ва хурсандии Худ пур кунад ва ба лабони ў калимаҳои нави ҳаётро гузорад.

Сюзан якчанд сол дар бораи он дуо мекард, ки шавҳараш Ҷерри аз маводи мухаддир даст кашад, вале боз ва боз ўро машғули ин кор медид. Ҳар бор ў тавба мекард, афсўс мехўрд, вале ба аҳди худ вафо намекард. Сюзан дар бораи он дуокуниро бас намекард, ки шавҳараш самимона тавба кунад ва ин тавба пурра ҳаёти ўро тағйир диҳад ва ба роҳи дигар роҳнамоӣ кунад. Муттаасифона, пеш аз он, ки Ҷерри ба Худо рў овард, ўро лозим омад, ки аз Ў якчанд сабақҳои ҷиддӣ гирад. Дар натиҷа ба таври қатъӣ тамоми ҳаёти Ҷерри тағйир ёфт. Имрўзҳо Ҷерри тамоман одами дигар аст. Ў якҷоя бо занаш Сюзан дар хизмати Худо буда, ба одамон ёрӣ медиҳад, ки бо ин беморӣ мубориза баранд. Сюзан, ҳамчун зани имондор, мунтазам аз Худо хоҳиш мекард, ки шавҳарашро ба тавба биёрад.

Ҳамаи одамон хато мекунанд, вале гап дар ин нест. Ҳама гап дар он аст, ки имрўзҳо одамон эътирофи гуноҳҳои худро аз ёд ба­ро­вар­даанд. Ин монанди эпидемия аст, ки ба тамоми ҷаҳон паҳн шудааст. Дар Китоби Муқаддас гуфта шудааст: «Агар мо ­гуноҳҳои худро эъти­­роф кунем, Ў амин ва одил аст, ки гуноҳҳои моро биомурзад, ва моро аз ҳар ноинсофӣ пок созад» (1 Юҳ. 1:9). Вале агар мо аз раф­торҳои нодурусти худ тавба кардан нахоҳем, ин ба амал намеояд.

Мувофиқи мақсади Худо, раванди тағйиротҳои рафтори мо аз се қадам иборат аст: якум, дар назди Худо тавба кардан зарур аст, яъне хатои худро эътироф кардан; дуюм, тавба кардан, яъне аз рафтори кардамон афсўс хўрдан; сеюм, бахшиш пурсидан, яъне аз гуноҳҳои худ пок гаштан. Агар мо ҳатто ба яктои ин қадам қудрат надошта бошем, пас решаи масъалаамонро бояд дар ғурури худ ҷўем. Одаме, ки ғурури худро дар назди Худо ва дигар одамон мутеъ карда наметавонад, хатоҳои худро эътироф карда натавонад, ҳаёти худро мушкил мегардонад. «Оё шахсеро дидаӣ, ки дар назари худаш хирадманд аст? Умед аз аблаҳ, назар ба вай бештар аст» (Мас. 26:12).

Эҳтимол, ба шавҳари ту эътирофи гуноҳҳояш душвор бошад? Ва шояд ў аз он касе бошад, ки дар як рўз бист маротиба «бубахш» мегўяд, вале рафтораш тағйир намеёбад? Чӣ хеле, ки набошад, ягона коре, ки бояд ў кунад, — ин тавба аст. Тавбаи самимӣ онро дар назар дорад, ки шумо ин рафтори фосиқонаро дигар такрор намекунед. Танҳо Худо метавонад ба мо кушояд, ки мо дар чӣ гуноҳ кардаем ва чӣ тавр ин гуноҳамонро шўем: «…меҳрубонии Худо туро ба роҳи тавба ҳидоят менамояд» (Рум. 2:4). Тавбакардагон марҳамати Худоро ба даст меоранд ва мо вазифадорем аз Худо хоҳиш намоем, ки шавҳарони мо ин марҳамати Ўро ба даст оранд.

Бисёр мардон қурбонии ғурури шахсӣ, эътироф карда натаво­нистани хатоҳои худ ва аз онҳо тавба карда натавонистан, гарди­даанд. Мо ҳамеша дар ин бора аз рўзномаҳо хонда, ба ин ­мўътақид мегардем. Гуноҳи кафоратнаёфта нест намегардад. Ҳамчун варами саратон калон мешавад ва дилро мехўрад. Дар бораи он дуо кун, ки шавҳари ту гуноҳи худро бинад, ва дар назди Худо тавба кунад, ва баъд аз кори кардааш пушаймон гашта, дигар ҳеҷ гоҳ онро ­так­рор накунад. Худо намехоҳад, ки «касе нобуд шавад, балки ҳама ба тавба рў оваранд» (ба 2 Пет. 3:9 ниг.) Чунин дуо метавонад ба одаме, ки барояш дуо мекунанд, бори гарон гардад, вале Худо ҳозир ба ў гуноҳашро кушояд хубтар аз он аст, ки баъд ин одамро лозим ояд, ки оқибатҳои хатоҳои худро «чашад». Дар ниҳояти кор шавҳари ту агар инро нагўяд ҳам, аз ту барои дуоҳоят миннатдор хоҳад буд.

Мелисса аз шавқи беандозаи шавҳараш ба алкогол бениҳоят дар ташвиш буд. Марк дар маънои аслии ин калима майзада набуд, вале дар ў нишонаҳои аниқи ин беморӣ мушоҳида карда мешуд, ҳол он, ки ин падари ў майзадаи ҳақиқӣ буд. Мелисса дар бораи он дуо мекард, ки фарзандонашон ин нуқсонро ба мерос нагиранд. Ў аз Худо хоҳиш мекард, ки онҳоро ҳатто аз хурдтарин нишонаҳои майзадагӣ эмин дорад. Шав­ҳа­­ри ў майзада нашуд, ва имрўзҳо фарзандони онҳо ба нўшокиҳои спиртӣ ягон мароқ зоҳир наменамоянд. Мелисса дид, ки чӣ хел Худо дар ҷавоби дуоҳояш фарзандони ўро аз ин беморӣ муҳофизат ­намуд.

Баъди тўй Стефани фаҳмид, ки шавҳараш Ҷейсон бо гуноҳи зинокорӣ муҳорибаи ботинӣ мебарад. Гуфтан мумкин нест, ки ў завҷаи худро дўст намедошт, вале ў ҳеҷ наметавонист, ки бо ҳаёти муҷаррадии худ ҷудо шавад, вақте ки ў ба алоқаҳои худ дуруст сарфаҳм намерафт, ва акнун наметавонист, ки аз ўҳдаи шаҳвати ҷисмонии худ барояд. Стефани дид, ки шавҳараш ба кадом вобастагӣ афтодааст, ва барои ў дуокуниро сар намуд. Азбаски Ҷейсон худ ташнаи раҳоёбӣ аз ин ҳуҷум буд, мақсади умумии онҳо хеле ба зудӣ ба даст омад.

Ҳар кадоми мо ба раҳоёбӣ аз одатҳои баде эҳтиёҷ дорем, ки метавонанд моро ғулом гардонанд. Худо дар ин бора медонад. Агар мо ба Ў эҳтиёҷ намедоштем, магар Исо назди мо ҳамчун Наҷот­кор меомад? Барои чӣ Ў моро омўзонд, ки: «Моро аз иблис раҳоӣ деҳ» (ба Мат. 6:13 ниг.) гуфта дуо кунем? Барои чӣ Ў ваъда кард, ки моро аз васваса (ба 2 Пет. 2:9 ниг.), аз одамони бад (ба Заб. 139:2 ниг.), аз хоҳишҳои ҳалокатовар (Мас. 24:11), аз ҳамаи андўҳҳоямон (ба Заб. 33:18 ниг.) ва аз марг (ба 2 Қўр. 1:10 ниг.), наҷот медиҳад? Магар на барои он, ки Ў мехоҳад ба мо ёрӣ диҳад? Ў тайёр аст, ки ин корро кунад ва мехоҳад, ки ин корро кунад, ба мо танҳо лозим аст, ки аз Ў дар ин бора хоҳиш намоем. Ў гуфт: «Ва дар рўзи тангӣ маро бихон; туро халосӣ хоҳам дод, ва ту Маро мадҳ хоҳӣ кард» (Заб. 49:15).

Магар он моро тасалло намедиҳад, ки дар чанголи оҳанини марговари шароитҳои хатарнок буда, азобҳоро аз сар гузаронда ­ис­то­да, мо метавонем ба он боварӣ дошта бошем, ки Худо эҳтиё­ҷот­ҳои моро мебинад ва илтиҷоҳои моро барои раҳоёбӣ мешунавад: «Зеро ки Ў аз афрози муқаддаси Худ мушоҳида кардааст: Худо­ванд аз осмон ба замин назар андохтааст, барои он ки оҳу нолаи бан­диро бишнавад, маҳкумони мамотро аз банд озод кунад» (Заб. 101:20-21)? Магар донистани он ҳайратовар нест, ки аз гирдоби беилоҷиҳо ва рўҳафтодагиҳо дасти Худо моро мебарорад ва наҷот медиҳад (ба Заб. 24:15 ниг.)? Кадоми мо ба ин эҳтиёҷ надорем?

Ҳатто агар шавҳари ту қудрат надошта бошад, ки эҳтиёҷоти худро эътироф намояд, ба ў ёрӣ деҳ, зеро баъзе мардон ба рўҳафтодагии ҳақиқӣ меафтанд ва дуои зан метавонад айнан ҳамон яроқе гардад, ки барои раҳоёбии ў даркор аст. Ту метавонӣ аз Раҳокунанда илтиҷо намоӣ, ки шавҳаратро аз ҳама вобастагиҳо раҳоӣ диҳад. Ту метавонӣ устуворона ба душман, ки мехоҳад роҳҳои шавҳари туро маҳкам бандад ва ўро побанд созад, муқобилият кунӣ. Ҳавворӣ моро панд медиҳад: «…дар озодие ки Масеҳ моро барои он озод кардааст, устувор истед ва аз нав гирифтори юғи ғуломӣ нашавед» (ба Ғал. 5:1 ниг.). Усули аз ҳама пурсамари ­истодагарӣ кардан, ки ба ман маълум аст, ин як чиз аст — дар бар кардани зиреҳи куллии Худованд, ва инро ман, барои худ ва шавҳарам дуокунон, мекунам. Ана дуои ман:

Лиза аз он дар ташвиш буд, ки шавҳараш Ҷонатан дар имон чун ў камол намеёфт. Дар он вақте ки муносибат­ҳои Лиза рўз аз рўз бо Худо мустаҳкам мешуд, муносибатҳои шавҳараш заифтар мегаштанд. «Карахтии рўҳонӣ»-и ў Лизаро ноумед мекард, зеро ў ҳамеша дар бораи инкишофи рўҳонии якҷоя ва иштироки якҷоя дар ин соҳаи муҳими ҳаёт орзў мекард. Ба ў маъқул набуд, ки дар оила нақши «мошини боркаши рўҳонӣ»-ро бозад. Вале Ҷонатан ҳамаи кушишҳои ўро дар бораи сўҳбат кардан дар ин мавзўъ пешгирӣ менамуд. Ў худро бо он ҳақ мебаровард, ки аз сабаби серкорӣ ў вақт намеёбад, ки бо Худо муо­шират кунад ва Каломи Худоро хонад. Ғайр аз ин, ў бисёр вақт дар охири ҳафта ба сафарҳои хизматӣ мерафт ва ҳамроҳи оилааш ба калисо рафта наметавонист.

Вале беш аз ҳама Лизаро он ба ташвиш меандохт, ки Ҷонатан оиди ин масъала парвое намекард. Ин то он вақте давом кард, ки дар ҷои кори ў душвориҳо пайдо нагаштанд, зеро ба ў муяссар намегашт, ки аз ўҳдаи вазифаи худ бомуваффақият барояд. Ба ­андозаи он, ки ҳолати ў ҳарчӣ бештар ба стресс наздик мешуд, мадораш хушк мегардид ва бардоштани ин бор ба ў мушкилтар мешуд. Лиза медонист: агар Ҷонатан алоқаро байни муоширати ҳаррўза бо Худо ва ба дасто варии қувваи рўҳониро медид, ҳаёти ў рў ба беҳбудӣ меовард. Ў боз онро медонист, ки шавҳараш намехоҳад уро гўш кунад.

Ҳатто фаҳмида, ки Худо Ҷонатанро ба итоаткорӣ даъват менамояд, Лиза қарор дод, ки хомўш бошад ва ба ҷои бо шавҳар муно­қиша кардан, ҳаррўз аз Худо хоҳиш мекард, ки шавҳараш бо Рўҳи Худо пур гардад. Ҳамин тавр якчанд моҳҳо дар дуокунӣ бе ягон хел тағйиротҳои назаррас то он вақте гузаштанд, ки боре пагоҳӣ Ҷонатан оромона гуфт: «Ман имрўз ба офис каме барвақттар меравам. Мехоҳам то саршавии кор дар танҳоӣ бо Худо бошам».

Лиза хомўшона Худоро шукр гуфт.

Аз ҳамон вақт инҷониб, ғайр аз баъзе истисноҳо, Ҷонатан ба кор аз ҳарвақта дида, барвақттар мерафт, то ки ба хондани Китоби Муқаддас ва дуо кардан фурсат ёбад. Ин ду сол пеш буд, ва ­имрўз итоаткории ў ба аҳкомҳои Худо ба дигар тарафҳои ҳаёташ низ таъсир мерасонад: ў бо машқҳои ҷисмонӣ машғул аст, дуруст хўрок мехўрад, вазни зиёдатии худро партофтаст, ки пештар дар ин бора танҳо орзў карда метавонист, ва ба пурра дар мавқеи нави ҳаётиаш устувор гашт. Кӣ, ғайр аз Худо, метавонист ин корро кунад?

Агар бинӣ, ки шавҳарат бо роҳи нодуруст меравад, оё лозим аст, ки ба ў дар ин бора бигўӣ? Агар ҳа, пас чӣ тавр ва кай? Таҷрибаи шахсии ман мегўяд, ки аз ҳама дуруст мебуд, аввал дар бораи ин масъала ба Худо гўем ва бигзор Ў ҳамаи инро дар тарозуи Худ баркашад. Эҳтимол, Ў туро мисли Лиза ба ором будан ва дуо кардан даъват мекунад; шояд ба ту зарурати дар ин бора бо шав­ҳарат сўҳ­бат карданро нишон диҳад, албатта, агар пеш аз ­сўҳ­бат бо шавҳарат, дуо кунӣ, дар он вақт шавҳари ту шояд дар суханони ту овози Худоро мешунавад. Шавҳарро «ба ҷон расондан» даркор нест — дар чунин ҳолат хомўш будан беҳтар аст, зеро вазъият аз ин ҳам бадтар мешавад. Дар бораи он дуо кун, ки чашмони ў кушода шаванд ва ҳақиқатро бубинанд, то ки тавбаҳои ў аз маслиҳату тавсияҳои ту дида, чизи бисёртареро ба ў ку­шояд. Ту метавонӣ ўро рўҳбаланд созӣ, ки дуруст рафтор намояд ва дар бораи он дуо кунӣ, ки ҳамаи аҳкомҳои Худоро пайравӣ ­намояд, вале танҳо Худо метавонад ба ў таъcири ҳалкунандаро расонад.

Ҳеҷ як одам бе омўхтани итоаткорӣ наметавонад ба ба­ра­кат­ҳое, ки Худо барои ў муҳайё намудааст, ҳуқуқ пайдо кунад. Исо, ки ҳамеша фикрҳои Худоро тамоман фаҳмо ифода мекард, гуфт: «Лекин агар мехоҳӣ дохили ҳаёт шавӣ, аҳкомро нигоҳ дор» (Мат. 19:17). Ў медонист, ки ҳеҷ чиз ба одам, ғайр аз боварӣ доштан ба он, ки ў ба Худо итоаткор аст ва чизи ба Ў мақбулро меку­над, осоиштагӣ ва боварӣ бахшида наметавонад. Каломи Худо ба шав­ҳари ту марҳамат ваъда менамояд, агар ў ба аҳд ва роҳ­ҳои Ў cодиқ бошад (ба Заб. 24:6-10 ниг.); он ба ў осоиштагӣ (ба Заб. 36:37 ниг.), хушбахтӣ (ба Мас. 29:18 ниг.), фаровонӣ (ба Мас. 21:5 ниг.), баракaт (ба Луқ. 11:28 ниг.) ва ҳаёт (ба Мас. 21:21 ниг.) ваъда мекунад. Беитоатӣ ба оқибатҳои бад оварда мерасонад (ба Мас. 15:10 ниг.); дуоҳои шахси беитоат ношунида мемонанд (ба Мас. 28:9 ниг.), ва худи ў аз ҳаёти ҷовидонӣ дар Малакути Худо маҳрум мегардад (ба 1 Қўр. 6:9 ниг.).

Итоаткор будан маънои на танҳо иродаи Худоро иҷро кардан, балки амрҳои муайяни Худоро иҷро кардан аст. Масалан, агар Худо ба шавҳари ту истироҳат кардан фармояд, вале ў гўш накунад, ин беитоатист. Агар Худо фармояд, ки ягон корро монад, вале шавҳари ту аз рўи хости худ рафтор карданро давом диҳад, ин беитоатист. Агар Худо амр кунад, ки ў ба дигар ҷо кўчад, вале ў иҷро намекунад, ин ҳам беитоатист.

Вале одаме, ки амрҳои Худоро иҷро мекунад, хонаи худро дар рўи санг месозад. Ва вақте ки ба хонаи ў боронҳо меборанд ва тундбодҳо мевазанд, хонаи ў фурў намеравад (ба Мат. 7:24-27 ниг.). Ту охир намехоҳӣ, ки хонае, ки шавҳари ту сохтааст, аз сабаби беитоатӣ фурў равад. Ту на устод ва на назоратчии шавҳари худ ҳастӣ, вале ту метавонӣ баъди он, ки розигии Худоро мегирӣ, барои ў дуо кунӣ.

Вале, агар ба ҳеҷ чиз нигоҳ накарда, табиати саркаши шавҳарат ба хонаи шумо бадбахтӣ орад, бидон, ки Худо итоаткории туро қадр мекунад ва ба марги ту роҳ намедиҳад. Ў ба сари ту баракат­ҳои Худро мерезад ва талафотҳои туро подош медиҳад. Танҳо дуокуниро дар бораи он давом деҳ, ки шавҳарат гўш кардани Худоро бас накунад, то ки ҳамеша ҳам қувват, ҳам ҷасорат, ва ҳам хоҳиши бо иродаи Худо рафтор карданро дошта бошад.

Барои чӣ баъзе одамони болаёқату соҳибистеъдод бисёр вақт ба «дарҳои баста» ва сарпечиҳо рў ба рў мегарданд, дар он вақте ки одамони лаёқати камтар дошта дар ҳамаи соҳаҳои ҳаёти худ муваффақият ба даст меоранд? Чунин ме­намояд, ки ин тамоман одилона нест. Албатта, дар бораи омили вақт фаромўш кардан лозим нест. Худо барои ҳама кор вақти Худро ҷудо намудааст; Ў бо тадриҷ моро ба он тайёр мекунад, ки Худ онро барои мо тайёр намудааст. Агар мо мақсадҳои Худоро бинем ва ин қоидаи тиллоиро дар хотир дошта бошем, метавонем оромона иҷроиши нақшаҳои Ўро интизор шавем.

Боз дар бораи як омили муҳими дигар — дар бораи худбаҳоди­ҳиамон дар хотир доштан лозим аст. Одамеро, ки худбаҳодиҳии паст дорад, ҳамеша шубҳаҳо оиди рафтор ва муносибатҳои ў бо ди­гар одамон азоб медиҳанд. Ба худ боварӣ надоштани ў ба ­му­но­си­ба­ти ў ба худ, бо дўстон ва ҳамкорон, ва ҳатто ба одамони ­но­ши­нос таъсир мерасонад. Ба рад шудан розӣ гашта, ў чунин мегардад.

Ҳангоми ҷустуҷўи баромадгоҳ аз кўчаи сарбастаи ҳаёт Дэн рўҳафтода шуд: ў намедонист, ки худ кист, ба чӣ қобилият дорад, ва умуман, ба ягон кор қобилият дорад ё не. Азоби аз ҳад зиёди рўҳияш муносибати ўро бо занаш Синди хеле тезу тунд кард. Ҳар қадаре, ки ў мехост ба шавҳараш ёрӣ расонад, шавҳараш ба ў гўш намедод, зеро чунин меҳисобид, ки занаш ба бечорагӣ ва аз ўҳдаи вазъият баромада натавонистанаш писханд мезанад. Аз ин рў Дэн қатъиян ҳамаи таклифҳои ўро рад менамуд, вале ў кўшишҳои бенатиҷаашро такрор мекард, ки шавҳарро бовар кунонад. Ҳар қадаре, ки Синди фаъолтар кўшиш мекард, ки ба шавҳар таъсир расонад, ҳамон қадар Дэн аз ў дур мешуд ва ниҳоят, дар лаҳзаи тамоман ноилоҷӣ аз ў пурра дур шуд.

Фаҳмост, ки чунин муносибатҳо метавонистанд бо ҷудошавӣ анҷоманд, вале Синди фаҳмид, ки набояд бо шавҳар мубориза барад, балки бояд барои ў дуо кунад. Ў аз Худованд хоҳиш кард барояш нишон диҳад, ки бо Дэн чӣ рўй медиҳад, ва сабаби душмании шавҳарашро, ки ба хоҳиши самимии ёрӣ додан нигоҳ накарда, ба занаш дошт, нишон диҳад. Худо ба ў нишон дод, ки сабаби низои онҳо дар нокомиҳои Дэн мебошад, ки аз падари як умр бебарораш ба мерос гирифтааст. Вале сарчашмаи ин дард чӣ гуна набошад, Синди бовар мекард, ки Худо қудрат дорад шавҳари ўро тағйир диҳад.

Ў қарор дод то он даме дуо кунад, ки Худо занҷиреро, ки Дэнро завлона задaаст, пора созад ва шавҳарашро чӣ тавре, ки ба худаш мақбул аст, тағйир диҳад. Ў аз Худо хоҳиш кард, ки ба Дэн дар фаҳмиши он ёрӣ расонад, ки ў фарзанди Худо аст. Ў инчу нин аз Худо хоҳиш кард, ки ба ў омўзонад, ки бо Дэн бар ҳасби рўҳ сўҳбат кунад, на бар ҳасби ҷисм, то ки ў суханҳои занашро на ҳамчун танқид, балки ҳамчун рўҳбаландкунӣ ҳисобад.

Ҷавобҳои аввалинро ба дуоҳои худ Синдӣ танҳо баъди якчанд моҳ гирифт, вале онҳо тағйиротҳои куллӣ буданд. Дэн дар симои завҷаи худ иттифоқчиро дид. Онҳо барои он, ки якҷоя амал кунанд, ба ҳамфикрӣ омаданд ва ҷанҷолро бас карданд. Ў тез-тез ба калисо рафтан ва чуқуртар фаҳмидани Китоби Муқаддасро ёд гирифта, ба хондани он сар кард. Тадриҷан ў дар худ яке аз фарзандони дўстдори Худоро дид ва ба худ ҳамчун ба «масолеҳи ­бебарори эволютсия» нигоҳ намуданро бас кард. Ҳар қадаре, ки худбаҳодиҳии ў баландтар мешуд, ва ҳар қадаре, ки Дэн мақоми ҳақиқии худро мефаҳмид, ҳамон қадар дар назари худ пурарзиштар мегашт. Ҳайратовар нест, ки ба ў дарҳои имкониятҳои нав кушода мешуданд. Ў ҳис кард, ки мувваффақият ва эътиборе, ки онро дер боз орзў мекард, насибаш мегарданд.

Агар шавҳари туро лозим бошад, ки муносибаташро нисбати худ тағйир диҳад, сабрро пеша кун. Яку якбора меъёрҳои солҳои зиёд шахшударо шикастан номумкин аст. Вале ту метавонӣ ба ёрии Худо умед бандӣ, ки қудрат дорад душманеро шикаст диҳад, ки ба шавҳари ту фикрҳои бархаторо бо мақсади халал додани ў барои шунидани ҳақиқати Худо талқин мекунад. Ту мебинӣ, ки ба андозаи шафоатхоҳиат Худо ба ту сабабҳои аниқи мушкилиҳои шавҳаратро нишон медиҳад. Яъне дар рафти дуоҳоят Ў ба ту меомўзад, ки чӣ тавр дуо кардан даркор аст.

Ман боварӣ дорам, ки фарорасии бўҳронро дар синни миёнаи ҳаёти мардон ба воситаи ин дуои аниқ пешгирӣ кардан мумкин аст. Бо синни 50-солагӣ расидани мард ҳамаи «чиркини»-ҳое, ки дар дили ў солҳои зиёд ҷамъ шуда буданд, бо маҷрои заҳрнок ҷорӣ мегарданд. Гўё сарбанди ноайён, ки пештар онҳоро нигоҳ медошт, вобаста ба синну сол тамоман заиф гардида бошад. Агар он канда шавад, метавонад худи ўро хеле дур барад. Оё ў дар ин давраи мушкил истодагарӣ карда метавонад ё не — ин аз он вобаста аст, ки оё ў дар Худованд устувор шуда метавонад, ва оё дар худ симои Ўро мебинад ё не.

Худо Моро даъват мекунад, ки дар мадди аввал ба Ў муроҷиат намоем — Ўро ҷўем, аҳкомҳои Ўро ба ҷо орем, Ўро дар ҷои аввал ва такаббурҳои худро дар ҷои дуюм гузорем. Вақте ки мо бо Худо мепайвандем, Ў ба роҳбарӣ кардани ҳаёти мо сар мекунад: Ў ба мо роҳ нишон медиҳад, ва маро танҳо он мемонад, ки Ўро пайравӣ намоем. Вақте, ки мо ба Ў менигарем, шўълаи ҷалоли Ў дар мо инъикос меёбад, ва симои Ў дар мо нақш мебандад. Ва, вақте ки бо дилу ҷон ба Худо хизмат менамоем, худро гум мекунем, ва дар он вақт раҳоии ҳақиқиро ба даст меорем. Мо ин раҳоёбиро ба шавҳарони худ орзў мекунем.

Шавҳари ту то он вақте ки табиати Худоро нафаҳмад, худро дар партави ҳақиқат дида наметавонад. Дар дуо хоҳиш кун, ки ба шав­ҳари ту ҳақиқат дар бораи худи ў кушода шавад.

Ба ман ҳамеша шунидани одаме, ки исбот мекунад, ки ў ба ҳеҷ чиз боварӣ надорад, хандаовар аст. Ман медонам, ки ин дурўғ аст. Ҳама одамон бо имон зиндагӣ мекунанд, танҳо имонашон гуногун аст. Ба духтур муроҷиат намуда, шумо мехоҳед ба дурустии ташхиси мондаи ў бовар кунед; дар дорухона шумо ресептро пешкаш карда, ба он чизе, ки дар он навишта шудааст, бовар мекунед; дар тарабхона хўрок хўрда, ба одамони ба шумо хизмат карда, ва ба он, ки ба шумо заҳр намеди­ҳанд, бовар мекунед (дуруст аст, ки баъзе тарабхонаҳо аз дигарҳояш бештар боварибахшанд). Ҳар кас ба ҳар чиз бовар мекунад; ба ҳар кас Худо «ба андозаи имон насиб» кардааст (ба Рум. 21:3 ниг).

Мо худ интихоб менамоем, ки ба чӣ бовар кунем. Баъзеи одамон ба худашон бовар мекунанд, дигарон ба ҳукумат, сеюмин — ба бадӣ, чорумин боз ба ягон чизи дигар, вале баъзеҳо ба Худо бовар мекунанд. Аз ҳамаи одамони ба ман шинос танҳо як зан ба ҳеҷ чиз бовар намекард, вале ў ҳаёти худро дар беморхонаи касалиҳои рўҳӣ ба охир расонд, зеро аз ақл бегона шуд. Бе имон зиндагӣ кардан имконнопазир аст.

Бе имон инчунин мурдан низ имконнопазир аст. Аз имони мо ояндаи мо баъди аз ҳаёт гузаштан вобаста аст. Агар шумо ба Исо имон дошта бошед, метавонед барои ояндаи худ ташвиш накашед, зеро «…Рўҳи он ки Исоро аз мурдагон эҳё кард… ҷисмҳои мирандаи шуморо низ бо Рўҳи Худ, ки дар шумо сокин аст, зинда хоҳад кард» (ба Рум. 8:11 ниг.). Ба таври дигар гўем, агар Рўҳе, ки Исоро аз мурдагон эҳё кардааст, дар ту зиндагӣ кунад, Ў туро айнан мисли Масеҳ эҳё мегардонад. Боварӣ доштан ба ояндаи худ тарзи ҳаёти ҳозираамонро муайян менамояд; боварӣ доштан ба ҳаёти абадии оянда дар ҳаёти заминии мо боварӣ мебахшад.

Чи гуна фикри ҳайратовар! Кўронро шифо дода Исо ба онҳо мегуфт: «Мувофиқи имонатон ба шумо бишавад» (ба Мат. 9:29 ниг.). Оё дар ту хоҳиши аз нав дида баромадани муносибатҳоят нисбати имонат ба Худо пайдо намешавад? Агар, ки ҳа, ин хуб аст, дар чунин ҳолат мо қудрат дорем, ки каму беш ба рафти ҳаёти худ таъсир расонем. Ҳаёти мо наметавонад ҳаволаи тақдир бошад; ояндаи мо аз рўи имонамон муайян мегардад.

Ҳар кадоми моро баъзан шубҳаҳо фаро мегирад. Ҳатто Исо пурсид, ки чаро Худо Падар Ўро тарк кард. Ин маънои онро надорад, ки Ў дар мавҷудияти Худо, ё дар қобилияти ба ёрии Ў омадан шубҳа мекарда бошад. Ў интизор набуд, ки тарк карда мешавад. Одатан мо ба вуҷуди Худо ё ба он, ки Ў метавонад ба мо ёрӣ расонад, шубҳа намекунем, вале мо ба он шубҳа мекунем, ки Ў мехоҳад фавран ба ҳаёти мо мудохила намояд. Албатта, Ў бени­ҳоят банд аст, то ки ба масъалаҳои ман машғул шавад — фикр мекунем мо. Вале дар асл ин тавр нест.

Оё шавҳари туро чунин шубҳаҳо фаро мегиранд? Агар ҳа, дар он вақт дуои ту барои мустаҳкам гардонидани имони ў метавонанд дар ҳаёти ў табаддулоти қатъиро ба амал орад. Ҳатто агар ў Худовандро надонад, ту метавонӣ дар бораи он дуо кунӣ, ки дар дили ў имон пайдо шавад ва рўҳи ў ором гардад. Дар ҳаёти шавҳари ту чизе нест, ки онро бо имон ба Худо бартараф карда нашавад. Исо гуфта буд, ки ҳар як касе, ки ба Ў имон дорад, «аз батни вай ­наҳрҳои оби ҳаёт ҷорӣ хоҳад шуд» (ба Юҳ. 7:38 ниг.). Худи як ҳамин кифоя аст, ки ҳама дардҳои дерина, изтироб, тарс, рўҳафтодагӣ, ноилоҷӣ, ноумедӣ, шубҳаҳоро «бишўяд». Инак, биё дуо мекунем.

Одам бояд маънӣ ва мақсади мавҷудияти худро донад. Бе ин мо дар ҳаёт чун роҳгумзадагон сарсон мегардем, ҳаёт барои мо бемаънӣ менамояд, ва мо оҳиста-оҳиста но­буд мешавем. «Бе ваҳй қавм беқайд мешавад…» (Мас. 29:18).

Ояндаи худро фаҳмидан маънои онро надорад, ки муфассал ҳо­дисаҳои ояндаи ҳаёти худро донӣ. Ин ҷо, аниқтараш, он дар назар дошта шудааст, ки ту таъиноти худро медонӣ ва ба он бовар мекунӣ, ки ояндаи ту олиҷаноб аст.

Вале на ҳамаи одамон дорои чунин ваҳй ҳастанд. Гуфтан мумкин аст, ки касоне, ки онро доро нестанд, оҳиста-оҳиста мемиранд. Вале касоне, ки дорои он ҳастанд, баъзан онро гум мекунанд. Ҳатто одами рўҳан комил хаста мешавад, рўҳафтода мешавад, аз Худо дур мешавад, аломатҳоро гум мекунад, фаҳмиши худ ва фаҳмиши ояндаи худро қатъ мекунад. Ў метавонад мақсади ҳақиқии ҳаёти худро гум кунад, ба изтироб ва ноилоҷӣ афтад. Умедвориро аз даст дода, ҳақиқатро дар бораи худ фаромўш ва дуруст фаҳмидани мав­қеи худро қатъ карда, одам ба бовар кардани дурўғҳо дар бораи ояндаи худ сар мекунад. «Қавми Ман аз камии дониш нобуд шудаанд…» (Ҳуш. 4:6).

Худо ба мо амр мекунад, ки ба суханони козибон гўш надиҳем, зеро онҳо «Рўъёи дили худро баён менамоянд, на он чиро, ки аз даҳони Худо бошад» (ба Ирм. 23:16 ниг.). Ҳама фикрҳо дар бораи оянда, ки умедворӣ ва хурсандӣ надоранд — аз Худо нестанд (ба Ирм. 29.11 ниг.). Вале Худо метавонад умедвориҳои гумкардашударо барқарор созад ва гумшударо баргардонад. Қудрати Ў кофист, ки ба дурўғ ва рўҳафтодагӣ ғалаба кунад ва ба ояндаи ваъдашуда боварӣ бахшад. Воситаи ба дастоварии ин мақсад — дуо мебошад.

Шавҳарам ба ман гуфт, ки амали дуоҳои маро махсусан ҳанго­ми аз Лос-Анҷелос ба Нэшвилл кўчиданамон аниқ дидааст. Дар он вақт ҷудоӣ аз одамони ба мо азиз ва ҳама чизро аз нав сар кардан, ба мо хеле мушкил буд. Дар бораи он нагуфта, ки мо он вақт ба Худо бештар бовар карданро омўхтем, чизҳои аз ҳад зиёд ба марра монда шуда буд. Мо намедонистем, ки минбаъд бо мо чӣ хоҳад шуд, вале мо боварӣ доштем, ки бо амри Худо амал мена­моем, ва бовар мекардем, ки зери роҳнамоии Ў мо дар бехатарӣ хоҳем буд. Ман барои Майкл дуо мекардам, ки ў ба ояндае, ки Худо барояш додаст, умедвор шуданро гум накунад. Вақте ки ў аз сабаби шароити номусоид зиракиро аз даст медод, дуоҳои ман, аз рўи эътирофи ў, ёрӣ мерасонданд, ки онро боз ба даст орад.

Мо бояд дар хотир дошта бошем, ки Худо-Падар васиятномаи Худро тартиб дода, дороии Худро баробар байни фарзандони Худ тақсим намудааст. Ҳар он чизе, ки ба Ў тааллуқ дорад, аз они мост, зеро мо «ворисони Худо ва ҳамирсони Масеҳ ҳастем…» (ба Рум. 8:17 ниг.). Ман нусхаи ин васиятномаро хондаам ва медонам, ки мо ҳатто ба худ онро тасаввур карда наметавонем, ки Худо барои мо чиро маҳфўз доштааст: «…Он чиро, ки чашме надидааст, гўше нашунидааст ва ба дили инсон наомадааст, Худо барои дўстдо­рони Худ муҳайё намудааст» (ба 1 Қўр. 2:9 ниг.). Ў ваъда медиҳад, ки «беайбон мероси некў пайдо мекунанд» (ба Мас. 28:10 ниг.). Ў на танҳо ваъда медиҳад, ки ҳама чизҳои заруриро дар ин ҳаёт медиҳад, вале мегўяд, ки қисми аз ҳама пурқиммати мероси осмонӣ моро баъди марг интизор аст. Дар он ҷое, ки мо якҷоя бо ­Худо­ванд ҳастем, дигар ба мо на эҳтиёҷот ҳаст, на хоҳишҳои беҳуда.

Агар диққати шавҳари ту ба даву ғеҷҳои ҳаррўза банд бошад, агар ў ояндаи худро дида натавонад, дуоҳои ту ба ў ёрӣ мерасонанд, ки чашмони худро сўи осмон нигаронад. Онҳо ба ў ­мекушоянд, ки ояндаи ў дар дасти Худо, ва ҳаёти ў роҳ ба сўи ин оянда аст. «Оё намедонед, ки давандагони майдони мусобиқа ҳама медаванд, аммо фақат як нафар мукофот мегирад? Ҳамин тавр бидавед, то ки соҳиби он гардед» (1 Қўр. 9:24). Магар ту мехоҳӣ, ки шавҳари ту дар ҳаёт бо роҳнамоии фикрҳои худ зиндагӣ кунад ва дар натиҷа дар охири роҳ аз мукофоти худ маҳрум гардад? Не, ту мехоҳӣ, ки ў ба ҳама чизҳо бо чашми Худо нигоҳ кунад.

Худо намехоҳад, ки мо ояндаи худро донем, вале Ў мехоҳад, ки мо Ўро донем. Ў мехоҳад, ки мо ба Ў бовар кунем, моро қадам ба қадам ба оянда мебарад. Ва барои он, ки мо дасти Худоро бубинем, моро зарур аст, ки пеш аз гузоштани қадами навбатӣ ҳузури ўро ҷўё шавем. «…Толибони Худованд онро ҳамеша мефаҳманд» (Мас. 28:5). Барои он, ки ҷавоби Ўро шунавем, моро лозим аст, ки ҳар чи бештар ба Ў наздиктар шавем. Худованд ҳаёти моро аз маъно пур месозад, аз ин рў дуо кун, ки шавҳарат диққати худро ба Ў равона кунад ва аз Ў ҷавобҳоро интизор бошад, зеро вақте, ки Худо бо мост, мо ба ояндаи худ боварӣ дорем.