Maks Lukadonyň kitaplary köpden bäri tanymal we köpler tarapyndan mysanyp söýülýändir. Şu kitabyň ýazary ýönekeý we hemmelere mälim bolan mesihi hakykatlaryny täze we aýdyň etmek, olary täzeçe eşitdirmek ukybyna eýedir. «Perişdeler-de dymdylar» atly kitap Isa Mesihiň ýerdäki durmuşynyň soňky hepdäsine degişlidir. Näme üçin hut şol döwre? «Ýakynlaşyp gelýän ölüm esasy zady ikinji derejeliden aýyrýar. Eger siz Isany tanamak isleseňiz, onda Onuň haça çüýlenmesiniň öň ýanyndaky soňky günlerine üns beriň. Oňa bakyp, biz bu ýoly özümiziň nädip mysanyp geçmelidigimize öwrenip bilýändiris».
Özüme ýakyn bolan adamlara minnetdarlyk bildiresim gelýär, çünki olaryň kömegi arkaly bu kitabyň üstünde işlemegimi diňe bir gutarman, eýsem bu iş özüm üçin gaty ýakymly hem boldy:
Redaktor we dostum bolan Liz Hineýe.
Jon Wan Diste, ol hiç haçan hem mesihi neşirýatynyň iň esasy maksady hakynda ýadyndan çykarmaýar: bu maksat — Hudaýyň Sözüniň adamlaryň ýüreklerinde ornaşmagydyr.
Ýadamaýan we çäksiz oýlap tapyjy bolan Josi Brende.
Şu kitabyň neşir edilen neşirýaty bolan «Multnomahyň» ähli işgärlerine — olaryň öňlerinde men papagymy başymdan aýyrýaryn.
Şu kitabyň neşir edilmegi bilen bilelikde pensiýa çykan kätibim Meri Steýne aýratyn minnetdarlyk bildirmek isleýärin. Kitabyň neşir edilişiniň özümi şatlandyryşy ýaly, Meriniň gitmekligi meni şeýle derejede gamlandyrdy. Meriniň özüme beren hemişelik goldawy üçin oňa minnetdarlyk bildirmek isleýärin.
Dostum, doganym we hakyky watançy bolan Iýerusalimli Jozef Şulama uly minnetdarlyk. Onuň yhlasy gaty täsir ediji boldy.
«Netiwiýa» Iýerusalim ýygnagyna: şäherde geçiren günlerimiziň ýeke-täk gaýgyly ýatlamasy — bu biziň hoşlaşanymyzdaky ýatlamadyr.
Ýigrimi ýyllyk dostlugymyz we ondan hem kän kärdeşligimiz üçin Stiw Grine meniň minnetdarlygym.
«Oak Hillz» ýygnagynyň agzalarynyň ählisine minnetdarlyk. Haçan hem bolsa meniň size öwredip bilenimden, siz meni kän zatlara öwredýärsiňiz.
Gyzlarym Jenne, Andrea we Sara minnetdarlyk bildirýärin. Eger-de men sizde bar bolan ynam bilen päklige eýe bolup bilsedim!
Aýalym Denaline uly minnetdarlyk bildirýärin. Haçanda men öýe giç gelenimde, sen gaharlanmaýaň. Haçanda men bir ýere gidenimde, sen hüňürdemeýäň. Haçanda men gijelerine oýanyp, işlemäge başlanymda, senden ýekeje-de käýinç eşitmeýän. Ähli ýazyjylaryň aýallary perişdelermikä ýa-da maňa iň soňkusy ýetdimikä?
Ahyrynda, saňa, okyjym, minnetdarlyk bildirýärin. Eger-de bu — biziň birinji duşuşygymyz bolsa, onda meniň üçin abraý — seniň bilen gürrüňdeş bolmaklykdyr. Sen maňa öz wagtyňy we öz ýüregiňi ynanýarsyň. Men hem oňa, hem-de beýlekisine seresaply gatnaşyk etmäge borçnamany öz üstüme alýaryn. Eger-de biz öň duşuşan bolsak, onda men biziň täze duşuşygymyza şat. Ähli beýleki kitaplarymdakysy ýaly, meniň maksadym öňküsi ýaly galýar: Seniň Ony, diňe Ony görmekligiňdir.
Men senden käbir zat hakynda sorap bilerinmi? Haýyş edýärin, biziň işimiz hakynda öz dilegleriňde ýatla. Koloseliler 4:3–4-de ýazylyşy ýaly dileg et: «Şonuň bilen birlikde Hudaýyň sözüni ýaýradyp, ugrunda meniň bendi bolan Mesihimiň syryny aýan eder ýaly, Hudaý bize bir gapy açsyn diýip, biziň üçin hem doga ediň. Şeýlelikde, sözi edilmelisi ýaly aýan edeýin».
Soňky hepdäniň başy. Anna güni tragediýanyň dekorasiýalary we aktýorlary bireýýäm taýyndylar. Bary öz ýerinde. Alty dýuýmly çüýler gutulara salnandy. Haçyň kese agajy mal ýatagyň diwaryna söýengidi. Germewe asylan tikenekli şahalar guraýardylar: olar özlerinden esger barmaklarynyň täç ýasamagyna garaşýardylar.
Aktýorlar bireýýäm sahna çykmaga taýyn bolup durlar. Pilatus Pesah baýramçylygy üçin Iýerusalime gelen zyýaratçylaryň toplumy sebäpli aladalydy. Hanna bilen Kaýafany Nasyraly hakdaky myş-myşlar howsala salýar. Iuda kem-kemden Mugallyma seredişdirýär. Şu ýerde nobatdaky haça çüýlemäni amala aşyrmaga taýyn bolan ýüzbaşy dur.
Aktýorlar we dekorasiýalar… Emma bularyň bary oýun däl, bu — Hudaýyň niýeti. Bu niýetiň amala aşmaklygy Adam atanyň ýüzüne ýaşaýyş deminiň üflenmezinden hem ozal başlapdy. Gökler garaşýar. Hemmeleriň gözleri Nasyrala dikilen.
Adaty görnüş. Adaty bolmadyk maksada ymtylma. Ol Ýerihony taşlap, Iýerusalime tarap ýola düşýär. Ol şübhelenmeýär we saklanmaýar. Ol ýolda gidip barýar. Bu Onuň iň soňky syýahaty.
Hatda perişdeler hem dymdylar, olar munuň ýöne bir gezelenç däldigini bilýärler. Olar bu hepdäniň aýratyndygyny bilýärler. Bu hepdede bakyýete tarap açylýan gapy saklanýandyr.
Geliň, Onuň bilen bile gideliň.
Geliň, Isa Mesihiň bu soňky günleri başyndan geçirişine syn edeliň.
Geliň, bularyň barynda Hudaý üçin nämäniň esasy zat bolandygyny görmäge synanyşalyň.
Haçanda adam öz durmuşynyň ahyrynyň gelip ýetýändigini bileninde, ilkinji orna iň wajyp zat çykýandyr. Ýetip gelýän ölüm esasy zady ikinji derejeli zatdan tapawutlandyrýandyr. Iň wajyp bolan zatdan başga hemme zada indi üns bermän bolar. Iň esasy zat galýar. Şonuň üçin eger siz Mesihi tanamak isleseňiz, Onuň haça çüýlenmeginiň öň ýanyndaky soňky günlerine oňatja üns beriň.
Ol ahyryň gelýändigini bilýärdi. Ol Görgüli annanyň soňuny bilýärdi. Ol iň soňky babyň entek ýazylyp gutarmanka, ony okapdy we entek oratoriýanyň çalnyp gutarmanka, onuň iň soňky seslerini eşidipdi. Şonuň üçin hem wajyp bolan zat Onuň üçin gündelik zatdan aýrylypdy. Taglymatynda sap arassa hakykat. Hereketlerinde pähimlik. Her bir ädim öňünden sanalan. Her bir hereket öňünden çekilen.
Özleri üçin bary-ýogy bir hepdäniň galandygyny bilip, Ol şägirtleri bilen näme hakda gürrüň etdikä? Ybadathana gaýdyp gelmejegini bilibem, Ol onda nähili hereket etdi? Çäge sagadynyň deşijeginden iň soňky çägäniň gaçmaly bolan pursadyndaky günlerde Ol Özi üçin nämäni iň esasy zat saýdy?[1]
Bu mukaddes hepdä aralaşyň we oňatja syn ediň.
Onuň duýgularyndan doluň. Ine, Ol çagalaryň aýdymlaryna gülýär. Ine-de, Ol Özüni inkär edýän Iýerusalim üçin aglaýar. Ine, Ol dini serkerdeleriň garalamalaryny eşidip, olaryň üstlerinden gülýär. Şägirtleri uka batanlarynda, Ol dileg edýär. Özünden Pilatusyň ýüz döndereninde, ol hakda gaýga batýar.
Onuň güýjüne el degriň. Kör gözler… görýärler. Miwe bermeýän agaç… guraýar. Pul çalyşýanlar… dargaşýarlar. Dini serkerdeler… gazaba münýärler. Mazar… açylýar.
Onuň wadasyny eşidiň. Ölüm güýçsüzdir. Günäniň tussaglary saklamaga bireýýäm güýji ýokdur. Gorky mundan beýläk adamyň üstünden ygtyýarlyga eýe däldir. Çünki Hudaý aýan boldy, sizi öýe äkitmeklik üçin Hudaý siziň dünýäňize geldi.
Geliň, Isa Mesihiň iň soňky syýahatynda Onuň yzyna eýereliň. Çünki Oňa bakmaklyk bilen, biz özümiziň bu ýoly nädip mynasyp geçmelidigimize öwrenip bilýändiris.
Beniň ýöreýşinden onuň diňe sözleýşi haýaldy. «In-e-e, ýigit… — Ol sözleri gaty çozýardy, jümleleriň arasyndaky säginişleriň her biri bolsa edil bir aýa çenli uzaga çekýärdi. — Ýene-de sen bilen men ikimiz galanymyza meňzeýär».
Onuň ak-çal saçlary papagynyň aşagyndan çykyp durdy. Eginleri aşak egilendi, ýüzi şemala tutulyp, tehas gyşynyň ýetmişini başyndan geçiren ýalydy.
Onuň gaşlaryny men has-da aýdyň ýadymda sakladym. Olar edil gür tokaýjyga meňzäp, edil gurçuk kimin onuň gözleri bilen bilelikde hereketlenýärdi.
Sözi gelende aýdanymyzda, ol adatça öz aýak astyna seredýärdi. Özüniň onsuz hem beýik bolmadyk boýuna seretmezden, özüniň bu gylygy sebäpli ol has-da pes görünýärdi. Haçanda Ben bir wajyp zady aýtmak isläninde, ol gözlerini galdyryp, özüniň gür gaşlarynyň astyndan size bakýandyr. Beýle bakyşy ol özüniň nebit skwažinalarynda işlemegine ukyplydygyna şübhe döredenler üçin saklaýardy. Muňa seretmezden, şeýle adamlar gaty kändiler.
Özümiň Ben bilen tanyşlygym üçin men kakama borçludyryn. Oglanlaryň hut oňatja zähmet çekmeleri üçin mekdep kanikullarynyň bardygyna kakam berk ynamlydy. Isläp-islemändigimize seretmezden, Roždestwo, tomus kanikullary ýa-da Minnetdarlyk Güni bolýandygyna seretmezden, kakam doganym bilen meni gün ýaşmazyndan ozal turuzyp, işe ýerleşdirmeklik bilen meşgullanýan kärhanalaryň birine eltýärdi. Şeýle kärhanalar ýerli nebit kärhanalary üçin işçileri hakyna tutýardylar. Bizi bolsa ol ýere edil kömekçi işgärler hökmünde çagyryp bilerdiler.
Nebit kärhanalarynda ösüş we aşak gaçmaklyk şeýle bir ýygy-ýygydan bolandygy üçin, eger siz bir kärhananyň işgäri bolmasaňyz ýa-da emele gelen iş toparynyň agzasy bolmasaňyz, onda işe alynjakdygyňyza hiç hili ynam bolup bilýän däldir. Iş tapmaklyk isleýänler başlygyň gelmezinden gaty ir gelýärdiler. Emma birinji ýa-da soňky bolup geleniňiň hiç hili parhy ýokdy; diňe seniň güýjüň we tejribäň wajypdy.
Hut şu ýerde-de biz Ben bilen oňaýsyz ýagdaýda galdyk. Meniň güýjüm ýeterlidi, emma hiç hili tejribäm ýokdy. Beniň elleri dowamly iş sebäpli gabarçyklardan doludy, emma güýji öňküsi ýaly däldi. Şonuň üçin hem eger diňe işçi elleriniň ýiti ýetmezçiligi hojaýynlary hiliň öwezini san bilen doldurmaga mejbur edäýmese, Ben bilen men işsiz galaýmalydyk.
Şol günleriň biri beýlekisine gaty meňzeşdi welin, hatda ýigrimi ýyldan soň hem men olary jikme-jik ýatlap bilerin.
Men şemally daňy, garaňkylygy we gulaklarymy doňduryp barýan sowugy ýadyma salýaryn. Işçileriň ýygnanan jaýynyň demirden edilen agyr gapysynyň tutawajynyň doň bilen örtülendiginiň eliňe nähili täsir edýändigini ýadyma salýaryn. Men pejiň boýunda oturyp, onda ot tutaşdyran Beniň sesini eşidýärin: «Ýigit, gapyny ýap. Ýyly bolup ýetişmänkä, entek it ketegi kimin sowap ýetişer».
Şonda men peçden görünýän altyn yşyga tarap garaňky jaýyň içi bilen hereket ederdim. Ýakyn baryp, oda arkamy tutup, Bene seredip oturardym. Ol iki ýüz litrli çelegiň üstünde oturyp, çilim çekerdi. Iş aýakgabyndaky onuň aýaklary pola çenli bir futa golaý ýetmeýärdi, paltosynyň ýakasy bolsa boýnuny ýypar ýaly edilip galdyrylandy.
«Hawa, şu gün bize iş päsgel bermezdi. Päsgel bermezdi».
Ýuwaş-ýuwaşdan beýleki işçiler hem ýygnanyp başladylar. Olaryň her birleriniň gelmegi Ben bilen maňa gitdigiçe az mümkinçilik galdyrýardy. Tizara jaýyň içi tüsseden, hapa degişmelerden we şeýle it sowugynda işlemeli bolýandygy hakyndaky igenmelerden doldy.
Adatça Ben beýle gürrüňlere goşulmaýardy.
Birnäçe wagtdan soň iş beriji geldi. Bu gülkünç hem bolup görner, emma haçanda ol işçileriň atlaryny okamaga girişeninde, men hatda howsalalyga düşüp başladym. Goşun gullugyndaky esgeriň owadan sözleýşi kimin iş beriji näme etmelidigini we bu işe kimi alýandygyny sesini kesip-kesip gygyrýardy. «Üç kişi elektrik gurnawyna» ýa-da: «Günorta bölümde turbalary ornaşdyrmaklyk — sekiz kişi». Şondan soň ol atlary okap gutaryp: «Bak, Tom, Bagtly we Jek — meniň yzyma düşüň» diýdi.
Seni saýlanlarynda nähilidir bir abraý bardyr. Hatda eger seni bary-ýogy çukur gazmaklyk üçin hakyna tutsalar-da, seni bellediler, hemmeleriň arasyndan aýratyn etdiler. Saýlantgy bolmaklygyň näçe hormatly boldugyça, gäminiň arkasynda galmaklyk şonça-da utançlydy. Ýene we ýene.
Nebitçileriň synp sistemasynda günlükçi işçiden diňe işsiz aşakda durýardy. Eger-de sen kebşirleýji bolmasaň, onda gazuw gurallarynda işläp bilersiň. Eger gazuw gurallarynda işlemeseň, onda skwažinalary üpjün edip bilersiň. Ahyrsoňy, eger-de sen hatda muňa-da ukyply bolmasaň, onda seni kömekçi işgär edip alarlar. Emma eger sen kömekçi işgär hökmünde hem ýaramasaň…
Düzgün bolşy ýaly, Ben bilen meni hatda kömekçi işgär edip hem almaýardylar. Ýygnananlaryň arasynda saýlananlaryň hataryna düşmeklik bagtyna eýe bolmadyklar oduň başynda ýene biraz oturyp, galyberse-de, şu gün işe çykmaga kän bir isleginiň bolmandygy ýaly sözleri hüňürgenişip, Ben bilen meni ýeke galdyryp, ýuwaş-ýuwaşdan dargaşýardylar. Biziň bolsa gidere ýerimiz ýokdy. Ýogsa-da, ýene-de nähilidir bir iş tapylar diýen umyt hemişe galýardy. Şeýlelikde, biz garaşmagymyzy dowam etdirýärdik.
Hut şonda Ben geplemäge başlardy. Hakykaty myş-myşlar bilen baglaşdyryp, ol «jadyly şahalar» we öküzler arkaly netibiň bar ýerlerine gözleg edilişi hakynda gürrüňleri aýdyp bererdi. Ýuwaş-ýuwaşdan daň säheri dogýardy, biz bolsa entegem köne tigirlerdir reňkler saklanan bedrelerde oturyp, Beniň ýadynyň tozanly ýollary boýunça syýahat ederdik.
Biz gaty geň dostlardyk. Köp zatda biz bir-birimize bütinleý gapma-garşydyk. Şonda meniň ýaňyja on bäşim dolupdy, Ben üçin bolsa şol gyş ýetmişinjidi. Men — entek hiç tejribesi bolmadyk, iň oňat zatlaryň entek öňdedigine ynanyjydym, Ben bolsa — öz ömründe kän zady başyndan geçiren, guran, bir wagtky ýeňişleriň ýatlamalary bilen ýaşaýan adamdy.
Emma näme bolsa-da, biz dostlaşdyk. Çünki biziň ikimiz hem adaty işsizlerdik ahyryn. Bizi şowsuzlyklar ýakynlaşdyrýardy. Bize «gaty ir we gaty giç» diýip at daksa bolardy.
Meniň näme hakda aýdýandygyma düşünýärsiňizmi? Belki-de, siziň özüňiz hem şeýle adamlardansyňyz?
Şerri şeýle. Nikalarynyň on iki ýylyndan we üç çagalaryndan soň onuň äri ýaş aýaly tapypdy. Şerri ýeke galypdy.
Jenap Robinson hem hut şuny başyndan geçirmeli boldy. Otuz ýyllap ol bir gurama üçin işledi we uly üstünlige eýe bolupdy. Haçanda başlyk işden gideninde, Robinson özüniň tutýan ornunyň wagtlaýyndygyny bilýärdi. Emma başlyklaryň maslahatynda bu hakda öz pikirleri ýokdy. Olara ýaş hünärmen gerekdi, Robinson bolsa beýle talaba indi laýyk gelmeýärdi. Şonuň üçin hem kärhananyň başlygy başga adam boldy.
Manuýel hem şu hakda size gürrüň berip biler. Eger-de ol ukyply bolsa-dy, onda hökman gürrüň bererdi. Rio-Grand jülgesinde ösüp ulalýan dokuz çaganyň biri bolmak ýeňil däl. Emma Manuýel entegem zähmet çekmeli. Ol — ker we lal. Hatda eger ýakynda şeýle kynçylykly çagalar üçin mekdep bolaýanynda-da, okuwa tölemeklik üçin onuň puly ýokdy.
Işi şowuna düşmeýän umytsyz adam.
Kiçijik adam.
Durmuşa uýgunlaşmadyk.
Geljegi bolmadyk adam.
Muny nähili sözler bilen atlandyrsaň-da, manysy — hemişe birdir. Eger-de özüňiň tentek we hiç kime gerekli däldigiň hakynda eşideberseň, ýuwaş-ýuwaşdan muňa ynanyp başlaýarsyň. Öňüňiň «gaty ir we gaty giç» ýagdaýdygyňa ynanyp başlaýarsyň.
Eger bu siz hakda bolsa, onda meniň kitabyň siziň eliňize wagtynda düşendir. Görýäňizmi, hemmeler tarapyndan taşlanyp, ýatdan çykarylanlar hakynda Hudaý aýratyn alada edýändir. Hiç haçan hem üns bermediňizmi?
Heýwereliniň çüýreýän derilerine ellerini degirýän Onuň ellerine serediň.
Onuň eliniň aýasyna ýüzüni basyp durun jelep aýala serediň.
Haçanda gan akmasy bilen ejir çekýän aýalyň Özüne el degreninde, Onuň Özüni alyp barşyny ýadyňyza salyň.
Onuň kiçijik Zakkaýyň egnine Öz elini nädip goýandygyna üns beriň.
Ýene we ýene Hudaý şol bir zady biziň üçin gaýtalaýar we biziň düşünmegimize umyt edýär: Ol terk edilenlere aýratyn üns we alada bilen gatnaşyk edýär. Jemgyýetiň gämiden taşlanlaryny Hudaý ýygnap, olary Öz gämisine mündürýär. Şonuň üçin hem Isa hojaýynyň öz üzümçiligine hyzmatkärleri işe alandygy hakyndaky tymsaly gürrüň beren bolsa gerek. Bu Onuň durmuşynyň soňky hepdäsinde gürrüň beren birinji tymsalydy. Bu — Onuň Iýerusalime girmeziniň öň ýanynda aýdan soňky tymsalydy. Onuň şähere gireni dessine, Ol hakda bilerler. Bellenilen wagt kemelmegine başlar, bitertiplik başlar.
Emma bu entek Iýerusalim däl we Ol Özüniň garşydaşlaryna söz aýtmaýar. Ol entegem Ýerihonyň töwereklerinde, öz dostlarynyň arasynda. Hut olara Ol Hudaýyň merhemeti hakyndaky tymsaly gürrüň berýär.
Ýer eýesiniň birine hyzmatkärler gerek bolupdyr. Daňdan sagat altyda ol işçileriň toparyny hakyna tutýar, tölegi hakda şertleşýär we olary işe iberýär. Sagat dokuzda ol ýene-de iş bilen üpjün edýän gurama gelýär we ýene adamlary ýygnaýar. Günortan we sagat üçde waka gaýtalanýar. Sagat bäşde… belki-de, siziň özüňiz hem oýlansyňyz: ol ýene gelýär.
Taryhyň açary pursady şunda, ýagny on iki sagatlap işlän işgärler galanlaryň hem özleri ýaly hak alandyklary üçin gazaba münýärler. Bu ýerde gaty çuňňur many gizlenen, emma biz muny nähilidir başga bir kitap üçin galdyrarys.
Häzir bolsa men şu taryhda köplenç ýatdan çykarylýan bir ýagdaýa siziň üns bermegiňizi isleýärin: işgärleriň saýlanmagyna. Munuň nähili bolup geçýändigine üns berdiňizmi? Bu sagat dokuzda, on ikide, günortandan soň sagat üçde bolup geçýär. Emma iň tolgundyryjy waka — bu taryhyň sagat bäşde hem gaýtalanmagydyr.
Günortandan soň sagat bäş. Sagat bäşe çenli nähili işgär hakyna tutulman galar? Iň oňatlar bireýýäm işe kabul edildiler. Hiç bir başarjaňlygy bolmadyklara günortana ýakyn iş berdiler. Sagat üçde iň soňky topar äkidilipdi. Sagat bäşe çenli iş tapylmadyk bu adamlar nähili işgärlerkäler?
Bütin gün olar talap edilmän garaşdylar. Olara öz işleriniň ussatlary diýip bolmaz. Olar hiç ýerde okamadylar. Olar sowatsyz. Ol durmuş taýdan merdiwanynyň iň aşakky başgançagyndan bir elleri bilen berk ýapyşyp, eýläk-beýläk yrganyp durlar. Olar özleriniň gazanmadyk hojaýynyň mümkinçiligine bütinleý baglydyrlar.
Galyberse-de, biz hem edil şeýledik. Eger-de biz özümizi ulumsy tutmasak, onda resul Pawlusyň maslahatyna gulak goýup, Hudaýyň özümizi çagyranynda nähili bolandygymyzy ýadymyza salyp bilýändiris[2]. Siz muny ýadyňyza düşürip bilýäňizmi?
Biziň käbirimiz erjel we başarjaňdyk, emma edil nusga üçin duran gap kimin içi boşduk. Beýlekiler bolsa hatda özleriniň lapykeçliklerini gizlemäge-de synanyşmadylar. Biz ony içipdik. Biz ondan doýup-ganypdyk. Biz ony ulanypdyk. Biz töwerekdäki zatlaryň baryny onuň bilen doldurypdyk. Biz hatda öz lapykeçligimizi satypdyk. Ýaşaýyş täze başdangeçirmeleriň yzyndan kowalamaklykdy. Biz hazynany awlaýardyk, bu hazyna bolsa boş sandyk bolup çykdy we ol çuň we garaňky gowagyň çetinde bize garaşyp durdy.
Haçanda muňa göz ýetireniňizde, özüňizi nähili duýandygyňyz ýadyňyzdamy? Maňlaýyňyzda peýda bolan deri we ýüregiňizde peýda bolan jaýrygy ýadyňyza salýarsyňyzmy? Öz ýekeligiňizi gizlemäge synanyşandygyňyz ýadyňyzdamy we siziň ony tä özüňizden hem uly bolanyna çenli gizländigiňiz ýadyňyzdamy? Şonda siziň maksadyňyz diňe diri galmaklykdy.
Birsalymlap bu surat üstünde oýlanyň, onsoň jogap beriň: näme üçin Ol sizi saýlady? Näme üçin Ol meni saýlady? Özüňiz babatda akýürek boluň. Näme üçin? Bizde Onda bolmadyk näme zadymyz barka?
Biziň düşünjämizmi? Erkiň güýjüne men hormat bilen gatnaşyk edýärin. Eger biz özümizi muňa çagyrylandyrys diýip hasap edýän bolsak, onda käbirleriniň boýnuýogynlygy suw ýüzünde ýöremeklige dogrudanam ýetýändir. Emma Hudaýyň Patyşalygy biziň maksada ymtylyşymyz bolmanynda, gurnalyp bilmezdi diýip biz pikir edýän däldiris, şeýle dälmi?
Pul hakynda näme? Haçanda biz Hudaýyň Patyşalygyna gelenimizde, belki-de, bizde ätiýaçlyk üçin saklap goýan pulumyz bolandyr. Belki-de, hut şunuň üçin Ol bizi saýlandyr? Gögi we ýeri Ýaradyjy kyn ýagdaýda galandyr we Oňa biziň saklap goýan pullarymyz gerek bolandyr. Ähli diri zatlara dem Beriji, her bir adamyň üstünden ygtyýarlyga eýe bolan, dünýäniň taryhyny Ýarydyjy garyp düşene meňzeýär — hut şu ýerde-de bankdaky pullarymyz bilen biz peýda bolduk we Ol karar kabul etdi…
Ýeterli?
Biz hut şol sagat bäşde saýlanan işçileriň sebäbi boýunça saýlanypdyk. Sagat bäşdäki işçiler — bular siz we men.
Satyn almaga pulumyz ýetmeýän çilimi çekip we içýän piwemizi satyn alyp bilmän, germewiň ýanynda duranlar biziň özümizdiris. Hukuksyz işleýänler işsiz we geljeksizdirler. Seniň eliňe suraty çekilene Betti diýýärler. Meniň elime suraty çekileniň bolsa ady ýok, emma haçanda men elimi epenimde, ol butlaryny çaýkaýar. Indi biz bireýýäm her bir umydymyzy taşlap, işçileri günortanlyk dem alşyna çagyrýan jaňdan soň öýe gitmegimiz gerekdir, emma biziň üçin öý — bu ýeke-täk otagly kiçijik üsti ýapyk arabadyr we ol ýerde bizi aýalymyz: «Nähili onsoň — iş tapdyňmy?» diýen üýtgemeýän sorag bilen garşy alýandyr.
Şeýdip, biz garaşýarys. «Gaty ir we gaty giç».
Isa näme? Isa — bu gara maşyndaky şol adamdyr we oňa şol dagyň eňňidindäki meýdan degişlidir. Ol ýoldan gidip barýarka, bizi tozanyň buludy bilen gurşap alyp, bize üns berdi. Onsoň ol maşynyny saklap, yza sürdi-de, biziň duran ýerimize dolandy.
Sen şu gün jübüňdäki pullaryňy elleşdirip, aýalyň bilen satyk-söwda üçin dükana gideniňde, Ol hakda aýalyňa gürrüň berersiň. «Öňler biz bu oglan bilen hiç wagt duşuşmandyk. Ol ýöne saklandy, aýnany aşak düşürdi we bizden: „Siz işlemek isleýärsiňizmi?“ diýip sorady. Wagt bireýýäm agşama aralaşypdy, iş güni gutaryp barýardy, emma ol ertire çenli garaşyp bilmeýän işiň bardygyny aýtdy. Ant içýärin, Marta, men diňe bir sagat işledim, emma edil bütin gün işlän ýaly hak aldym!»
«…Ýok, men onuň adynyň kimdigini bilmeýärin».
«…Elbetde, men bilerin. Ynanyp bolar ýaly däl, bu adamyň edenleri çyn bolary ýaly, bularyň bary gaty gowy».
Näme üçin Ol sizi saýlady? Ol şeýle isledi. Ähli zatlardan başga-da, siz onsuzam Oňa degişlisiňiz. Ol sizi ýaratdy. Ol sizi öýe getirdi. Siz — Onuň hususy zadysyňyz. Ine-de, Ol bir gezek siziň egniňize elini goýdy we bu hakda ýatlatdy. Näçe wagt garaşmaly bolandygyňyzyň ýa-da näçe wagtyňyzy biderek ýitirendigiňiziň parhy ýok — siz Oňa degişlisiňiz we Onda siziň üçin ýer bardyr.
— Eý, oglanlar, siz entegem işlemek isleýärsiňizmi?
Ben çelekden ylgap düşdi-de, ikimiz üçin hem jogap berdi:
— Hawa, jenap.
— Goşlaryňyzy eliňize alyň-da, maşyna münüň.
Bizi howlukdyrmagyň geregi ýokdy. Men bireýýäm özümiň günortanlyk naharymy iýipdim, emma şonda-da ony getiren gutymy ýanym bilen aldym. Biz maşyna böküp mündük we arkamyzy berip oturdyk. Goja Ben çilimini çykaryp, elleriniň aýasynyň arasynda kükürdi şemaldan gizläp, çilimi tutaşdyrdy. Haçanda maşyn otlanyp, ýerinden gozgalanynda, ol gepe başlady. Şol günlerden bireýýäm ýigrimi ýylyň geçendigine seretmezden, men öňküsi ýaly onuň gür gaşlarynyň astyndan gözleriniň şöhlelenýändiklerini aýdyň görýärin.
— Haçanda seni saýlanlarynda gaty ýakymly, dogry dälmi, ýigit?
Hawa, Ben, dogry. Elbetde, dogry.
Ruhany Aleksanr Borisow özüniň diri dolanyp geljegine umyt etmeýärdi. Moskwanyň üstüne abanan garaňky gije rahatlyk we howpsuzlyk duýgusyny döretmeýärdi. Ýogsa-da, ol özüniň altyn bilen bezelen gara geýiminden polisiýa gorkar diýip umyt edýärdi, emma muňa bolan ynamlylyk onda hiç-de ýokdy.
Moskwa gabawdady. Aýy gyş ukusyndan oýanypdy, ol gaty açdy. Öňküleri ýaly ýene-de adamlary azatlykdan mahrum etmäge başlajakdylar.
Ýöne ruhany Aleksandr gutulgysyz bolup görünýän zada garşy çykmaklyga gaýrat etdi. 1991-nji ýylyň Alp Arslan aýynyň ýigrimisinde ol Sowet Soýuzynyň Mukaddes Kitap jemgyýetiniň birnäçe agzalary bilen ellerindäki Täze Ähtleriň toplumy bilen tanklaryň arasynda ýöredi. Eger tankçylar onuň bilen ýüzbe-ýüz gürleşmekden boýun gaçyrsalar, onda ruhany tankyň üstüne çykyp, seredilýän deşikden kitaplary esgerlere uzadardy.
«Jübüsinde Täze Äht ýatan esgeriň öz doganlaryny atmajakdygyna men ynanýardym» diýip, soňundan ruhany gürrüň bererdi.
Ýaman däl. Eliňde ölüm getiriji ýarag tutup urşanyňdan, öz ýüregiňde Hudaýyň Sözüni saklap uruşmaklyk gaty oňatdyr.
Ýöne Moskwada bolup geçen waka bu hakykaty tassyklaýan ýagdaýdy däldir. Kimdir biriniň öz ýüreginde Hudaýyň dogrulygyny saklap söweşýändigini görmeklik üçin Russiýa gitmeklik asla hökman däldir. Habarlary okap, telewideniýe boýunça täzeliklere seretmek hem hökman däldir. Munuň deregine Mukaddes Kitaby açyň we belki-de şu wagta çenli hiç-de okamadyk bölegiňize üns beriň.
Oňa üns bermeklik dogrudanam ýeňildir. Bary-ýogy üç aýat. Bu sözlerde aýratyn bir dramatizm ýokdur. Olar adaty harplar bilen ýazylan. Olaryň başynda göze düşüp duran sözbaşy hem ýokdur. Umuman aýdanymyzda, bu sözler şahyrana bolmadyk halda beýan edilendir welin, hatda okyjy olara aýratyn many-da bermän, olar diňe iki gürrüňi birleşdirmeklik üçin ýazylandyr diýip hasaplaýarlar. Emma bu sözlere biperwaý bolmaklyk altynyň gözleginde zähmet çekip, soňundanam ol işiňi birden taşlamaklyga barabardyr.
Bary-ýogy bir waka. Waka edil Lazaryň direldirilişi ýaly kän bir aýratyn hem däl. Bäş müň adamyň doýdurylanyndan hem kem göze görünýän waka. Ol edil ýyldyzyň müneçjemleri elten Beýtullahamdaky waka kimin täsin hem däl. Bu hatda tupany köşeşdirmek hem däl. Bu ýöne Mukaddes Kitapdaky «ýuwaş» ýagdaýlaryň biridir. Emma aldanmaň, çünki şol pursatda perişdeleriň ýekejesi-de sesini gataltmaga ýa-da aýdym atmaklyga gaýrat etmedi.
Bir ýol, nählidir on dört mil. Howply jülge boýunça ýarym günlük ýol. Emma biziň ünsümiz ýola çekilen bolmaly däldir. Bu bary-ýogy şol döwrüň tozanly ýollarynyň biridir. Ýok, ýola däl-de, onuň eltýän ýerine we ol boýunça Ýöreýäne.
Ol — şägirtleriniň öňünden ýöreýär. Isanyň öňde gidýändigini biz başga hiç ýerde-de görmeýäris. Ol Özüniň Dagdaky wagzyny aýdyp, aşak düşeninde-de, Kapernaumy taşlap gideninde-de, Naine gireninde-de, Onuň hiç haçan öz şägirtleriniň öňlerinden ýörändigini görmeýäris. Adatça Ol öňde gitmekligiň deregine, adamlaryň arasynda bolmaklygy saýlardy.
Adatça, emma şu wagt däl. Hoş Habarçy Markus bize Isanyň şonda öň şägirtleriniň öňlerinden ýörändigini aýdýar[3]. Ýeke Özi. Söweşe gidýän ýaş esger.
Eger adamyň ýüreginde näme bardygyny bilmek isleseňiz, onuň durmuşynyň soňky günlerine üns beriň.
Haçanda men bu baby ýazanymda, ýaş Metýu Haffmanyň taryhyna duş geldim. Ol alty ýaşyndady, ol Salwadorda, Braziliýada hyzmat edýän wagyzçylaryň ogludy. Bir gün daňdan onuň gyzgyny galyp başlady we onuň näçe ýokary galdygyça, şonça-da gözüniň görmekligi peselip başlady. Ata-enesi ony dessine keselhana äkitdiler.
Haçanda olar maşynda gidenlerinde, ol ejesiniň dyzynda ýatan ýerinde ata-enesiniň hiç haçan ýatlaryndan çykarmajak zadyny etdi. Ol elini göni uzatdy. Ejesi onuň elinden tutýar, emma ol elini çekip alyp, ýene-de gönüsindäki bir zada tarap uzatdy. Ejesi ýene-de oglunyň elinden tutjak boldy, emma ol şonda-da elini uzatmagyny dowam etdirdi. Haýran galan ejesi ondan: «Metýu, sen nirä eliňi uzadýarsyň?» diýip sorady.
«Men Isanyň elinden tutmak isleýärin» diýip, ol jogap berdi. Şu sözlerden soň ol gözlerini ýumup, huşundan gitdi we gaýdyp özüne gelmedi. Iki günden soň ol meningit zerarly aradan çykýar.
Ol özüniň gysga durmuşynda az zatlary bilip ýetişdi, emma iň esasy zada — özüniň ölüm ýassygynda Kimi gözlemelidigine öwrenipdi.
Adamyň öz ölümini nädip garşy alýandygyna seredip, ol hakda kän zat aýdyp bolar. Siz Jim Bonhem hakynda bilýärsiňizmi?
Alamonyň ähli gahrymanlarynyň iň tanymaly Jeýms Bonhemdir. Ol Günorta Karolinadan bolan ýaş aklawjydyr. Ol Tehasda bary-ýogy üç aýa golaý bolýar, emma ol azatlygy bütin ýüregi bilen söýýändigi üçin başgaça hereket edip bilmedi we azatlyk we garaşsyzlyk üçin söweşýän beýleki tehaslylar bilen bile gitdi. Ol Alamoda gulluk etmeklige meýletin ylalaşdy. Alamo Guadalupa derýasynyň ýanynda ýerleşipdi. Haçanda meksikan guşuny özi bilen duşmanyň öňüni tutanynda we kiçijik gala söweşe taýynlananynda, Bonhem duşman sebitleriniň arasyndan yglap geçip, gündogara, Goliada tarap çapyp gitdi.
Özüniň «Tehas» atly kitabynda Jeýms Miçener Bonhemiň kömek hakda haýyş edeninde, onuň näme diýendigini göz öňüne getirmäge synanyşýar: «Tehaslylaryň bary bir ýüz elli adam. Santa Annanyň bolsa bireýýäm iki müňe golaý adamy bar we oňa goldaw hem barýar… Tehasyň eline ýarag alyp bilýän ähli erkekleri mümkin boldugyndan çaltlyk bilen Alamo düşelgesine ýola düşmelidirler. Biz goragy hökman güýçlendirmelidiris. Bize kömek ediň! Haýal etmän, söweşe girişmeli!» (Santa Anna — Antonio Lopes de Santa Anna, meksikan generaly. Ol 1834-nji ýylda ýurtda öz diktarurasyny gurnady we meksikan welaýatyndaky Tehasdaky amerikanlylara garşy harby hereketleri başlady. —
Emma onuň haýyşy jogapsyz galdy. Polkownik Fennin bu hakda özüniň oýlanjakdygyny Bonheme aýdýar. Ýaş ýigit munuň näme aňladýandygyna düşünýär, emma närazylygyny gizläp, atyna atlanyp, Wiktoriýa tarap rowana bolýar.
Miçener Bonhem bilen kiçijik oglanyň arasynda bolup geçen gürrüňi şeýle göz öňüne getirýär:
— Indi sen nirä gidersiň? — diýip, oglan sorady.
— Alamo, — diýip, Bonhem kän oýlanman aýtdy.
— Sen ol ýere ýeke özüň gitjekmi?
— Men ol ýerden ýoldaşsyz geldim ahyryn.
Haçanda Bonhem atyny çapyp gideninde, oglanjyk öz kakasyndan şeýle sorady:
— Eger bary şeýle erbet bolsa, onda näme üçin ol ýene-de şol ýere gidýär?
— Özi üçin başga hili hereket etmekligiň mümkin däldigini hakynda men oýlanýaryn, — diýip, kakasy jogap berdi»[4].
Bu sözleriň aýdylyp-aýdylmandygy anyk däl, emma Bonhemiň söweşe gatnaşmaklyk üçin dogrudanam Alamo dolanyp barandygyny biz anyk bilýäris. Bu söweşiň özi üçin soňky söweş boljakdygyny ol bilýärdi.
Isa hem edil şeýle hereket etdi. Özüniň soňky syýahatynyň maksady hakynda bilip, Ol şägirtlerini saklady we özleri bilen geçiren wagtynyň ählisinde üçinji gezek Ol Özüniň duşmany bilen jemleýji duşuşygy hakynda olara gürrüň beripdi: «Ine, Iýerusalime barýarys. Ynsan Ogly baş ruhanylara, kanunçylara tabşyrylar, olar hem Ony ölüme höküm ederler. Oňa gülsünler, gamçylasynlar, haça çüýlesinler diýip, Ony başga milletlere tabşyrarlar, ýöne Ol üçünji güni direler»[5].
Üns beriň: näme boljakdygy Oňa jikme-jik mälim. Muny kimiň etjekdigi hakynda Ol aýdýar: «Ruhanylar we kanunçylar». Ol olaryň näme etjekdikleri hakynda aýdýar: «Oňa gülsünler, gamçylasynlar, haça çüýlesinler diýip, Ony başga milletlere tabşyrarlar». Ahyrsoňy, Ol Özüniň haçan direljekdigi hakynda aýdýar: «üçünji gün».
Isa gabawa düşendir diýip, toslamaklygyň geregi ýokdur. Onuň nädogry hasaplandygy hakynda tassyklaýan nazarýetler hakynda ýadyňyzdan çykaryň. Haçyň ölüp barýan hereketi direltmeklige bolan iň soňky we umytsyz synanyşykdygy hakyndaky boş sözleri aýtmagyňyzy bes ediň.
Çünki eger-de Isanyň sözlerinde many bar hem bolsa, onda ol Onuň bilgeşleýin ölüme gideninde jemlenendir! Bu Onuň üçin garaşylmadyk zat bolmady, Ol şübhelenmedi.
Adamyň öz ölümini garşy alşyna seredip, ol hakda kän zatlary aýdyp bolýandyr. Isanyň nädip Öz ölümine gidenligi bize şübhe üçin sebäp galdyrýan däldir: hut şunuň üçin hem Ol dünýä gelipdi. Kanunsyzlaryň üsti bilen ýehudylaryň Ony haça çüýländikleri hakynda resul Petrus aýdýar, emma hakykatda bolsa, beýan edilen wakalaryň bolup geçmezinden has öň Hudaýyň Özi bularyň amala aşmagyny öňünden kesgitläpdi[6].
Ýok, Iýerusalime eltýän ýola Isa ne Ýerihoda, ne Jelilede we ne-de Nasyrada düşdi. Hatda Beýtullahamda hem bu ýola düşmedi.
Haça çüýlenmäge eltýän ýol gaty ir başlandy. Erem bagynda dişlenen miwe ýere düşüp ýetişmänkä, Mesih Golgota eltýän ýola bireýýäm rowana bolupdy.
Edil ruhany Aleksandr Borisowyň elindäki Hudaýyň Sözi bilen söweşe gidişi ýaly, Mesih hem öz ýüreginde Hudaýyň wadalaryny saklap, Iýerusalime ýola düşdi. Hudaý — adam bolan Isa Mesih şeýle sözleri aýtdy welin, hatda olardan dowzahyň çuňluklary titredi: «…üçünji güni direler».
Siziň ýoluňyzyň ahyrynda Iýerusalim görünýärmi? Belki-de, tizara size agyrylary ýetirýän wakalar ýa-da duşuşyklar garaşýandyr? Durmuş ýollarynyň haýsy öwrüminde siziň ýüregiňiz döwüler?
Öz Rebbiňizden öwreniň. Ilki bilen Hudaýyň wadalary bilen berkemän, duşman bilen söweşe girişmäň. Birnäçe mysallary getirmäge rugsat beriň.
Belki-de, siz aljyraňňylykdasyňyz we näme bolup geçýändigine düşünmeýärsiňiz. «Çünki siziň üçin niýetlän niýetlerimi Özüm bilýärin, Reb diýýär, olar size gelejek we umyt bermek üçin ýamanlyk däl, parahatlyk niýetleridir»[7].
Ýa-da size geçmişiňiziň ýalňyşlyklary rahatlyk bermeýärmi? «…Mesih Isada bolanlara, ten bilen däl-de, Ruh bilen gezýänlere häzir hiç hili iş kesme ýokdur»[8].
Belki-de, siz: «Hudaý nirede?» diýip oýlanýansyňyz. «…siziň bilen gitjek hut Hudaýyňyz Rebbiň Özüdir. Ol sizi hiç wagt ýeke taşlamaz, terk etmez»[9].
Özüňiz ýaly adamy Hudaý söýüp bilmez diýip siz oýlaýarsyňyzmy? «Sebäbi, men ne ölümiň, ne-de ýaşaýşyň, ne perişdeleriň, ne hökümdarlaryň, ne-de gudratlaryň, ne şu wagtyň, ne-de geljegiň, ne belentligiň, ne-de çuňlugyň ne-de başga mahlugyň Rebbimiz Mesih Isada bolan Hudaýyň söýgüsinden bizi aýyrmagy başarmajakdygyna ynanýaryn»[10].
Haçanda siz özüňiziň Iýerusalime gidýän ýoldan ýöreýändigiňizi aýan edeniňizde, Hudaýyň wadalary bilen berkäň we goý, olar siziň agzyňyzdan düşmesin. Haçanda darykdyryjy garaňkylyk siziň şäheriňiziň üstünde üýşeninde, ruhany Aleksandrda bolan ynam hakynda oýlanyň.
Moskwadaky Mukaddes Kitap jemgyýetiniň işgärleri şol günler özleriniň bir Mukaddes Kitaby sowgat eden esgeri hakynda uzak wagtlap ýatlarlar. Bu waka 1991-nji ýylyň Alp Arslan aýynyň ýigrimisinde bolup geçipdi. Şol wagta çenli harby gullukdakylara berilýän Täze Ähtiň jübüde göterilýän neşirleriniň bary gutarypdy we bu esgere çagalar üçin niýetlenen Mukaddes Kitap ýetipdi — bu kitap uludy we owadan suratlydy. Eger bu kitaby saklamak islese, onda ony ýolbaşçylardan gizlemeli boljakdygyny esger-ýigit bilýärdi. Onuň esger eşiginde diňe bir jübi bardy we ol hut şu çagalar üçin Mukaddes Kitabyň sygary ýaly uludy. Birsalym oýlanmasyndan soň esger jübüsine bu kitaby salmaklyk üçin ondan oklar salnan gutyny çykardy. Köçedäki böwetlere garşy ol oklaryň deregine jübüsi Mukaddes Kitaply çykdy.
Ýüregiňde emaý bilen saklanýan Hudaýyň sözi bilen Iýerusalime tarap ädimlemek — bu gaty akyllydyr. Aleksandr Borisow hem şeýle hasaplapdy. Metýu Haffman hem şeýle ýaşapdy. Eger siz hem şeýle hereket etseňiz, onda akyllylygy aýan edersiňiz.
Karar kabul edilipdi. Goşunlar tabşyryga garaşýardylar we harby gämiler bireýýäm ýakynlaşypdylar. Üç milliona golaý esgerler Fransiýanyň kenary boýunça uzalyp giden gitlerçi «Atlantik goragyna» zarba urmaga taýýarlyk görýärdiler. Düşlemeli gün ýetip gelipdi. Bu harby işi ýerine amala aşyrmaklygyň ähli jogapkärçiligi dört ýyldyzly general Duaýt D. Eýzenhaueriň egnine düşüpdi.
Zarba urmaklygyň öň ýanyndaky gijäni general «Gygyrýan bürgütler» atly Harby-Howa Gullugynyň 101-nji bölüminiň ygtyýarlygynda geçiripdi. Haçanda sürüjiler we mehanikler uçarlary urşa girişmeklige taýynlanlarynda, Aýk (Eýzenhauere şeýle diýýärdiler) olaryň ýanlaryna baryp, olara goldaw berip, ruhlandyrmaga synanyşýardy. Uçar sürüjileriň köpleri ýaşlary boýunça onuň ogullaryna barabardylar we ol edil dogrudanam olara öz ogullary kimin gatnaşyk ederdi. Şol ýerde bolan korrespondent şeýle ýazýar, ýagny haçanda bat alyp, gijäniň asmanynda ýitirim bolýan C-47-ni Eýzenhauer bakyşlary bilen ugradanynda, onuň elleri jübüsinde bolýardy, gözleri bolsa gözýaşlardan dolýardy.
Ştaba dolanyp gelip, ol stol başynda oturardy. Onsoň ol galam bilen kagyz alyp, hat ýazdy. Eger ol ýeňiş gazanyp bilmesedi, onda bu hat Ak Tama iberilmelidi.
Hat edermen bolşy ýaly, hut şeýle-de gysgady. «Biziň düşlemegimiz şowuna düşmedi… esgerler, Harby-howa we Harby-deňiş güýçleri mümkin bolan edermenligi we wepalylygy görkezdiler. Eger-de ýeňilmeklik säwligiň ýa-da ýalňyşlygyň sebäbi bolsa, onda olar üçin günä diňe ýeke meniň üstüme atylmalydyr»[11].
Şol gün amala aşan beýik ýeňşiň söweş meýdanynda, harby gämide ýa-da uçaryň içinde däl-de, hut stoluň başynda amala aşan bolmagy ahmal. Ýokary ystyýara eýe bolan adam özüniň ygtyýaryndakylar üçin jogapkärçiligi öz üstüne aldy. Bu ýeňiş şunda jemlenendi, ýagny kimdir biriniň günäkärdigi hakyndaky soragyň ýüze çykyp ýetişmäninde, serkerde bireýýäm özüni günäkär saýdy.
Bu general adaty bolmadyk ýolbaşçy. Onuň özüni alyp barşy suddaky dawalara, işden boşadylmaga we aýrylyşmaklyga bireýýäm öwrenişen biziň jemgyýetimiz üçin adaty däl. Biziň köplerimiz öz adyna aýdylan öwgüleri keýp edip diňleýäris. Belki-de, kimdir biri öz ýalňyşlyklarynyň käbirlerini boýun almaga-da taýyndyr. Emma diňe käbirleri beýlekileriň ýalňyşlyklarynyň jogapkärligini öz üstlerine almaga ylalaşýandyrlar, entek amala aşyrylmadyk ýalňyşlyklar üçin bolsa gürrüň etmekligiň geregi hem ýokdur.
Eýzenhauer hut şeýle-de etdi. Şonuň üçin hem ol gahryman boldy.
Isa Mesih hem şeýle etdi. Şonuň üçin hem Ol biziň Halasgärimiz boldy.
Söweş başlamanka, Ol bizi bagyşlady. Ýalňyşlygyň amala aşyrylyp ýetişmänkä, Ol bagyşlanmaklyk mümkinçiligini öňünden kesgitledi. Rehimdarlyk garalaýjy hökümiň öňünden geldi.
Hemmelerden beýik bolan aşakdakylar üçin jogapkärçiligiň ýüküni öz üstüne aldy. Isanyň Özüniň näme üçin gelendigini nähili beýan edendigini okaň: «Ynsan Ogly-da Özüne hyzmat edilmegi üçin däl, eýsem, hyzmat etmek üçin, köpleriň ugrunda janyny töleg hökmünde bermek üçin geldi»[12].
«Ynsan Ogly» sözleri Isanyň döwründäki ýehudylar üçin edil biziň döwrümizde «general» sözi ýaly deň manyny aňladýardy.
Isanyň Özi hakda gürrüň etmekligi bilen näçe dürli atlary we keşpleri ulanyp bilendigi hakynda oýlanyň: şalaryň Şasy, ozaldan bar Bolan, Başlangyç we Ahyry, bar zadyň Rebbi, Ýehowa, Hudaýyň Mukaddesi. Ol mynasyplylygy boýunça bu ýa-da bulardan kem bolmadyk beýleki onlarça has beýik atlar bilen tutulyp bilerdi.
Emma Isa olar hakda ýatlamady.
Tersine, Ol Özüni Ynsan Ogly diýip atlandyrdy. Täze Ähtde bu sözler segsen iki gezek peýda bolýar. Olaryň segsen biri Hoş Habarlarda duş gelýär we segsen gezek olar Isanyň Öz agzy bilen aýdylýar.
Onuň nämäni göz öňünde tutandygyna düşünmeklik üçin, biz bu adyň manysyny derňemelidiris. Eger bu at bilen Özüni segsen gezekden hem artyk atlandyrary ýaly Isa bu ady ýeterli derejede wajyp hasaplan bolsa, onda, elbetde, ol hakda biziň has çuňňur oýlanmagymyz gerekdir.
Bu adyň, has dogrusy, bu atlandyrylmanyň gelip çykyşy şübhe döretmeýär. Birinji gezek biz oňa pygamber Danyýeliň kitabynyň ýedinji babynda duş gelýäris, muny dürli ýörite hereketlerden baý bolan filmiň sahnasy hökmünki kabul edip bolýandyr. Tomaşaçy ekranda geljegiň sahnasyny we ýerdäki patyşalyklaryň ykballaryny çözýän, bir-birleri çalyşýan hökümdarlary görýärler. Imperiýalar gazaply, aç we rehimsiz haýwanlar görnüşinde görkezilen. Bürgüt ganatly arslan Babyly[13] aňladýar, üç ganatly aýy — Midiýa we Persiýany[14]. Aleksandr Makedonskiý dört ganatly we dört kelleli bars[15] hökmünde görkezilen, demir dişli soňky haýwan bolsa Rim imperiýasyny[16] aňladýar.
Imperiýalar beýiklere galyp we dargap, bir-birleriniň ornuny eýeleýärler. Öňki beýikliklerini ýitirip, güýçli häkimiýetler bir-biriniň yzlaryndan dargaýarlar. Ahyrsoňy Danyýel «owaldan Bar Bolan» gudraty güýçli Hudaýy we Onuň barlygyna girip, ygtyýarlyga, şöhrata we gudrata eýe bolýan Ynsan Ogluny görýär[17]. Ony şeýle göz öňüne getirse bolar — Ol gözüňi gamaşdyrýan ak şöhle bilen gabalan, ak atyň üstünde oturyp, elinde gylyç tutup dur.
Islendik ýehudy üçin Ynsan Ogly tagtyň nyşany bolup hyzmat edýändir. Ol Ýeňiji. Ýaraşdyryjy. Ar alyjy. Gorky we hormat döredýän «uly dogan». Mukaddes bolan Hökmürowan Hudaýyň sag eli. Ol Hudaýyň mukaddes halkyny ezenlerden ar almaklyk üçin gazar-gazabyň otly arabasynda Gök gürrüldisi bilen aşak inýän Patyşady[18].
Ynsan Ogly ýehudylar üçin öz goşunlaryna hüjüm etmeklik hakynda buýruk berip, öz esgerlerini öňe alyp gidýän dört ýyldyzly generaldy.
Şonuň üçin hem haçanda Mesih Ynsan Ogly hakynda we Oňa berlen ygtyýarlyk hakynda gürrüň edeninde, adamlar isleg bilen Ony goldapdylar.
Haçanda Ol Ynsan Oglunyň şöhrat tagtynda oturjak täze Patyşalyk[19] hakynda gürrüň edeninde, adamlar näme hakda gürrüňiň gidýändigine düşünýärdiler.
Haçanda Ol asman bulutlarynda beýik güýç we şöhrat bilen gelýän Ynsan Ogly hakynda[20] gürrüň edeninde, munuň nädip boljakdygyny her kes göz öňüne getirip bilýärdi.
Haçanda gürrüň Ynsan Oglunyň Hudaýyň sag tarapynda oturjakdygy hakynda[21] gideninde, munuň nädip boljakdygyny göz öňüne getirmeklik adamlar üçin kyn däldi.
Emma haçanda Ol Ynsan Oglunyň görgi görmelidigi hakynda aýdanynda, töweregindäki adamlar aýdylanlaryň manysyna düşünmän, doň bolup galdylar. Bu olaryň aňlarynda Ynsan Oglunyň keşbi hakyndaky düşünjä hiç-de laýyk gelmeýärdi — çünki olar Ony başgaça göz öňüne getiripdiler.
Özüňizi olaryň ornuna goýuň. Köp ýyllaryň içinde sizi rimliler ezip geldiler. Ynsan Oglunyň gelip, özüňizi olaryň süteminden azat etjekdigi hakynda size öwredipdiler. Ine-de, Ol indi şu ýerde. Mesih Özüne Ynsan Ogly diýýär. Ondan-da artygy, Ol Özüniň hakykatdan hem şeýledigini subut hem edýär. Ol ölüleri direldip, tupany ýatyryp bilýär. Onuň yzyna eýerijeleriň sany gün-günden artýar. Siz gaty buýsanýarsyňyz: ahyrsoňy Ybraýymyň perzentleri azatlyga eýe bolarlar!
Emma Ol näme diýýär? «Çünki Ynsan Ogly-da Özüne hyzmat edilmegi üçin däl, eýsem, hyzmat etmek üçin, köpleriň ugrunda janyny töleg hökmünde bermek üçin geldi». Munda biraz öň Ol şeýle diýipdi: «Ynsan Ogly ynsan eline berler, Ony öldürerler, ýöne öldürenlerinden üç gün soň Ol direler»[22].
Saklanyň, hany! Bu ýerde nähilidir bir ýalňyşlyk, nähilidir bir mümkin bolmadyk, samsyk, çydap bolmaýan gapma-garşylyk! «…Olar bu söze düşünmediler, soramaga-da çekindiler»[23] diýip ýazylandygyna haýran galasy zat ýok. Beýlekilere hyzmat etmeklik üçin gelen patyşa? Duşmanlarynyň eline beriljek Ynsan Ogly? Öldüriljek Ýeňiji? «Ozaldan Bar Bolan» tarapyndan mesh edileniň üstünden gülnüp, Ol masgaralanjakmy?
Emma «Ynsan Ogly» adynyň kysmaty şeýledir. Bu — haçyň kysmaty. Golgota — Hudaýyň aň ýetirip bolmajak beýikligi bilen Onuň wepalylygynyň ýetip bolmajak çuňlugynyň birikmesi. Bu — Hudaýyň gudraty bilen Onuň söýgüsiniň birigenindäki eşidilen gök gürrüldisidir. Bu — Hudaýyň hökümdarlygynyň we Onuň rehimdarlygynyň birikmesidir[24]. Hatda haçyň özi hem bu gatnaşykda gaty häsiýetli nyşandyr: dikligine duran mukaddeslik agajy keseligine duran söýgi agajy bilen çatyşýandyr.
Mesih öz maňlaýynda şa täjini göretip barýar, emma Onuň kükreginde söýýän atanyň ýüregi urýar. Ol — öz esgerleriniň ýalňyşlyklarynyň jogapkärçiligini öz üstüne alýan generaldyr.
Isa hat ýazmady — Ol jeza çekdi. Ol adamzadyň günäsini ýöne bir Öz üstüne almady — Ol onuň günäsini ýuwdy. Ol Özüni gurban etdi. Ol — esgeriň halas bolmaklygy üçin ölýän general. Ýönekeý daýhan üçin görgüleri görýän Patyşa. Hyzmatkäri üçin özüni pida edýän Hojaýyn.
Kiçi wagtymda men obadan şähere ugran hojaýyn bilen hyzmatkär hakynda okapdym. Bu taryhyň käbir bölegini men ýadymdan çykardym, emma onuň ahyryny anyk ýadymda sakladym. Ýolda syýahatçylara elnehç syrgyn azar berýär. Olar ýollaryny ýitirýärler we tä garaňkynyň düşenine çenli olaryň şähere baryp bilmejekleri anyk boldy.
Ertesi daňdan olaryň gelerine garaşýan dostlary olaryň gözlegine çykýarlar. Haçanda olar hojaýyny tapanlarynda, onuň elhenç sowuk zerarly ölendigini bildiler. Ony galdyryp, olar hojaýynyň aşagynda titreýän, ýöne entegem diri bolan hyzmatkäri tapýarlar. Ol diri galdy we soňy bilen ol özüniň diri galmaklygy üçin hojaýynyň şeýle hereket edendigi hakynda gürrüň berýär.
Uzak wagtlap men bu taryh hakynda ýatladym. Emma men haçanda Isanyň biziň üçin ölýändigi hakyndaky sözlerini okanymda, dessine meniň ýadyma bir wagtlar okan bu taryhym düşdi. Isa — Öz hyzmatkärleri üçin ölen hut şeýle Hojaýyndyr.
Ol — Öz esgerleri üçin günäniň ýüküni Öz üstüne alan Generaldyr.
Ol — size hyzmat edip, siziň aklanmagyňyz üçin Öz durmuşyny bermeklik üçin gelen Ynsan Ogludyr.
Haçanda siz hiç kimiň satyn almaýan önümini çykaranyňyzda, bu işde bolup geçýändir.
Haçanda hiç kime gerek bolmadyk bölümler we barlag guramalary döredilende, bu syýasatda bolup geçýändir.
Haçanda açyşlar adamlara kömek etmeklik maksady bilen däl-de, diňe açyşlar üçin edileninde, bu medisinada bolup geçýändir.
Haçanda siziň maksadyňyz bilim däl-de, ylmy derejeler bolanynda, bu bilimde bolup geçýändir.
Şeýle-de, bu haçanda Isanyň şägirtleri kör adamy Onuň ýanyna gelmeklige rugsat bermänlerindäki Iýerusalime gidýän ýolda bolup geçipdi.
«Olar Erihadan çykanlarynda, uly märeke Isanyň yzyna düşüp gitdi. Ýoluň kenarynda oturan iki kör adam Isanyň geçip barýanyny eşidenlerinde: «Ýa Reb, eý Dawut Ogly, bize rehim et!» diýip gygyryşdylar.
Märeke seslerini çykarmasynlar diýip, olara käýedi, ýöne olar: «Ýa Reb, eý Dawut Ogly, bize rehim et!» diýip, öňküden hem gaty gygyryşdylar.
Isa aýak çekdi-de, olary çagyryp: «Siziň üçin näme etmegimi isleýärsiňiz?» diýdi.
Olar-da Oňa: «Ýa Reb, gözümiz açylsyn» diýdiler.
Isanyň haýpy gelip, olaryň gözlerine elini degirdi welin, derrew gözleri açyldy, onsoň Onuň yzyna düşüp gitdiler»[25].
Adamlaryň näme üçin körleri Isanyň ýanyna ibermändikleri hakynda Matta gürrüň bermeýär, emma muny aňlamaklyk biziň özümiz üçin ýeňildir. Olar Isany goramaga synanyşdylar. Çünki Ol gaty işlidi ahyryn — Oňa beýik işler garaşýardy! Ysraýylyň geljegi Oňa baglydy we Ol ähli zatda esasy roly oýnamalydy. Ýoluň gyrasynda oturan her bir garyp üçin Onuň wagty ýokdur.
Siz olara bir serediň! Hapa, gykylykly, gödek — beýle adamlaryň ýanlarynda bolmaklyk utançlydyr. Özüňi dogry alyp barmaklyk barada olaryň hiç-de güşünjeleri ýokmuka? Olarda öz töweregindäkilere bolan ýekeje damja-da hormat galmadymyka? Beýle zatlar ýöne ýere edilýän däldir: ilki bilen Ýahýa bilen gürrüňdeş bolýan Nataniýel bilen gepleşiň; ol, öz gezeginde, Petrusa söz aýdar, Petrus bolsa olaryň bu haýyşlarynyň Rebbi alada goýmagyna degerlimi ýa-da däldigi hakynda karar kabul eder.
Emma şägirtleriniň çyn ýürekden şeýle hasaplandyklaryna seretmezden, olar nädogry bolup çykdylar.
Kiçi adamlara Hudaýyň üns bereri ýaly, Ol gaty işli diýip pikir edýän biziň özümiz ýaly, Onuň şägirtleri hem nädogry bolup çykdylar. Ýa-da käwagtlar biz şeýle pikir edýäris, ýagny nädogry tärde aýdylan dilegleri eşideri ýaly, Hudaý gaty uly formalist diýip oýlaýarys. Haçanda Isanyň ýanynda bolan adamlar beýlekileriň Onuň ýanyna gelmeklerine rugsat bermänlerinde, mesihilik boş, manysyz dine öwrülýär. Ol betnyşan din bolýandyr.
San-Antonio keselhanasynda bolup geçen waka ýokarda aýdylanlar üçin gaty oňat we täsin mysal bolup hyzmat edýär.
Pol Lots ýokarlykdan aşak gaçmaklyk zerarly ejir çekipdi: onuň öýkeni deşilendi, gapyrgalary döwlendi we içki organlaryna gaty güýçli zepez ýetipdi. Haçanda ony ýarym bihuş ýagdaýynda keselhana getirenlerinde, iň erbet zatlar indi yzda galdy diýip oýlapdy.
Pol ýalňyşypdy.
Keselhana düşeginde ýatan ýerinde ol öz ýanyndaky iki lukmanyň jedelleşip başlandyklaryny eşitdi. Bu iki lukman medisina guralyny Poluň kükreginde haýsysynyň ýerleşdirjekdigi hakynda jedelleşýärdiler. Ýuwaş-ýuwaşdan jedel ýumruklaşma geçdi we ahyrynda lukmanlaryň biri polisiýany çagyrjakdygy bilen beýlekisine haýbat atyp başlady.
«Haýyş edýärin, kimdir biri, meni halas ediň!» — diýip, Pol gapdalynda ýumruklaşýan iki lukmany görüp ýalbardy.
Emma olar onuň haýyşyna üns bermän, jedelleşmelerini dowam etdirdiler. Ahyrsoňy, entek olar jedelleşip, ýumruklaşmalaryny dowam etdirýärkäler, olaryň iki işdeşleri syrkawyň ýanyna gelip, ony ölümden halas etdiler[26].
Kynlyk bilen ynanyp bolýar, şeýle dälmi? Haçanda iň wajyp bolan mätäçlikler ünssüz galanynda, adamlar ownuk zatlar hakynda jedel edýärler. Emma şeýle ýagdaý ýygnakda hem bolup geçýändir. Ýaňy-ýakynda radiogepleşiklerimi diňleýän adamlaryň biri maňa jaň etdi. Ol Hudaýa ynanmaýan maşgalada önüp-ösüpdir, ýöne onuň iş jaýynda dürli ugurlara degişli bolan iki sany mesihi-işdeşleri bar. Bu mesihiler bilen bir ýerde işleýändigine seretmezden, onuň maňa jaň edendigine men haýran galdym. Muňa ol şeýle jogap berdi: «Olaryň biri bir zat diýýär, beýlekisi — başga. Men bolsa diňe nädip Isa ynanyp bolýandygyny bilmek isleýärin».
Bu biziň günlerimizde hem bolup geçýär.
Haçanda ýygnak garyp maşgalalar hakynda alada etmekligiň deregine ybadathananyň nähili bolmalydygy hakynda kän maslahatlar edenlerinde, bu şeýle bolup geçýär. Haçanda ýygnagyň iň oňat aňly-düşünjeli adamlarynyň beýik hakykatlar hakynda däl-de, uly mana eýe bolmadyk närazylyklary ara alyp maslahatlaşmaklyk bilen meşgul bolanlarynda, bu şeýle bolup geçýär. Haçanda ýygnak özüniň Hudaýa bolan ynamy arkaly däl-de, käbir soraglara özüniň gatnaşygy arkaly tanymal bolanynda, bu şeýle bolup geçýär.
Bu biziň günlerimizde bolup geçýär. Bu şol wagt hem bolup geçdi.
Görýäňizmi, Isanyň ýanynda duranlar üçin bu körler Hudaýyň işden saklarlary ýaly hiç hili hukuga eýe däldiler. Çünki Ol Iýerusalime gidýärdi ahyryn! Ynsan Ogly Özüniň Patyşalygyny esaslandyrmalydy! Ýoluň gyrasynda oturan her bir kör dilegçileri diňlemeklik üçin Onuň ýöne wagty ýokdur.
Şonuň üçin hem körleriň seslerini kesmekleri buýrulypdy.
Bu garyplar ýöne çydar ýaly däl. Serediň, olar neneň geýnen! Olar özlerini nädip alyp barýarlar?! Neneň olar gygyrýarlar! Elbetde, bu adamjyklara üns bereri ýaly, Isanyň wajyprak işleri bar.
Emma Isanyň Özi başgaça pikir edýärdi. «Isanyň haýpy gelip, olaryň gözlerine elini degirdi welin, derrew gözleri açyldy».
Özüni gurşaýan märekäniň gykylygyna seretmezden, Isa ol körleri eşidýär. Bu giden märekäniň içinden bolsa diňe körler Isany hakykatdan hem görýärler.
Adamyň özüni alyp barşyndan we owadan gürläp bilmeginden hem onuň ýüregindäkiniň Hudaý üçin has wajypdygy hakynda bu garyplara bir zat habar berdi. Bu ýerde nädip barmalydygynyň «usuly» däl-de, akýürekliligiň wajypdygyna olar düşünip bildiler we şonuň üçin hem sesleriniň baryndan gygyrdylar. Netijede bolsa eşidildiler.
Hudaý elmydam Özüni agtarýanlary eşidýändir. Ine, ýene bir mysal. Bu waka Isanyň Iýerusalime girmezinden ençeme ýüzýyl öň bolup geçipdi.
Ysraýylyň patyşasy we öz halkynyň arasyndaky ruhy taýdan täzeden dikelmekligiň guramaçysy bolan Hizkiýa adamlaryň ýalan hudaýlary taşlap, hakyky Hudaýa ýüz tutmaklaryna çagyrypdy. Pesah baýramyny bellemeklik üçin ol hemmeleri Iýerusalime çagyrypdy, emma iki kynçylyga duçar boldy.
Birinjiden, ysraýyllylar Pesah baýramyny şeýle dowamly wagtyň içinde bellemändiler welin, hatda olaryň arasynda ähli wajyp bolan däpleri saklap, özüni arassalar ýaly adam tapylmady. Olaryň hiç birleri-de Pesah baýramyny bellemäge taýyn däldiler. Hatda ruhanylar hem butlara sežde etmeklik bilen özlerini haramlapdylar we arassalanmandylar.
Ikinjiden, Pesah baýramyny ikinji aýyň on dördünji gününde bellemelidigi hakynda Hudaý tabşyryk beripdi. Hizkiýanyň adamlary ýygnanyna çenli bireýýäm ikinji aý ýetip gelipdi.
Şeýlelikde, Pesah baýramy bir aý soň bellenildi, baýramçylyga gatnaşan adamlar bolsa arassa däldiler.
Hizkiýa Hudaýa dileg etmäge girişdi: «Özüni mukaddes arassalyk boýunça arassa etmedik hem bolsa, ýüregini Reb Hudaýy, atalarynyň Hudaýyny agtarmaga ýykgyn etdiren her adamy rehimdar Reb bagyşlasyn»[27].
Ine, sorag nämede jemlenendir: haçanda adamlar bir zady ak ýürekden, emma kämil halda etmänlerinde, Hudaý nähili hereket eder?
«Reb hem Hizkiýanyň dilegini eşidip, halky bagyşlady»[28].
Dogry ýüregiň kämil halda ýerine ýetirilmedik däp bilen baglaşylmagy nädogry ýüregiň kämil halda ýerine ýetirilen däp bilen baglaşylmagyndan oňatdyr.
Bir gezek men Atlantada (Jorjiýa ştaty) konferensiýada bolanymda, aýalym we gyzlarym bilen gürleşmek üçin öýe jaň etdim. Gürrüň dowamynda şol wagt bäş ýaşynda bolan gyzym Jenna özünde meniň üçin garaşylmadyk sowgadyň bardygyny aýtdy. Ol telefony fortepianonyň ýanyna geçirip, çalmaga başlady.
Jennanyň çalýan zadyna uly kynlyk bilen saz diýip bolardy. Ol edil ýöne duş gelen ýere barmagy bilen başýan ýalydy. Hiç hili ritm ýokdy. Ne owaz eşidilýärdi, ne-de düşnükli sözler. Görnüş nukdaý — nazarynda bu bütinleý şowsuzlykdy.
Ýöne meniň üçin bu aýdym ähli aýdymlaryň aýdymydy. Näme üçin? Çünki gyzym ony meniň üçin ýazypdy!
Atalaryň haýsyna bu aýdym ýaramazdy? Olaryň haýsysy muňa baha (ýa-da hatda uly baha) bermezdi?
Belki-de, okyjylaryň biri şu wagt ýüzüni çytýandyr: «Dursana, Maks! Biziň Hudaýyň ýanyna nädip gelýändigimiziň hiç bir parhynyň ýokdugy hakynda sen aýtjak bolýaňmy? Sen biziň Hudaýa näme üçin dileg edýändigimiz uly mana eýe bolup, muny nähili edýändigimiziň hiç pargy ýok diýip tassyklaýaňmy?»
Ýok, men bu hakda hiç zat diýmeýän (ýogsa-da, bu sorag üçin size minnetdardyryn). Iň oňady — bu haçanda biz dogry niýetler we dogry ýol bilen Hudaýa gelmegimizdir. Käwagtlar muňa ýetmeklik bize başardýandyr. Käwagtlar biziň dileglerimiziň sözleri edil dileg edenimizdäki niýetlerimiz ýaly täsindir. Käwagtlar biz ýygnakdaky aýdymlary edil aýdýanlarymyza berk ynanyşymyz ýaly owadan edip aýdýandyrys.
Käwagtlar biz Hudaýa çyk ýüregimizden bolşy ýaly owadan sežde edýändiris.
Emma köplenç beýle bolmaýar. Köplenç biz sakawlaýandyrys we gerek bolan sözleri tapyp bilmeýändiris. Käwagtlar biziň ýerine ýetirýän sazymyz kämil bolmaklykdan has hem daşdyr. Käwagtlar biziň sežde etmegimiz özümiziň isleýşimizden pes derejede beýik we owadan bolýandyr. Käwagtlar biz Hudaýy edil ýoluň gyrasynda oturan körleriňki ýaly gödek we hormatsyz halda çagyrýandyrys.
«Hudaýym, maňa kömek et!»
Käwagtlar hatda biziň günlerimizde-de Onuň yzyna çyn ýürekden eýerýänleri hem köpleri biziň bolmalysy ýaly başarmaklyga öwrenenimize çenli, sesimizi çykarmazlygy maslahat berýärler.
Körleriň seslerini çekmeklerini hakynda Isa aýtmady. Hudaý Hizkiýa baýramçylygyň bes etdirmelidigi hakynda aýtmady. Men Jenniniň oňatja gaýtalap, bolmalysy ýaly çalmaklyga öwrenininden soň maňa jaň etmelidigini aýtmadym.
Hem körler, hem Hizkiýa, hem-de meniň gyzym Jenni — olaryň ählisi hem bar güýçleri bilen synanyşdylar we bu ýeterli boldy.
«Meni agtararsyňyz, — diýip, Hudaý aýtdy, — bütin ýüregiňiz bilen agtaran mahalyňyz Meni taparsyňyz. Men size tapylaryn»[29].
Bu neneň täsin wada! Körleriň mysalynda biz Onuň Öz sözüni berjaý edýändigini görýändiris.
Bu taryhyň iň soňky bölegi aýratyn ünse mynasypdyr. Ýanyp barýan aýgyň gözli iki sany hapa adamlar ýol bilen gidip barýarlar — ýok, ýöne gidenoklar, olar Iýerusalime gidýän ýol boýunça Isanyň yzyna eýerip, şatlykdan bökjekläp barýarlar. Olar bir-birlerine barmaklary bilen güllere görkezýärler. Bu gülleriň ysyny olar öňlerem duýupdylar, emma olaryň nähilidiklerini asla görmändiler. Güne seredýärler, olar onuň ýylylygyny duýupdylar, emma onuň ýagtylygyny görmändiler. Şu ýerde bir kinaýa bar, ýagny şol gün ýolda bolanlaryň ählisiniň arasyndan şu ikisi hatda gözleriniň kör bolanynda-da, hemmelerden oňat görüpdirler.
Bir gezek men gyzym Andrea bilen gezelenje çykdyk. Ol dört ýaşyndady we gaty bilesigelijidi, şonuň üçin biz kiçijik barlag geçiriji syýahat üçin goňşy köçä tarap ýola düşdük. «Gel, şu wagta çenli hiç haçan bolmadyk bir ýerlere gideliň» — diýip, men oňa teklip etdim we biz ynamlylyk bilen özümiziň howlumyzyň ýuwaş duralgasyny taşlap, täbelli tarapa rowana bolduk.
Kapitan Kirk bize guwanyp bilerdi.
Biziň gezýän ýerlerimiz Andrea üçin asla nätanyşdy. Biz şu wagta çenli onuň hiç ýöremedik köçelerinden ýöredik, onuň şu wagta çenli sypalamadyk itleri sypaladyk. Gyzym üçin bu hakyky barlag geçirmeklik maksady bilen gurnalan syýahatdy. Aýak basylmadyk tokaýlykdy. Geçilmedik ýodalardy. Howlular başgady. Biziň duş gelen çagalarymyz uly ýaly görünýärdiler. Jaýlar — ullakan.
Ilki bilen men gyzym howsalanyp, tolgunar diýip öýtdüm. Täze ýerler we hemişekisinden tapawutly bolan sesler ony gorkuzar öýtdüm.
— Ýagdaýyň oňatmy? — diýip, men ondan soradym.
— Hawa, elbetde.
— Özümiziň şu wagt nirededigimizi bilýärsiňmi?
— Ýok.
— Şu ýerden nädip öýümize baryp bolýandygyny bilýärsiňmi?
— Ýok.
— Näme, saňa hiç-de gorkunç dälmi?
Ädimlerini haýallatman, ol meniň elimden tutup, şeýle diýdi:
— Nädip öýe barmalydygyny maňa bilmekligiň geregi-de ýok. Çünki sen ýoly bilýärsiň ahyryn!
Meniň Andrea bilen edişim ýaly, Hudaý hem bir gezek Öz perzentleri bilen şeýle etdi. Ol olary asla nätanyş ýerlere eltdi. Ol olary deňizden geçirip, olaryň şu wagta çenli bilmedik ýurtlaryna alyp bardy.
Olar özleriniň niredediklerini bilmeýärdiler. Çöl gaty geňdi. Täze sesler, adaty bolmadyk ýagdaý. Olary meniň gyzymdan diňe bir zat tapawutlandyrýardy: olar gyzym ýaly ynanyp bilmeýärdiler.
«Bizi yzymyza, Müsüre alyp bar» — diýip, olar talap etdiler.
Emma Ata Öz perzentleriniň Özüne ynanmaklaryna öwrenmeklerini isledi. Ata perzentleriniň Öz elinden tutup, rahatlanmaklaryny isledi. Öz perzentleriniň ol ýa-da başga bir zadyň nädip amala aşjakdygy hakynda tolgunmaklaryny bes etdirmeklerini we ähli zady amala aşyrýana bolan ynamlaryndan razy bolmaklaryny Ata isleýärdi.
Ol olary gulçulykdan azat etdi we deňizden geçmekligi teklip etdi. Ol olara ýol görkezmeklik üçin gündizine bulup sütünini, gijesine ot sütünini iberdi. Ondan başga-da, Ol olara iýmit hem iberdi. Ol olaryň iň esasy kynçylyklary hakynda alada etdi: olar indi aç däldiler.
Her gün daňdan ýere manna, agşamyna bolsa guş ýagardy. «Maňa ynanyň. Maňa ynanyň we Men size ähli islän zadyňyzy bererin». Bir günde näçe iýip bilýän bolsa, diňe şonça iýmit ýygnamaklyk halka buýrulypdy. Gün-günden olar ähli gerek bolan zatlary alardylar. Hudaýyň Öz wadalaryny dogry ýerine ýetirendigine seretmezden, iýmitiň Hudaýyň eli bilen berlendigine halkyň ynanmaklygy gaty kyndy. Eliňde iýmiti tutup durup, ätiýaçlyk üçin ýygnamazlyk olar üçin tebigy däl ýalydy.
«Eger-de Ol ertir birden biz hakda ýadyndan çykaraýsa näme? Eger-de Ol gaýdyp biziň ýanymyza gelmese näme?» — we olar bir günde iýip bolarynda hem artyk iýmiti ýygnamaga başladylar. Emma gijäniň içinde iýmit zaýalanypdy.
«Diňe şu gün üçin gerek bolanlary ýygnaň, — diýip, Hudaý olara aýtdy. — Ertiriňiz hakynda Men alada ederin».
Ata çagalarynyň Özüne ynanmaklaryny isledi.
Anna güni iki günlük iýmiti ýygnamaklyk olara tabşyrylypdy, çünki ertesi gün sabat günüdi. Bu güni Ýaradyjy adamlaryň Özi bilen bile geçirmekleri üçin kesgitläpdi. Annada sabat güni üçin ýygnalan iýmit zaýalanmandy.
Emma sabat güni işsiz oturmaklyk adamlar üçin kyn boldy. Işlemekligiň deregine rahatlykda bolup, diňe gulak asmaklyk olar üçin samsyklyk bolup göründi. Ine, netijede olar Hudaýyň duýduryşyna seretmezden, iýmitiň gözlegine çykdylar.
(Hemmelerden hem kän işläni dynç almaklyga mejbur etmeklik gaty kyndygy dogry dälmi?)
Üns beriň, Hudaý neneň akylly. Bize her bir işiň bes edilen güni gerekdir, bize degirmeniň aýlanmazlygy, maşynyň bolsa işlemezli üçin ýigrimi dört sagat gerek.
Sabat — bu özge ýurtda ýaşaýan Hudaýyň perzentleriniň öz Atasynyň ellerini berk gysyp: «Men özümiň nirededigimi bilmeýärin. Bu ýerden nädip öýe barmalydygymy bilmeýärin. Emma Sen muny bilýärsiň we meniň üçin bu ýeterlidir» diýýän günüdir.
Iki hepde mundan ozal men Andrea bilen täze başdan geçirmeleriň gözlegine gitdik — bu gezek tigirlidik. Ol tigirde oturyp, ýaňy deňagramlygyny saklamaklyga öwrenipdi we jaýymyzyň arka tarapynda başlaýan baýyrlykdan aşak inmeklige synanyşmaklyk üçin howlumyzyň howpsuz ýollaryny taşlamaklyga taýyndy. Şu wagta çenli ol hiç haçan hem eňňit ýerde tigirli gitmändi.
Biz baýryň ýokarsynda durup, aşak seretdik. Gyzym üçin bu baýyrjyk edil Ewerest dagy kimin görnen bolsa gerek.
— Synamaga islegiňiň bardygyna sen ynamlymyň? — diýip, men ondan soradym.
— Hawa öýdýän, — diýip, ol uludan demini alyp aýtdy.
— Saklanmak isläniňde ýöne tormoza bas. Tormoz hakynda ýadyňdan çykaraýma.
— Bolýar.
Men birinji bolup gitdim we ýarym ýolda saklandym. Onsoň yzym bilen gyzym hem gitdi. Tigir tizligini çaltlandyryp başlady. Gyzymyň gözleri ulaldy, aýaklary güýçli tizlik bilen aýlanýardy. Meniň duran ýerime ýeteninde, ol gygyryp: «Näbip saklamalydygy meniň ýadymda ýok!» diýdi.
Ol ýoluň gyrasyna okdurylyp gitdi we ýykyldy.
Eger siz saklanyp bilmeýän bolsaňyz, netijeler gaty agyryly bolar. Haçanda tigirde gezeniňde, şeýle bolýar. Durmuşda hem şeýle bolýar.
Nädip saklanmalydygy siziň ýadyňyzdamy?
Siz baýryň üstünden aşaklygyna tigirde gidip gördüňizmi? Nädip saklamalydygy ýadyňyzdamy? Durmuşyňyzyň çarhlarynyň gitdigiçe güýçli aýlanyp, özüňiziň söýýän adamlaryňyzyň gapdalyndan geçip barýandygyňyzy duýduňyzmy? Bu tizligi nädip saklamalydy hakynda size kömek gerekmi?
Eger gerek bolsa, onda Isanyň Öz durmuşynyň soňky sabat güni näme edendigi hakynda okaň. Mattanyň Hoş Habaryndan başlaň. Hiç zat tapmadyňyzmy? Markusyň Hoş Habaryny okap görüň. Bu sabat gününi Isanyň nädip geçirendigi hakynda Markus näme ýazýar? Ol ýerde-de hiç zat tapmadyňyzmy? Gaty geň. Lukanyň Hoş Habary babatda näme? Ol bu gün hakda ýatlaýan hem dälmikä? Onda näme, Ýahýanyň Hoş Habaryny açyň. Şol sabat güni hakynda Ýahýa hökman bir zatlar ýazan bolsa gerek. Ýok? Ýekeje-de söz ýazmadymy? Hm-m-m. Şol güni Isa hiç bir iş etmän geçiren bolana meňzeýär.
«Onda näme, Ol hiç zat hem etmedimi?» — Hawa, hut şeýle!
«Haçanda bary-ýogy bir hepde ýaşamaklyk galanynda, Ol sabat gününi saklady diýjek bolýarsyňyzmy?» — Hawa, biziň synlamalarymyzdan hut şu pikir gelip çykýar.
«Haçanda Isa öz şägirtlerine kän zatlary öwretmeli bolanynda, halka bolsa köp zatlar hakynda gürrüň berip bilýän wagtynda, Ol dynç alyp, Hudaýa sežde etmeklik üçin bu güni sarp etdi diýjek bolýarsyňyzmy?» — Hawa, bu şeýle bolmalydyr.
«Isa Hudaýa sežde etmekligi işden hem wajyp hasaplady diýjek bolýarsyňyzmy?» — Hut şuny-da men size aýtmak isleýärin.
Hut şunuň üçin hem sabat güni niýetlenendir. Isa hut şeýle-de etdi. «…
Eger Isa wajyp işleriň köpdügine seretmezden, saklanyp, arkaýynlykda bolmaklyk üçin wagt tapan bolsa, onda biz hem edil şeýle edip bilerdik?
Siziň näme hakda oýlanýandygyňyzy men bilýärin. Bu siziň ýüzüňizde ýazylandyr. Ine, siz maňa şu wagt özümiň kompýuterimiň ekranyndan seredýärsiňiz: siziň gözleriňizde ynamsyzlyk, gaşlaryňyz çytyk: «Maks, dynç güni — bu meniň iş ýerime gelip, hepdäniň içinde ýerine ýetirip ýetişmedik işlerimi gutarmaklyk üçin ýeke-täk gün ahyryn». Belki-de: «Hawa, Maks, gaty oňat oýlanyp tapylan. Emma sen biziň ýygnagymyzda aýdylýan wagyzlary diňlediňmi? Ine, dogrudanam dynç alyş — men edil bäbek kimin uklaýaryn! Aýdymlar bolsa meni ýöne öldürýär» diýýänsiňiz. Ýa-da: «Saňa beýle diýmek aňsat, Maks, sen — wagyzçysyň. Ýöne eger sen meniňki ýaly dört çaga bilen öýde oturan bolsadyň…» Saklanmak dogrudanam ýeňil däl.
Işli bolmaklyk köplenç ýetişmekligiň nyşany hökmünde kabul edilýändir. Ýogsa-da: «Işliler bagtlydyr» diýýän parz ýokmy? Göz öňüne getiriň, beýle parz asla ýok. Emma Mukaddes Kitapda bir aýat bar we ol köp adamlaryň durmuşlary üçin laýyk gelýändir: «Elbetde, ynsan kölegede gezýär; elbetde, olar biderek bir hysyrdydyr; ynsan ýygnaýar, ýöne kime galdyrjakdygyny bilmeýär»[31].
Siziň öz durmuşyňyza meňzeş? Belki-de, siz öz ýeriňizde şeýle bir seýrek galýansyňyz welin, hatda siz öz dostlaryňyz üçin dogrudanam kölege ýalysyňyz? Belki-de, siz şeýle bir kän hysyrdaýansyňyz we siz ýüz sany dürli ýerlere ýetişmelisiňiz welin, hatda öý-içeriňiz siziň bardygyňyza şübhelenip başlaýandyr? Belki-de, siz özüňiziň ynamyňyzyň deregine satyn alýan şeýle hysyrdyly durmuşyňyz bilen magtanýarsyňyz?
Belki-de, siz hem Andreanyň yzy bilen: «Nädip saklanmalydygyny men bilmeýärin» diýersiňiz? Eger bu şeýle bolsa, onda size geljekde ýykylmaklyk garaşýandyr.
Tizligiňizi peseldiň. Eger-de Hudaý bir zatlary tabşyran bolsa, diýmek bu siziň üçin wajypdyr. Eger Isanyň Özi bize mysal beren bolsa, diýmek siz muňa mätäçsiňiz. Hudaý entegem öňküleri ýaly size manna iberýär. Oňa ynanyň. Işiňize «ýok», Hudaýa sežde etmeklige bolsa «hawa» diýeriňiz ýaly bir güni saýlaň.
Ýene näme.
Londonyň iň owadanlyklarynyň biri — Çaring Kross (Iňlis sözünden
Bir gezek kiçijik gyzjagaz bu ullakan şäherde azaşýar. Horkuldap, ol özüniň öýüne bolan ýoly bilmeýändigini poliseýe düşündiripdir. Poliseý onuň öz ýaşaýan ýeriniň salgysyny sorapdyr. Emma gyzjagaz bilmeýärdi. Telefonynyň näçedigi ýadyndamy? Ýene-de ýok. Emma haçanda poliseý gyzjagazyň näme bolsa-da, bir zady bilýändigi hakynda soranynda, gyzjagazyň ýüzi şöhlelendi.
«Men Haçy bilýärin, — diýdi. — Haçyň nirededigini maňa görkeziň we ol ýerden men öýüme bolan ýoly taparyn».
Siz hem muny başararsyňyz. Alnyňyzda duran Haça elmydam bakyň we siz öýüňize bolan ýoly taparsyňyz. Siziň dynç günüňiziň maksady şundadyr: fiziki taýdan dynç almaklyk, emma ilki bilen ähli zada dogry nazar bilen seretmeklikdir. Bu özüňizi öýüňize eltýän ugry saýlamaklygyň günüdir.
Haýyş edýärin, muny ýerine ýetiriň. Elleriňizi uzadyň, Ataňyzyň elinden tutuň we bir wagtlar Andreanyň aýdyşy ýaly Oňa aýdyň: «Özümiň nirededigimi bilmeýärin. Men öýüme bolan ýoly bilmeýärin. Emma Sen bilýärsiň we bu meniň üçin ýeterlidir».
Başarjaň Eddiniň ähli zady bardy.
Bu başarjaň aklawçynyň ady jenaýatçylygyň parlap ösen döwri bolan ýigriminji ýyllarda giňden meşhurlyga eýe bolupdy. Ol Al Kaponeniň ýakyn dostudy we tanymal ganrsteriň gurnaýan it çapyşlaryna ýolbaşçylyk edýärdi. Ol ýeňiş gazanmaklygyň ýönekeý we gaty peýdaly usulyny oýlap tapypdy: çapyşmaklygyň öň ýanynda ýedi iti biraz naharlamalydy, onsoň sekizinjä bolsa arkaýyn pul goýsa bolar.
Baýlyk. Abraý. Özüni alyp baryş. Başarjaň Eddiniň ähli zady bardy.
Onda näme üçin ol öz günäsini boýun alyp, polisiýa geldikä? Näme üçin ol Al Kaponeniň garşysyna görkezme bermekligi çözdi? Näme ony muňa mejbur etdikä? Mafiýa garşy gozgalan işde şaýat hökmünde çykyş etmekligi bilen, özüniň ölüme gidýändigini ol bilmedimikä?
Ol özüniň nämä gidýändigini bilýärdi, emma muňa garamazdan, ol ony etdi.
Näme üçin? Özünde bolmadyk näme zady döwlet ýa-da jemgyýet oňa berip bilerdi? Ol pula, ygtyýarlyga, at-abraýa… eýedi. Onda näme ony şeýle etmäge mejbur etdikä?
Ol öz syryny açdy. Onuň ogly. Eddi bütin ömrüni jellatlar we jenaýatçylar bilen geçiripdi. Ol özüni ähli ýerde yzarlaýan dowzahyň ysyndan dynyp bilmeýärdi. Ol öz oglunyň durmuşynyň başgaça bolmagyny isleýärdi. Ol öz oglunyň etbet ada eýe bolmagyny islemeýärdi. Oňa öz adyny bereri ýaly, Eddi ilki bilen öz adyny arassalamalydy. Eddi özüne garaşýan howplara taýyndy, çünki ol öz oglunyň durmuşynyň täze sahypadan başlamagyny isleýärdi. Başarjaň Eddi öz arzuwynyň amala aşýandygyny görüp bilmedi. Onuň kazyýetdäki çykyşyndan soň gangsterler ondan öç aldylar. Tüpeňden atylan iki ok ony ömürlik sessiz bolmaklyga mejbur etdi.
Onda bularyň barynda many bardymy?
Onuň ogly üçin — bardy. Başarjaň Eddiniň ogly öz atasynyň gurbanlygyna mynasyp bolan durmuş bilen ýaşady we onuň ady indi Birleşen Ştatlaryň serhetlerinden hem gaty uzaklarda tanymaldyr.
Emma onuň ogly hakda gürrüň etmezimizden ozal, geliň, ilki bilen hatarly söýgi pikiri hakynda gürrüň edeliň. Özüni bütinleý, hiç bir galyndysyz berýän söýgi hakda. Ol barada hiç haçan ýatlamanyň ölmejek yrgyldamaýan söýgi hakda. Özüni pida edýän söýgi hakda.
Bu söýgi garaşylmadyk, haýran galdyryjy we oýandyryjy. Ýürekleri eýeleýän we olarda öçmejek yz galdyrýan söýgi. Işleriniň hiç haçan ýatdan çykarylmajak söýgi.
Şeýle söýginiň ýeňşi Isa Mesihiň durmuşynyň soňky hepdesinde-de amala aşypdy. Bu hiç haçan ýatdan çykarylmajak wepalylygyň beýanydyr. Täsin mähirlik, emma Isa Mesihiň Özi tarapyndan däl-de, Oňa bolan gatnaşykda.
Mesih dostlarynyň arasynda. Olar saçak başynda otyrlar. Olaryň gelen şäherleri — Beýtaniýa, öý bolsa Simuna degişli.
Ýogsa-da, oňa öňler Simun Heýwere diýýärdiler. Indi oňa beýle diýmeýärler. Indi ol ýöne Simun. Biz ony Isanyň haçan sagaldandygyny bilmeýäris. Emma onuň sagalmazyndan ozal nähili bolandygyny biz göz öňümize getirip bilýändiris. Eginleri aşak sallanan. Tüýler bilen örtülen iriňleşýän derisi. Ýüzüni örtüp duran ýaglyk we olaryň arasyndan çalaja görünýän lapykeçlikden doly bolan iki gözler.
Emma bularyň bary tä Isanyň Oňa elini degrenine çenlidi. Belki-de, Simun Dagdaky wagyzdan soň sagaldylandyr? Belki-de, ol Isanyň sagaldan on heýwere kesellileriň biri bolandyr? Onlaryň biri yzyna dolanyp gelip, Hudaýa minnetdarlyk bildiripdi ahyryn. Belki-de, ol Isanyň Beýtsaýdadaky kömek eden dört müňleriň arasynda bolandyr? Belki-de, ol Injiliň ýazarlarynyň atlaryny tutmadyk ýüzleriň biridir.
Biz muny bilip bilmeýäris. Emma Isanyň Öz şägirtleri bilen onuň öýünde bolandygy bize mälim.
Aýratyn bir zat ýok ýaly, emma Isa üçin bu uly mana eýe bolan bolsa gerek. Fariseýler Ony nädip öldürmelidigi hakynda bireýýäm maslahatlaşýardylar. Biraz wagt geçer we olar Lazary hem Oňa şärikçilikde aýyplarlar. Belki-de, tizara Onuň ähli dostlaryny agtaryp başlarlar. Jenaýatçy diýip yglan edilen adamy öz öýüňe kabul etmeklik üçin jomartlyk talap edilýändir.
Emma eliňi heýwereliniň bedenine degirmeklik üçin ondan-da uly jomartlyk talap edilýändir.
Özi üçin Mesihiň näme edendigini Simun ýadyndan çykarmady. Ol muny ýöne ýadyndan çykaryp bilmezdi. Hiç bir görnüşe eýe bolmadyk ten böleginiň deregine indi sagdyn barmak durdy we gyzjagazy ondan ýapyşyp bilerdi. Öňler iriňleşýän ýaralaryň deregine indi adaty deri bardy we ol indi aýalynyň elleriniň mähirligini duýup bilýärdi. Kowulmaklygyň we ýekeligiň deregine indi şatlyk bardy. Edil şu wagtkysy ýaly: dostlardan doly bolan öý, näz-nygmatlardan doly bolan saçak.
Ýok, Simun ýadyndan çykarmady. Ölümiň ýüzüne bakmaklygyň nämedigini Simun bilýärdi. Ol özümiňki diýip aýdyp boljak öýe eýe bolmazlygy we saňa düşünmänlerinde, munuň nähilidigini ol bilýärdi. Ol Isanyň şuny bilmegini isleýärdi: eger-de Ol haçan hem bolsa bir wagt aç galsa ýa-da kellesini goýar ýaly ýer gerek bolsa, onda Beýtaniýada Oňa hemişe şat bolýan öý bardyr.
Başga öýlerde Ol Simunyňky ýaly myhmansöýerligi tapmaz. Hepdäniň ahyryna çenli Ol Iýerusalimde iň owadan jaý bolan baş ruhanynyň öýünde bolmalydyr. Yzky howluda üç sany galla saklanýan jaý we jülgä açylýan owadan görnüş. Emma Isa bu görnüşden lezzetlenmez. Onuň görjek zatlarynyň bary — bu ýalan şaýatlar, Onuň eşitjek we duýjak zatlarynyň bary — bu olaryň töhmetleri we ýençmeleri.
Ýok, ol baş ruhanynyň öýünde myhmansöýerligi tapmaz.
Hepdäniň soňuna çenli Ol Hirodesiň köşgünde hem bolar. Görmegeý jaýlar. Ençeme hyzmatkärler. Belki-de, saçakdaky ir-iýmişler we şerap. Emma bularyň hiç birini-de Hirodes Isa hödürlemez. Hirodes jadygöýlik, gyzykly sahna görmek islär. «Hany, obadan gelen, maňa nähilidir bir täsinlik görkez» — diýip, ol degişme aýdar, garawullar bolsa ony goldap gülerler.
Hepdäniň ahyryna çenli Isa Pilatusyň öýünde hem bolar. Öz kürsüsinde oturan bütin Ýahudanyň hökümdarynyň öňünde bolmaklyk seýrek duş gelýän mümkinçilikdir. Bu uly hormatdyr. Bu taryhy pursat bolmalydyr — emma bolmaz. Tersine, bu pursat hakda ýatdan çykarmaga synanyşarlar. Pilatusda dünýäde iň beýik bolan rehimdarlygy amala aşyrmaklyga mümkinçilik bolar — emma ol muny etmez. Hudaýyň Özi onuň öňünde durar, emma ol Ony görmez.
«Eger… näme bolsady?» diýen soragdan saklanyp bolýan däldir. Eger Pilatus bigünäni gorasa näme bolardy? Eger-de Hirodes Isadan gyzyklanmalar hakynda däl-de, kömek hakynda soran bolsa näme bolardy? Eger baş ruhanyny özüniň hususy abraýy ýaly, hakykat gyzyklandyran bolsa näme bolardy? Eger-de olaryň biri märekä ýaranmaklykdan elini çekip, Isa ýüzlenip, Onuň tarapynda çykyş eden bolsa näme bolardy?
Emma hiç kim hem beýle etmedi. Jemgyýetçilik basgançagynda bu adamlar gaty ýokary derejäni eýeleýärdiler, olaryň aşak gaçmaklygy gaty agyryly bolup bilerdi.
Simun bolsa şeýle hereket etmeklik kararyna geldi. Umytdan doly bolan söýgi has kiçijik mümkinçilikden-de ýapyşmaklyga taýyndyr. Simun hem şu mümkinçilikden peýdalandy. Ol Isany oňat kabul etmekligi çözdi. Ol saçaga kän zat goýup bilmedi, emma şonda-da hemişekisinden kän. Haçanda ruhanylar Ony günäkärlemäge başlanlarynda we esgerleriň bolsa rehimsizlik bilen ýüzüne uranlarynda, Ol Simunyň eden işi hakynda ýatlan bolmagy ahmal we bu ýatlama Oňa güýç beren bolsa gerek.
Belki-de, Ol Merýemiň eden işi hakynda ýatlandyr. Belki-de, Ol entegem hoşboý ysly müri duýýandyr. Ýogsa-da bu az mür däl-de, uzak ýurtlardan getirilen gaty goýy mürdi. Beýle mür adamyň eşiklerine özüniň süýji yslary bilen aralaşyp, birnäçe günüň içinde ysyny ýitirmän bilýärdi.
Belki-de, Ol bu waka hakynda gamçynyň urgularynyň arasyndaky gysga wagtda ýatlap bilendir. Özüniň daňylan sütünini eli bilen berk gujaklap, indiki urga garaşyp durup, Ol deriňi ýumşadýan hoşboý ysly ýag hakynda oýlanyp bildimikä? Jezalandyrylyşa göz dikmeklik üçin gelen märekäniň arasynda duran aýallaryň arasynda Ol Özi hakda alada eden Merýemiň kiçijik mähirli ýüzüni görüp bildimikä?
Merýem Oňa iman edenleriň ýekejesidi. Haçanda Ol Özüniň ölümi hakynda aýdanynda, kimdir biri egnini gysýardy, kimdir biri şübhelenýärdi, emma Merýem ynanýardy. Ol ynanypdy, çünki Ol Merýemiň birwagtlar Özüniň sözlerinde eşiden kesgitliligi bilen aýdypdy.
«Lazar, daşary çyk!» — diýip, Ol buýruk beripdi we onuň dogany çykypdy. Lazar daşlar bilen gümülen mazardan çykypdy. Onuň jesedi bu mazarda bireýýäm dört günläp ýatypdy.
Haçanda Merýem ýaňyja öli bolan doganynyň ýylyşyp başlan ellerini öpmäge başlanynda, ol yzyna öwrülip, Isa seredipdi. Ol ýylgyrypdy. Gözýaşlar gurapdy we ak dişli ýylgyryş sakgalyň we murtuň aşagyndan şöhle saçýardy. Ol ýylgyrýardy.
Şonda Merýem mundan beýläk hiç haçan hem Onuň sözlerine şübhe döretmejekdigini çözüpdi.
Şonuň üçin hem haçanda Isa Öz ölümi hakynda aýdanda, Merýem Oňa ynanypdy.
Indi bolsa bu üçleriň bilelikde oturandyklaryny görüp, Merýem saklanyp bilmedi. Bir wagtlar heýwere keselli bolan Simun gaty ses bilen gülüp, başyny dik galdyrypdy. Ölülerden direldilen Lazar Isanyň näme diýendigini eşitmeklik üçin Oňa tarap uzalýardy. Bu ikilere ýaşaýyş beren Isa nähilidir bir gülkünç wakany olara ýene bir gezek aýtmaga synanyşýar.
«Wagt geldi» — diýip, Merýem çözdi.
Özüne erk etmän onuň şeýle hereket edendigi hakynda aýdyp bolýan däldir. Ol öz ýany bilen öýünden hoşboý ysly mür ýagly uly gap getiripdi: onuň hereketine meýilleşdirilmedik diýip aýtmak kyndyr, oňa garaşylmadyk we gaty akylsyz edilen diýip bolar.
Bu ýagy bir ýylyň aýlygyna barabar bolan pula satyp bolardy. Belki-de, bu Merýemiň ýeke-täk baýlygy bolandyr. Onuň hereketi aňly-düşünjeli däldi, emma haçandan başlap söýgi aň-düşünjä tabyn bolup başlady?
Simun aň-düşünje bilen heýwereden sagalmandy.
Aň-düşünje Lazaryň mazarynyň alnynda aglamandy.
Tygşytlylyk giden märekäni doýdurmandy ýa-da çagalary eline almandy. Bu söýgüdi. Jalaýly, hatarly hereket etmäge taýyn bolan, ýekeje-de mümkinçiligi sypdyrmazlyga ymtylýan söýgüdi.
Indi bolsa şu wagta çenli söýgini sahylyk bilen paýlaýana hem kimdir biriniň bu söýgini aýan etmegi talap edilýärdi.
Muny Merýem etdi. Ol elinde gaby tutup, Isanyň arkasynda durdy. Şol pursat hemmeler seslerini kesdiler we olar gözlerini haýran galmaklykdan ulaldyp, Merýemiň tolgunmadan titreýän barmaklarynyň owadan edilip ýasalan gapagy açýandygyna syn edýärdiler.
Diňe Isa näme bolýandygyna üns bermän arkaýyndy. Haçanda Ol otagda hemmeleriň Özüniň arkasynda duran birine seredýändiklerine üns bereninde, Merýem gaby gyşardyp, hoşboş ysly ýagy Onuň kellesine, egnine, ýagyrnysyna guýup başlady. Eger-de ol başarsady, onda bütinleý özüniň üstünden hem bu ýagy guýardy.
Hoşboý ys otagy doldurdy. Gowrulan etiň we naharyň yslary ýagyň süýji hoşboý ysy bilen basylypdy.
«Seniň nirede bolýandygyňa seretmezden, — diýip, Merýem özüniň şu hereketi bilen aýdýan ýalydy, — bu hoşboý ys Saňa Özüňi söýýänleriň bardygy hakynda ýatladyp durar».
Imanyň hoşboý ysy Onuň bedeni boýunça akdy. Ynam ýagy Onuň geýimlerine siňipdi. Haçanda esgerler öz aralarynda Onuň geýimlerini paýlaşanlarynda, Merýemiň bu hereketi mazarlyga getirilen hoşlaşyk güli boldy.
Beýleki şägirtler Merýemiň jalaýlygynyň üstünden gülýärdiler. Olar Merýem gaty samsyk hereket etdi diýip hasaplaýardylar. Munda kesgitli kinaýa bardyr. Haçanda olar tupan döwründe gämide tas gark bolanlarynda, Isa olary halas edipdi. Ol olara sagaltmaklyk we wagyz etmeklik üçin ygtyýarlyk beripdi. Isanyň bardygy sebäpli, olaryň bir wagtky çolaşan we bitertip durmuşlarynda many peýda bolupdy. Ine, öz üstlerinde Onuň söýgüsiniň çäksizdigini synan olar şu wagt indi Merýemi onuň sahylygy üçin käýeýärler.
«Beýle jalaýlyk näme gerek? Bu ýagy uly möçberdäki pula satyn, ony garyplara paýlasa bolardy!» — diýip, olar hüňürgenýärdiler.
Isanyň dessine Merýemiň goragyna durandygyna üns beriň: «…Näme üçin aýaly ynjadýarsyňyz? Ol Maňa ýagşylyk etdi»[32].
Isanyň sözleri biziň günlerimizde-de şol wagtdakysy ýaly güýç bilen doludyr. Olara gulak asyň: «Käwagtlar oýlanylmadyk we jalaýly söýginiň wagty gelýändir, bu wagt öz söýgiňiň baryny bermekligiň wagtydyr, ony söýýän adamyňa bütinleý bermekligiň wagtydyr.
Haçanda şeýle wagt geleninde, munuň ýaly mümkinçiligi eliňizden sypdyrmaň».
Ýaş ýigit aýalynyň goşlaryny gaplaýar. Ol ünsüni berk jemleýär. Ýüreginde bolsa daş dur. Ol aýalynyň şeýle ýaş wagtynda ölüp biljekdigini göz öňüne getirip hem bilmändi. Emma rak gaty çalt, gaty okgunly ösdi. Çet burçda ol bir guty tapýar — onuň içinde köýnek dur. Ol ýekeje gezek-de geýilmedik, owadan edilip, kagyza dolangy. «Aýalym bu köýnegini geýmeklik üçin hemişe aýratyn pursada garaşýardy, — diýip, äri gürrüň berýär, — hemişe garaşýardy…»
Tigirli gidip barýan oglan synpdaşlarynyň ýygnanan ýerinden gelýän gykylyklary we gülküleri eşidýär. Her bir gykylykda, gülkiniň her bir joşmagynda ol bütin teni bilen titräp gidýär, iki bükülýär we kellesini aşak sallaýar. Mekdep okuwçylarynyň ortarasynda onuň kiçi dogany bar, olar onuň üstünden gülýärler. Ol öz dogany üçin arka bolup, ony goramalydygyny bilýärdi, emma… olar onuň öz synpdaşlary, onuň dostlary. Özi hakda olar näme pikir ederler? Özi hakda olaryň pikirleriniň wajyp bolandygy üçin ol tigrini yza öwrüp, ol ýerden daşlaşmaga howlugýar.
Äri gymmat baha daşlar bilen bezelen aýallar üçin niýetlenen sagatlara seredýär we şeýle oýlanýar: «Elbetde, meniň aýalym şeýle sagada eýe bolmagy islärdi, emma bu gaty gymmat dälmi ahyryn? Ol tygşytly aýal, oňat hojaýyn — ol düşüner.
Şu gün men oňa şu bilezigi satyn alaýyn: ol arzanlak, sagat… sagat bolsa indiki gezek belki sowgat ediler».
«Indiki gezek belki». Yza öwrülmeýän söýginiň duşmany — ol aldamaklyk sungatyna kämillikde eýedir. «Indiki gezek belki…» — diýen sözler onuň ýylanyňky ýaly dilinden çykýar.
«Başga bir gezek dynç almaga gideris…»
«Başga bir gezek men saňa jaň ederin we biz gürrüňleşeris…»
«Näme üçin şeýle işlidigime çagalar başga bir gezek düşünerler…»
Emma siz hakykaty bilýärsiňiz ahyryn? Bu hakda ýazmaklygyň geregi hem ýok — bu hakda siziň özüňiz menden hem oňat aýdyp bilýänsiňiz.
Bu «başga bir gezek» hiç haçan hem bolup bilmez.
«Tygşytlylyk» sözüniň bahasy käwagtlar ähli «oýlanylmadyk» çykdajylardan hem ýokary bolup bilýändir.
Eýsem hatarly söýgi hemişe-de patalar bilen sylaglanýandyr we bu patalar biziň pida edenimizden ençeme esse ýokary bolýandyr.
Bu ädimi ýerine ýetiriň. Öz wagtyňyzy sarp ediň. Hat ýazyň. Ötünç soraň. Sapar ediň. Sowgat satyn alyň. Muny hökman ediň. Eger-de siz özüňize berlen mümkinçiligi sypdyrmasaňyz, bu size şatlyk getirer. Eger sypdyrsaňyz bolsa — bu hakda puşman ederseňiz.
Simuna uly sylag garaşýardy. Bütin Älemi Ýaradany öz öýünde myhman almaklyk hormaty oňa goýlupdy. Onuň eden hereketi hiç haçan hem ýatdan çykarylmaz.
Edil Merýemiň heketi ýaly. Isa şeýle wada beripdi: «…şu Hoş Habar dünýäniň niresinde wagyz edilse, bu aýalyň edeni-de ony ýatlamak üçin aýdylar»[33].
Simun we Merýem — öz wagtynda görkezilen yzyna öwrülmeýän söýginiň diri mysalydyr.
Ine, bu ýerde biz ýene-de öz oglunyň geljegi bolmagy üçin Al Kapone garşy görkezme bermäge batyrgaýlyk eden Çikago mafiozy, Başarjaň Eddi hakynda ýatlaýarys. Eger-de Eddi Batçyň uly bolanyna çenli ýaşan bolsady, onda ol öz ogluna hökman guwanardy.
Batçy Annapolise gulluga iberendikleri üçin ol guwanardy. Ikinji jahan urşy döwründe oglunyň harby-deňiz awiasiýasynda gulluk edenine ol guwanardy. Oglunyň görkezen gahrymançylygy üçin guwanardy. Batç gijeki söweşde duşman uçarlarynyň bäşisini urdy we şeýdip, ýüzlerçe ýoldaşlarynyň durmuşlaryny halas etdi. Oňat at dikeldilipdi. Batç tarapyndan alnan kongresiň medaly munuň subutnamasy bolup hyzmat edýändir. (ABŞ-nyň kongresiniň altyn medaly, ABŞ-nyň iň ýokary döwlet sylagy göz öňünde tutulýandyr. Bu sylag amerikan jemgyýetiniň alnynda aýratyn gazanylanlar üçin berilýändir. Şu wagt bolsa bu sylag diňe harby däl-de, diňe adaty rahatlara berilýändir. —
Haçanda Çikagonyň ýaşaýjylary O’Haryň adyny tutunlarynda, olaryň ýatlaryna gangster däl-de, lýotçik-gahryman gelýändir. Haçanda siz indiki gezek bu ady eşideniňizde, siziň ýene bir zatlar hakynda oýlanmaklyga mümkinçiligiňiz bolar. Yzyna öwrülmeýän söýginiň solmaýan miweleri hakynda oýlanyň. Haçanda siz indiki gezek akýürek bolan gangster Eddi O’Haryň oglunyň ady dakylan O’Har halkara aeroportyna baranyňyzda, bu hakda oýlanyň.
Haçanda biz öýde bolanymyzda, özümiň ilki nobatda näme etjekdigimi bilýärin. Men bir adam bilen tanyşmak islärdim. Siz bolsa gürrüňdeş bolar ýaly Merýemi agtarmaklyga ýa-da käbir taglymat soraglary hakynda gürrüň etmeklik üçin resul Pawlusy agtarmaklyga ýola düşüp bilýänsiňiz. Men size biraz soňrak goşularyn. Ilki bilen men eşegiň hojaýyny bilen tanyşmak isleýärin.
Men onuň adyny bilmeýärin we onuň nähilidigini hem bilmeýärin. Ol hakda mälim bolan ýeke-täk maglumat — bu onuň beren zady. Haçanda Isa şol dynç güni Iýerusalime gireninde, bu hojaýyn Oňa özüniň eşegini beripdi.
«Öňüňizdäki oba baryň, salym geçmänkä, daňylgy duran ýany taýharly bir eşegi taparsyňyz, olary çözüň-de, Maňa getiriň. Biri size bir zat diýse: “Bular Rebbe gerek, ynha, yzyna iberer” diýiň» diýip, ýollady[34].
Haçanda biziň ählimiz göklerde bolanymyzda, men bu adamy agtaryp taparyn. Men oňa birnäçe sorag bermek isleýärin.
Sen nireden bildiň? Isanyň ulanyp bileri ýaly zady Oňa bermeklik kyn boldumy? Men oňa bu soragy bermek isleýärin, çünki käwagt hut şeýle hereket etmeklik meniň üçin kyn bolýandyr. Käwagtlar men öz haýwanlarymy öz ýanymda saklamaklygy saýlaýaryn. Haçanda Hudaý özümiň bir zadymy Oňa bermeklige yranynda bolsa, men özümi edil Onuň näme isleýändigini bilmeýändigim ýaly alyp barýaryn.
Şeýle etmeklik bilen sen näme duýduň? Öz ýatagyňda ýaşan eşegiň üstünde Isany göreniňde, sen näme duýduň? Guwanmaklykmy? Haýran galmaklykmy? Ýigrençmi?
Sen muny bilipmidiň? Öz sahylygyňyň şeýle uly maksada hyzmat etjekdigini göz öňüne getiripmidiň? Bir wagt Hudaýyň Özi seniň eşegiňiň üstünde oturar diýip sen göz öňüňe getiripmidiň? Dört hoş habarçylaryň özleriniň Hoş Habarlarynda özüň hakda ýazjakdyklaryny bilýärmidiň? Iki müňýyllygyň geçmekligi bilen Günorta Tehasly bilesigeliji wagyzçynyň seniň bu hereketiň hakda soraglary berjekdigi hakynda oýlap bilipmidiň?
Haçanda men bu hakda oýlananymda, men özüm hakda oýa batýaryn. Käwagtlar mende şeýle duýgy döreýär, ýagny edil Hudaý Özüne meniň bir zatlary bermegimi isleýän ýalydyr, emma men ony ýerine ýetirmeýän, çünki doly muňa ynamly däldirin. Onsoň bolsa men gaýga batýaryn, çünki täsin mümkinçiligi elimden sypdyrandygyma düşünýärin. Köplenç men Onuň näme isleýändigini bilýärin, emma men Oňa muny özümiň gysganç ýa-da egoistdigim üçin bermeýärin. Käwagtlar bolsa — bu gaty seýrek bolýandyr — men Onuň sesini eşidip, boýun bolýaryn. Şonda men şeýle oýlaýaryn: meniň berenimiň Isa we Onuň işine hyzmat edendigi nähili hormat. Käwagtlar bolsa men özümiň şu günki ýerine ýetiren kiçijik işlerim geljekde, bakyýetde nähilidir bir gymmata eýe bolarmyka diýip oýlanýaryn.
Belki-de, sizde hem şeýle soraglar ýüze çykýandyr. Biziň her biriňizde öz eşegimiz bardyr. Biziň her birimizde Hudaýa berlip, edil şol eşek ýaly Isa we Onuň işi üçin hyzmat edip biljek zadymyz ýa-da ukybymyz bardyr. Belki-de, bu siziň aýdym aýdyp belmek ukybyňyzdyr. Belki-de, kimdir birini gujaklamaga ukyply bolan siziň elleriňizdir. Ýa-da siz oňat programmistsiňiz. Ýa-da suahili dilini bilýärsiňiz. Ýa-da bank işlerini oňat ýerine ýetirip bilýänsiňiz.
Munuň näme bolýandygyna seretmezden — bu siziň eşegiňiz.
Eşegiňiziň bolsa näme bolýandygyna seretmezden, ol Oňa degişlidir.
Ol dogrudanam Oňa degişlidir. Özüňizde bar bolan sylaglar — Onuň sylaglarydyr. Onuň Iýerusalime giren eşegi-de — Onuň eşegidi. Munuň subutnamasy bolup, Isanyň Öz şägirtlerine aýdan sözleri hyzmat edýändir: «Biri size bir zat diýse: “Bular Rebbe gerek” diýiň».
Isanyň ulanan söz düzümi patyşanyň haýsydyr bir kararynda ulanylmaga ýerliklidir. Gadym döwürlerde kanun bardy we bu kanun boýunça her bir adam patyşanyň ýa-da onuň wekilleriniň talap eden islendik bir zadyny ýa-da hyzmatyny bermelidi[35]. Seýle sözleýiş düzümini ulanyp, şeýle talap etmekligi bilen Isa edil patyşa kimin hereket edýär. Ol ygtyýarlyk bilen gepleýär we Onuň bu ygtyýarlygynda Isa edil patyşa hökmünde Özüniň raýatlarynyň islendik emläklerine eýeçilik etmäge doly hukugynyň bardygy göz öňünde tutulýandyr.
Beýleki şäheriň derwezelerinden girmeklik ýa-da başga halka barmak üçin, ýa-da kimdir biriniň ýüregine girmeklik üçin Isanyň siziň eşegiňize münmek islemegi mümkindir. Onuň şeýle etmegine siz rugsat berersiňizmi? Siz Oňa öz eşegiňizi berersiňizmi ýa-da mundan boýun towlamaklyk üçin mümkinçilik gözlärsiňizmi?
Isa öz eşegini beren adam — özüniň ujypsyzja zada eýe bolanlarynda beýik Hudaýa bir zatlary gaýdyp bermekligi çözen köpleriň biridir. Mukaddes Kitapda öz «eşeklerini» Hudaýa berenleriň ullakan toplumy görkezilendir. Belki-de, Göklerde aýratyn bir ýer bardyr we ol ýer adaty bolan zatlaryň we ýagdaýlaryň Hudaýyň elinde tebigy bolmadyk zatlara öwrülendigine bagyşlanandyr.
Şol ýere üns bermeklik mümkinçiligiňizi sypdyrmaň. Şeýle zatlaryň hatarlarynyň arasyndan geçiň we Rahabyň ýüpüne, resul Pawlusyň sebedine, Dawudyň sapançasyna we bir wagtlar Şimşonyň öz elinde tutan eşegiň äňine serediň. Urgusy bilen deňziň ikä bölnen we gaýadan suw akan taýaga eliňizi degriň. Isanyň derisini ýumşadyp, Onuň ýüregini berkiden hoşboý ysy duýuň. Tolkunlaryň möwç uranynda, Isanyň ýapynyp ýatan örtgüsine kelläňizi goýuň. Özünden mallar üçin nowa ýasalan, edil çaganyň derisi ýaly ýumşak bolan agaja eliňizi degriň. Belki-de, siz rim haçynyň agyr agajynyň aşagyna egniňizi goýup görersiňiz — ol edil dönügiň ogşamasy kimin gatydyr.
Ol ýerde bu zatlaryň ählisiniň bolup-bolmajagyny bilmeýärin. Emma ol ýerde bu zatlaryň olaryň hereketleri bilen bagly bolan adamlaryň boljakdyklaryna men ynamlydyryn.
Ol ýerde hatarly işe gitmeklige taýyn bolanlar bolar: içalylary gizlän Rahap. Resul Pawlusyň duşmanlardan halas bolmagyna kömek eden imanly doganlar.
Ol ýerde ýeňijiler bolarlar: sapançasyny bulaýlaýan Dawut. Elindäki eşegiň äňi bilen Şimşon. Öz taýagyny ýokary galdyrýan Musa.
Ol ýerde alada edeji kömekçiler hem bolarlar: Isanyň aýak astynda oturan Merýem. Onuň Isa bereni kän baha durýardy, emma Oňa berlen zadyň has-da gymmat boljakdygyny bir zatlar bu aýala aýdýardy. Ady bize tanyş bolmadyk, Hudaýyň biraz ýatyp, dynç almagy üçin gämide ýer oňaran şägirt. Wia Dolorosa köçesiniň gyrasy bilen ýörän bilesigeliji syýahatçy. Näme bolup geçýändigine ol hiç-de düşünen bolmasa gerek. Ol diňe urlup, gana boýalan arkany gördi we Isanyň haçy mundan beýläk göterip bilmejegini görüpdi, emma özünde bolsa güýç ýeterlidi. Şonuň üçin hem haçanda esger oňa tarap elini bulaýlanynda, bu adam gelip, haçy öz egnine atypdy.
Bu adamlaryň baryny görünmeýän doganlygyň baglary birleşdirýär. Ähli bar zatlaryny Oňa degişli diýip hasap eden we Onuň bir gezek aýdanynda, emläklerini Oňa bermäge taýyn bolan wepaly öý hojaýynlary. Özleriniň zähmet çekip ýören üzümçiliginiň Kime degişlidigini ýatlaryndan çykarmadyk üzümçiligiň eýeleri. Özleriniň okuwlary üçin Kimiň töleýändigini ýatlarynda berk saklan wepaly şägirtler.
Ine, bu hatardaky ýene biri: XIX asyrda ýaşap geçen mukaddes kitap mekdebiniň mugallymy. Ol bir gezek Boston şäherindäki köwüş dükanynyň ýaş satyjysyny Isa bolan imana getiripdi. Mugallymyň ady Kimbelldi we bu ady siz hiç haçan hem eşiden dälsiňiz. Ýöne ol arkaly Isa ynanan ýaş satyjynyň ady köplere tanyş: Duaýt Moodi.
Moodi Hoş Habary wagyz edip başlady we Frederik Meýer atly ýaş ýigide uly täsir etdi. Meýer talyplaryň arasynda wagyz edip başlady we onuň hyzmaty zerarly Hudaýa ynananlaryň biri-de J. Uilbur Çepmen boldy. Çepmen ýaş mesihileriň birleşiginiň işine gatnaşdy we Şarlott şäherinde (Demirgazyk Karolina ştatynda) tanymal beýsbolçy Billi Sandeýiň gatnaşmagynda ruhy oýanmaklygyň mesihi festiwalyny gurnady. Şarlottdaky mesihi jemagatlaryna bu şeýle bir ýarady welin, olar Mordehaý Hemmiň gatnaşmagynda ýene bir festiwal gurnadylar. Bu ikinji festiwal döwründe Billi Grem atly ýaş ýigit Mesihe ynandy.
Bostonly mukaddes kitap mekdebiniň mugallymy özüniň köwüş satýan bilen gürrüňiniň şeýle netijeleri berjekdigini azajyk bolsa-da, göz öňüne getirip bilipmidi? Ýok, ol hem edil eşegiň hojaýyny ýaly, Isanyň başga adamyň ýüregine girip bilmeklik mümkinçiligini gördi we kömek etdi.
Birnäçe ýyl mundan ozal men Gawaýýadaky Hoş Habary wagyz etmeklige gatnaşdym. (Ahyrsoňy, kimdir biri bu ýatdan çykarylan ýerlere-de gitmelidir ahyryn!) Biz ýerli ýaşaýjylary agşamky ýygnanyşyga çagyryp, öýme-öýme aýlandyk. Adamlaryň aglabasy açyk ýüzlüdiler, emma gyzyklanmasyzdylar. Olaryň hiç biriniň hem bizi kowmandygyna seretmezden, öýlerine-de çagyrmadylar. Emma ahyrsoňy bir aýala duş geldik we ol minnetdarlykdan ýaňa şöhle saçýardy. Diňe özüniň dogulmagy bilen iki müň ýyl gijä galandygy sebäpli, Mukaddes Kitap bu aýal hakynda hiç zat diýmeýär.
Men onuň adyny ýadymda saklamadym, emma edil onuň sowgatlary ýaly, ýüzi hem şu wagta çenli meniň gözlerimiň alnynda dur.
Ýyllaryň agramy astynda aşak epilen kiçijik uly ýaşly aziat aýaly. Kenaryň boýunda myhmanhalaryň sanyny sanar ýaly däl we bu aýal şolaryň birinde otag hyzmatçysy bolup işläp, gün-güzeranyny görýärdi. Biziň beýlekilere Isa bolan ynam hakda gürrüň etmek isleýändigimizi bilip, ol biziň öz öýüne girip, özi bilen işleýän adamlara nädip Hoş Habary ýetirmeklige synanyşandygyna seretmegimizi haýyş etdi. Haçanda biz onuň öýüniň çetki otagyna girenimizde, agaç bilen işlemek üçin gurallardan, şepbikli gutulardan, reňklerden we surat üçin agaç çarçuwajyklaryndan doly bolan ullakan stoly gördük.
Emma onuň stolunyň üstüniň köp bölegini uly bolmadyk açyk kitap görnüşindäki agaçdan ýasalan taýyn esbaplar tutýardy.
Özüniň okap bilmeýändigini bu aýal bize düşündirdi, şonuň üçin hem Mukaddes Kitaby okap, ony ara alyp maslahatlaşmaklyk üçin duşuşyklary geçirmeklik onuň üçin kyn bolupdy. Haýyr-sogap işleri bilen meşgullanary ýaly, onuň aýlygy gaty ujypsyzjady. Emma bir wagtlar ol her dürli ownuk-uşak işleri etmeklige öwrenipdi we indi olar arkaly öz dostlaryna Isa hakda gürrüň bermäge synanyşýardy. Bary gaty ýönekeýdi: agaç kitabynyň bir sahypasyna ol «Polaroidde» edilen öz dostlarynyň suratlaryny ýelmäpdi, beýleki sahypasyna bolsa Mukaddes Kitapdan alnan aýatlary.
Bularyň barynyň manysy nämede? Adamlar öz suratlaryna seretmekligi halaýarlar diýip, bu aýal hasaplaýardy. Onuň tanyşlarynyň köpüsi baý däldiler, olaryň öýleriniň diwarlary oboýlardan başga zat bilen bezelen däldi. Ine, bu aýal olara Mukaddes Kitapdan alnan aýatlary sowgat edip bilerdi we olar ony her gezek gözlerine iler ýaly ýer bolan diwarlaryna asardylar. Munuň netijesiniň nähili boljakdygyny kim bilýär?
Bu hakda Hudaý bilýär. Ol zordan göze ilýän tohumlar ekilen meýdanlardan baý hasyl ýygnar. Ýokarda oturjak hem Ol bolar, ýok, Ol owadan arabalarda ýa-da görmegeý urşujy atlaryň üstünde däl-de, adaty eşekleriň üstünde oturar.
Eger-de men Gawaýýaly bu aýaly soraga tutan bolsadym, onda ol maňa şeýle diýerdi: «Elbetde, biz hemişe-de Onuň üçin gereklidiris. Biz — Onuň agzy we biz — Onuň elleri». Bu uly hormat zerarly, Patyşa tarapdan özüniň sowgatlarynyň kabul edilýänligi zerarly ol aýalyň ýüzleriniň neneň gyzarýandygyny men görýärin.
«Özüňden bir zatlary bermek kynmy?» diýip, meniň ondan soramaklygym talap edilmedi. Jogaby onuň ýylgyrşynda okap bolardy.
Soňky sorag… Ýok, ýogsa-da, bu hakda-da ondan soramaklygyň geregi ýokdur. «Nähili pikir edýärsiňiz, iki müň ýyl mundan ozal…» Emma ol aýal bu hakda nädip bilsin? Çünki eşekli şol adam hem bilmändi. Şimşon, Musa we Rahap hem bilmändiler. Köwüş satyjy hem bu hakda bilmändi, biz hem bu hakda bilmeris. Kiçijik, çalaja göze görünýän tohumlary ekýänleriň hiç biri-de olaryň geljekde neneň baý hasyl getirjekdigini bilip bilýän däldir.
Emma eger Dawudyň sapançasynyň, Musanyň taýagynyň we eşegiň boýuntyrygynyň ýanynda «Polaroidde» edilen suratlaryň we Mukaddes Kitapdan alnan aýatlaryň ýelmenen agaçdan edilen kitaby tapsaňyz, asla haýran galmaň.
Çalasyn lakamly Morris Lassal uniwesitetiniň basketbol komandasynyň türgenleşdirijisi. Bir gezek ol suwa düşünýän otagda sakgalyny syrýarka, ony aýaly telefona çagyrdy we onuň bilen özüni tanymal «Sport illustreýtd» atly žurnalynyň wekili diýip atlandyran bir adamyň gepleşmek isleýändigini aýtdy. Ol çap edileninden soň özüne garaşýan şöhrat we abraý hakynda oýlanyp, şeýle bir tolgundy welin, päki bilen özüne seresap bolmaklygy ýadyndan çykap, derisini kesdi. Jaň edýäni garaşmaga mejbur etmejek bolup, ol suwa düşünýän otagdan ylgap çykdy, büdredi we deňagramlylygyny ýitirip, basgançak boýunça aşak togalandy. Agsaklap, gan bilen küpürjige boýalan Morris ahyrsoňy terefona baryp ýetdi, ony eline alyp: «Hawa, hawa, men diňleýärin! Bu “Sport illustreýtdmi”?» diýip sorady.
Haçanda telefon siminiň aňyrsyndaky sesiň: «Hawa, bu “Sport illustreýtd” we eger siz şu gün bir ýyllyk žurnaly satyn almaklyga ylalaşsaňyz, onda bu size žurnalyň her bir sany üçin ýetmiş bäş sent arzan düşer»[36] diýenini eşidenindäki onuň lapykeçligini göz öňüne getiriň.
Özüňi aldanan halda duýmaklyk gaty gaýgylydyr. Siz bilen we siziň durmuşyňyz bilen gaty gyzyklanýan adamy hakykatda diňe siziň pullaryňyz özüne çekýändigi baradaky pikir bilen ylalaşmak gaty kyn bolýandyr. Haçanda reklama işgärleri ýa-da satyjylar özlerini şeýle alyp baranlarynda, bu ýigrenç döredýär, emma eger ynanýan adamlar şeýle edip başlasalar, olaryň özlerini alyş baryşlary has-da dargadyjy netijelere getirip bilýändir.
Gaýgyly, ýöne hakykat: köpleri tarapyndan din baýamaklygyň we jemgyýetiň abraýyna eýe bolmaklygyň serişdesi hökmünde seredilýändir. Netijede bolsa töwerekdäkiler mekirligiň pidalary bolýandyrlar, Hudaý bolsa gazaba münýändir.
Bu ýagdaýy suratlandyrýan iň oňat mysal — bu Iýerusalimdäki ybadathanadyr. Eşekli şähere girip, «Isa Iýerusalime baryp, ybadathana girdi. Daş-töweregindäki ähli zatlara göz aýlaşdyrandan soň, wagt hem gijigeni üçin, Onkiler bilen bilelikde Beýtaniýa gitdi»[37].
Düşünýärsiňizmi? Isanyň birinji baran ýeri ybadathanady. Ýaňyja garşy alyp, Oňa patyşa kimin hormat goýup, şäheriň köçeleri boýunça ugradypdylar. Dynç günüdi, pesah hepdäsiniň birinji güni. Daşlardan örlen darajyk köçäni ýüzlerçe adamlar doldurypdy. Zyýaratçylaryň akymy bazar meýdançasyny dolduryp daşypdy. Günüň ahyrynda hemme ýerlerde dyknyşýan adamlaryň arasyndan geçip, Isa ybadathana girdi, göz aýlady we çykdy.
Onuň Ol ýerde näme görendigini bilmek isleýärsiňizmi? Onda biz ertesi gün, birinji gün Onuň şol ýere gelip, näme edendigi hakynda okamalydyrys:
Isa Hudaýyň ybadathanasyna girip, içerdäki satyjylary, alyjylary daşaryk kowdy. Pul çalyşýanlaryň tekjelerini, kepderi satýanlaryň oturgyçlaryny düňderdi. Olara şeýle diýdi: «“Meniň öýüme doga öýi diýler” diýip ýazylgydyr, siz muny garakçylaryň sürenine öwürdiňiz»[38].
Ol şol ýerde näme gördükä? Söwdakeşleri, adamlaryň imany arkaly baýaýan heligärleri. Näme üçin Ol beýle «gaýnady»? Birinji gün ukudan turup, Ol ilki bilen näme hakda oýlandyka? Beýlekileriň imanlaryny girdejili işe öwren adamlar hakynda.
Pesah hepdesidi. Ýehudy kalendarynda Pesah baýramy hiç zat bilen deňeşdirip bolmaýan orny eýeleýärdi. Baýramçylyga gatnaşmaklyk maksady bilen adamlar iň daş welaýatlardan we başga ýurtlardan gelýärdiler. Gelenleriň her birleri iki talaby ýerine ýetirmelidiler.
Birinjiden, hökman gurbanlyk getirmelidi — adatça bu maksat üçin kepderileri ulanýardylar. Kepderi maýyp bolman, tegmiltsiz bolmalydy. Elbetde, kepderini ýa-da beýleki gurbanlyk malyny öz ýanyň bilen getirip bolardy, emma ybadathana hyzmat edýänleriň getiren gurbanlygyňy laýyk gelmeýän diýip yglan etmeginiň mümkinçiligi bardy. Ine, däbiň arassalygy hakynda alada etmeklik bahanasy bilen ybadathananyň söwdakeşleri özleriniň ýörete bahalary boýunça kepderileri satýardylar.
Ikinjiden, salgyt tölemeklik talap edilýärdi — bu edil ybadathana üçin sadaka hökmündedi. Her ýyl ýehudylar ybadathananyň gaznasyna pul girizmeklige borçludylar (elbetde, pul ýerli pul bolmalydy). Pesah baýramçylygyna beýleki ýurtlardan hem kän adamlaryň gelýändiklerini bilip, pul çalyşýanlar öz stollaryny ybadathananyň töweregine üýşürerdiler we beýleki ýurtlaryň pullaryny ybadathananyň şekeline çalyşmaklygy teklip edýärdiler (elbetde, öz hyzmatlary üçin biraz gymmatrak baha goýýardylar).
Isany nämäniň beýle gaharlandyrandygyna düşünmeklik kyn däl. Hudaýy görmeklik üçin, Onuň mukaddesligine syn edip, sežde etmeklik üçin zyýaratçylar dowamly gün ýol ýöreýärdiler. Emma olar Hudaýyň barlygyna ýetmezlerinden ozal özlerinden mümkin boldugyndan köpräk pul çykarmaga ymtylýan biynsap adamlaryň ellerine düşerdiler.
Hudaýyň gaharyny getirmek isleýärsiňizmi? Ony agtarýanlaryň ýolunda durup görüň. Onuň gazabyny synap görmek isleýärsiňizmi? Hudaýyň ady bilen gizlenip, adamlardan pul alyp başlaň.
Din bilen söwda edýänler Hudaýyň gazabynyň ody bilen oýun edýändirler.
«Mundan artyk Men muňa çydap bilmerin» — diýlip, Halasgäriň ýüzünde ýazylandy. Ol söwdakeşleriň we pul çalyşýanlaryň stollaryny düňderip we ýumrup, edil uçuşýan we ganatlaryny kakyşdyrýan kepderileriň arasyndaky möwç urýan tupan kimin ybadathana girdi. Aljyraňňylyk peýda boldy we söwdakeşler gizlenmäge howlukdylar.
Bolan wakanyň sebäbi ýöne duýgularyň beýany ýa-da gaharyň tutaşmaklygy däl. Isa Özüniň eden işini bilgeşleýin etdi. Ol aň-düşünjeli hereket edýärdi. Isa pul çalyşýanlary gündiz hem görüpdi. Haçanda Ol uklamak üçin ýatanynda, Onuň göz alnynda harytlaryň hatarlary durdy, gulaklarynda bolsa söwdakeşleriň sesleri ýaňlanýardy. Ertesi gün Isa oýandy we Özüniň ýerdäki ömrüniň ahyrynyň ýakynlaşýandygyny bilip, bütin kesgitliligi bilen: «Siz Meniň halkym zerarly baýaýarsyňyz we siz munuň üçin jogap bermeli bolarsyňyz» diýip aýtmaklyk kararyna geldi. Hudaýa sežde etmek isleýänlerden zorluk bilen pul alyp, jübülerini doldurýanlar hiç haçan hem Onuň öňünde aklanyp bilmezler.
Birnäçe ýyl mundan ozal men Maýaminiň aeroportunda dostumy garşy almalydym. Garşylýan ýerde meniň ünsümi bir gyz özüne çekdi, onuň daş-keşbindäki ähli zatlar onuň haýsydyr bir gündogar dinleriniň birine degişlidigini subut edýärdi: tesbi, sandallar, doňan ýylgyryş, kitaplardan doldurylan horjun.
— Jenap, — diýip, ol maňa ýüzlendi (men ýöne onuň gapdalyndan geçip gidäýmelidim).
— Jenap, bir minutja garaşyň… — Näme, uçar barybir gijä galýardy, şonuň üçin mende bir-iki minut bardy (men ýöne onuň gapdalyndan geçip gidäýmelidim).
Men saklandym we ol özüniň ýat tutulan sözleýşine başlady. Ol gyz özüniň mugallymdygyny we mekdebiniň bolsa uly baýramçylyk belleýändigi hakynda aýtdy. Bu sene mynasybetli olar özleriniň pelsepeleriniň esasyny düşündirýän kitaplary paýlaýarlar. Ol meniň elime gaty sahaply ullakan kitaby gowşurdy we ol kitabyň daşynda lotos görnüşinde oturan gura meňzeş biriniň suraty şekillendirilendi.
Men kitap üçin oňa minnetdarlyk bildirip, öz ýoluma gitdim.
— Jenap? — Men saklandym. Munuň şeýle boljakdygyna men garaşýardym.
— Siz biziň mekdebimiziň gaznasyna sadaka berjek dälmi?
— Ýok, — diýip, men jogap berdim, — emma men şu kitap üçin size minnetdardyryn.
Men ýene öz ýoluma rowana boldum — ol bolsa menden aýrylmady we ahyrsoňy meniň egnime kakdy.
— Jenap, emma adatça bizden kitaby sowgat alanlaryň bary sadaka bermeklik bilen özleriniň minnetdarlyklaryny aýtmaklyga synanyşýarlar.
— Onda näme, gaty oňat, — diýip, men jogap berdim, — emma men beýle etmek islemeýän. Ýene bir gezek: kitap üçin sag bolup.
— Jenap, — diýip, ol torbasyny açyp, özüniň ýygnan pullaryna we köpüklerine görkezip aýtdy, — eger-de siziň minnetdarlygyňyz çyn ýürekden bolan bolsady, onda siz hökman öz sadakaňyzy bererdiňiz.
Bu nejisdi, samsykdy, masgaralaýjydy. Adatça ajylyk meniň üçin özge zatdy, emma bu ýerde men ýöne saklanyp bilmedim:
— Belki-de, şeýledir, emma eger siz akýürek bolsadyňyz, onda maňa sowgat berip, yzyndanam onuň üçin töleg soramazdyňyz.
Ol kitaby yzyna almaklyk üçin elini uzadypdy, emma men sowgady berk gysyp, öz ýolum bilen gitdim.
Ullakan aýylganç zorlap alyjylygyň üstünden gazanylan kiçijik ýeňiş.
Gynansak-da, zorlap alyjylar köplenç ýeňilmekligiň deregine ýeňýärler. Iň gynançly ýagdaý-da, olaryň gündogar taglymatlarynyň yzyna eýerijeler bolanyndan mesihiler kimin özlerini görkezmeklikleri hem seýrek duş gelýän däldir.
Siziň olara duş gelendigiňiz şübhe astynda däldir. Olaryň dilleri süýji, sözleýişleri ynandyryjy we olaryň akýüreklidiklerine şübhe döretmäge hiç zat hem sizi mejbur edip bilýän däldir. Olar size telewideniýe boýunça ýüzlenýärler, olaryň sesleri siziň radioňyzdan eşidilýär. Belki-de, olar size ýygnagyň içinde hem ýüzlenýändirler.
Siziň bilen aç-açan gürrüň etmeklige rugsat beriň — ruhy şygarlaryň arkasynda gizlenýän zorlap alyjylara garşy sabyrsyzlygy görkezmekligiň wagty ýetip geldi. Puly söýýän bu adamlar mesihiligiň oňat adyny masgaralaýarlar. Olar mukaddes ýerleri haramlaýarlar, aýnalary döwýärler. Olar ynanjaň adamlary aldaýarlar. Olara Hudaýyň hyzmat etmeklik islegi däl-de, hususy açgözlük hojaýynçylyk edýär. Olara Mukaddes Ruh däl-de, biçäk tekepbirlik ýolbaşçylyk edýändir. Süýji sesli kezzaplar, olar mesihiligiň asly hakynda çynlakaý oýlanmaga ukyply däldirler. Pul üçin olar sagdyn taglymaty ýoýmaga we özleriniň ýoýulan taglymatlary bilen adamlaryň aňlaryny doldurmaklyga taýyndyrlar. Biziň Rebbimiz olary arassa suwa çykardy — biz hem edil şeýle hereket etmelidiris.
Biz muny nädip edip bileris? Olary tanamaklyga ukyply bolmaklyk ýeterlidir. Olar üçin aýratynam iki alamat häsiýetlidir.
Birinjiden, olar üçin özleriniň hususy gyzyklanmalary Mesihiňkiden has-da wajypdyr. Kritdäki ýerli ýygnakda ynamçyl adamlaryň hasabyna ýaşaýan adamlar bardy. Olar hakda resul Pawlus berk we göni aýdýar: «Olaryň agzyny baglamak gerek. Olar haksyz gazanç üçin, öwredilmesiz zatlary öwredip, öýleri bütinleý ýykýarlar»[39].
Telewideniýe boýunça çykyş edýän wagyzçynyň sözlerine gulak asyk. Radio boýunça çykyş edýän wagyzçynyň sözleri hakynda oýlanyň. Oňatja üns beriň: olar näme hakda gürrüň edýärler? Olary näme aladalandyrýar? Siziň halas bolmaňyzmy ýa-da özleriniň hususy maddy ýagdaýlary? Olaryň aýdýan sözlerine üns beriň. Olar pul hakda näçe kän gürrüň edýärler? Eger-de olar siziň berýän sadakaňyz üçin size saglyk we bolelinlik wada berip, siz sadaka bermäniňizde bolsa dowzahyň görgüleri bilen haýbat atýan bolsalar, onda ýöne radioňyzy ýa-da telewizoryňyzy öçüriň we olara gulak asmaň.
Ikinjiden, olar ynamda goldamaklygyň deregine germewleri we çäkleri döretmeklik bilen meşguldyrlar.
Şeýle ýagdaý medisinada bolup geçýär — käbir lukmanlar özlerine ýüz tutan adamlaryň soňra başga lukmanlara ýüz tutmaklaryny ýa-da bellenilen dermanlar hakynda başgalardan soranlarynda, gaty halamaýarlar. Dini zorlap alyjylar özlerini ilkinji açanlar hökmünde, «däp» bolan, «resmi» ýygnaklar tarapyndan özleriniň batyrgaýlyklary we ýaraşmazlyklary sebäpli terk edilenler hökmünde görkezýändirler. Hakykatda olar awa çykan möjeklerdirler.
Ynama girip, olar gyzdyrylan ýerde berkemekligi isleýärler. Hususy ynamyňyň «aýratynlygy» — olaryň esasy artykmaçlygydyr. Siziň mätäç bolanyňyzy diňe olar berip bilýändirler. Diňe olaryň taglymaty siziň kynçylyklaryňyzy çözýändir. Edil kepderileri satyjylaryň zyýaratçylaryň öz ýanlary bilen getiren guşlaryna çydap bilmeýişleri ýaly, bu zorlap alyjylar hem özleri däl-de, kimdir başga biriniň öwredýän ynamyna sabyr edip bilýän däldirler.
Olar wepaly sadaka berijilerden özlerine umyt baglap bolýan müşderileri edinmäge ymtylýandyrlar.
«Eý doganlar, öwrenen taglymatyňyza garşy gidip, bölünme we böwetlere sebäp bolýanlardan ägä bolmagy sizden haýyş edýärin, olardan daşda duruň. Çünki beýle adamlar Rebbimiz Isa Mesihe däl-de, öz garynlaryna gulluk edýändir, süýji söz sözläp, owadan gürläp, ýönekeý adamlaryň ýüreklerini aldawa salýandyr»[40].
Şol gün Isa nägilelikden dolupdy. Şonuň üçin hem ynsabyňyzyň ezýet bermezinden bu adamlary paş etmegiňizi men size maslahat berýärin. Hudaý birnäçe ýüzýyllap özlerini şöhratlamak maksady bilen diň gurýan boş sözçüleriň agyzlaryny ýapypdy. Biz hem hut şeýle hereket etmelidiris.
Eger biz beýle etmesek, taryh ýene-de gaýtalanyp bilner.
Haçanda bu ilkinji gezek bolanynda, hiç kim hem muňa garaşmandy. Esasan-da, gürrüňiň ýygnak hakynda gideninde. Eger şeýle diýip bolýan bolsa, onda bu göreldeli ýygnakdy. Amatly suwa düşülýän suw howdany garyp maşgalalardan bolan çagalar üçin niýetlenipdi. Şäheriň çagalary üçin atlarda gezmeklik gurnalýardy. Ýygnak maddy taýdan talyplary goldap, garrylar üçin öýlere kömek edýärdiler. Ondan başga-da, öýsüz haýwanlar üçin ýygnakda aýratyn ýer bardy, kiçijik keselhana we neşä bagly bolanlar üçin merkez bardy.
Bu ýygnagyň çopanynyň göreldesi «imanlylary ruhlandyrýardy» diýip, Uolter Mondeýl ýazýar. Hatda saglygy goraýyş, bilim we durmuş taýdan üpjünçiligi ösdürmekligiň ministrleri hem bu ýygnak çopanynyň aýratyn roluny belläp geçipdiler: «…ol adamlara umyt bermegi başarýar. Ol bütin jany bilen mätäçler üçin gaýgylanýar, ol türmedäkileriň we kiçi ýaşly kanuny bozujylaryň janlary hakynda alada edýär. Ol işe ornaşdyrmak boýunça guramany, täzeden dikelmeklik merkezini we garrylar üçin öýleri gurnady, keselhana, derejesini galdyrmaklyk üçin okuw jaýlaryny, mugt ýuridiki maslahaty, medeni merkezi açdy. Ol Hudaý hakda wagyz edýärdi. Ol hakda jyn-arhawlary kowýan, täsinlikler döredýän we keselleri sagaldýan diýip aýdardylar»[41].
Batly sözler. Beýik ruhy ýolbaşçynyň we onuň ýygnagynyň adyna aýdylan öwgüler. Bu ynanýan adamlar şu wagt niredekä? Bu ýygnak bilen şu wagt näme boldy?
Ýygnak öli, hawa, göni manyda — öli.
Şol gün ýygnagyň çopany ýygnagyň ähli agzalaryny ýygnady. Olar onuň batly çykýan jadylaýjy sözlerini eşitdiler. Ol özüniň kürsüsinde oturyp, ölümiň neneň owadanlygy we özleriniň ýene ölümden soň duşuşjakdyklarynyň neneň täsindigi hakynda mikrofon boýunça aýdýardy.
Adamlary ýaraglanan goraýjylar gurşap aldylar. Ullakan jaýa zäherleýji içgiden doly bolan gaby getirdiler. Taglymata eýerijileriň aglabasy azajyk-da garşylyk görkezmän, zäheri içdiler. Garşy çykanlary bolsa güýç bilen mejbur etdiler.
Ilki bilen zäheri segsene golaý bolan çagalara we bäbeklere berdiler. Şondan soň ulularyň — aýallaryň we erkekleriň, ýolbaşçylaryň we adaty ynanýanlaryň, ahyrynda bolsa çopanyň özüniň nobaty geldi.
Biraz wagtlap ullakan jaýyň içinde ümsümlik höküm sürdi. Onsoň damar çekmesi başlandy we Gaýananyň üstünden asmana ahy-nalalar göterildi, adamlary aljyraňňylyk eýeledi. Birnäçe salymdan soň bary gutarypdy. «Halklaryň ybadathanasynyň mesihi ýygnagynyň» ähli agzalary ölüdiler. Ýedi ýüz segsen adamlaryň bary.
Olaryň ýolbaşçysy Jim Jons ýaly.
Muny ýadyňyzda saklaň we seresap boluň: Hudaýyň öýünde eli arassa bolmadyk adamlar bardyr. Olaryň daş-keşbine seredip, aldawa düşmäň. Olaryň sözlerine gulak asyp aldanmaň. Isanyň näme üçin ybadathanany arassalandygyny ýadyňyzda saklaň. Ybadathana iň ýakyn duranlar, iş ýüzünde, belki-de, ondan has-da daşdyrlar.
Nemes şäherinden bolan Hans Beblinger uçmaklyk bilen gaty aladalydy. Ol ýeriň dartyş güýjüni ýeňip, edil guş kimin parmalak isleýärdi. Emma, ine, kynçylyk: ol XVI ýüzýyllykda ýaşapdy. Entek ne uçarlar, ne-de başga uçujy enjamlar bardy. Ol biraz wagtyndan öň doglan arzuw edijidi. Onuň isläni mümkin däldi.
Ýöne Hans Beblinger öz durmuşynyň işi hökmünde beýlekilere mümkin däl bolan zatlary ýeňip geçmeklige kömek etmeklikgi saýlaýar. Ol protez oňarýar. Şol wagtlar ýaraly eliňi ýa-da aýagyňy kesip aýryp, şikesleri bejermeklik giňden ýaýrapdy, şonuň üçin onuň işi hemişe ýeterlidi. Ol maýyp galan adamlaryň ýagdaýdan üstün çykmaklaryna kömek edýärdi.
Onuň özi hem şeýle ýeňşe eýe bolmak isläpdi.
Wagtyň geçmekligi bilen ol özüniň bilimlerini we tejribelerini ulanyp, ganat ýasap bildi. Özüniň bu enjamy Bawariýa Alplarynyň eňňitlerinde barlap görmeklik güni-de ýetip geldi. Ol dogry, şowly saýlaw etdi — şol ýerlerde howanyň ýokarlanýan akymlary güýçlüdi. Şol ýatda galan güneşli gün ol adamlaryň gözleriniň alnynda aşaklygyna bökdi we üstünlikli ýere gondy.
Onuň ýüregi dürküldäp urýardy. Dostlary el çarpyşýardylar. Hudaý şatlanýardy.
Hudaýyň şatlanandygy maňa nireden aýan? Çünki haçanda biz arzuw etmeklige batyrgaýlyk edenimizde, Hudaý hemişe-de şatlanýandyr. Umuman aýdanymyzda, haçanda biz arzuw edenimizde, Hudaýa meňzeýändiris. Isany ähli täze zatlar şadyýan edýändir. Ol könelenleri täzeläp keýplenýändir. Ol hatda mümkin däl zadyň mümkin bolýandygy hakynda kitap hem ýazdy.
Size mysallar gerekmi? Kitabyň sahypalaryny açyşdyryň.
Segsen ýaşly çopanlar adatça fyrowna şertleri goýýan däldirler… Emma bu hakda Musa gürrüň bermäň.
Ýetginjek-çopanlar, düzgün bolşy ýaly, äpetler bilen göreşýän däldirler… Emma bu hakda Dawuda gürrüň bermäň.
Gijelerine goýunlary meýdanda goraýan çopanlar perişdeleriň aýdymyny eşitmeýärler we mallar üçin nowada ýatan Hudaýy görmeýärler… Emma munuň şeýlediginde Beýtullahamly çopanlary ynandyrmaga synanyşmaň.
Hudaýy muňa ynandyrmaga synanyşmak bolsa, has-da manysyzdyr. Bakyýetiň dowam etmeginde Ol ýerde süýrenip ýöremeklik üçin doglanlara diňe ganat bermeklik bilen meşguldyr. Haçanda Ol bu ganatlaryň kimdir biri tarapyndan kesilýändigini ýa-da döwýändiklerini göreninde, Ol gaty gaharlanýandyr. Hut şu hakynda hem miwesiz injir agajy we deňze göçen dag hakyndaky taryhlarda gürrüň berilýändir.
Mesih Öz şägirtleri bilen Beýtaniýada gijäni geçirip, birinji gün daňdan Iýerusalime ýola düşýärler. Isa ajygýar we bir gyrada duran injir agajyny görýär. Haçanda Ol agajyň ýanyna geleninde, ýaşyl ýapraklaryň gürdügine seretmezden, agaçda miweleriň ýokdugyna üns berýär. Bu miwesiz agaçda Ol düýnki ybadathanada görenini we biraz soňra Iýerusalimde Özüniň ýerine ýetirmäge niýetlenen işini ýada salýan bir zat görýär[42].
Şeýlelikde, Ol injir agajyny näletledi: «Mundan beýläk senden asla iýmiş önmesin!». Agaç dessine gurady.
Ertesi gün bolan ýasgün şägirtler injir agajy bilen näme bolandygyny görüp, haýran galdylar. Düýn bu berk, ýaşyl ýapraklardan doly bolan agaçdy, indi bolsa ýapraklar galman, injir agajy guran ýagdaýda dur.
— Bu nädip beýle bolduka, ýagny injir agajy şeýle çalt gurapdyr? — diýip, olar soradylar.
Isa olara jogap berdi: «Size dogrusyny aýdýaryn, imanyňyz bolup, şübhe etmeseňiz, siz diňe bu injir agajyna edileni etmek bilen çäklenmän, eýsem, şu daga: “Göteril-de, deňze zyňyl” diýseňiz-de, bu bolar. Iman edip, doga bilen her näme dileseňiz, alarsyňyz»[43].
Hoş Habaryň bu böleginde siz «arzuw etmeklik», «uçmaklyk» ýa-da «ganatlar» diýen sözleri tapmaýansyňyz. Emma üns bilen okaň we siz Hudaýyň bütin dünýäniň Beblingerlerini gaýa çykyp, öz ganatlaryny barlap görmeklerine çagyrýandygyny görüp bilersiňiz. Ondan başga-da, arzuw edijileri kapasa salyp, onuň açaryny öz jübülerinde gizleýänleriň üstlerinden Hudaýyň neneň ýigrenç bilen gülýändigini görüp bilersiňiz.
Iýerusalimiň ýolunda ajygan Isa injir agajynyň ýanyna barýar we ondan miwe agtarýar. Hiç hili miwe tapmaýar. Agaç köp wada bereji görünýär, emma bularyň bary — boş wadalardyr. Barlananynda ýalan çykan batly aýdylan wadalar. Isa şeýle aýdyň we alamatly mysalyň gapdalyndan ýöne geçip bilmedi.
Birinji gün irden Isa agaç bilen Özüniň birnäçe sagatdan soň ybadathana bilen etjek işini edýär: Ol injir agajyny näletleýär. Üns beriň, Ol agaja gaharlanmaýar — Onuň gahary agajyň özünden näme göz öňünde tutýandygyna gönükdirilendir. Ýyly, ysgynsyz, miwesiz, ýagny maksatsyz ýaşan imanlylar Isada ýigrenç döredýär. Isanyň hereketi — bu boş, resmi dindarlygyň boýnuna urulýan jelladyň paltasydyr.
Şeýle dindarlygyň aýdyň mysalyny biz Ýahýanyň Ylham kitabynda gürrüňini edýän Laodikiýa ýygnagyna seredip, görüp bilýändiris. Bu ýygnak baý we özünden hoşal, emma bar bela onuň ynamynyň boş we miwesizdigindedir. «Seniň nämeler edeniňi bilýärin, — diýip, Hudaý bu ýygnagyň «perişdesine» ýüzlenýär, — sen ne sowuk, ne-de gyzgynsyň. Käşgä sowuk ýa gyzgyn bolsadyň! Ne gyzgyn, ne-de sowuk, ýöne ýylylygyň üçin, Men seni agzymdan gusaryn»[44].
Dogrudanam soňky jümlede gürrüň gusmaklyk hakynda gidýändir. Näme üçin biziň bedenimiz käbir zatlara gusmaklyk bilen jogap berýär? Näme üçin ol käbir zatlaryň bolmagyny şeýle ýigrenji ýagdaýda kabul edýändir? Çünki ol zatlar bedeniň ýaşamaklygyna laýyk gelmeýändir. Gusmaklyk — bu bedeniň çydap bilmeýän zadyny terk etmeklik usulydyr.
Onda bu jümläniň manysy nämede? Hudaý «ýyly» ynama çydap bilýän däldir. Onuň miwe getirmeýän daşky, ýagny görnüş üçin bolan dindarlyga gazaby gelýändir. Özüniň ýerdäki durmuşynyň soňky hepdesiniň içinde we umuman aýdanymyzda, Öz hyzmatynyň bütin dowamynda Ol hut şeýle dindarlyga duş geldi.
Haçanda adamlar Onuň hereketlerinde hakyky hyzmatyň nusgasyny görenlerinde, olar ony höküm etdiler.
Şägirtleriniň iýmeli däl güni iýendikleri üçin olar Ony höküm etdiler. Sagaltmagyň wagty däl bolanynda sagaldany üçin olar Oňa närazylyklaryny bildirdiler. Bagyşlanmaly däl adamlary bagyşlandygy üçin olar gazaba münýärdiler. Onuň ýigrenilýän adamlar bilen gürrüňdeş bolmagy bilen, öz pikirlerine görä, çagalara erbet täsir edýändigi olary däliredýärdi. Emma iň erbedi şundadyr, ýagny her gezek Ol kimdir birini azat etmeklige synanyşanynda, dini serkerdeler ol adamy ýene-de tutup, öňküsi ýaly etmäge çäreler görerdiler. Ybadathana has ýakyn bolanlary olar zynjyrlar bilen saklaýardylar. Haçanda haýsydyr bir edermen uçmaklyga synanyşanynda, olar munuň mümkin däldigi hakyndaky sözler bilen dessine onuň ýanynda peýda bolardylar.
Ýogsa-da, Hans Beblingere-de olar hut şeýle diýdiler. Patyşa Ulm şäherine sapar etmelidi we baş ruhany şäheriň ýaşaýjylary bilen oňa ýatdan çykmajak halda täsir etmeklige synanyşdy. Hansyň şowly uçuşy hakyndaky habar olara baryp ýetdi we olar patyşanyň gözüniň alnynda howada bir aýlaw etmekligi soradylar. Hans hem ylalaşdy.
Ýöne olar bir özgerme hakynda hem soradylar. Patyşany garşy almaklyk üçin uly märekäniň çykjakdygynyň garaşylýandygy üçin we daglara bolan ýoluň ýeňil däldigi üçin, uçary ýaly ýeriň şähere golaýrakda, jülgäniň bir ýerinde saýlamagyny soradylar.
Hans Dunaý derýasynyň kenaryndaky gaýalary saýlady. Olar giň we ýylmanakdylar, derýa bolsa gaty daşda-aşakdaky. Şowsuz saýlaw. Derýanyň ýanynda öňüne daglarda kömek eden howanyň ýokarlanýan akymlary ýokdy. Ine, patyşanyň, onuň hyzmatkärleriniň we öz şäherjiginiň ähli ýaşaýjylarynyň ýarasynyň gözleriniň alnynda Hanç aşak bökdi we edil agyr daş kimin derýa gaçdy. Patyşa lapykeç bolupdy, baş ruhany bolsa ne diri, ne-de öli ýaly durdy.
Nähili pikir edýärsiňiz, baş ruhanynyň indiki dynç günündäki wagzynyň mowzugy nämedi?«Adama uçmaklyk berlen däldir». Hans oňa ynandy. Münberiden aýdylan sözler ony hemişelik daňan zynjyrlar boldy. Ol öz ganatlaryny özünden daş edip, şondan soň uçmaga ýekeje gezek-de synanyşmady. Tizara ol lapykeçligi bilen aradan çykdy we öz arzuwlary bilen jaýlandy.
Ulmdäki ybadathana — bu uçmak isleýän adamy kapasa salmaga synanyşan ýerleriň diňe ýekejesi däl. Köp ýyllaryň içinde ýygnagyň münberisinden adamlaryň edip bilmejek zatlary hakyndaky sözler has batly we ynamly eşidildi. Ýagdaý Isanyň günlerinde şeýledi, ol Hans Beblingeriň günlerinde-de şeýledi, ol biziň günlerimizde hem şeýledir. Edil şeýle gusmaklygy bu Hudaýda döredýändir.
Emma höküm ediji barmagymyz bilen «dine» görkezmeklik bilen, biziň öz-özümize seretmegimiz ýaman bolmazdy. Görýäňizmi, barmagyň bilen «öli dine» görkezip: «Omyn! Hakykaty olaryň gözlerine göni aýt!» diýmeklik oňaýlydyr. Belki-de, bu hatda ýakymly hem bolýandyr, emma gaty nädogrudyr. Eger-de biz adamlaryň uçup bilmekleri üçin olaryň azat bolmaklary hakynda gürrüň edýän bolsak, onda özümiz hakda oýlanmaklygyň geregi bardyr. Siz beýlekilere ganat berýärsiňizmi? Olar siziň bilen gürrüňdeş bolup, azatlyga eýe bolýarlarmy?
Siziň göwnüňize degip, indäm bolsa siziň bagyşlamagyňyza mätäç bolan dostuňyz hakynda nähili?
Gorky zerarly azar görýän işdeşiňiz babatynda?
Geçmişiň ýalňyşlyklary astynda özüniň durmuşyny süýräp gelýän garyndaşyňyz babatda?
Olara boş bolan mazar hakynda gürrüň beriň… we siz olaryň nädip ganatlaryny düzedişdirip, uçýandyklaryny görersiňiz.
Biziň ýygnagymyzdan bolan bir aýal ýaňy-ýakynda durmuşa çykdy (Mesihdäki bu doganymyzyň imany biziň köpümiz üçin mysal bolup bilerdi). Onuň ene dili — ispan dili we haçanda olary nikalaşdyrýan hyzmatkär ondan: «Özüňiň nika wadaňy sesli aýdyp bilersiňmi?» diýip soranynda, ol adaty bolmadyk sadalygy bilen: «Hawa, taýýar, emma men gaty güýçli basym bilen aýdaryn» diýýär.
Hudaý biziň Özi bilen gatnaşyklarymyzy hut şeýle görmekligi isleýändir. Ol biziň Özüne wada bermegimizi we ömrümiziň ahyryna çenli ol wada wepaly bolup galmagymyzy isleýändir, emma muny biziň her birimiz özümiziň hususy, gaýtalanmajak basymymyz bilen etmelidiris. Kimdir biri üçin bu syrkawlara we garyplara bolan aýratyn üsn bolar, kimdir biri üçin bolsa türmedäkilere. Kimdir biri ylmy barlaglara aýratyn höwesli bolýandyr, kimdir biri bolsa haýyr-sogap işlerine. Basymymyzyň nähili bolýandygyna seretmezden, sözlerimiziň we işlerimiziň manysy hemişe-de üýtgewsiz galýandyr.
Injir agajy bilen bolup geçeniň manysy biziň ählimiziň hem birmeňzeş miweler getirmegimizde däldir. Manysy biziň her birimiziň şol ýa-da başga hili miwe getirmegimizdir. Bu aňsat däldir. Isa bu hakda bilýär we şeýle diýýär: «Size dogrusyny aýdýaryn, imanyňyz bolup, şübhe etmeseňiz, siz diňe bu injir agajyna edileni etmek bilen çäklenmän…» eýsem has-da uly zatlary edip bilersiňiz.
Nämä bolan iman? Dinemi? Beýle bolamagy mümkin däldir. Din — bu aldawçylyk we Isa muny hemmelere görkezmäge synanyşýar. Umuman, haçanda Isa: «…şu daga: “Göteril-de, deňze zyňyl” diýseňiz-de…» diýeninde, Onuň bakyşy Kedron jülgesine, Sion ady bilen tanyş bolan ybadathana dagyna dikilen bolan bolmagy ahmaldyr. Eger bar zat dogrudanam şeýle bolan bolsa, onda biz şuny göz öňünde tutup bilýändiris, ýagny Isa «uçujylary» kapasa salýan ýygnaklara duş gelip, olara: «Seniň suwa gark bolanyň oňat bolardy» diýýän ýalydyr.
Ýok, elbetde, bu dine bolan iman däldir. Bu Hudaýa bolan iman. Hudaýyň hemişe-de dogry hereket edýändigine bolan berk we gaýrat ediji imandyr. Ol öz perzentlerini öýe getirmeklik üçin bar zady ýerine ýetirer.
Ol ýiten guzyny gözleýän Çopandyr. Bu guzynyň aýaklary şikeslenen, dyzlary çişen, gözleri ýadan. Ol daglara çykýar, meýdanlar boýunça ýöreýär. Ol gowaklara girýär. Ol ellerini uzadýar we Onuň sesi jülgeler boýunça ýaňlanýar.
Onuň çakylygynda eşidilýän at — bu siziň adyňyzdyr.
Ol — tymsaldaky aýal kimindir. Onda dokuz teňňäniň galandygynyň wajyplygy ýokdur. Tä onunjysyny hem tapanyna çenli, Ol köşeşmez. Ol bütin jaýyň içini agtarar, stol-stullary ýerinden gozgar, halylylaryň aşagyndan agtarar, tekjelere sereder. Ol gijäniň ýarysyna çenli uklamaz we daňdan turar. Galan zatlaryň bary garaşar. Diňe bir zat wajyp — bu Onuň gözlerinde gymmatbaha bolan teňňidir. Bu — Onuň teňňesi we Ol ony tä tapanyna çenli, asla köşeşmez.
Bu teňňe — siz.
Hudaý — öz ädimleri bilen howlyny ölçeýän Atadyr. Onuň gözleri giňden açylan, ýüregi agraýar. Ol Özüniň ýiten ogluny agtarýar. Ol bakyşyny uzaklara dikýär — Özüniň garaşýanyna meňzeýäniň keşbi peýda bolmazmy? Ony işler, girdejiler, mal-mülk aladalandyrmaýar. Ol Öz ogly hakynda — Öz ady dakylan, Öz keşbinde ýaradylan hakynda aladalanýar. Ol ogul — siz.
Ol siziň öýe dolanmagyňyzy isleýär.
Diňe Onuň beýikligini we höwesiniň güýjüni bilip, biz haçanda Onuň: «Iman edip, doga bilen her näme dileseňiz, alarsyňyz»[45] diýip wada bereninde, nämäni göz öňünde tutandygyna düşünip bilýändiris.
Bu sözleriň beýikligini täze maşynyň ýa-da aýlyga goşulmanyň derejesine çenli pes etmäň. Bu bölümde berlen wadalary diňe bir amatlylyk we kanagatlanarlyk bilen çäklendirmäň. Hudaýyň siziň öz durmuşyňyzda görmek isleýän miwesi bu dünýäniň ähli baýlyklaryndan hem ençeme esse uludyr. Onuň siziň geljegiňize bolan seredişi işdäki derejeňiziň galdyrylmagyndan ýa-da bagtly nikadan has-da beýikdir.
Hudaý siziň uçmagyňyzy isleýändir. Ol siziň düýnki günüň günälerinden, şu günüň gorkularyndan we ertir özüňizi ýeňýän ölümden azat bolup bilmegiňizi isleýär. Günä, Gorky we Ölüm — ine, Onuň süýşüren daglarynyň atlary şulardyr. Ine, Onuň jogap berjek dilegleri. Ine, Onuň size berjek bolýan miwesi. Ol siziň öz öýüňize uçup bilmegiňiz üçin size azatlygy bermeklige ymtylýandyr we muny güýçli isleýändir.
Ulmdaky ybadathana hakynda ýene bir-iki söz. Ol boş. Oňa girýänleriň köpleri syýahatçylar. Olaryň köpleriniň Ulma nädip barandyklaryny bilýärsiňizmi?
Olar ol ýere uçup bardylar.
Çagalygymyň gaty adaty bolmadyk bir wakasy meniň berk ýadymda galdy.
Köplerinde ýygnak hakyndaky ilkinji ýatlamalar altyn reňk çaýlan sahypaly uly Mukaddes Kitap bilen, baýramçylyk mynasybetli geýilýän epilmeýän köwüşler bilen, roždestwo aýdymlary ýa-da mukaddes kitap sapaklary bilen baglanyşyklydyr. Men barada gürrüň gideninde bolsa, meniň ýatlamalarymda dini zatlar gaty az. Köprägem meniň ýadymda gabarçyklar, iňňeler we içigysgynç wagyzlar galdy.
Ine-de men, sepgilli, saçy gyrkylan alty ýaşly oglanjyk ýygnagyň oturgyjynda otyryn. Kakamyň elleri meniň dyzymda dur — oýkanmazlygym üçin ol meni berk tutup dur. Wagyzçy bize münberiden ýüzlenýär — belki-de, ol çyn ýürekden gürleýändir, emma şol bir wagyň özünde çydap bolmaz ýagdaýda içigysgynç we bir äheňde. Içim gysyp, men ünsümi kakamyň eliniň aýasyna sowýaryn.
Eger-de duşuşmazyňyzdan ozal siz kakamyň mehanik bolup işleýändigi hakynda bilmän hem bolsaňyz, onda onuň ellerine ýekeje gezek seretmegiňiz onuň käri hakynda sorag bermezligiňiz üçin ýeterli bolardy. Uly, güýçli, arassa ýagdaýyna çenli süpürilen elleri, ýöne şonda-da derisine aralaşan maşyn ýaglarynyň yzlary onuň dyngysyz garažda işleýändigi hakynda şaýatlyk edýärdi.
Onuň gabarçyklaryny ellemek meniň üçin gyzykly. Olar edil dag sepgitleri kimin bir-birleriniň yzyndan onuň eliniň aýasynda güberçek bolup dur. Gabarçyklar. Gatalan, hiç zady duýmaýan deriniň ençeme gaty. Olar uzak wagtlap maşyn bejermek üçin gurallary tutup, eýläk beýläk aýlaýan elleri goraýarlar.
Biziň öňümizde duran otyrgyjyň arkasynda ýygnaga birinji gezek gelenler üçin kagyzjyklar ýatan. Täze gelen adamlar ol kagyza atlaryny ýazyp, ony iňňebagjyk bilen geýimlerine ildirip bilerdiler.
Meniň kelläme pikir gelýär. Bu gabarçyklaryň galyňlygy näçekä?
Men iňňebagjygy alyp, tejribeli hirurgyň ynamlylygy bilen operasiýa başlaýaryn. (Ýatda galýan waka, dogry dälmi?) Wagtal-wagtal men kakama seredýärin. Ol gymyldysyz. Men iňňebagjygyň ýiti ujuny güberçek derä aralaşdyrýaryn. Kakam hiç-de üns bermeýär. Bütin ýygnagyň wagyzçynyň sözlerini üns bilen diňlänlerinde, men gabarçygyň ýogynlygyny barlamak bilen bütinleý meşgul. Ahyrsoňy men gaty çözgütlilik bilen hereket etmeklik kararyna gelýärin.
«S-s-s», — diýip, kakam dişlerini gyjadyp, elini çekip alýar we ýumrugyny berk gysýar, şol sebäpli hem iňňebagjyk onuň eliniň aýasyna öňküsinden hem çuň aralaşýar. Ol maňa bakýar, muny duýan ejem hem men tarapa seredýär, doganym bolsa gülmäge başlaýar. Ýygnakdan soň şu el bilen özümiň oňat tanyşmaly boljakdygym hakynda maňa bir zat habar berýär.
Hawa, biraz geň çaga ýatlamasy. Emma ondan hem geň zat: üç onýyllyk geçeninden soň hem men özümiň alty ýaşymda meşgullanan işim bilen häzir hem meşguldygymy aýan edýärin. Men gatyp galan gabarçyklary köwlemäge synanyşýaryn. Indi özümiň ýygnakda oturgyçda oturman, münberide durandygym üýtgedi. Meniň ulanýan guralym ýiti iňňebagjyk däl-de, hakykat. Meniň iş salyşmaly gabarçyklarym bolsa elleriň aýasynda däl-de, ýüreklerdedir.
Galyň we gatan deri bilen adamlaryň ýürekleri örtülendir. Bu gabarçyklar — hakykat bilen göreşmekligiň ençeme sagatlarynyň we oňa garşy çykmaklygyň netijesidir. Gatan, ýaşaýyşdan mahrum bolan dokuma täsir etmelere duýgusyz we biparhdyr.
Gabarçyklar bilen örtülen ýürekler.
Şeýle ýüreklere Isa Özüniň ýerdäki durmuşynyň soňky ikinji gününde ýüzlendi. Adamlara iň esasy zady, iň wajyp haty eltýän adamzadyň hemişeligi bilen Ol olaryň janlaryna elini degirmäge ymtyldy.
Onuň gürrüň beren iki taryhynda umumy bir zat bar: bu — günä. Gürrüň adamlaryň özlerine Hudaýyň teklip edýänini inkär edýän hemişeligi hakyndadyr we bu bir gezek ýa-da tötänlikden bolýan däldir, ýok, adamlar ony gaýta-gaýta terk edýärler.
Birinji taryhda ýer hojaýyny hakynda gürrüň berilýär. Ol özüniň üzümçiligini üzümçilere kireýne berýär, hasyl döwründe bolsa ol öz hyzmatkärlerini öz hakyny almaklyk üçin iberýär. Emma «bagbanlar onuň hyzmatkärlerini tutup, birini ýençýärler, birini öldürýärler, beýlekisini-de daşlaýarlar»[46].
Ikinji taryh — öz ogly üçin toý baýramçylygyny taýynlan patyşa hakynda. «Ol toýa çagyrylanlara habar etmek üçin hyzmatkärlerini iberýär, ýöne çagyrylanlar gelmek islemeýärler»[47].
Hyzmatkärleri urlup, onsoňam öldürilen ýer eýesi. Hyzmatkärlerine üns bermän, olaryň hiç zatsyz iberilen patyşa. Elbetde, olaryň ikileri-de güýç ulanmaklyk usulyna ýüz tutarlar. Söz indi polisiýa bilen goşundandyr.
Emma bu beýle däl.
Hem ýer eýesi, hem patyşa täze hyzmatkärlerini iberýärler. «Üzümligiň eýesi öňküden köp hyzmatkär iberýär. Bagbanlar olara-da öňkülere edenlerini edýärler».
«Patyşa ýene başga hyzmatkärleri iberip, olara şeýle diýýär: “Çagyrylanlara aýdyň, ine, men naharymy taýýarladym, öküzler, semiz mallar soýuldy, ähli zat taýýar, toýa gelsinler”».
Neneň täsin sabyrlylyk! Neneň çydamlyk! Hyzmatkär üstüne hyzmatkär. Habarçy üstüne habarçy. Isa biziň öňümizde tutanýerli belli bir maksat ugrunda çalyşýan Hudaýyň keşbini çekýär.
Biziň kiçi gyzymyz Jenni iki ýaşyndaka, men ony uly dükanda ýitirdim. Ýaňyja ol meniň ýanymda durdy, ýöne birsalymdan soň ýitirim boldy. Men aljyraňňylyga düşdüm. Şol wagt esasy pikirim Jennini tapmaklyk boldy. Dükanlar ýatdan çykarylypdy, satyn almaly zatlar çetde galdyrylypdy. Men gaty ses bilen onuň adyny tutup gygyrýardym we adamlaryň näme pikir edýändikleriniň parhy ýokdy. Birnäçe minutlap meniň bar güýjüm, bar pikirim bir maksada berlipdi: öz çagamy tapmaklyk. (Ahyrsoňy men ony paltolaryň içinden tapdym, ol şol ýerde gizlenen eken).
Eger çagalaryny yzyna satyn almaly bolsalar, onda ata-eneler islendik bahany tölemäge taýyndyrlar. Olar munuň üçin bar güýçlerini, bar pullaryny bermäge taýyndyrlar. Mähriban çagasyny tapmaklyk üçin ata-ene bar zada-da taýyndyr.
Hudaý hem edil şeýle hereket edýändir.
Muny ýadyňyzda saklaň. Hudaýyň iň beýik ýaradylany — asmandaky ýyldyzlar ýa-da ullakan dag gerişleri däldir. Onuň işleriniň iň beýigi — bu Özüniň perzentleriniň Özüne gaýdyp gelmegi üçin guran ýoludyr. Hudaýyň beýik akyldarlygy we güýji bilen bir-birlerini çalyşýan pasyllar ýa-da öz emeli hemralary boýunça hereket edýän planetalar döredilipdi. Onuň biziň bilen duşuşmaklyk we bize elini degirmeklik isleginiň arkasynda hut şu beýik akyldarlyk we güýç durandyr. Gök we ýer siziň gelmegiňize garaşýan Hudaýyň ymtylşyndan uly ymtylşy görmedi. Öz mukaddesliginde täsinlikler döredip, Ol Özüniň bu maksada wepalydygyny ençeme gezek tassyklady.
Nuh Hudaýyň wepalylygyny älemgoşaryň görnen açyk bulutlarda gördi. Ybraýym özüniň göwreli aýalynyň garnyna elini degrip, Onuň wepalylygyny duýupdy. Ýakup bolsa ýeňilmekligi bilen ony özi üçin aýan edipdi. Ýusup ony türmede başyndan geçiripdi. Fyrown bu hakda Musadan eşidipdi.
«Meniň halkymy goýber».
Emma fyrown halky goýbermek islemedi we netijede Hudaýyň wepalylygynyň görkezilen sahnasynda oňa birinji hatarda ýer berlipdi. Suw gana öwrülipdi. Gündiz gije kimin bolupdy. Çekirtgeleriň buludy günüň ýüzüni örtüpdi. Ilkinji doglan çagalary ölüm alypdy. Gyzyl deňziň suwlary ikä bölnüpdi we müsürlileriň goşunyny ýuwdupdy.
Musanyň ysraýyllylara aýdan, bu seýrek okalýan, emma gaty güýçli sözler hakynda oýlanyň.
Dogulmazyňyzdan öňki geçen asyrlardan bäri, Hudaý tarapyn ýer ýüzünde adamzadyň ýaradylanyndan tä şu güne çenli geçen zamandan soraň. Gögüň bu ujundan ol ujuna çenli sorap çykyň, heý, şunuň ýaly beýik waka öň boldumyka ýa-da şunuň ýaly wakanyň bolandygy hakynda eşidipmidiňiz? Siziň ýaly oduň içinden seslenen Hudaýyň sesini eşidip, diri galan halk başga-da barmyka? Hudaýyňyz Rebbiň Müsürde gözüňiziň alnynda siziň üçin eden işleri ýaly iş edip, başga haýsy hudaý özi üçin bir halky bela-beterler, alamatlar, mugjyza, uruş, güýç-gudrat, äpet elhençlikler bilen başga halkyň arasyndan alyp çykdy?[48]
Musanyň sözleriniň manysy nämede? Hudaý Özünden ýüz öwren dünýäni gaýtadan Özüne öwürmek üçin täsinlikler döredýär. Hudaý ýadamazak we Öz synanyşyklaryny bes etmeýär. Ol yza çekilmekden boýun towlap, dyngysyz hereket edýär.
Hudaýyň Özüniň adamdazat babatda Öz duýgulary hakynda näme diýýändigine gulak asyň: «Ýüregim içimde düňderildi, rehimim tutaşdy! Gazabymyň ody boýunça etmerin, Efraýymy ýok etmerin, çünki Men Hudaý, adam däldirin; seniň araňda Mukaddes»[49].
Yzyna okamazyňyzdan ozal, soňky jümläniň üstünde oýlanyň: «Men… seniň araňda». Siz muňa ynanýarsyňyzmy? Hudaýyň öz ýanyňyzdadygyna ynanýarsyňyzmy? Ol siziň ynanmagyňyzy isleýär. Bu setirleri okap, nirede bolýandygyňyza seretmezden, Ol hem şol ýerde bardyr. Maşynda. Uçarda. Işde, uklaýan otagyňyzda, ýoluň gyrasyndaky derýajykda… Nirede bolýandygyňyza seretmezden, Ol siziň ýanyňyzda.
Emma bu entek bary däl. Ol siziň ýöne ýanyňyzda däl. Ol hereket edýändir. Nuhuň Hudaýy — siziň Hudaýyňyz. Ybraýyma berlen wadalar size-de berlendir. Fyrownyň gözüniň alnynda täsinlikler döreden el siziň dünýäňizde hem hereket edýändir.
Hudaý — siziň dünýäňiziň iň çuňundadyr. Ol Özüne nähilidir bir aýry duran galaktikada köşk gurmady. Ol adamzadyň taryhyndan aýrylmaýar. Ol otly galanyň tagtynda oturan dünýäden bezigen däl.
Ol — ýakynda. Onuň bilen hem awtomobil dyknyşygynda-da, jaýlamaga ýardam ediş kärhanalarynda-da duşuşyp bolýandyr. Başgün hem Ol edil dynç günündäkisi ýaly bize ýakyndyr. Mekdepde-de edil ýygnakdakysy ýaly. Günortanlyk arakesmesinde-de edil Taňry agşamyndakysy ýalydyr.
Näme üçin? Näme üçin Hudaý beýle etdi? Nähili niýetler bilen Ol hereket etdi?
Bir gezek aýalym Denalin birnäçe günlük meni gyzlarym bilen ýeke galdyryp, bir ýere gidipdi. Onuň öýde bolmanynda çagalaryň bitertipsizliklerinden we jedellerinden gaçyp bolmandygyna seretmezden, umuman bary oňat geçdi.
— Hany, siz nähili? Gyzlar özlerini nähili alyp bardylar? — diýip, dolanyp gelen Denalin sorady.
— Bary oňat. Olar özlerini oňat alyp bardylar.
Jenni meniň jogabymy eşidip, garşy çykdy:
— Ýok, kaka, bary beýle däl. Biz özümizi erbet alyp bardyk. Bir gezek bir ýumruklaşdyk, beýleki gezek bolsa — saňa gulak asmadyk. Sen nädip biziň özümizi oňat alyp barandygymyz hakynda aýdýaň?
Atanyň göz alnynda nämäniň oňat, nämäniň bolsa ýokdugyna meniň Jenni bilen garaýşym dürli-dürlüdi. Bary özüni alyp barşyna bagly diýip, gyzym oýlaýardy. Emma gürrüň asla munda däldi. Şuňa meňzeşlikde, biziň özümizi alyp barşymyza laýyklykda, Hudaýyň bize bolan söýgüsiniň güýçli ýa-da gowşak bolýandygy hakynda oýlanyp, biz köplenç ýalňyşýandyrys. Emma bu beýle däl. Men Jennini onuň edýän hereketi üçin söýmeýärin. Men onuň kim bolýandygy üçin söýýärin. Ol — meniň gyzym.
Hudaý hem sizi hut şol sebäbe görä söýýändir. Ol sizi özüňiziň kimiňkidigiňiz üçin söýýändir. Siz — Onuň perzendi[50]. Bu söýgi ysraýyllylara aýan edilipdi. Bu söýgi pygamberleri gulluga iberipdi. Bu söýgi adam tenine giripdi we Merýem tarapyndan dünýä inipdi. Hut şu söýgi Jeliläniň depelenen ýollaryndan ýöräp, gatalan, öz dindarlygynda doň bolan ýüreklere ýüzlenipdi.
«Bu adamzadyňky ýaly. Rebbim meniň, Hudaýym!» (Mukaddes Kitabyň beýleki terjimelerinde şu ýerde Hudaýyň adaty däl ýagdaýda hereket edendigi hakynda gürrüň berilýär. —
Bu söýgi hakynda Isa Özüniň ýerdäki durmuşynyň soňky ikinji gününde gürrüň etdi. Hut şu söýgi-de Ony anna güni haça elter.
Haç bütindünýä taryhynyň merkezinde durýandyr. Geçmişde bolan zatlaryň bary oňa görkezýärdi, geljekki ähli zatlar bolsa oňa baglydy. Bu — Hudaýyň Patyşalygynyň beýik ýeňşi: Hudaý ýerde ýaşady. Emma hut şu-da dünýäniň iň beýik tragediýasydyr: adam Hudaýy inkär etdi.
Dini serkerdeler Isanyň özleri hakynda gürrüň edýändigi hakynda bilýärdiler. Ol nyşan üstüne nyşany görmeklikden boýun towlanlara, pygamber üstüne pygamberi diňlemeklikden boýun towlanlara ýüzlenip aýdypdy. Bu edil olaryň biriki sözlemi üsnden sypdyrandyklary ýa-da otura üns bermändikleri ýaly bolmandy. Bu olaryň bir-iki baby ýalan düşündirenleri ýaly hem däldi. Olar bütin Kitaba üns bermediler. Hudaý olara gelipdi, olaryň köçelerinden geçip, olaryň öýleriniň gapylaryny kakypdy, emma olar Ony öýlerine kabul etmediler.
Olaryň ynanmaklykdan boýun towlandyklary sebäpli Isa Mattanyň Hoş Habarynda ýazylan huşuňa getirýän sözleri aýdýar: «Munuň üçin size diýýärin, Hudaýyň Patyşalygy sizden alnyp, Onuň miwelerini öndürjek millete berler»[53].
Hudaý doň ýüreklere sabyrly däldir.
Ol biziň ýalňyşlyklarymyza döz gelýär. Ol biziň ýykylmalarymyzy bagyşlaýar. Haçanda biz Ony soraglara tutanymyzda, Ol gaharlanýan däldir. Haçanda biz kynçylyklara duş gelenimizde, Ol bizden ýüzüni öwürýän däldir. Emma eger biz hemişe Onuň sözlerini inkär edýän bolsak, eger biz Onuň tabşyryklaryny bilgeşleýin eşitmek islemeýän bolsak, eger Ol dünýäniň taryhyny başaşak edeninde, biz bolsa öňkimiz ýaly Oňa gulak asmaýan bolsak, onda Ol biziň inkär etmegimize çynlakaý seredýändir.
«Hudaýyň sözi ilki size wagyz edilmelidi. Ýöne siz ony ret etdiňiz, özüňizi ebedi ýaşaýşa mynasyp görmediňiz. Şonuň üçin, ine, biz özge milletlere tarap ýüzlenýäris»[54] diýip, bir gezek resul Pawlus ýehudylara aýdypdy. Üns beriň — Hudaý bu adamlary mynasyp däller diýip hasaplamady. Olaryň özleri gulak asmaklykdan boýun towladylar we özleriniň ret etmekleri bilen özlerini Hudaýyň merhemetinden kesip aýyrdylar. Isa sowan ýürekleri, özlerine umyt Berýäni masgaralamaga-da taýyn bolan ýagdaýa çenli diňe özleri bilen meşgul bolan ýürekleri, dünýäniň Patyşasyny Beýelzebul[55] diýip atlandyrar derejesine çenli gataldylan ýürekleri Isa höküm etdi.
Hudaýa şeýle dil ýetirmekik bagyşlanar ýaly däl we bu Hudaýyň adamlary bagyşlamak islemeýändigi üçin däl-de, adamyň bagyşlanma dilemek islemeýändigi üçindir. Gataldylan ýürekde nälet ýatandyr. Ýüregiň gatalmaklygy aýan bolan zatlary-da görmek islemeýän gözlerde, batly we anyk aýdylan sözleri-de eşitmeklige ykypsyz bolan gulaklarda aýan bolýandyr. Şeýle adamlar Hudaýa ymtylýan däldirler we bagyşlanma alyp bilmeýändirler, çünki olar bu hakda soramaýarlar ahyryn.
Belki-de, meniň çagalyk ýatlamalarym kän aýratynam däldir. Käbir manyda hut şu hakda biz Injilde okaýarys: biziň ýüreklerimiziň daşa öwrülen gabyndan geçmeklik üçin Isa Özüniň elleriniň çüýlenmegine rugsat berýär. Näme üçin Hudaý Öz ellerini çüýletdi? Näme üçin Ol bize bolan söýgüsinde muňa razy boldy? Näme üçin Ol Öz perzentlerini azat edip, Öz halkyny halas etdi?
Bu soraga Hudaýyň olar arkaly bize Mukaddes Kitabyň beren ikileri jogap bererler. Olaryň biri — Musa: «…Rebbiň Hudaýdygyny, Ondan başga hiç bir Hudaýyň ýokdugyny bilmegiňiz üçin»[56].
Müň ýylyň, ýüzlerçe pygamberleriň, täsinlikleriň ummasyz sanynyň we bir gana boýalan haçyň geçeninden soň, resul Pawlus şol pikiri aýdýar, ýöne biraz başga sözler bilen: «…Hudaýyň ýagşylygy özüňi toba eltýändir»[57].
Onda Onuň sabyrlylygy nähili maksady yzarlaýandyr? Ol biziň toba etmegimizi isleýär.
Men bu baby ýygnakda bolup geçen bir çaga ýatlamasy bilen başladym, başga bir çaga ýatlamasy bilen bolsa muny tamamlaryn. Bu Holman Hantyň çeken suratydyr. Belki-de, siz ony bireýýäm görensiňiz: daşdan edilen eýwan, üstüne geýim taşlanan kerpiç diwarlar… Isa agyr açag gapynyň alnynda dur.
Kiçi oglan wagtymda elime alan Mukaddes Kitabymyň sahypasynda bu surat çekilendi. Suratyň aşagynda şeýle sözler ýazylgydy: «Ine, Men işikde durun, gapyny kakýaryn. Biri sesimi eşidip, gapyny açsa, içerik girerin. Men onuň bilen, ol-da Meniň bilen bile naharlanar»[58].
Diňe ençeme ýyllar geçeninden soň, men bu suratda öňler görmedik bir zada üns berdim. Holman Hant diňe oňatja üns bereniňde görüp bolar ýaly hiç zady hem ýörite çekmändir. Bu hakda bilip, men ol suraty haýal etmän tapdym we ony üns bilen oňatja synladym. Hawa, dogrudanam, suratda bir zat ýetmezçilik edýär. Gapynyň tutawajy ýokdy. Bu gapyny diňe iç tarapdan açyp bolýardy. Hant hem meniň şu kitapda ýazanym hakda aýtmak isläpdi. Bu hakda bolsa Hudaý hem aýdýar. Bu hakda adamzadyň bütin taryhy-da şaýatlyk edýär.
Hudaý siziň öýüňize ýakynlaşýar, eýwana girýär we gapyňyzy kakýar. Ony içeri goýberip-goýbermezligi siziň özüňiz çözmelisiňiz.
Men bu setirleri San-Antonionyň (Tehas ştaty) okrug sudunyň giň otaglarynyň birinde oturyp ýazýaryn. Men bu ýere çakylygy, anygyny aýtsam, oturdaşly borçlaryny ýerine ýetirmegim üçin gelmekligi talap edýän dil haty üçin geldim. Bu çakylyk nähilidir bir aýratyn bolmady. Meniň adymyň we suduň salgysynyň ýazylan adaty galyňrak bolan kagyz. Muňa garamazda, bu — çakylyk we meniň bilen bilelikde şeýle çakylygy etrabyň ýene-de ýüze golaý ýaşaýjysy aldy.
Elbetde, bu şu wagta çenli özümiň alan çakylyklarymyň iň wajyby däl, emma bu meni oýlanmaklyga we ömrümde şu wagta çenli alan beýleki çakylyklarym we tekliplerim hakynda ýatlamaklyga mejbur etdi.
Bir gezek men bir adama käbir gaty şahsy zady teklip etdim. Men özümiň geljekki aýalym boljak Denaline aýdan sözüm hakynda gürrüň edýärin. Şeýle görnüşli teklipleriň özümiziň durmuşda kän duş gelmeýän wakalarymyzyň biridigini bilip, men şol pursaty aýratyn we ýatda galyjy etmäge synanyşdym.
Men biziň söýýän hytaý restoranymyzyň nahary öýe getirmekligini haýyş etdim. Men ikimiziň hem gaty halaýan naharymyz bolan turşumtyl-süýji sously doňuz etini saýladym. Ondan başga-da, men birnäçe içlekleri taýýarlamaklaryny buýurdym, adatça hytaý restoranlarynda şeýle içlekleriň içine islegler we akylly sözlerden ybarat bolan hatjagazlary goýýarlar. Men öz wagtynda hatjagazy ýazdym we Denaliniň öz aýalym bolmagyny haýyş etdim. Haçanda nahary getirenlerinde, men hatjagazy içlekleriň biriniň aşagynda goýdum, saçagy näz-nygmatlardan dolduryp, iň oňat geýimlerimi geýdim we onuň gelerine garaşyp oturdym.
Şol agşam gaty arzuwçyl boldy. Ýuwaş we gaty owazly saz çalynýardy, şemler ýanyp durdy. Haçanda Denalin meniň bir gezek ulanylýan kagyz elýaglyklarynyň deregine baýramçylyk üçin niýetlenen matadan edilen elýaglyklary ulananyma üns bereninde, ol bir zatlar hakynda bilen ýaly göründi. Mem nahara elimi-de degirmän, tolgunma bilen haçan süýji nahary iýmeli wagtyň gelerine garaşyp oturdym — ol ýerde, içlekliniň içinde oňa meniň aýtjak sözlerim garaşýardy ahyryn.
Emma haçanda süýji nahar iýmeli wagty geleninde, Denalin özüniň aç däldigi hakynda aýtdy we onuň içleklini almagyna yryp başladym. Eger eýesi gelmesi, onda içleklini galdyryp, onuň içindäki hatjagazda näme hakda ýazylandygyny okamagyny men haýyş etdim. Denalin içleklini bölüp, meniň sözlerimi okady.
Ol aglady.
Men ne öli, ne-de diri ýaly otyrdym — aýdan sözüm ony masgaralady diýip oýladym. Menden öýkeländir diýip pikirlendim. Özümiň teklibime nähili jogaba garaşandygymy bilmeýärin, ýöne gözýaşlara taýýar däldigimi anyk aýdyp bilerin. (Bu şol wagtlar özümiň aýallar hakynda neneň az bilýändigimi görkezýär. Indi bolsa aýallaryň gözýaşlarynyň hem gaýga, hem şatlyga, hem-de haýran galmaklyga bolan jogabydygy hakynda bilýärin).
Meniň bagtyma, onuň gözýaşlary şonda şatlygyň gözýaşlary boldy. Ol meniň teklibimi kabul edýändigi bilen jogap berdi (ýöne şondan başlap Denaliniň hytaý içleklerine uly seresaplyk bilen seredip başlandygyny bellemelidirin).
Çakylyklar — bu hemişe-de bir aýratyn zatdy. Olaryň käbirleri gündelik bolup bilýändir — mysal üçin, eger-de kimdir biri beýlekini görüşlige çagyrýan bolsa. Käwagtlar çakylyklar gaty wajyp bolýandyr — mysal üçin, işe kabul edilmeklik üçin söhbetdeşlige çagyrylmaklyk. Hatda adamyň bütin durmuşyny üýtgedip bilýän çakylyklar hem bolýandyr — mysal üçin, ýanýoldaşyň bolmaklyk teklibi. Ýöne islendik çakylyk (ýa-da teklip) — bu käbir aýratyn zatdyr.
Çakylyk. Uly harplar bilen ýazylan sözlerden ybarat bolan saldamly hat. «Siz dabaraly açyşa çagyrylýarsyňyz…». Hat üçin gutudan tapylan bukjadaky hat: «Jenap we zenan Jonsonlar sizi özleriniň gyzynyň toý dabarasyna çagyrýarlar…» Telefon boýunça garaşylmadyk jaň: «Salam, Jo! Futbol oýny üçin mende bir artyk bilet peýda boldy — gitmek isleýäňmi?»
Çakylyk almaklyk — bu kimdir biri üçin özüňiziň wajypdygyňyzy, sizi ýokary tutýandyklaryny aňladýan hormatdyr. Şonuň üçin hem ähli çakylyklar özlerine mähirli we oýlanylan jogaplary almaklygy gazanýandyrlar.
Ýöne iň gymmatbaha çakylyklary siz poçta gutularyňyzda ýa-da hytaý içleklerinde tapyp bilmeýänsiňiz — olar Mukaddes Kitapdadyrlar. Hudaý hakda ýöne okap, Onuň hemişe çakylyklary paýlaýandygyna üns bermezlik mümkin däldir. Ol How enäniň Adam atanyň aýaly bolmaklygy teklip etdi, haýwanlary Nuhuň gämisine girmeklige çagyrdy, Dawudy patyşa bolmaklyga çagyrdy, ysraýyl halkyny gulçulyk ýerini taşlamaklyga çagyrdy, Nehemiýany bolsa Iýerusalimi dikeltmeklige çagyrdy. Hudaý elmydam çakylyklary paýlaýar. Ol Özüniň Ogluny dogurmaklygy üçin Merýemi çagyrdy, şägirtleri — adamlary tutujylar bolmaklyga, jelepçilikde tutulan aýaly — täze durmuş başlamaklyga çagyrdy, Tomasa bolsa Öz ýaralaryna ellerini degirmekligi teklip etdi. Hudaý — Öz köşgüni bezeýän, nahar taýýarlaýan we Öz raýatlaryny gelmeklige çagyrýan Patyşadyr.
«Geliň» sözi — Onuň söýgüli sözi bolýan ýalydyr.
«…
«Eý, ähli teşneler, suwa
«Eý argynlar, agyr ýüklüler, Meniň ýanyma geliň, Men size dynçlyk bereýin…»[61]. «…Çagyrylanlara aýdyň… toýa
«…Meniň yzyma düşüň, Men sizi ynsan tutýan balykçylar edeýin»[63].
«…Suwsaýanlar Meniň ýanyma gelsin, içip gansyn»[64].
Hudaý hemişe çakylyk berýär we çagyrýar. Ol gapylaryny açyp, ellerini bulaýlap, syýahatçylaryň girip, saçak başynda oturmagyny teklip edýändir.
Emma Ol diňe bir saçak başyna çagyrýan däldir, Onuň çakylygy adamyň bütin durmuşyny üýtgetmäge ukyplydyr. Bu Onuň Patyşalygyna girmeklige we gözýaşlaryň, gaýgydyr ejirleriň bolmadyk dünýäsinde bolmaklyga bolan çakylykdyr. Bu çakylyk kime gönükdirilendir? Isleýänleriň her birine. Hudaýyň çakylygy şol bir wagtyň özünde hem bütindünýä, hem-de her bir adama gönükdirilen şahsy bolup durýandyr.
Öz durmuşynyň soňky hepdesinde Isa haýal etmän jogaby talap edýän çakylyk hakynda iki taryhy gürrüň beripdi.
Birinjisi — bu bir atanyň iki ogluny öz üzümçiliginde işlemeklige çagyryşy hakyndaky taryh[65]. Ogullaryň ikileri-de atanyň agzyndan şol bir çakylygy eşidýärler, emma gaty dürli-dürli jogap berýärler. Biri «ýok» diýýär, emma soňra öz çözgüdini üýtgedýär. Beýlekisi ylalaşma bilen jogap berýär, emma soňy bilen ol hem öz kararyny üýtgedip, hiç ýere gitmeýär.
Ikinji taryh — öz ogly üçin uly baýramçylyk taýýarlaýan patyşa hakynda[66]. Ol myhmanlary çagyrýar, emma olar gelmeýärler. Kimdir biri onuň çakylygyna ýöne biparh seredýär; kimdir biri özüniň gaty işli bolany üçin gelip bilmeýändigini aýdýar; galanlary bolsa özlerine iberilen habarçylary asla öldürýärler.
Bu taryhlary gürrüň bermekligi bilen Isanyň näme duýýandygy hakynda oýlanyp görüpmidiňiz? Eger siz kimdir birini çagyryp, onsoňam bu adamyň biparhlygyna duş geleniňizde, siz Isanyň duýgularyny göz öňüne getirip bilersiňiz. Adamlaryň köpleri Isany inkär etmeýärler… olar Onuň çakylygyny ýöne çynlakaý kabul etmeýärler.
Eger-de edil köpleriň Hudaýyň özlerine ýüzlenýän sözlerine jogap berişleri ýaly, Denalin hem meniň teklibime şeýle jogap bersedi, meniň özümi nähili duýjakdygymy göz öňüňize getirip görüň. Eger-de ol ne «hawa», ne-de «ýok» diýmän, göni jogapdan gaçmaga synanyşan bolsa näme bolardy? Onuň şemleriň ýalpyldaýan yşygynda meniň teklibimi okanynda, özümiň iňňeleriň üstünde oturan adama meňzäp, oňa syn edişimi göz öňüňize getirip görüň. Eger-de aglamaklygyň deregine Denalin boş, hiç manysy bolmadyk söhbetdeşlige başlan bolsa näme bolardy?
— Hawa, biziň maşgalamyz hemişe-de nikany goldaýardy…
— Näme?
— Biziň maşgamyzda nikanyň hemişe-de açyk ýürek bilen garşy alynýandygy hakynda men diýýärin. Ine, mysal üçin, meniň daýym. Ol nikada. Galyberse-de, kakam bilen ejemi göz öňünde tutmazdan, daýzam hem nikadadyr. Hatda gyz doganym hem…
— Garaş, garaş. Bularyň bary bize näme gatnaşygy bar? Şu wagt gürrüň biziň ikimiz hakynda gidýändir, düşünýärsiňmi?
— Görýäňmi, Maks, bireýýäm aýdyşym ýaly, men bütinleý nika pikirini goldaýaryn. Meniň pikirimçe, maşgala — bu biziň jemgyýetimiziň wajyp bölegidir, ony düzüjidir…
— Jemgyýetiň gurluşynda maşgalanyň roly hakynda näme pikir edýärsiň diýip, men senden soramadym ahyryn. Men seniň öz aýalym bolmagyňy haýyş edýärin!
Haçanda biz Atanyň Özüne gelmeklik hakyndaky şahsy we anyk çakylygyna düşnüksiz we anyk bolmadyk jogap berenimizde, bu Ony gaýgylandyrýan bolsa gerek.
— Hawa, Isa, Seniň meni çagyrandygyň gaty täsin! Bilýäňmi, meniň maşgalamda hemişe-de hormat bilen dine gatnaşyk edýärdiler. Gugenotlaryň hereketlerinde biziň ata-babalarymyzyň nähili roly oýnandyklary hakynda maşgalamyzyň arhiwlerinde hatda ýazgylar hem saklanan. Sen meniň babamyň babasy bolan Goratsio hakynda bilýänsiň? Ol ruhanydy we gürrüň berişleri ýaly, hindilerde uly hormata eýe eken.
— Näme?
— Hawa, men öz maşgalamy köp zatlaryň din bilen bagly edýändigi hakynda aýtmak isleýärin. Meniň daýzam Meýsi, mysal üçin, Birinji baptist ýygnagynyň horuna gatnaşýar, doganoglanym Arnold bolsa ýygnak çopanynyň kömekçisi bolup hyzmat edýär…
Şunuň ýaly boş sözlere Hudaý Ýeremiýanyň Kitabynda (7:13) ýazylan sözler bilen jogap berýär: «…Men irden turup gepläp, size aýdanymda-da gulak asmanlygyňyza görä Men çagyrdym, ýöne siz jogap bermediňiz…»
Eger Denalin maňa: «Maks, özüme seniň şeýle teklip bilen ýüzlenendigiň gaty täsin, emma biz muny ertir ara alyp maslahatlaşyp bilmerismi? Düşünýäňmi, telewideniýe boýunça şu wagt film başlamaly, meniň ony öňden bäri görmek isläpdim» diýse näme bolardy?
Ýa-da ondan-da beter: «Saňa durmuşa çykmaga? Bilýäňmi, Maks, elbetde, bu hakda biz haçandyr bir wagt gürleşmelidiris. Indiki Sogapgüni hakynda näme diýersiň? Wah, ýok, ýok, ol gün men boş däldirin — eger-de sen maňa iki hepdeden soň ýaşgün jaň etseň gaty gowy bolardy we biz duşuşyk hakynda şertleşerdik».
Şeýle sözler maňa kän agyry ýetirerdi. Görýäňizmi, eger saňa ýok diýip jogap berseler ýa-da hatda inkär etseler-de bu bir gürrüňdir. Emma seni ýöne çyklakaý kabul etmeseler — bu gaty başga gürrüňdir. Kimdir birine çuňňur şahsy, gaty wajyp we şu wagta çenli ýekeje adamyň-da eşitmedik teklibi bilen ýüzlenip, jogabyna derek bolsa özüňiziň indiki hepdede kabul edilmeklige nobata goýlandygyňyz hakynda resmi hat almagyňyzdan başga hiç zat hem size şeýle güýçli şikes ýetirip bilýän däldir.
Isa çagyrýar: «Ine, Men işikde durun, gapyny kakýaryn…»[67]. Hudaýy bilmeklik — bu Onuň çakylygyny kabul etmeklikdir. Bu çakylygy ýöne diňlemeklik, öwrenmeklik ýa-da onuň bardygyny boýun almaklyk däl-de, ony kabul etmeklik. Hudaýyň özüňize edýän çakylygy hakynda köp zatlary bilibem, emma ony kabul etmän hem bolýandyr.
Şol bir wagtyň özünde Onuň çakylygy bütinleý anyk we iki manyly däldir. Ol bize bar zady berýär we biz hem Oňa bar zady berýäris. Ýönekeýje we närazylyksyz. Ol bizden Özüniň näme isleýändigi hakynda aýdyň aýdýar we bize teklip edýändigi hakynda hem kem ýagdaýda aýdyň aýdýan däldir. Biziň üçin diňe saýlaw etmeklik galýandyr.
Bu saýlawy Hudaýyň bize berendigi täsin dälmi? Bu hakda oýlanyň. Munuň ýaly beýik zada biz durmuşymyzda ygtyýarly däldiris. Meselem, ertir nähili howanyň boljakdygyny ýa-da ykdysadyýet bilen näme boljakdygyny biz saýlap bilýän däldiris.
Özüniň nähili daş-keşbi bilen doguljakdygyny: burnunyň, gözleriniň, saçlarynyň nähili boljakdygyny saýlamaklyga adam ygtyýarly däldir. Daş-töwerekdäkilere nähili täsir etjekdigimizi biz çözüp bilýän däldiris.
Emma bakyýeti nirede geçirjekdigimizi saýlamaklyga biziň ygtyýarymyz bardyr. Iň esasy saýlawy Hudaý bize teklip etdi. Iň wajyp çözgüdi biziň özümiz kabul etmelidiris.
Onuň çakylygyna siz nähili jogap berýärsiňiz?
Oňa gelip, Onuň bilen baky ýaşamaklyk çakylygyna siz nähili jogap berersiňiz?
Bu — hakykatdan hem wajyp bolan ýeke-täk çözgütdir. Iş ýeriňizi çalyşmaklyga ylalaşyk birýändigiňiziň ýa-da ýokdugyňyzyň kän wajyplygy ýokdur. Haýsy ýokary okuw jaýyna okuwa girip, haýsy hünäri saýlajakdygyňyzyň, elbetde, kesgitli manysy bardyr, emma bu siziň geljekdäki bakyýetde nirede boljakdygyňyz bilen hiç bir deňeşdirmä laýyk gelip bilýän däldir. Bu siziň ýadyňyzda saklamaly bolan çözgüdiňizdir.
Siz Onuň çakylygy bilen nähili hereket edersiňiz?
Bireýýäm aýdyşym ýaly, men bu baby okrug sudunyň uly otagynda oturyp ýazýaryn. Özümiň çakylyk alandygym üçin men şu ýere geldim. Töweregime göz aýlap, men öz ýanymda edil özüm ýaly çakylyk alan nätanyş adamlarymyň ençemesini görýärin. Olar gazetdir žurnallary sahaplaýarlar. Käbirleri ýerlerinden turup, ýadandyklary üçin eýläk-beýläk gezmeleýärler. Käbirleri kagyzlary dörüşdirýärler — olar öz ýanlary bilen iş kagyzlaryny getiren bolsalar gerek. Men bolsa oturyp, Hudaýyň çakylygyna bagyşlanan şu baby sudýanyň özümi çagyrmagyna garaşýan pursatymda (sudýa meniň adymy tutup, öz otagyna çagyrmalydyr) ýazandygymyň kinaýasy hakynda oýlanýaryn.
Haçanda oňat geýnen sud işgäri gapynyň azgynda peýda bolup, atlary tutanynda, wagtal-wagtal gürrüňler köşeşýär: Iwonna Kempbell, Jonni Solis, Tomas Adams. Onuň atlaryny tutanlary indiki görkezme üçin işgäriň ýanyna barýarlar, galanlar bolsa öz işlerine dolanýarlar.
Sudýa bilen gürrüňden nämä garaşmalydygyny men bilmeýärin. Men onuň näme diýjekdigini, näme hakda sorajakdygyny, näme talap etjekdigini-de bilmeýärin. Men duşuşygymyzyň netijesi hakda hiç zat bilmeýärin. Özümiň söhbetdeş bolmaly sudýamyň kimdigini-de bilmeýärin.
Şonuň üçin hem men biraz tolgunýaryn.
Ýogsa-da, bu özümiň sudýa bilen söhbetdeşlik üçin alan çakylyklarymyň ilkinjisi däl. Meni bireýýäm çagyrypdylar: «Bir gezek ölüp hem ondan soň höküm edilmek ynsanlaryň ýazgydynda … bar…»[68]. Emma ol duşuşyk hakynda men beýle gorkmaýaryn.
Men Ol Sudýanyň näme etjekdigini bilýärin. Men geljekki ol duşuşygyň netijesini bilýärin. Iň esasy zat — men Ol Sudýanyň kimdigini bilýärin… Ol meniň Atam.
Karib deňziniň suw astyndaky merjen gaýalarynda kiçijik balyk ýaşaýar, oňa ogşaýan-balyk diýip at dakypdyrlar. Bu uly bolmadyk, bary-ýogy bäş-ýedi santimetr uzynlykdaky, mawy reňkli owadanja balykdyr. Bu balyklaryň nähili ogşaşýandyklaryna syn etmeklik gaty gyzyklydyr. Iki balygyň birbirleriniň garşylarynda durup, agyzlaryny bir-birlerine berk gysyp, lapykeçlik bilen ýüzgüçleri bilen işleýändiklerini görmeklik seýrek duş gelýän ýagdaý däldir. Gapdaldan seredeniňde, bary edil suw astyndaky aşyklaryň oýnuna meňzeýär.
Bu balyklar islendik akwariumçynyň arzuwy diýip pikir etmegiňiz mümkin. Olar şeýle bir hereketjeň, owadan, ýalpyldaýan we gaty göýgä baý ýaly görünýärler. Emma daş-keşp aldawçy bolýandyr we ilki bada parahatlyk söýüji we dostlukly bolup görünýän suw astynyň ýaşaýjysy bolýandygyna seretmezden, hakykatda — pitne turuzyjy garagoldyr.
Öz ýerlerini eýelemeklik we goramaklyk bilen tutgaýly bolan ogşaýan-balyk myhmanlara çydap bilýän däldir. Onuň suw astyndaky merjen gaýalaryndaky öz ýeri diňe onuň özüne degişlidir, başga hiç kime degişli bolup bilmez. Ol merjen gaýalarynyň bir bölejigini agtaryp tapdy, ony özüniňki diýip yglan etdi we özüne meňzeş bolanlaryň hiç biriniň-de onuň ýanynda bolmagyna rugsat berýän däldir.
Onuň göze görünmeýän çäklerini bozmaga synanyş we ol sizi ýüzbe-ýüz söweşe çagyrar — bu söweşde agyzlar bilen söweşýändirler. Gapdaldan edil küýsegli ogşama ýaly bolup görünýän hakykatda suwasty harby sungatdyr. Agyzlary bilen urmaklyk, dişlemeklik, äňleri döwmeklik, diller bilen urgy ýetirmeklik.
Gülkünç, şeýle dälmi?
Emma munda käbir tanyş zat hem bar — şeýle gerek?
Şeýle ýüzbe-ýüz söweşleriň şaýatlary bolmagymyz üçin biziň Karib deňzine gitmegimiziň mätäçligi ýokdur. Diliň kömegi bilen alnyp barylýan söweşler diňe ol ýerde bolup geçýän däldir.
Arasynda ýaşaýan adamlaryňyza üns beriň (ýa-da her gün aýnada görýän adamyňyza serediň). Haçanda adamlaryň bar zadyň isleýişleri ýaly bolmagyny islänlerinde, özlerini neneň şol balyklar ýaly alyp barýandyklaryna ynanmarsyňyz? Öz diýenlerine ýetmeklik üçin agyzlaryny ulanýanlaryň ýekejesi şol ogşaýan balyklar däldir.
Ýabany Günbataryň özleşdirilen döwürlerinde jedeller ýumruklaryny oňat ulanyp bilenleriň peýdasyna tamamlanardy; biziň günlerimizde bolsa adamlar has-da ýiti ýaragy ulanýarlar: dil. Edil ogşaýan-balyklaryň ogşaýyşlary ýaly, biziň söweşlerimiz hem daşardan gapma-garşylyga asla meňzeýän däldir. Biz öz tutluşyklarymyzy söhbetdeşlik diýip atlandyrýarys, olary biz özümiziň täze zatlara bolan ymtylmalarymyz bilen aklaýarys. Hakykatda bolsa bu ýere eýe bolmalyk üçin söweşden başga hiç zat hem däldir.
Isanyň durmuşynyň soňky ýaşgününde hem ýagdaý edil şeýledi. Gamçylaryň urulmazyndan kän wagt öň söz bilen urgular ýetirilipdi. Çüýleri kakýan çekijiň urgularyndan kän wagt ozal Isa agyr günäkärlemeleri sokdular. Egnine haçy atmaklykdan kän wagt ozal Isa dini serkerdeleriň zäherli sözlerini eşitmeli boldy.
Daşdan bu söhbetdeşlikler asla ýaman däl ýaly görnüp bilner. Hiç kim hem gylyjyny ýalaňaçlamady. Hiç kimi tutmadylar. Emma, goý, daşky owadanlyk bizi aldawçylyga girizmesin. Edil ogýaşan-balyk kimin günäkärleýjiler hem Isanyň ganyny islediler.
Biz şeýle üç tutluşygyň şaýatlary bolýarys:
Birinji tutluşyk: Haýyş, öz diplomyňyzy görkeziň
Palestinada resmi taýdan tassyklanan mugallym bolmaklyk şol döwürlerde kyn däldi. Rawwiniň hünärine girýän adam ilki bilen bu hyzmata özüniň hormat eden, onuň ýolbaşçylygy astynda hyzmat eden öz rawwini tarapyndan bu hyzmata mesh edilýärdi. Emma netijede şeýle bolupdyr, ýagny rawwin bolmaklyga ähli isleg bildirenlere dürli talap goýulýardy, olar dürli taýýarlygy alardylar we ondan başga-da, bularyň bary ençeme ýamanlyklara getirdi. Şonuň üçin hem ýehudylaryň ýokary maslahaty bolan Sinedrion rawwin wezipesine bellemekligiň jogapkärçiligini öz üstüne alypdy. Şunuň bilen birlikde, adam rawwin, ýaşuly we sudýa diýip yglan edilip, öwretmeklik, akylly maslahatlar bermeklik we höküm çykarmaklyk ygtyýarlygy alardy.
Bu wajyp bolan serersaplyk tarapyndan ýerine ýetirilmäge wajyp bolan kanuny ýagdaýdy. Şonuň üçin hem dindarlaryň Isadan: «…Sen haýsy ygtyýar bilen bu zatlary edýärsiň? Saňa bu ygtyýary kim berdi?»[69] diýip soramaklary bizi haýran galdyrýan däldir. Eger-de bu sorag ybadathananyň arassalygyny saklamaklyk we öz borçlaryny ynsap bilen ýerine ýetirmeklik ymtylmasy bilen berlen bolsady, ol doly hakly bolardy. Emma hakykatda bolsa olar ýöne öz «ýerleri» üçin söweşýärdiler: «…halkdan gorkýarys…»[70].
Eger-de olary dogrudanam halkyň geljegi aladalandyran bolsady, onda olar özleri hakda adamlaryň näme diýip biljekdikleri asla alada goýmazdy. Olar ahyrynda Ony özge ygtyýarlyklaryň hökümine bermeklik üçin gorky bilen burçlarda gizlenmän, bu Mugallymyň işini özleri derňemäge başlardylar. Olar ýolbaşçylygyň birinji sapagyny hiç-de özleşdirip bilmediler: «Orkestre ýolbaşçylyk etmek islän adam halka tarap arkasyny öwürmelidir».
Umuman, bütin ýagdaý biraz geň görünýär. Üns bermediňizmi? Özüniň haýsy hukugy bilen şeýle hereket edýändigi hakynda ýaradylan öz Ýaradyjysyndan soraýar. Küýze küýzegäriň şahadatnamasyny görkezmegini soraýar. Hiç kim hem Onuň döreden täsinlikleri hakda ýatlamaýar, Onuň taglymaty hakynda hiç hili sorag bermeýär. Olar nähili hukuk bilendigini bilmek isleýärler. Onuň bilimi hakyndaky şahadatnama nirede? Ol diniň haýsy ugruna degişli? Oňa şeýle hukugy kim berdi?
Gaty geň. Hudaý çar taraplaýyn soragnama tutulýar. Näme üçin meşhur adamlaryň gara äýnek dakýandyklaryna men indi düşünýärin — olar uly çyralaryň ýagtylygy bilen kör bolupdyrlar we indi ähli zady hakykysy ýaly görüp bilmeýärler. Ygtyýarlyk we täsir etmeklik nähilidir bir mana eýedir diýip, olar azaşýandyrlar. At-abraý we meşhurlyk adamy aýratyn edýän diýip, olar ýalňyş pikir edýärler. Olar giňden ýaýran ýalňyşlygyň ygtyýarlygyndadyrlar: olaryň pikirleriçe, özleriniň eýe bolan täsirleri Göklerdäki Patyşalykda özlerine käbir artykmaçlyklary berýändir. Emma bu asla beýle däl.
Subutnamalar isleýärsiňizmi? Aşakdaky soraglara jogap bermäge synanyşyň:
Dünýäniň baý adamlarynyň onusynyň atlaryny tutuň.
Futbol boýunça dünýä çempionatynyň kubogyna eýe bolujylaryň soňky onusynyň atlaryny tutuň.
Älemiň Gözeli ýaryşynyň ýeňijileriniň soňky onusynyň atlaryny tutuň.
Nobelew ýa-da Pulitserow baýragyna eýe bolujylaryň sekizisiniň atlaryny tutuň.
Belki-de, siz iň oňat film diýlip atlandyrylan Oskar baýragyny eýelän soňky on ýeňijileriň ýa-da sportuň haýsydyr bir görnüşi boýunça dünýäniň Kubogyny eýelän soňky on komandanyň atlaryny tutup bilersiňiz?
Onsoň nähili, ýumuşlary ýerine ýetirip bildiňizmi? Meniň netijelerim hem rahatlandyryjy däl. Soňky telewideniýe oýunlaryna gatnaşyjylaryndan başga, düýnki täzelikleriň atlaryny-da köpümiz ýadymyzda saklaýan däldiris. Bu hakda neneň çalt ýatdan çykarýandygymyz gaty geň. Galyberse-de, meniň aýdýanlarym — bular nähilidir bir ikinji derejeli üstünlikler däldir. Muňa ýetenler öz hünärleri boýunça oňatlaryň oňadydyr. Emma el çarpyşmalar köşeşýär. Sylaglar tekjelerde tozana batýarlar. Üstünlikler ýatdan çykarylýar. Kuboklar we diplomlar öz hojaýyny bilen jaýlanýandyr.
Ine, ýene bir barlag. Geliň, mundan nädip baş alyp çykýandygyňyza seredeliň:
Jemgyýeti has ýakymly bolan üç adamy ýadyňyza salyň.
Sizi nämedir bir wajyp zada öwreden on adamyň atlaryny tutuň.
Gaty kyn pursatlarda özüňize kömek eden bäş dostlaryňyzy ýadyňyza salyň.
Mugallymlaryňyzy ýatlaň, olaryň kömekleri we goldawlary bolmanynda, mekdepde özüňiz üçin kyn bolup bilerdi.
Göreldeleri özüňizi ruhlandyran bäş gahrymanyňyzyň atlaryny tutuň.
Bu gezek ýeňilräk boldumy? Maňa-da. Çykalga? Adamlaryň wajyplygy olaryň üstünlikleri bilen däl-de, olaryň beýlekiler hakynda edýän aladalary bilen kesgitlenýändir.
Ikinji tutluşyk: Oturtma haşam salnan gynly gylyç
«Onsoň fariseýler gidip, Ony gepde tutmak barada maslahat geçirdiler. Hirodesçiler bilen öz şägirtlerini Isanyň ýanyna iberip diýdiler: “Mugallym! Biz Seniň dogruçyldygyňy, Hudaýyň ýoluny hakykat ýüzünden öwredýändigiňi, hiç kime ýaranjak bolmaýandygyňy bilýäris, çünki Sen adamlaryň derejesine bakmaýarsyň. Indi bize aýt, Sen näme diýýärsiň, kaýsara salgyt tölemek dogrymy ýa dälmi?”»[71].
Eger adam siziň egniňize kakýan bolsa, onda ol sizden bir zatlar silkip almak isleýändir. Bu ýagdaý hem bu düzgünden çetde durmady. Bu bölekde görşümiz ýaly, fariseýler bar güýçleri bilen Isanyň ýagyrnysyna kakýarlar. Olaryň soragynyň ýerlikli bolýandygyna seretmezden, nähili niýet bilen berlendigi arassa däldi. Adamzadyň nejisligi we haramlygy bilen aýdylan sözleriň iň erbedi — hut şulardy.
Edil ogşaýan-balyklar kimin fariseýler hem gaty oňat görünýärdiler. Emma edil şu balyklar ýaly, olar hem özleriniň yzarlaýan maksatlarynda rehimsiz we gödekdirler.
Ýaranjaň agyzlaryň Özüne hakyky hyzmat etmeklik düşünjesi bilen asla laýyk gelmeýändigi hakynda Hudaý aýdyň aýdýar. Ýaranjaňlyk — bezelen ýalandan başga hiç zat hem däldir. Isa hiç haçan hem ýaranjaňlyga ýüz tutmady, Onuň şägirtleri hem oňa ýüz tutmadylar.
«Reb ähli ýaranjaň dodaklary… keser»[72] diýip, mezmurçy Dawut aýdýar.
«Bir adama käýeýän soňunda dili bilen ýaranjaňlyk edýänden köp mähir gazanar»[73] diýip, Süleýman goşýar.
«Süýji sözli we haram hereketli adamlardan äge bol» — diýlenine Lýusi düşündi.
Siz mezmurlary okadyňyzmy? Siz Süleýmanyň akyldarlygyna geň galdyňyzmy? Emma bu Lýusi diýilýäni kim? Lýusi ajy sapak alyp, ýaranjaňlygy bildi. Ine, onuň bilen näme bolup geçipdi:
Waşington, 1860-njy ýyl. Raýatlyk urşy dowam edýär, ýurt iki duşmançylykly taraplara bölnen. Emma iň esasy söweş Lýusiniň ýüreginde bolup geçýär.
Lýusi Lambert Heýl Nýu-Hempşirli senator bolan Jon P. Heýliň iň kiçi gyzydy.
Lýusi paýtagyň iň meşhur gözelleriniň biridi. Onuň bilen nika gurmaga islänleriň uly toplumy onuň meşhurlygy hakynda şaýatlyk edýärdi. Onuň ýüregini tolgundyranlaryň sany bolsa diňe dir kän däl-de, ol taryha degişlidir. Ýaşlygynda Lýusiniň aşyk bolanlary soňy bilen meşhur döwlet işgärleri boldular.
Haçanda Lýusi on iki ýaşyna ýeteninde, oňa Garward uniwersitetiniň birinji synp talyby bolan Uill Çendler gül dessesini sowgat berýär. Ýaş ýigit Lýusiniň göwnünden turýar, emma ol bary-ýogy on iki ýaşynda ahyryn! Soňy bilen Uill Harby-deňiz güýçleriniň baş serkerdesi boldy, soňra bolsa ABŞ-nyň senatory.
Onsoň Oliwer peýda boldy. Ol Lýusiden bary-ýogy iki ýaş uly bolup, öz durmuşynyň söýgüsini tapdy diýip oýlaýardy. Lýusi bolsa bu pikiri paýlaşmaýardy. Oliwer Uendell Holmsyň Lýusiniň ýüregini eýeläp bilmändigine seretmezden, ol Ýokary suduň agzalygyna ýetdi.
Emma ýene bir adam bardy we ol biraz wagtlap gyzyň ýüregini eýeläp bildi. Bu adam özüniň owadan sözleri we gaty hereketleri bilen taryhda yz galdyran adamdyr. Onuň ady Jondy.
Şol wagtlar ýurtda uruş möwç urýardy, Waşingtonda bolsa olaryň söýgüleri gaýnaýardy. Milletiň şol wagt iki duşmançylykly topara bölneninde, bu ikiler öz aralarynda ýygy-ýygydan uruşýardylar. Lýusini özüniň täze dostunyň hemişesizligi alada goýýardy. Ol bir zat diýip, has başga zady ederdi. Onuň wadalary we hereketleri edil iki dürli adama degişli ýalydy. Ol sözleri bilen gyzy eredýärdi we hereketleri bilen onuň ýigrenjini getirýärdi.
Mysal edip, onuň keramatly Walentin güni mynasybetli 1862-nji ýylda Lýusi üçin niýetlän hatyny getirse bolar.
Iň gadyrly zenan Heýl,
eger-de bu asyrlar boýy däbiň mukaddes eden bu baýramçylyk maňa şeýle mümkinçilik bermesedi, onda men bu mynasyp bolmadyk haty asla ýazmazdym.
Siz maňa öz ýüregime gaty mähriban, şu wagt diri bolmadyk ejemi ýatladýarsyňyz; haçanda men sizi ilkinji gezek görenimde, bu meňzeşlik meni geň galdyrdy. Munuň bilen, diňe munuň bilen Siziň üns beren meniň bagyşlanmaýan gödekligim düşündirilip bilinýändir. Siziň keşbiňiz maňa agyry ýetirdi, emma bu agyry süýjüdi, bu duýgynyň neneň adaty däldigini Siz göz öňüňize getirip bilsediňiz. Eger-de mundan beýläk biz duşuşyp biläýmesek, onda maňa ynanyň, asyrlar boýy meniň ýatlamalarymda Siziň keşbiňiz gaty owadan bolan, ýüzi edil Siziň ýüzüňiz ýaly mähirlikden we dostlukdan doly bolan ýüreginiň arassa aýnasy bolup hyzmat eden ejem bilen bagly bolar.
Bagty müňlerçe gezek dilemeklik bilen galýan üýtgemeýän Siziň,
Edil bal ýaly süýji sözleriň kömegine ýüz tutýan we edil gazaba münen öküz ýaly maksada ymtylýan Jon özüniň Lýusi üçin nätanyş bolan wagtynyň mümkin boldugyndan çaltrak gutarmagyny isleýärdi. Wagtyň geçmegi bilen Lýusi bilen ol özleriniň nika gurmaklyga taýýardyklaryny yglan edýärler. Bu-da urşuň başlangyjydy — raýatlyk urşunyň däl-de, Jon bilen Lýusiniň arasyndaky urşuň.
Ol samsyklyga çenli gabanjaňdy. Olar elmydam jedelleşýärdiler. Olar Linkolnyň ikinji gezek prezidentlige dabaraly ýagdaýda bellenilenindäki sözi wagtynda jedelleşýärdiler. Olar ertesi gün, haçanda Jon Lýusiniň prezidentiň uly ogly bilen Robert bilen tans edeninde hem jedelleşipdiler. Haçanda prezident Lýusiniň kakasyny Ispaniýanyň ilçisi edip belläninde hem jedelleşipdiler. Ahyrsoňy, haçanda Lýusi özüniň Jon bilen nika gurmaklyk baradaky wadasynyň mundan beýläk hiç bir güýje eýe bolman, Jon bilen hoşlaşyp, kakasy bilen Ispaniýa gitjekdigini aýdanynda, Jon ýöne ýarylypdy.
Jonuň sözleri ýumşak we hormatlydy, emma hereketleri onuň lapykeç gabanjaňdygyny gizlemäge mümkinçilik bermeýärdi. Özüniň Jon bilen gatnaşyklarynda Lýusi adamyň sözlerde mähirli we hormatly bolup, emma hereketlerinde gödek we wagşy bolup bilýändigini bildi. Şonuň üçin hem ol Jony taşlamaklygy çözüpdi. Özüne on iki ýaşyndaka, gül dessesini sowgat eden Uill Çendlere durmuşa çykmagynda nähilidir bir kinaýa bardyr.
Emma özleriniň bilelikdäki durmuşlarynyň dowamly we bagtly bolandygyna seretmezden, Lýusi şeýle bir owadan gepläp, emma gaty gödek hereket eden adamy bilen bolan söýgi wagtlaryny hiç-de ýadyndan çykarmazdy. Ýogsa-da, diňe bir Lýusi däl, eýsem bütin Amerika Jon Uilks Buty şu güne çenli-de tanaýandyr[74]. (Jon Uilks But 1865-nji ýylyň 14-nji Gurbansoltan aýynda ABŞ-nyň on alty ýaşly prezidenti bolan Awraam Linkolny kellesine atyp öldüripdi. —
Elbetde, bu taryhda ýaşajyk gyz bilen söýgüden başga-da kän erbet zatlar hem bardyr, emma men siziň şu taryh we onuň baş gahrymanynyň ondan alan sapagy bilen Injildäki ýaňy okanlarymyzyň arasyndaky meňzeşligi görmegiňizi isleýärin. Şol gün Isa Mesihe mähirli, hormatly sözler bilen ýüzlenipdiler. Bu sözleriň adam öldürijiler tarapyndan aýdylandygy hakynda kim oýlap bilerdi? Ýaranjaňlygyň sapagy hut şundan hem ybaratdyr. Eşidilen ýaranjaňlyga edil özüňiziň oturtma haşal salnan gynly gylyja bolan gatnaşygyňyz ýaly gatnaşyk ediň, çünki olaryň ikisi-de özünde ölüm getiriji gylyç saklaýandyr.
Üçünji tutluşyk: Uzakdan görmeýänleriň azaşmaklygy
Saddukeýler, siziň çykyşyňyz! «Zenanlar we jenaplar, ringiň çep burçunda — çynlakaý goldawa eýe bolan, zordan özleriniň deňagramlylygyny saklaýan Iýerusalimiň aristokratlary, ysraýyl jemgyýetiniň hormatly adamlary, ähli çep liberallaryň hem çepi — saddukeýler!»
Serdarlaryň bu uly bolmadyk topary grek pelsepesine (filosofiýasyna) uly hormat bilengatnaşyk edýärdi we Töwratyň düşündirilişine däpden daşary halda seredýänleri käýemeklik mümkinçiligini asla sypdyrmazdy. Özleriniň däp-dessurlaryny saklamaklyga ymtylýan fariseýlerden tapawutlylykda saddukeýler syýasy taýdan Rimiň ygtyýarlygyny goldaýardylar. Saddukeýler özlerini «sada adamlar» diýip hasaplaýardylar we ölümden soň ýaşaýşyň bardygyna ynanmaýardylar. Fariseýler bolsa siziň o dünýä baranyňyzda, nähili geýimlerde boljakdygyňyzy jikme-jik beýan edip bilerdiler.
Adatça bu iki toparlar ähli soraglarda diýen ýaly bütinleý garşylykly pikirdediler, emma Isanyň öňünde özleriniň başdan geçirýän gorkulary olary birleşdiripdi. Ybadathanada söwdakeşlerden we pul çalyşýanlardan saddukeýler oňat girdeji alýardylar. Haçanda Isa başgün ybadathanany söwdakeşlerden we pul çalyşýanlardan arassalanynda, bu olary Isany haýal etmän Öz ornunda oturtmalydygyna ynandyrdy.
Ine, saddukeýler sözler bilen oýnuň (ýa-da urşuň) üçünji usulyna ýüz tutýarlar — bu biderek gürrüň. «Eger ol we ol şol wagtda bolup geçse, onda şeýle şertler nähili bolar…» Bu usulyň täri nähilidir bir mümkin bolmadyk wakany göz öňüňe getirip, ony aňyňa sygyp biljek samsyklyga çenli getirip, yzyndanam bolsa onuň jogabyndan bahana gözlemeklikden ybaratdyr.
Matta 22:24–28-i okap, olaryň soraglarynyň doly aýdylyşy bilen tanşyp bilersiňiz. Eger sizi meniň öz sözlerim bilen aýtmagymdaky gysga görnüşi kanagatlandyrýan bolsa, ine, ol şeýledir: «Mugallym, eger ýaş adam öz yzynda çaga galdyrman ýogalaýsa, onda onuň dogany dul aýala öýlenip, doganynyň neslini dowam etdirmelidir. Bir gezek ýedi dogan bar eken… soňy tekst boýunça».
Edil ogşaşýan-balyklar kimin saddukeýler öz ýerlerini bar güýçleri bilen goramaga synanyşýardylar. Olar edil şu balyklar ýaly özleriniň uzakdan görmezlikleri we garaýyşlarynyň darlygy bilen tapawutlanýardylar. Olar ujypsyzja ýer üçin göreşýärdiler. Olar ullakan okeandaky kiçijik adajyk üçin söweşýärdiler.
Ýygnakda hem nähilidir bir ýeri çäklendirip, ony goramaklyk pikiri bilen tutgaýly bolýan adamlar hem bardyr. Hudaýyň perzentleriniň maşgalasynda hem ujypsyzja gapmagarşylygy agtaryp tapyp, özleriniň bütin durmuşlaryny onuň bilen göreşmeklige öwürýänler-de tapylýandyr. Islendik ýygnakda dynç günündäki wagzyň asla wajyp bolmadyk ýerlerine berk ýapyşyp, özlerinden hakykat üçin ylalaşyksyz göreşýänleri edýän boýnuýogyn adamlar bardyr.
Olar hiç kime gerek bolmadyk ýerler üçin söweş alyp barýan uzakdan görüp bilmeýänlerdir.
Isanyň jogabyna biz aýratyn üns bermelidiris: «Azaşýarsyňyz…» Injiliň şu ýerinde ulanylan grek sözüniň manysyny şeýle aýdyp bolar: «Siz samsyklygy diýýärsiňiz. Siz iň wajyp zady gözden sypdyrdyňyz, şu wagt bolsa ýapyk tegelek boýunça ylgap, bir zatlara ýetmek isleýärsiňiz».
Bir gezek men Dennis Taýsyň biderek zatlar üçin alnyp barylýan jedelleriň we pitneleriň bütin samsyklygyny görkezýän aýdymyny eşitdim. Onuň rugsat bermegi bilen men ol aýdymyň sözlerini getirýärin. Ol «Adam ata bilen How enäniň göbegi bolupmy?» diýlip atlandyrylýar. Gaty täsin at, şeýle dälmi?
Entek mesihiler ikinji derejeli zatlar hakynda jedel edýärkäler, mesihi ýygnaklarda bölnüşikler bolup geçýändir.
Özüniň ýerdäki durmuşynyň soňky hepdesinde Isa hemmelere we bize şuny düşündirdi: Hudaý ýalan we hileli sözleri üsnsüz galdyrýan däldir. Dini serdarlar özleriniň owadan sözleri we sözler bilen mekirli oýunlary arkaly isleýişleri ýaly Isany aldap biljekdikleri hakynda oýlanypdylar. Olar ýalňyşypdylar.
Duzak arkaly Hudaýy tutup bolýan däldir, Ony akylsyramaklyk we aň-düşünjeli bolup görünýän nazarýetler bilen aldap bolmaýşy ýaly, ýaranjaň sözler bilen hem Oňa ýaranyp bolýan däldir. Bu sahnalar Onuň bilen şol wagt geçmedi, olar indi hem geçmez.
Ogşaýan-balygyň kynçylygy onuň uzakdan görüp bilmeýändigindedir. Öz agzy arkaly alnyp barylýan onuň bütin söweşi oňa bireýýäm tanyş bolan suw astyndaky merjen gaýasynyň bir bölejiginden we ol ýerden açylýan görnüşden başga hiç zat hem bermeýär. Eger men bu balyk bilen gürleşip bilsedim, eger men özüne degişli bolan zady goramaklyk we ähli täze zatlardan gaça durmaklyk islegi bilen tutgaýly bolan bu jandar bilen azajyk wagtlap bolsa-da, duşuşyp bilsedim… men onuň töweregine göz aýlamagyny haýyş ederdim.
Haçanda men özümiň kiçijik ýerimi gorap, ylalaşmaýan ýagdaýa eýe bolanymda, özüm üçin kimdir birinden eşitmegimiň wajyp bolan sözleri bilen bu balyga ýüzlenerdim: «Öz ýeriňiň çäginden daşa çykyp göräý. Täze gaýalaryň barlagyna çyk. Özüňiň entek bilmedik ýerleriňe seret. Eger-de sen agzyňy ýumup, gözleriňi açmaklyga öwrenseň, köp zatlara ýetip bilersiň».
Jemgyýet hemişe-de öz gahrymanlarynda aýdyň beýan edilýändir. Islendik halka düşünmeklik üçin onuň gahrymanlaryny öwreniň. Özümiziň arzuwymyz bolanlara biz hormat goýýarys: gangsterlerde rehimsizlik hormatda, gullar azatlyk üçin göreşijilere hormat bilen gatnaşyk edýändirler, sektalaryň agzalary öz ýolbaşçylaryny edil öz serdarlary kimin arşa galdyrýandyrlar. Gowşaklar güýçlüleriň öňlerinde dyza çökýändirler, ezilenler bolsa — edermenleriň.
Netijede dürli halklaryň gahrymanlarynyň suratlarynyň hatary bir-birlerinden tapawutlanýan adamlaryň: Staliniň we Florens Naýtingeýliň, Piter Pen we Jorj Pettonuň, Mark Tweniň we Terezanyň suratlaryny göz öňüne getirýändir. Olaryň her birleri — bu halk atly kitabyň babynyň sözbaşysydyr.
Emma diňe bir aýratyn halka däl-de, bütin dünýä degişli bolan meşhur şahsyýet bardyr. Ony hemme ýerde tanaýarlar. Onuň ýüzi Afrikada bolşy ýaly, Amerikada hem deň derejede tanalýandyr. Bu adam hakyndaky taryhlar bütin dünýäde agyzdan-agza geçýändir.
Eger halklar tarapyndan düzülen rowaýatlarda biz olaryň özleriniň serpikmelerini tapýan bolsak, onda bu şahsyýet bütin dünýäniň serpikdirilýän aýnasy bolup durýandyr. Ol hakda bilmeklik bilen biz özümiz hakda kän zady bilip bilýändiris.
Käbir ýurtlarda oňa Sinterklaas diýýärler. Beýleki ýurtlarda — Per Noel ýa-da Papa Noel. Şeýle-de, ol Hoteioşo, Sonnerklaas, Roždestwo Babasy atlary bilen tanymaldyr, iňlis dilinde gürleýänleriň aglabasy bolsa oňa Santa-Klaus diýýärler.
Umuman, oňa Nikolas diýip at berlipdi, terjimede «ýeňýän» diýmekligi aňladýandyr. Ol häzirki Türkiýäniň çäginde Isa Mesihiň doglanyndan soň 280-nji ýylda eneden dogulýar. Dokuz ýaşynda ol ýetim galýar — onuň ata-enesi gyrgyn zerarly aradan çykýarlar. Köpleriň Santanyň esasan-da oýunjak ýasamaklyk hünärini we ýolugry marketingi öwrenendigi hakynda oýlaýandyklaryna seretmezden, hakykatda Nikolas grek filosofiýasyny we mesihi taglymatyny öwrenipdir.
Ýygnak ony IV asyryň başynda Mirlikidäki ýygnagyň gözegçisi wezipesine bellemegi bilen, onuň gazananlaryna uly baha berýär. Bu wezipäni ol özüniň ölümine çenli eýeleýär (ol 343-nji ýylyň bitaraplyk aýynyň 6-synda aradan çykýar).
Häzir hemmeler ony mukaddes hasaplaýarlar, emma III asyrda ol özüni edil jemgyýetçilik tertibini bozan hökmünde tanadýar. Nikolas iki gezek türmede oturdy: bir gezek — öz ynamy üçin Diokletian imperatoryň buýrugy boýunça, ikinji gezek bolsa — gaty gyzgyn jedel pursatynda ýygnagyň beýleki gözegçini urandygy üçin türmä düşýär. (Santa gulak asyjy we oňat çagalary söýýär diýip kim aýtdy?)
Nikolas öýlenmedikdi, ýöne bu onuň doňýürek we rehimsiz bolandygyny aňlatmaýar. Ol özüniň garyp, üç gyzyny eklemäge we olary durmuşa çykarmak üçin pul ýygnap bilmedik goňşusyna görkezen kömegi we rehimdarlygy arkaly meşhur adam boldy. Gaty garranynda mukaddes Nikolas gijäniň tümlüginde goňşusynyň öýüne ýakynlaşyp, garybyň özüniň uly gyzy üçin bukja taýýarlamagy üçin ýeterli bolan altyn teňňeleriň bir owujyny onuň äpişgesinden öýüň içine atýar. Soňky iki gijäniň içinde hem ol bu işini gaýtalaýar we şeýdip, garybyň soňky iki gyzy üçin hem bukja taýýarlap bilmegini üpjün edýär.
Bu taryh wagtyň geçmegi bilen Santa-Klaus hakyndaky rowaýata geçen tohum boldy. Her bir nesil muňa owadanlyk üçin bir zatlar goşan ýaly, şonuň üçin indi bu rowaýat täze ýyl ýolkasyndan-da has owadan we bezelen boldy.
Azajyk teňňeler bir halta pula öwrüldi. Indi sowgatlary aýnadan oklaman, tüsse çykýan ýerden goýberýärler we olar pola gaçmaklygyň deregine, gyzjagazlaryň guramaklyk üçin asylgy duran joraplarynyň içine gaçýandyr. (Ine, Roždestwoda owadan gyzyl joraplary asmaklyk däbi nireden peýda bolan!)
Ýüzýyllyklar Nikolasyň işleri hakyndaky gürrüňlere täsir edişi ýaly, onuň keşbine-de oňat täsir etdi. Onuň diňe bir hereketleri giňden ýaýramaklyga eýe bolman, eýsem onuň geýimleri we hatda ýüz-gözleri hem tanamaz ýaly ýagdaýda üýtgedi.
Mirra ýygnak gözegçisi bolmagy bilen ol adaty ruhany geýimlerini geýýärdi, kellesine bolsa mitra geýýärdi. Ol hakda onuň horrak, gara sakgally we umuman, çynlakaý bolandygy mälim.
1300-nji ýyla çenli Nikolasyň sakgaly has-da agardy. XIX asyrda bolsa ony bireýýäm çişip duran garynly we eline dakylan süýjüli sebet bilen çekdiler. Tizara muňa gara köwüş, gyzyl don we kellesine geýlen gyzyl jorap goşdular. XIX asyryň ikinji ýarymynda süýjüli sebedi oýunjakly halta bilen çalyşdylar. 1866-njy ýylda ol edil kiçijik adamjyk ýaly görünýärdi, emma 1930-njy ýylda ol orta boýly, ýüzleriniň gyzylymtyl reňki we üýtgemeýän koka-kolaly elli daýawa öwrüldi.
Santa-Klausda bütin dünýäniň adamlary öz arzuwlarynyň amala aşmagyny tapdylar. Ýüzýyllyklaryň içinde ol biziň eýe bolmak islän zatlarymyzyň barynyň kämil birleşigine öwrüldi:
Oňat adamlara täsin sowgatlary ýetirmeklik üçin dürli böwetleri ýeňip geçmäge taýyn bolup, uzak ýola rowana bolmaga ýaltanmaýan alada ediji dost.
Ähli zady görýän akyldar, onuň ünsünden adamyň ýekeje-de işi gizlenip galyp bilýän däldir. Ol oňat işler üçin sylag berip, ýaman işleri bolsa nädip bes etdirmelidigini bilýändir.
Çagalaryň hiç haçan syrkawlamaýan we garramaýan dosty.
Dyzynda oturyp, özüňiň ähli arzuwlaryň hakynda gürrüň berip bolýan baba.
Santa-Klaus… Biziň gahrymanlarymyzyň iň beýigi. Biziň şeýle mätäç çekýänimiziň dünýä inmegi. Bar güýjümiz bilen ymtylýan arzuwymyz.
We… biziň gizlin umytlarymyzyň dargamagy.
«Näme-näme?» — diýip, siz sorarsyňyz. Düşündirmäge maňa rugsat beriň.
Görýäňizmi, Santa Klaus biziň dogrudanam mätäç bolan zatlarymyzy berip bilýän däldir. Birinjiden, ol bizi diňe ýylda bir gezek garşy alýar. Haçanda bizi Türkmenbaşy aýynyň sowuk şemallary doňdurýarka, ol bireýýäm biziň ýanymyzda ýokdur. Haçanda Bitaraplyk aýynyň çykdajylary Baýdak aýynda özleri hakda ýatladanynda, Santany ýekeje bazarda ýa-da dükanda-da tapyp bolýan däldir. Haçanda Gurbansoltan aýynda salgytlary tölemeli bolanynda ýa-da Magtymguly aýy uçurymlaryň synaglary bilen howp atanynda, Santa-Klausyň indiki gezek gelerine çenli ýene ençeme aýlar galýandyr. Eger-de Gorkut aýynda syrkawlasak ýa-da Garaşsyzlyk aýynda özümizi ýeke duýaýsak, biz onda köşeşme tapyp bilýän däldiris. Ol ýylda diňe bir gezek gelýändir.
Haçan Santa Klaus geleninde bolsa, onuň öz ýany bilen sowgatlaryň baryny getirýändigine seretmezden, ol öz ýany bilen hiç zat hem äkidýän däldir. Ol ne ölüm gorkusyny, ne geçmişiň ýalňyşlyklaryny, ne howsalalary we ne nägilelikleri äkidýändir. Ol — oňat, ýakymly we mähirli, emma siz onda gaýgylardan we agyrylardan azat bolmany tapyp bilýän dälsiňiz.
Maňa dogry düşüniň, men çagalar üçin ertekileriň gahrymanlaryna meňzemek islemeýän. Şeýle-de, garry gojany hem öýkeletmek islemeýän. Men ýöne biz-adamlaryň rowaýatlar düzüp, el degirmeklikden gorkýan soraglar hakynda gürrüň edýärin.
«Emma, belki-de, bu entek bary däldir, — diýip, siziň aýtmagyňyz mümkin. — Belki-de, takmynan alty asyrdan soň bizi bu gorkularyň baryndan azat edip biljek gahryman tapylmagy hem mümkin!»
Ýok, beýle gahrymany biz oýlap tapyp bilýän däldiris. Biz bireýýäm özümiz üçin ençeme gahrymanlary döretdik — Artur şadan başlap, tä prezident Kennedä çenli; Linkolndan tä Lindberge çenli, Sokratdan tä Santa-Klausa çenli, hatda biz Supermeni hem oýlap tapdyk. Biz öz gahrymanymyzy arzuw edip bilenimiziň bary ýaly, kellämize getirip bilen tebigatdan daşary güýçli edip ýaratdyk. Ine, bir täsin pursatlyk üçin bize gerek bolan, Kameloty azat eden patyşamyz bar. Emma onsoň ýuwaş-ýuwaşdan hakykat daşary çykyp başlaýar, faktlar ýokary galýar we ine indi bolsa harby geýimlerde tegmiller görnüp başlaýar. Şonda biz gahrymanlaryň neneň edermen bolýandyklaryna, olaryň batyrgaýlygyň neneň täsinliklerini döredendiklerine seretmezden, olar edil biziň özümiz ýaly dargaýan adamzat jemgyýetiniň agzalary bolup galýarlar.
Diňe bir zatdan başga. Özi hakda başga dünýäden gelen hakda aýdan Biri bardy. Adamzat tebigatynyň bolandygyna seretmezden, Ol Özüniň Hudaýdan dogulandygy hakynda aýdan Biri bardy. Adaty ýewreýiň keşbine eýe bolup, Ýaradyjynyň Özüniň keşbini görkezen Biri bardy.
Ony görenler, Ony öz gözleri bilen görenler Onda käbir aýratyn zadyň bardygyny bilýärdiler. Onuň el degirmesi körleriň gözlerini açypdy. Onuň aýdan sözleri agsak adamyň ýöräp gitmekligi üçin ýeterli bolupdy. Onuň bilen tanyş bolup, durmuşlary boş we maksatsyz bolan adamlar ýaşaýşyň manysyna eýe boldular.
Ol müňlerçe adamlary bir sebet iýmit bilen doýdurdy. Ol ýöne köşeşmekligi buýurmagy bilen şemaly ýatyrdy. Ol bary-ýogy ýüzlenmegi bilen öli adamy direltdi. Ol adamlaryň durmuşlaryny üýtgetdi, adamlar bu hakda ýöne Ondan soraýmalydylar. Özüniň bir ýurtda ýaşan durmuşy bilen, nähilidir bir gowakda doglan we adaty dagda aradan çykan Ol taryhyň gidişini hemişelik üýtgetdi.
Onuň durmuşynyň soňky hepdesinde Onuň Kimdigi hakyndaky soraglar diňe bir jogaba getirilipdi. Ol Özi hakda aýdyp, şägirtlerinden: «Mesih barada näme pikir edýärsiňiz? Ol kimiň Ogly?» diýip sorapdy[76].
Gaty çuň sorag. Anyk düzülen sorag. «Näme» diýenine «kim» jogap berýär. Mesih hakda siziň näme pikir edýändigiňiz Onuň kimiň Ogly bolýandygy bilen üsnüksiz baglydyr. Üns beriň, Ol: «Siz Mesih we Onuň taglymaty hakynda näme pikir edýärsiňiz?» ýa-da: «Siz Mesih we Onuň durmuş taýdan kynçylyklara bolan gatnaşygy hakynda näme pikir edýärsiňiz?» ýa-da: «Siz Mesih we Onuň ýolbaşçylyk ukyplary hakynda näme pikir edýärsiňiz?» diýip soramaýar.
Üç ýylky hyzmatdan, ýüzlerçe kilometr ýollardan, müňlerçe amala aşyrylan täsinliklerden we sansyz-sajaksyz wagyzlardan soň Isa şägirtlerinden: «Kim?» diýip soraýar. Isa adamlary Özüniň näme edendigi hakynda däl-de, Özüniň kimdigi hakynda oýlanmaga çagyrýar.
Ine, Isa Mesih hakyndaky iň esasy sorag: «Ol kimiň ogly?»
Kim Ol — Hudaýyň Oglumy ýa-da biziň arzuwlarymyzyň ýöne ýygnaýjy keşbimi? Älemiň Ýaradyjysymy ýa-da biziň hyýallarymyzyň miwesimi?
Şol bir soragy Santa-Klaus hakynda-da berip, biz onuň öz isleglerimiziň dünýä inmegidigi, özümiz tarapdan arzuwlarda ýaradylan keşpdigi bilen jogap berip bilýändiris.
Isa bilen bolsa gürrüň has-da başgaçadyr. Hiç kim we hiç haçan hem şunuň ýaly täsin şahsyýeti oýlap tapyp bilmezdi. Özüniň göwrede göterilip, ol tarapyndan dogulmaklygy üçin Hudaýyň boý gyzy saýlamaklyk pikiriniň özi… Onuň adam tenine girjekdigi — adamyň saçlaryna, barmaklaryna, iki gözüne… eýe boljakdygy hakyndaky ýatlamalar… Älemiň Patyşasynyň asgyrjakdygy hakyndaky, Onuň gägirjekdigi we Ony çybynlaryň çakjakdygy hakyndaky göz öňüne getirmeler… Gaty ýetip bolmazak. Gaty ynanar ýaly däl. Biz hiç haçan hem özümiz üçin şeýle Halasgäri ýaratmazdyk. Biz şeýle ýagdaýda batyrgaý däldiris.
Haçanda biz özümize halas edijini ýaradanymyzda, ony özümizden uzak aralykdaky galada ýerleşdirýändiris. Biz diňe käwagtlar onuň özümize ýakynlaşmagyna rugsat berýändiris. Ol diňe edil tüweleý kimin çaltlyk bilen biziň gapdalymyzdan geçip gitmelidir, biz bolsa oňa has ýakyn baryp bilmeli däldiris. Biz hiç haçan hem onuň erbet, nejis adamlaryň arasynda ýaşamagyny teklip etmeris. Özümiziň iň batyrgaý arzuwlarymyzda biz özümiziň birimiz bolan patyşany döredip bilmezdik.
Hudaý bolsa hut şeýle etdi. Ol biziň hatda arzuw etmäge batyrgaýlyk etmedik zadymyzy etdi. Ol hatda biziň hyýallarda göz öňümize getirmedik zadymyzy etdi. Ol biziň Özüne ynanyp bilmegimiz üçin adam boldy. Ol biziň Özüni tanap bilmegimiz üçin Öz-Özüni pida etdi. Özüniň yzyna eýerip bilmegimiz üçin Ol ölümi ýeňdi.
Bu sagdyn düşünjä garşy çykýar. Bu — Hudaýyň samsyklygy, mukaddes mümkin bolmadyk zat. Biziň döreden çäklendirmelerimiziň we sagdyn düşünjäniň çäklerinden daşarda bolan diňe Hudaý şunuň ýaly samsyk meýilnamany döredip bilerdi. Ýöne bularyň barynyň mümkin dälligi bu meýilnamany mümkin edýändir. Bütin bu taryhyň mümkin dälligi — onuň hakykylygynyň peýdasyna bolan iň güýçli şaýatlykdyr.
Çünki diňe Hudaý şunuň ýaly samsyk meýilnamany döredip bilerdi. Biziň düşünjämiziň çäklerinden daşarda bolan diňe Ýaradyjy bize şunuň ýaly söýgi sylagyny teklip edip bilerdi.
Adamyň başarmadyk zadyny Hudaý başarýandyr.
Eger size sowgatlar, süýji we köke, gyzyl ýaňaklar we demirgazyk sugunly arabalar gerek bolsa — Demirgazyk polýusa gidiň.
Emma eger gürrüň bakyýet, bagyşlanma, durmuşyň maksady we hakykat hakynda gidýän bolsa — Beýtullahamyň ýanyndaky goýunlar üçin niýetlenen gowaga baryň. Ol ýerde çopanlar bilen dyz epiň. Adamzadyň hatda arzuw hem edip bilmedik zadyny eden Hudaýyň alnynda dyza çöküň.
Kompýuterlere mahsus bolan bir häsiýet maňa ýaramaýar: olar meniň isleýän zadymy däl-de, diňe buýurýan zatlarymy ýerine ýetirýärler.
Ine, size mysal: birden ýalňyşyp, uly harplar bilen ýazýan klawişi basdym welin, dessine EKRAN ULY HARPLARDAN DOLDY. Men BU BOLGUSYZLYGA SEREDIP, ŞEÝLE DIÝDIM: «eMMA BU MENIŇ ISLÄNIM DÄL AHYRYN!» oNSOŇ men öz ýalňyşlygymy düzetdim.
Ýa-da ýene biri: men bir harpy aýyrmak isledim, emma birden bütin sözi aýryp taşlapdyryn. «Men muny islemändim ahyryn», — diýip, men bir gözli döwe ýüzlendim we ýene-de öz ýalňyşlygymy düzetmeli boldum.
Elbetde, men bu janSYZ TEHNIKA BEÝLE GÖDEK BOLMALY DÄLDIRIN (ÝENE-DE BAŞGA KLAWIŞE BASDYMMYKA ÖÝDÝÄN). Ahyrsoňy bu bary-ýogy özümiň işimde ulanýan guralym ahyryn. Kompýuter meniň pikirlerimi aňyp bilmeýär (ýogsa-da, onuň bahasyny hasaba alsaň, ol şol bir ýalňyşlyklary gaýtalamakdan meni gorap biläýmelidir). Kompýuter buýruklary ýerine ýetirýär. Ol asla oýlanmaýar. Ol soraglar bermeýär. Ol hiç haçan hem gülmez, başyny çaýkap: «Maks, Maks, men seniň näme isleýändigiňi bilýärin. Sen şu klawişi basmagyň bilen, bütin bölegi aýryp taşlamagy islemediň ahyryn. Eger sen şu wagt ekrana seretseň, öz ýalňyşlygyňy görerdiň. Emma seniň muňa üns bermedigiň üçin we biziň oňat dostlar bolýandygymyz üçin (sen meni toga sokýarsyň we ekrandan tozany aýyrýarsyň) men seniň üçin özüňiň başga klawişi basyp maňa buýranyňy däl-de, seniň isläniňi ýerine ýetirerin» diýmez.
Kompýuter beýle hereket etmeýär. Kompýuter diňe düzgünler boýunça hereket edýär, ol — duýgusyz zatdyr. Klawişe basyň we ol siziň tabşyrygyňyzy ýerine ýetirýär. Programmany öwreniň we ol size çap edip berer. Emma eger siz onuň nähilidir bir düzeltmesini bozaýsaňyz, onda ony ýene-de ýaşaýşa dolandyrmaklyk üçin bütin gije ejir çekmeli bolarsyňyz.
Kompýuteriň ýüregi ýokdur. Öz kompýuteriňizden duýgudaşlyga garaşmaň. Eger adamlar ýeterli esaslara eýe bolmasadylar, onda gaty diske gaty diýmezdiler.
Käbir adamlar Hudaý hakda gürrüň edip, kompýuteriň keşbini ulanýarlar. Hudaý — bu ullakan kompýuter. Mukaddes Kitap — ulanmaklyk üçin gollanma, Mukaddes Ruh — disketa, Isa bolsa — tehniki goldawyň gije-gündiz işleýän mugt hyzmaty.
Şeýle taglymata «kompýuterleşdirilen» mesihilik diýip bolardy. Gerekli yzygiderlikde klawişlere basyň, gizlin sanlary we wajyp bolan maglumatlary giriziň — ine, bireýýäm printer siziň halas bolmagyňyz hakyndaky şahadatnamany çap edýändir.
Bu özboluşly dini hünärmenlikdir. Siz işiň özüňize degişli bölegini ýerine ýetirýänsiňiz, Hudaýyň Kompýuteri bolsa — özüniňkini. Dileg etmekligiň geregi ýok (ahyrsoňy klawiatura siziň eliňizde ahyryn!). Duýgular we howsalalaryň geregi ýok (platalaryň, simleriň toplumy bilen gujaklaşmagyň näme peýdasy bar?) Sežde hakynda gürrüň edileninde bolsa, ol tejribe geçirmeklige öwrülýändir: däp-dessurlar girizilýärler we syn etme başlaýandyr — ahyrynda näme bolar?
«Kompýuterleşdirilen» din. Hiç kim hem dyza çökmeýär. Gözýaşlar hem ýok. Minnetdarlyk ýok. Duýgular-da ýok. Bary ýöne täsin halda geçýär — emma bary siziň bir ýalňyşlyk goýbereniňize çenli. Bary siziň ýalňyşanyňyza, nädogry maglumat girizeniňize ýa-da dokumentdäki özgerşikleri ýatda saklamaklygy ýadyňyzdan çykarmanyňyza çenli oňat bolýandyr. Tä gök gürrüldisiniň möwç urup, jaýyňyzyň toksuz gananyna çenli. Şonda… gynansakda, ýöne size kömek eder ýaly hiç kim hem bolmaz.
Ine, şeýdip «kompýuterleşdirilen» din peýda bolýandyr. Haçanda siz:
beýik Hudaýy jansyz sistema bilen;
çäksiz söýgini býudjetiň resmi makalalary bilen;
Isanyň beýik gurbanlygyny adamyň ujypsyzja gazananlary
bilen çalşanyňyzda, bu şeýle bolýandyr.
Eger siz Hudaýa edil kompýutere bolşy kimin, mesihi adama bolsa edil sanlaryň içine batan, ekranyň öňünde oturyp, ondan gözüni aýyrmaýan adama bolşy ýaly seredip başlasaňyz, onda hut şu-da «kompýuterleşdirilen» din bolýandyr. Hudaý beýle dini ýigrenýändir. Ol Onuň halkyny gyrýandyr. Ol Onuň halkynyň serdarlaryny haramlaýandyr. Ol Onuň perzentlerini dargadýandyr.
Men bu hakda nireden bilýän? Onuň Öz sözlerinden. Düzgünleriň toplumyndan ybarat bolan dini Isa höküm edýär. Gahardan doly gözlerini açyp-ýummaklygy bilen, Ol fariseýleriň ähli sabyn köpürjikleriniň barynyň birin-birin ýarylmaga mejbur edýär. Ýaşgüni özüniň aýdan wagzy bilen Ol gaçara hiç hili ýol goýman, olaryň baryny mynjyradýar. Hudaýyň «sistema arkaly halas bolmaklygy» kabul etmeýändigi hakynda aýdýar.
Bir çylşyrymly bolmadyk sorag öz pikirlerimi aýdyň beýan etmäge kömek eder diýip umyt eýdärin. Aşakdaky sözlemde galdyrylan sözleri dogry ýerleşdirmäge synanyşyň:
Adam Hudaýyň öňünde aklanýar, çünki __________________________________.
Bu jümlede hiç bir aýratyn çylşyrymly zat ýok ýaly. Emma, goý, sizi onuň gysgalygy we ýönekeý ýaly bolup görünýändigi azdyrmasyn. Boş ýeri nähili sözler bilen dordurjakdygyňyz gaty wajypdyr, çünki bu biziň ynamymyzyň esasyny görkezýändir.
Adam Hudaýyň öňünde aklanýar, çünki __________________________________.
…Adam özüni oňat alyp barýandyr. Eger adam özüni oňat alyp barsa, onda Hudaý bilen ýaraşyp bilýändir. Salgytlary töläň. Garyplara sadaka beriň. Tizligi bolmalysyndan artdyrmaň. Kän iýmäň ýa-da asla içmäň. Özüňizi mesihi kimin alyp baryň — ine, bar syr şundadyr.
…Adam görgi görýändir. Ine saňa jogap! Ine, nädip Hudaý bilen ýaraşyp bolýandyr — görgi görmeklik. Sowuk ýerde ýatyň. Ýaşamaklyk üçin gür tokaýlara gidiň. Kesellere duçar boluň. Gaty garyp düşüň. Gijelerine uklamaň. Özüňizi ýenjiň. Saçlary gyrkylan, aýaklary ýalaňaç… Agyrylaryňyz näçe kän bolsa, şonça-da mukaddes bolýansyňyz.
Ýok, ýok, ýok! Nädip siz Hudaý bilen ýaraşyp bilýänsiňiz! Hakyky taglymat arkaly. Hakykata dogry düşünmeklik arkaly. Syr üçin orun bermeýän anyk taglymat düşünjeleri we kesgitlemeleri. Ine, Isanyň Müňýyllyk şalygy hakyndaky gysgaça taglymat. Bu bolsa — Mukaddes Kitabyň Hudaýyň ylhamy arkaly ýazylandygynyň aýdyň beýany. Ýygnakda we durmuşda aýalyň roly bir gezek we hemişelik kesgitlenen. Hudaý bizi halas etmeli — biz Onuň Özünden hem artyk bilýändiris.
Nädip biz Hudaý bilen ýaraşyp bilýändiris? Ýokarda agzalanlaryň bary bireýýäm synanyp görüldi. Bu tassyklamalaryň ählisinde bütin taglymatlar gurdular we olary durmuşa geçirip gördüler. Emma bu çözgütleriň ýekejesi-de Hudaýdan gelmändi.
Hut şunda hem kynçylyk jemlenendir. Ýokarda agzalanlaryň hiç biri hem Hudaýdan gelýän däldir, olaryň bary adamlar tarapyndan oýlanylan. Bu hakda oýlanyň. Ýokarda getirilen mysallaryň ählisinde esasy hereketlendiriji güýç kim bolup durýar: adam ýa-da Hudaý? Sizi kim halas edýär: özüňizmi ýa-da Ol?
Eger-de biz özümiziň oňat işlerimiz arkaly halas bolup bilýän bolsadyk, onda bize Hudaý asla gerek bolmazdy. Her hepde özümiziň näme etmeli we näme etmeli däldigimiz baradaky düzgünnamalary okamaklyk ýeterlidir we biz hökman Göklere barýandyrys. Eger-de biz görgüler arkaly halas bolýan bolsak, onda Hudaý bize gerek däldir. Şeýle ýagdaýda bize gerek bolan zat — bu gamçy, demir zynjyrlar we hemişeki günäkärlik duýgusy. Eger-de biz taglymat arkaly halas bolup bilýän bolsak, onda bar mukaddes zatlaryň hatyrasy üçin, geliň, okamaga girişeliň! Bize Hudaý gerek däldir, bize oňat sözlük we okuw edebiýatlary gerekdir. Syn ediň, öwreniň, hakykata çenli köwläň.
Emma bu ýerde hem howp gizlenýändir. Çünki eger-de siz taglymatyň hakykylygy bilen halas bolma eýe bolýan bolsaňyz, onda her bir ýalňyşlyk ölümli bolup bilýändir. Bu hatda özüniň oňat işleri arkaly Hudaý bilen ýaraşmaklyga niýetlenenlere-de degişlidir. Synaglary ýeňip geçmeklik üçin hemişe-de siziň güýjüňiz ýeter diýip umyt edýärin. Çünki eger bu şeýle bolmasa, onda her bir hereket ölüm howply bolup bilýändir. Görgi görmeklik arkaly halas bolmaga synanyşýanlar hem şunuň ýaly seresap bolmalydyrlar: näçe görgüleri başdan geçirmeli boljakdygyňyzy siz nireden bilýärsiňiz?
Ýogsa-da, eger siz öz-özüňizi halas etmäge niýetlenýän bolsaňyz, onda hiç zatda-da ynamly bolup bilýän dälsiňiz. Siz öz halas bolar ýagdaýyňyza çenli bireýýäm görgi görendigiňizi ýa-da aglandygyňyzy, ýa-da ýeterli bilim alandygyňyzy kesgitlilik bilen aýdyp bilýän dälsiňiz. Ine, «kompýuterleşdirilen» diniň miweleri: gorky, ynamsyzlyk, berksizlik we iň esasy zat — tekepbirlikdir.
Hawa, hut tekepbirlikdir. Bir zatda ynamly bolmadyk adatça hemmelerden hem artyk magtanýandyr. Öz-özlerini halas etmäge synanyşýanlar özlerini göz edýändirler. Öz işleri arkaly halas bolmaklygy islänler öz işlerini göz edýändirler. Görgüler arkaly halas bolmaklyga umyt edýänler özleriniň şikeslerini we ýaralaryny göz edýändirler. Duýgulylykda halas bolmaklygyň girewini görýänler bolsa, özleriniň duýgularynyň neneň güýçlüdigini görkezmeklik mümkinçiligini ellerinden sypdyrýan däldirler. Özleriniň berk ýapyşýan taglymatlarynyň hakykylygyna daýanyp, halas bolarys diýip hasaplaýanlar bolsa, siz bireýýäm özüňiz düşünensiňiz, elbetde, bu taglymat hakynda kän gürrüň edýändirler.
Bu fariseýleriň göni maňlaýlarynda ýa-da geýimlerinde ýazylgydy: «…Doga gutularyny giňeldip, geýimleriniň pürçügini uzaldýandyrlar»[77].
Ondan başga-da, olar özleri üçin iň oňat ýerleriň berilmegini talap edýärdiler: «Zyýapatlarda töri, sinagogalarda baş kürsüleri… söýýändirler»[78].
Şeýle-de, olar özlerine dakylan atlara guwanýardylar: «…bazar ýerinde salam almagy, adamlaryň özlerine “mugallym” diýmegini söýýändirler»[79].
Fariseýler tekepbirdiler. Olar tekepbirdiler, çünki öz gözlerine dogruçyl bolup görünýärdiler. Olar öz gözlerine dogruçyl bolup görünýärdiler, çünki dogrulyga Hudaýsyz ýetmäge synanyşýardylar. Olar ybadathanany kompýutere meňzeş zada öwrüpdiler. Sinagogalar programmaçylaryň synpyna öwrülipdi, däp-dessular bolsa klawiatura bolupdy we olar arkaly programmaçy-fariseýler öz programmalaryny ýazýardylar. Olar ygtyýarlyga eýediler, olar dogrudylar we özleri muny bilýärdiler.
«Olar edýän ähli zatlaryny göz üçin edýändirler…»[80].
Bu Isany şeýle bir gazaba mündüripdi welin, Onuň fariseýlere gönükdirilen wagzy söýgi, rehimdarlyk ýa-da Hoş Habaryň ýaýradylmagy hakynda däldi. Bu wagyz ýasama iman we boş ýürekler hakyndady. Bu kanunçy-serkerdeleriň göni ýüzlerine atylan aýyplamady.
Öz sözlerinde Isa alty gezek olara ikiýüzlüler we bäş gezegem körler diýýär. Ol fariseýleriň özleriniň jennet deregine dowzahy saýlap, beýleki adamlary hem öz ýanlary bilen ol ýere äkidýändiklerinde aýyplaýar. Olar Hoş Habary biderek rowaýatlar we boş ynamlar bilen çylşyrymlaşdyrýarlar. Olar öz sadakalaryna begenýärler, emma ýakyndakylaryna hyzmat etmeklik mümkinçiligi peýda bolanynda, olar gözlerini başga ýere dikýärler[81].
Turşan we heňli bir çanak aş bilen naharlanmak pikiriniň owadanlygy ýaly, olaryň ynamlary hem edil şeýle ýagdaýda owadandy we mazarlykdaky ys ýaly hoşboý yslydy. Olar edil Freddi Krýuger ýaly kinesizdiler we edil oýnaşynyň hasabyna ýaşaýan adamlar ýaly akýüreklidiler.
Gözlerinde How enäniň Erem bagynda gören ýalpyldysyny görüp, Isa olara: «Siz — ýylanlar» diýip günäkärledi.
Özüniň ýerdäki durmuşynyň soňky hepdesinde Isa aljyraňňylyga düşen resullara ýa-da Öz ýanyna dilegler bilen gelen adamlara gaharlanmandy. Haçanda Özüni esgerler gamçylanlarynda, Isa Özüne erk etmekligini ýitirmändi, Pilatusyň soraglaryny eşidip, gygyryp goýbermändi. Emma bir zada Ol asla döz gelip bilmändi: dini öz abraýy we jübüsi üçin ulanýan ikiýüzli ynama. Muňa Ol döz gelip bilmedi.
Otly otuz bäş aýatlaryň bary bir soraga getirilýändir: «…Dowzah höküminden nähili gaçjak?»[82]
Gaty oňat sorag. Fariseýlere gönükdirilen sorag, emma biziň özümiz üçin hem wajypdyr. Biz nädip Hudaýyň höküminden gaçmaga synanyşýandyrys?
Eger-de biz sözleri galdyrylan jümlä dolanyp gelip, köp nokatlaryň deregine sözleri goýsak, onda ýokardaky soraga jogap bereris. Adam Hudaýyň öňünde aklanýandyr, çünki ________________________.
Bu sözleriň ilkinji gezek hut fariseý tarapyndan ýazylandygy gaty gyzykly, belki-de, doly hukuklydyr. Hawa, bu sözler öň fariseý bolan adam tarapyndan ýazylan. Ol «dini kompýuteriň» ekranyna seredip, bilim alypdy. Ol ýaş we geljekde at-abraýa eýe boljak taglymatçy-programmistdi.
Ol säginmän, iň çylşyrymly soraga jogap berip bilerdi we has çylşyrymly mataly çözüp bilerdi. Emma Isa tarapyndan berlen çynlakaý soraga ol jogap berip bilmedi.
Gaty gyzykly, Isanyň bu soragy bereninde, ol şol ýerde barmydy? «…Dowzah höküminden nähili gaçjak?» Belki-de, ol şol ýerde bolandyr. Belki-de, Isany gurşan märekäniň arasynda onuň ýaş ýüzi hem peýda bolandyr. Ol elinde Mukaddes Ýazgynyň bukjalaryny berk tutup, gaşlaryny çytyp durandyr. Kanunçylaryň arasynda özüniň mynasyp ornuny eýelemäge taýyn bolan geljekki kanunçy.
Ol şol ýerde barmydy?
Eger şol ýerde bolan bolsa, onda ýekeje kanunçyda hem bolmaýşy ýaly, onda hem Isanyň soragyna jogap ýokdy. Öz-özüni halas etmäge niýet edinen adam Hudaýyň barlygynda bolup, sesini çykarman durýandyr. Birden biziň ähli mynasyp bolan zatlarymyz boş zatlara öwrülýändir. Hudaýyň öňünde durup, özüňizi öz görgüleriňiz, pidalaryňyz we bilimleriňiz üçin Onuň halas etmegini talap edip bilermisiňiz?
Men hem beýle edip bilmezdim.
Resul Pawlus hem edip bilmedi. Onuň bir jümle bilen beýan eden zadyna aň ýetirip bilmegi üçin oňa onlarça ýyl gerek boldy.
«Çünki …adam … iman arkaly aklanar…»[83]. Ne oňat işleri, ne görgüleri, ne-de bilimleri bilen. Bularyň bary halas bolan adamyň durmuşynyň getirýän miweleri bolup bilýändir, emma bularyň hiç biri hem halas bolmaklygyň esasy bolup hyzmat edip bilmeýändir.
Siz nädip Hudaýyň höküminden gaçyp bilersiňiz? Diňe bir ýol bardyr. Hudaýyň Özüniň getiren gurbanlygyna ynanmaklyk arkaly. Gürrüň siziň edýän işiňizde däldir; bar gürrüň Onuň eden işindedir.
Ýogsa-da, meniň kompýuterim öňküsi ýaly meni birahat edýär. Ol entegem meniň isleýän zadymy däl-de, ÖZÜMIŇ OŇA BUÝRANLARYMY ÝERINE ÝETIRÝÄR (iNE, ýene-de başga klawişe basdym). Men başga klawişe basýaryn we ol diýen edijilik bilen ýalňyş buýrugy ýerine ýetirýär. Şonuň üçin hem ony ulanmaklyk boýunça düzgünleri ýazanlaryň atlandyryşlary ýaly atlandyrmaýan. Bu personal kompýuter däl. Bu sowuk, höwessiz, meniň duýgularyma duýgudaş bolmadyk nägehandyr.
Hakyky personal kompýuter onuň deregine özüni başgaça alyp barardy. Umuman aýdanymda, ol asla kompýuter bolmazdy, ol meniň dostum bolardy. Ol meniň buýranymy däl-de, özüm üçin gerek bolanlary edýän dostum bolardy. Meni özümden hem oňat bilýän dostum bolardy.
Agşamlaryny öçürmekligiň we gündizine bolsa sokmaklygyň geregi bolmadyk dostum bolardy.
Şeýle kompýuter? Bilýärin, bilýärin, men mümkin bolmadyk zady talap edýärin…
Şeýle Hudaý? Bu-da mümkin däl. Emma Ol hut şeýledir. Näme üçin adamlar Oňa entegem öz Halasgärleri diýmeýärler?
Çagalary uklamaklyk üçin ýatyranyňda, olar muny halamaýarlar. Özünde entek şunça kuwwatyň bardygyna we günüň bolsa entek gutarmandygyna seretmezden, özüni näme üçin uklamaga iberýändiklerine ýekeje çaga-da düşünip bilmeýändir.
Meniň çagalarym bu soragda ähli çagalardan tapawutly däldirler. Birnäçe gün mundan ozal çagalarym dowamly gürrüňlerden we sansyz-sajaksyz uly dem almalardan soň, ahyrsoňy uklanýan geýimlerine geýdirilip, düşeklerinde ýatyrylanlarynda, men olary ogşap, gijeleriniň rahat bolmagyny dilemeklik üçin olaryň otagyna girdim. Bäş ýaşly Andrea entegem uklamandy; gözleriniň ýumulyp barýandygyna seretmezden, ol uky bilen gaýduwsyz göreşmegini dowam etdirýärdi. Men gijesiniň rahat bolmagyny dilänimden soň, gözlerini doly ýumup, berk uka batmazyndan ozal ol: «Tizräk ukudan oýanmaly wagt gelsedi» diýip pyşyrdady.
Bu çagalary diýsene! Olarda nähilidir bir durmuşa bolan ýeňip bolmajak küýseg ýaşaýar, olar ýöne bu «ertire» garaşyp bilmeýärler. Olaryň durmuş filosofiýasy (pelsepesi) sadajadyr: «Bar güýjüň bilen oýna, keýp edip gül, howsalalary we aladalary kakaňa ynan». Ynamyň tükenmeýän çeşmesiniň çykýan oňatlygyň düýpsüz guýusy. Gökleriň Patyşalygyna girmegiňiz üçin ýüregiňiz çaganyň ýüregi kimin bolmalydyr diýip, Isanyň aýdanlaryna geň galasy zat ýokdur.
J. Filipsiň bu hoş habar wakasyny beýan edişi maňa gaty ýaraýar: «Isa Öz ýanyna kiçijik çagany çagyrdy we ýygnananlaryň ortasynda goýdy. “Maňa ynanaýyň, — diýip, Ol söze başlady, — eger-de siz öz dünýägaraýşyňyzy üýtgetmeseňiz we edil şu çaga kimin bolmasaňyz, onda hiç haçan hem Gökleriň Patyşalygyna girip bilmersiňiz”»[84].
«Öz dünýägaraýşyňyzy üýtgetmeseňiz» diýen sözlere üns beriň. Bu — gaty çynlakaý talap. Durmuşa uly adam kimin seretmegiňizi bes etdiriň we oňa çaganyň gözleri bilen serediň.
Bu maslahat sagdyn pikirlenýän, çynlakaý, mydama çytyk ýüzli bolan biz-ulular üçin gaty wajypdyr. Käwagtlar özlerimizi edil egninde bütin dünýäni göterýänler ýaly duýýanlarymyzyň bu sözlere gulak asmaklygymyz gaty oňat bolardy. «Çaltrak ukudan oýansadym» diýip seýrek aýdýanlar hemişe: «Çaltrak ýatsadym» diýip, pikir edýändirler.
Munda çagalar bilen özümiziň aramyzda käbir meňzeşlikler bardyr. Biz hem, olar hem nägile bolýandyrys we bu nägilelik uky bilen baglanyşyklydyr. Tapawut diňe şundadyr, ýagny olar ýatmak islemeýändikleri üçin eňreýändirler, biz bolsa ýene-de turmalydygymyz üçin eňreýändiris. Näme üçin şeýle bolýandygyna düşünmeklik kyn däldir.
Ukudan tutup, özümizi gurşan dünýä aralaşmaklyk kime ýaraýandyr? Giç galmalaryň, maşyn dyknyşyklarynyň, hüňürgenýän başlyklaryň we köçedäki itekleýänleriň hatary. Maňlaýyňyň deri bilen zähmet çekmeklikden ýüzüňi ýumşak ýassyga berip, dynç alyp ýatmaklyk gaty ýakymlydyr.
Adamlaryň köpleri diňe bir sebäpden öz durmuşlarynda lapykeçligi başlaryndan geçirýändirler: köplenç olar bolup geçýänlere ýöne düşünmeýärler. Edil dünýäde hiç bir ýönekeý, adaty zat galmany ýalydyr. Ýaňy-ýakynda siz jaý satyn almaklyk üçin bazar bahalaryny öwrenjek bolup, kelle döwmediňizmi? Belki-de, siz äriňiziň ýa-da aýalyňyzyň duýgy ýagdaýyny derňemeklige synanyşansyňyz? Iş jaýyňyz üçin täze telefon sistemasyny satyn alansyňyz? Döwlen tikin tikýän maşynyňyzy bejermäge ýa-da öz lukmanyňyzyň ýazanlaryna düşünmäge synanyşansyňyz? Onda siz meniň näme hakda diýýänlerime düşünýänsiňiz.
Belki-de, biz dinde jogap tapyp bilýändiris? Mesihiler bolan bizde bu dünýä agalyk edýän howsala garşy dermanymyz bardyr, şeýle dälmi? «Adamzat ýalňyşlygynyň howsalasyny taşlaň we diniň sagdyn we howsalasyz bagyna giriň» diýip, biz adamlary çagyrýandyrys.
Geliň, hiç bir hilesiz gürrüň edeliň. Köplenç adamlar «sagdyn we howsalasyz bagyň» deregine özleriniň nähilidir bir samsyk göz öňüne getirmelere düşendiklerini aňýarlar. Birnäçe ädim yza ätläň, dine onuň bilen tanyş bolmadyk adamyň gözi bilen seretmäge synanyşyň we özümiziň gezelenç edip, wagtyňy hezil geçirýän seýilgähler bilen deňeşdirilip bilinjekdigimize siz düşünersiňiz.
Dabaraly baýramçylyklaryň ýanyp duran ýagtyly çaralary. Ruhuňy galdyrýan duýgular. Gaty ýaňlanyp duran saz, dürli hereketli we geýimli adamlar.
Edil bazarda gyryrýanlar ýaly, wagyzçylar ýadaman gyryrýarlar: «Asman umytly beýik perişdeleriň we bagtly ýürekleriň Ýygnagyna giriň!..»
«Bu ýere, bu ýere, hanym! Ol ýygnakda siziň ýalylary kän halamaýarlar. Bize girip görüň — biz mukaddes bolmaklyk arkaly halas bolmaklyga öwredýäris, mukaddes bolmaklyk bolsa, öz gezeginde, siziň arassalanyp, berkemegiňize eltýändir, — elbetde, eger-de siz özüňiz üçin kysmat ýoluny saýlamasaňyz…»
«Jenap, bir minut üns beriň! Biziň premilleniar kalwinistik ugurly harizmatik bolmadyk gullugymyza geliň — siz asla ökünmersiňiz!»
Şeýle, «sagdyn we howsalasyz bagmy?» Bir gezek bir aýalyň maňa: «Men Isa hakda bilmek isleýärin, emma bütin bu diniň arasyndan geçmeklik aňsat däl!» diýip aýdanyna geň galasy zat ýokdur.
Onuň aýdan sözleriniň aşagynda müňlerçe adamlar öz gollaryny çekip bilerdiler. Belki-de, şu müňleriň arasynda siziň goluňyz hem bolup bilerdi. Belki-de, siz bir gezek ukudan turup, meniň gyzymyň ýaşaýan şadyýan, aladasyz we umytly dünýäsi ýaly dünýäde bolmaklygy arzuw edýäsiňiz. Bu dünýäde siz özüňiziň agtaran zatlaryňyzy tapmadyňyz we indi ýygnagyň açyk gapylaryna seredip görmekligi çözensiňiz. Emma siziň ol ýerde gören zatlaryňyz hem kän umyt bereji däl.
Belki-de, siz ýygnagyň gapysyndan ýöne bir sereden dälsiňiz, eýsem oňa girensiňiz we ol ýerde siziň üçin iş tapylandyr. Siz haýyr-sogap aşhanasynda çörek bişiriji bolup işlänsiňiz, syrkawlaryň ýanyna baransyňyz, jemgyýete peýdaly zähmet çekensiňiz we hatda wagyz hem edensiňiz. Emma rahatlygyň deregine siz stres aldyňyz. Siz aljyraňňylykda: Isa siziň rahatlyga eýe boljakdygyňyz hakynda aýdypdy ahyryn, ýüregiňiziň bolsa mundan gaty daş bolandygy üçin, belki-de, siz bir zady etmelisi ýaly eden dälsiňiz. Hudaý soňabaka Özüniň beren wadasyny ýerine ýetirmejek bolsa, onda Ol asla ol wadany bermezdi, şeýle dälmi? Dünýäde we ýygnakda bolup geçýänlere seredip, özüňiziň şu wagt başdan geçirýän howsalaňyzdan başga-da, siz bu dünýäde hiç zada düşünip bilmeýändigiňiz zerarly-da howlasa üstüne howsala duýup başlaýansyňyz.
Wah, mesihi durmuşy neneň agyr, ol aladalardan we kynçylyklardan neneň doludyr!
Emma ol beýle bolmaly däldir. Hudaý çylşyrymly dini sistemalaryny oýlap tapmady we döretmedi. Muňa göz ýetirmeklik üçin, Mattanyň Hoş Habarynyň ýigrimi üçünji babyny okamaklyk ýeterlidir. Bu ýerde Isa «gülküli dine» güýçli urgy ýetirýär.
Belki-de, siz öňler Isany agaran, utanjaň we mysapyr ýaly göz öňüňize getirensiňiz. Bu baby okaň we siz öz çagalaryny jelepçilik bilen meşgullanmaga mejbur edýän bihaýalary paş edýän gazaply atany görersiňiz.
Alty gezek Ol olara ikiýüzlüler diýýär. Bäş gezek — körler. Ýedi gezek olary höküm edýär we bir gezek olaryň heläkçilikleri hakynda pygamberlik edýär. Häzirki döwrüň jemgyýet bilen gatnaşygyň göz öňüne getirmelerine bular asla laýyk gelmeýär!
Emma bar zady darganýan sözleriň akymynyň arasynda biz berk topragy, ruhlanmanyň howpsuz adajygyny hem tapyp bilýändiris. Ok atylmalaryň arakesmesinde Isa sapançany kemerine ildirip, bolýan zatlara gözlerini ulaldyp seredýän şägirtlerine tarap öwrülýär we sada ynamyň nämeden ybaratdygyny olara düşündirýär. Gysga boluşlary ýaly, şonça-da peýdaly bolan bary-ýogy bäş aýatlar. Muny mesihiligiň «çylşyrymlaşdyrylmagy» kynçylygyna bolan Isanyň jogaby diýip hem atlandyryp bolar.
«Siz özüňize “mugallym, mugallym” diýdirmäň, çünki siziň Mugallymyňyz birdir, siziň baryňyz dogansyňyz. Ýer ýüzünde hiç kime “Ata” diýmäň, çünki siziň Ataňyz birdir, Ol Gökdedir. Özüňize “Ýolbaşçy” diýdirmäň, çünki siziň Ýolbaşçyňyz birdir, Ol Mesihdir. Ulyňyz hemmäňize hyzmatkär bolsun. Çünki özüni beýgelden peseler, özüni peselden beýgeler»[85].
Siz nädip öz imanyňyzy ýönekeý edip bilersiňiz? Nädip biderek hysyrdylardan we düşünmesizliklerden azat bolmaly? Onuň üçin irden turmaklygyň degerli bolan şatlygyna nädip eýe bolmaly? Gaty ýönekeý. Araçylardan azat boluň.
Şu hakykat üstünde oýlanyň: «…siziň Mugallymyňyz birdir, siziň baryňyz dogansyňyz…»[86].
Ynamlylyga eýe boluň: «…Ýer ýüzünde hiç kime “Ata” diýmäň, çünki siziň Ataňyz birdir, Ol Gökdedir…»[87].
Onuň erkiniň nämeden ybaratdygyny biliň: «…siziň Ýolbaşçyňyz birdir, Ol Mesihdir…»[88].
Hudaý bilen siziň araňyzda durmaga synanyşýan adamlar bardyr. Hudaýa bolan ýoluň diňe öz üstleri arkaly geçýändigine ynanýan adamlar bardyr. Bu — Mukaddes Kitaby özüniň düşündirişi soňky derejedäki hakykat hasaplaýan wagyzçydyr. Ol «atadyr» we onuň patasy bolmanynda, siz hiç zat etmeli dälsiňiz. Özüňizden Hudaýyň näme isleýändigini aýdyp bilýän ruhy ýolbaşçydyr. Isa bu çylşyrymly dini sistemalaryň tarapdarlaryna ýönekeý sözler bilen ýüzlenýär: «Size bu araçylar gerek däldir».
Ol size wagyzçylaryň, hyzmatkärleriň ýa-da maslahat berip bilýänleriň gerek däldigi hakynda aýtmaýar. Emma Ol biziň ählimiziň hem deň derejede Ata barmaklyga mümkinçigimiz bar bolan doganlardygymyzy aýdýar. Goý, siziň imanyňyz sadaja bolsun — ýöne Hudaýy agtaryň. Munuň üçin çylşyrymly dabaralara we syrly däplere ýüz tutmaklygyň geregi ýokdur. Munuň üçin ullakan iýerarhik basgançaklary gurmaklygyň ýa-da adamlary kämillik derejelerine laýyklykda bölmekligiň geregi ýokdur.
Sizde Mukaddes Kitap barmy? Siz ony okap bilersiňiz. Siziň ýüregiňiz barmy? Siz dileg edip bilersiňiz. Siziň aňyňyz barmy? Siz oýlanyp bilersiňiz.
Meniň iň halaýan gürrüňlerimiň birinde ýygnagyň gözegçisi hakynda gürrüň berilýär. Başga materikde ýerleşýän ýygnaga barmagy üçin ol okeandan geçmelidi. Ýol ugrunda gämi kiçijik adajygyň duralgasynda saklandy we gözegçi kenaryň ýakasy boýunça gezelenç edýär. Gezelenç döwründe ol öz torlaryny oňarýan üç balykçalara üns berýär.
Ol balykçylaryň ýanyna baryp, olar bilen gürrüňe başlaýar. Olar oňa özleriniň işleri hakynda gürrüň berdiler we onuň adaty bolmadyk geýimlidigine üns berip, onuň nähili geýimdigi hakynda soraýarlar. Onuň ruhanydygyny bilip, balykçylar gaty şatlandylar. «Biz — mesihiler», — diýip, olar bir-birlerine barmaklary bilen görkezip, şadyýan aýtdylar.
Gözegçi özüniň goldaýandygyny aýdýar, ýöne gaty seresaplyk bilen. Olar Rebbiň dilegini[89] bilýärlermi? Balykçylaryň bu hakda hatda eşitmändikleri aýan boldy.
— Emma siz dileg edeniňizde, näme diýýärsiňiz? — diýip, gözegçi soraýar.
— Biz şeýle diýýäris: «Hudaý, Sen Üçlüksiň we biz hem üçdüris, bize rehim et».
Bu dilegiň gaty sadadygy gözegçini gaty howsala goýdy. Ol olaryň dilegleriniň nädogrudygyny aýdyp, olara Rebbiň dilegini öwredip, bütin bir gününi geçirýär. Balykçylar gaty ukykly däl ekenler, emma gaty yhlasly okuwçylar eken we gäminiň ertesi gün adany taşlamaly bolan wagtyna çenli olar ol dilegi säginmän gaýtalap bilýärdiler.
Gözegçi gaty şatdy.
Birnäçe wagtdan soň gözegçiniň öýüne dolanyp gelýän gämisi ýene-de şol adajygyň üstünden geçmeli boldy. Haçanda ada uzakdan görneninden, gözegçi özüniň dileg etmekligi öwreden we munuň özüni gaty şatlandyran balykçylary hakynda ýatlap, gäminiň ýokarky bölegine çykýar. Adadaky duralga pursatynda özüniň ol balykçylary hökman tapmalydygyny çözüpdi. Bu hakda oýlanyp, ol birden adanyň ýanyndan gämä golaýlaşyp gelýän bir çyrany görýär. Suwuň ýüzünde ýöräp gelýänleriň şol üç balykçylardygyny gözegçi haýran galmaklyk bilen aňdy. Tizara gäminiň ähli işgärleri we ýolagçylar bu görlüp-eşidilmedik zada haýran galyp, gäminiň ýokarky böleginde ýygnanyşdylar. Haçanda balykçylar gämä ýakynlaşanlarynda, olaryň biri: «Jenap gözegçi, biz sizi gaty küýsedik, şonuň üçin hem sizi garşylamaga çykdyk!» diýýär.
— Näme boldy? — diýip, ruhany soraýar.
— Haýyş edýäris, bizi bagyşlaýyň! Biz siziň özümize öwreden şol täsin dilegiňizi ýadymyzdan çykardyk. Biz diňe: «Eý, Göklerdäki Atamyz, adyň mukaddes bolsun…» diýýäris, ýöne yzyny ýadymyza düşürip bilmeýäris. Haýyş edýäris, bu dilegi bize ýene-de bir gezek öwrediň.
Jogap deregine gözegçi bu gezek sadalyk bilen şeýle diýýär:
— Dostlarym, öýüňize gidiberiň we haçanda dileg edeniňizde: «Hudaý, Sen Üçlüksiň we biz hem üçlerdiris, bize rehim et» diýiň.
Sada imany gözläň. Goý, esasy zat esasy bolsun. Iň wajyp zada üns beriň. Hudaýa ymtylyň we Ony agtaryň.
«Çaltrak ukudan oýansadym» — ine, çaganyň mekirsiz ynamy. Andrea şeýle diýip bilýändir, çünki onuň dünýäsi ýönekeýdir. Ol güýjüniň baryndan oýnaýar, bütin ýüreginden gülýär, howsaladyr aladalary bolsa ol kakasyna ynanýar.
Geliň, biz hem edil şeýle hereket edeliň.
Bu baba siziň hemmäňiz düşünmersiňiz. Onuň manysy hemmelere aýdyň bolmaz we hemmelere ol umyt bermez. Eger-de:
siz hiç haçan ýalňyşlyk goýbermän bolsaňyz we olary goýberýänler babatda sabyrly bolmasaňyz;
siziň durmuşyňyz edil operasiýa edilýän otag ýaly arassa bolsa, ýüregiňize bolsa mikroskop aşagynda seredip, onda ýekeje-de tegmil tapyp bolmaýan bolsa;
siz Hudaýyň tarapyna geçeniňizde, Ol Özüniň gaty uly gazanja eýe bolandygyna düşündi diýip hasaplaýan edermen wagyzçy bolsaňyz;
siz kämil öý, oňat iş we kynçylyksyz durmuş hakynda arzuw eden bolsaňyz we bularyň baryna eýe bolan bolsaňyz;
siziň ýassygyňyz gözýaşlar sebäpli öl bolmaklygyň nämedigini bilmeýän bolsa, dilegleriňize lapykeçlik, ynamyňyza bolsa şübheler ýat bolsa,
onda siz bu babyň manysyna düşünmersiňiz.
Eger-de size gözýaşlar we gorky nätanyş bolsa, näme üçin beýleki adamlaryň aglap, gorkýandyklaryna düşünmeýän bolsaňyz, onda bu bap siziň üçin edil düşnüksiz dilde ýazylan ýaly bolup görner.
Näme üçin? Sebäbi bu bap nädip aman galmaklyk hakynda ýazylandyr. Aşakdaky birnäçe sahypalar nädip agyryny ýeňip geçmelidigine bagyşlanýandyr. Olar özleriniň parahat dünýäsiniň kürsüsinde oturýanlar üçin däl-de, öz durmuşlarynyň harabalyklarynyň astynda galanlar üçindir. Eger-de siz bu betbagtyň özüňizdigiňize düşünýän bolsaňyz, onda Mattanyň Hoş Habaryny açyň we özüňize biraz ynamlylyk berýänleri eşitmäge taýýarlyk görüň.
Eger-de siz haçan hem bolsa bir wagt Mattanyň Hoş Habarynyň ýigrimi dördünji baby hakynda bir zatlar eşiden bolsaňyz, onda meniň aýtjak zatlarym sizi haýran galdyryp biler. Belki-de, siz ahyrzamana mowzugyny janypkeşlik bilen ara alyp gürrüňleşýän adamlaryň Injiliň şu bölegine neneň köp ýüz tutýandyklaryna üns berensiňiz. Bu bap — öz gezeginde meýdançany göz öňüne getirýändir. Bu meýdançada haçan bu dünýäniň ahyrynyň geljekdigini hasaplaýan taglymatçy-matematikler we bu ahyry öňünden aýdýan pygamberleriň otlanýan ýeridir.
Şeýle at asla gazanylandyr. Zeýtun dagyndaky söhbetdeşlik diýlip atlandyrylýan bu bölek Isanyň soňky günler hakyndaky gürrüňlerini öz içine alýandyr. Ençeme alymlaryň işleri bu baba bagyşlanandyr. Öz işleriniň her birinde olar şol soraga jogap bermäge synanyşýarlar: Isa bu ýerde näme hakda gürrüň edýärkä?
Bu babyň tä o ýerinde, tä bu ýerinde elhenç eşidilýän jümlelere duş gelýäris: «uruş seslerini, uruş turanlygy barada habarlar», «weýrançylyk getirýän ýigrenji», «göwreli, çaga emdirýän aýallaryň gününe waý». Günüň ýüzüniň tutulmagy we aýyň ýagty saçmazlygy. Ýyldyrymyň ýagtylygynda ölüleriň jesetlerini pytradýan maslykçylar.
Bularyň baryna nädip düşünmeli?
Käbirleri bu bapda ýazylanlaryň bary ýöne deňeşdirmelerdir we olara göni manyda güşünmekligiň geregi ýok diýip hasaplaýarlar. Beýlekiler bolsa onda Iýerusalimiň ýykylmagynyň we Isanyň ikinji gezek ýere gaýdyp gelşiniň beýany bar diýýärler. Ýene birleri bu bap diňe ýeke-täk bir maksat bilen ýazylandyr diýýärler — bizi geljekki Höküm gününe taýýarlamaklyk.
Iki ýagdaý hakynda ynamlylyk bilen aýdyp bolar. Birinjiden, Isa Öz şägirtlerini geljekki heläkçiliklere taýýarlaýar. Onuň ölüm we dargamaklyk hakynda aýdan sözleri Isanyň doglanyndan soň 70-nji ýyllara degişli boldy, şonda Iýerusalim rimliler tarapyndan basylyp alnypdy. Haçanda Ol Özüne degişlileri almaklyk üçin we adamzadyň taryhyna nokat goýmaklyk üçin geleninde, Onuň sözleri geljekde-de hakyky bolar.
Şeýle-de, heläkçilikler we betbagtçylyklar diňe bir Iýerusalimde ýa-da diňe dünýäniň ahyry geleninde bolmajakdygy bize mälimdir. Aç garynlar we gatalan ýürekler — biziň günlerimizde-de seýrek duş gelýän däldir. Isanyň nädip aman galmaklyk hakyndaky sözleri diňe bir Rim imperiýasynyň ýa-da diňe Armageddondaky söweşiň döwrüne degişli däldi. Olar biziň ýaşaýan dünýämizdäki gaýnaýan uruş üçin hem wajypdyr.
Edil şuňa meňzeşlikde, eger siz Isanyň ikinji gezek gaýdyp gelmeginiň haçan boljakdygy hakynda meniň pikirim barada şu bapda okamaklyga garaşýan bolsaňyz, onda men sizi lapykeç etmelidirin. Bu ýerde siz öz soragyňyza jogap tapmarsyňyz. Isanyň Özi bu seneni bize görkezmedi, şonuň üçin hem biziň oýlap tapmaklyk üçin geçiren wagtymyzy boş geçirilen wagt diýip hasaplap bolýandyr.
Ol näme hakynda bize aýtmak isledi — gabawda bolanymyzda, nädip aman galmaklyk hakynda.
«Isa ybadathanadan çykyp barýarka, şägirtleri ýanyna gelip, Oňa ybadathananyň jaýlaryny görkezjek boldular. Emma Isa olara şeýle jogap berdi: “Bütin bu zatlary görýärmisiňiz? Size dogrusyny aýdýaryn, bu ýerde daş üstünde daş galmaz, hemmesi dargar”»[90].
Ybadathana haýran galdyrýardy. Ol ak mermer daşyndan gurlupdy we oňa gün ýaly öwşgün atýan altyn çaýlandy, şonuň üçin hem oňa gözüňi çytman, seredip bolmazdy. Ybadathananyň sütünleri bütewi mermer daşlarynyň böleklerinden edilipdi. Ol sütünleriň beýikligi on bir metrden hem artykdy, inini bolsa hatda üç adam hem ellerini bir-birlerine berip, zordan ölçäp bilerdi. Arheologlar ybadathananyň esasy üçin ulanylan daşlary tapdylar, olaryň uzynlygynyň ölçegi alty metrden on iki metre çenli, käbirleriniň agramy bolsa dört ýüz tonnadan hem artykdy[91].
Isanyň yzyna eýerijilere beýle görnüş neneň täsir eden bolsa gerek. Olaryň köpüsi welaýatlardan gelenlerdiler. Olaryň agyzlaryny açyp, bu beýik jaýa seredendiklerine haýran galasy ýokdur. Emma Isanyň: «Bütin bu zatlary görýärmisiňiz? Size dogrusyny aýdýaryn, bu ýerde daş üstünde daş galmaz, hemmesi dargar» diýen sözleri olara has uly täsir eden bolmalydyr.
Bu babyň başlanýan ýönekeý sözlerinde bizi oýlanmalara eltýän bir zat bardyr. «Isa ybadathanadan çykyp barýarka…» Isa ybadathana arkasyny görkezdi. Birwagtlar ybadathana gurmaklygy Tabşyran indi ondan daşlaşýar. Mukaddes Hudaý Özüniň saýlan dagyny taşlap gidýär.
Ol şägirtlerine: «Hemmesi dargar»[92] diýdi.
Ybadathana dargar diýip yglan etmeklik — halka heläk bolmaklygynyň garaşýandygyny aýtmaklyga barabardyr. Ybadathana bilen halk öz aralarynda üznüksiz baglanyşyklydy. Müň ýyldan hem gowrak ybadathana ysraýyl halkynyň ýüregi bolupdy we Isa aslynda bu ýüregiň döwüljekdigi hakynda aýdýar. Biraz öňräk Ol fariseýlere: «Ine, öýüňiz size haraba bolup galýar» diýipdi[93].
Heläkçilik dogrudanam bolup geçdi. Isanyň doglanyndan soň 70-nji ýylda serkerde Tit Iýerusalimi gabawa salýar. Şol ýerde şäheriň uly hormata eýe bolandygy üçin ony hüjüm arkaly almaklyk kyndy. Şonuň üçin hem Tit goragçylary açlyga sezewar edip, olary boýun bolmaklyga mejbur etdi. Bu wagt ýewreý halkynyň taryhynda dogrudanam gara günler boldy. Ine, özüniň «Ýahuda urşunda» Iosif Flawiý bu gabalmany nähili beýan edýär:
Şol wagtyň içinde açlyk gün-günden has-da güýçlenip, halkyň bütin maşgalalaryny we öýlerini ogurlaýardy. Jaýlaryň tamlary haldan gaçan aýallardyr çagalardan doludy, köçeler bolsa garrylaryň jesetlerinden. Oglanlar we ýigitler kesel zerarly çişip, edil jyn-arwahlar ýaly şäheriň meýdanlarynda azaşýardylar we özlerini aç ölümiň tutan pursadynda, şol ýerde-de ýere ýykylýardylar. …Açlyk bütin duýgulylygy öldüripdi. Guran gözleri we giňden açylan agyzlary bilen ýuwaş-ýuwaşdan ölýänler özlerinden öň rahatlyk tapanlara seredýärdiler. Edil gorkunç mazarly gije ýaly çuňňur ýuwaşlyk şähere abanypdy… Özleriniň soňky demlerinde ölýänler özleriniň sowan gözlerini ybadathana dikýärdiler…[94]
Bu şol wagtlardaky ýewreýleriň öldürilmeginiň iň elhençlisidi: togsan ýedi müň adam ýesir düşüpdi, bir million ýüz müň adam bolsa öldürilipdi. Hut şu betbagtçylygy Isa öňünden görüpdi. Hut şuňa Ol öz şägirtlerini taýýarlapdy we şunuň ýaly heläkçilik biziň ýaşaýan dünýämizde islendik pursat tutaşyp bilýändir.
Birnäçe wagt mundan ozal maşgalamyz bolup Santa-Fe (Nýu-Meksiko ştaty) dynç almaga gidipdik. Denalin bilen men güýçli akymly Rio-Grand boýunça suwdaky ýörişe gidip, özümiz üçin kiçiräk başdan geçirme gurnapdyk. Ine-de biz ýola düşmeli ýere gelipdik, ol ýerde beýleki edermen syhaçatlylar bilen bize düzgünleri düşündiriji garaşýardy.
Onuň görkezmeleri aýratyn bir oňatlygy bermeýärdi.
«Haçanda siz suwa ýykylanyňyzda…» — diýip, ol gürrüňine başlady.
«…Haçanda sizi akym alyp gideninde…»
«…Haçanda siziň gämiňiz çepbe bolanynda…»
Men biraz tolgunyp başladym. Ýuwaşja Denalini tirsegim bilen dürtüp: «Sen üns berdiňmi? Ol ýekeje gezek hem “eger” sözüni ulanmady».
Isa hem bu sözi ulanmaýar. Ol: «Bu dünýäde sizde heläkçilikler bolmagy mümkin» ýa-da: «Bu dünýäde siziň käbirleriňiz kynçylyklara duçar bolarsyňyz» diýmedi. Ýok, Ol bize anyk: «Dünýäde gaýgy-gussaňyz bolar» diýdi[95].
Entek ýüregiňiz urýarka, siz agyrylary duýarsyňyz. Eger siz diri adam bolsaňyz, sizde kinçylyklar hökman bolar.
Mattanyň Hoş Habarynyň ýigrimi dördünji babynda Isa Öz şägirtlerini geljekki wakalara taýýarlaýar.
«Çünki köpler: “Men Mesih” diýip, Meniň adym bilen gelerler, köp adamlary aldarlar»[96].
«Uruş seslerini, uruş turanlygy barada habarlar eşidersiňiz. Ägä boluň, gorkmaň, çünki bularyň bary bolmalydyr, ýöne entek dünýäniň soňy däldir»[97].
«…Aýry-aýry ýerlerde açlyklar bolar, ýer titrär. Emma bular burgularyň başlangyjydyr»[98].
«Onsoň sizi gaýga basdyrarlar, öldürerler, Meniň adym üçin hemme milletler sizi ýigrener»[99].
Bularyň bary ruhlandyryjy däl, şeýle gerek? Bular öz esgerlerini söweşe taýýarlaýan goşunbaşynyň soňky sözlerine meňzeýär. Çarlz Holluň öz esgerleriniň partlaýjylary tapmaklyga gitmezleriniň öň ýanynda berýän öwüt-nesihatlaryny ýatladýar.
Çarlz Holl partlaýjylary ýarmaklyk arkaly gün-güzeranyny görýär. Ol partlamaklyk howpuna eýe bolan ok-därileri ýok etmeklik bölüminde işleýär (EOD). Onuň uruşdan soňky Kuweýtiň çöllerinde gezip, ýarylmadyk partlaýjylary we ok-därileri tapýandygy üçin oňa her hepdesi üçin bir ýarym müň dollar töleýärler.
Riçard Louter EOD-niň ýene bir işgäri. Ol Birinji we Ikinji jahan urşundan soň okeanyň düýbünde galan müňlerçe deňiz partlaýjylaryny ýok etmeklik bilen uzak wagtlap meşgullandy. Ol şeýle diýýär: «Her gezek men gazetlerde nobatdaky raýatlyk urşy hakynda okanymda: “Näme, urşuň gutarany dessine men ol ýerde bolaryn” diýip oýlanýaryn[100].
Şu partlaýjylay tapýanlar bilen biziň kän umumylygymyz bar: partlaýjylardan doly bolan meýdan boýunça geçýän ýodajyklar. Kynçylyklar toprak bilen çalaja gömülendir we şonuň üçin hem aňsatlyk bilen göze ilýän däldir. Durmuşyňy ýa-da elleriňi we aýaklaryňy ýitirmekligiň mydamalyk howpy.
Iň esasy zat hem şundadyr, ýagny biz edil ok-därileri ýok edýän toparyň partlaýjylary tapýan agzalary ýaly kimdir biri tapyndan goýlan partlaýjyly meýdan boýunça geçmelidiris. Durmuş kynçylyklarynyň köpüsi edil şeýledir. Biz olary döretmedik, emma elmydam olara duş gelýändiris.
Biz alkogol içgileri oýlap tapmadyk, emma ýollarda hemişe serhoş sürüjilere duş gelýändiris. Biz neşe satýan däldiris, emma köplenç bu iş bilen meşgullanýanlar bilen goňşy bolup ýaşaýandyrys. Biz halkara gatnaşyklaryndaky kynçylyklary döretmedik, emma biz terroristler bilen göreşmeli bolýandyrys. Biz ogrulara ogurlamagy öwretmedik, emma biziň her birimiz islendik wagt olaryň pidalary bolup bilýändiris.
Edil EOD-nyň partlaýjylary tapýan esgerleri kimin biz özümiziň döretmedik partlaýjylardan doly bolan meýdan boýunça ýöremeli bolýandyrys.
Isanyň şägirtlerine hem edil şu garaşýardy. Ybadathananyň ýykylmagynda olar günäkär däldiler; olaryň günäleri sebäpli Mesihi terk etdiler diýip bolmaz. Olar sebäpli Isa: «Ine, öýüňiz size haraba bolup galýar» diýmändi, emma olaryň günäli dünýäde ýaşaýandyklary üçin olar günäniň getiren ähli netijelerini öz üstlerinde synamaly bolýardylar.
Eger-de siz atyşykda ýaşaýan bolsaňyz, onda sizi ýaralap ýa-da ok bilen öldürip bilerler. Eger-de siz söweş meýdanynda ýaşaýan bolsaňyz, onda siziň howluňyza partlaýjynyň düşmekliginiň mümkinçiligi bardyr. Eger-de siz garaňky otag boýunça sermenip ýöreýän bolsaňyz, onda ýykylyp, bir ýeriňize zeper ýetirip bilýänsiňiz. Eger siz partlaýjylardan doly bolan meýdan boýunça ýöreýän bolsaňyz, ölüp bilersiňiz.
Eger-de siz günä bilen zaýalanan dünýäde ýaşaýan bolsaňyz, onda siz onuň gurbany bolup bilýänsiňiz.
Biziň çagyrylan durmuşymyz hakynda Isa aç-açan aýdýar. Eger biz Oňa degişli bolsak, onda hiç bir şikessiz galjakdygymyza hiç hili girew ýokdur. Eger biz Patyşanyň yzyna eýerýän bolsak, onda söweşlere gatnaşman biljekdigimiz hakynda Mukaddes Kitapda ýekeje-de wada ýokdur. Tersine, köplenç bary tersine bolup geçýändir.
Nädip biz söweşde aman galyp bileris? Tutluşykda nädip berk durmaly?
Isa üç sany tassyklamany aýdýar. Biziň ynamlygymyzyň üç esasy. Üç sany bütinleý hakykat. Onuň aşak eglip, şägirtleriniň ulalan gözlerine seredýändigini göz öňüňize getiriň. Olaryň nähili ýabany tokaýlarda boljakdyklaryny bilip, Ol olara kompas berýär. Eger olar ondan peýdalansalar, onda dogry ýoly tapyp bilerler.
Birinjiden, Ol olary ýeňşiň boljakdygyna ynandyrýar: «…soňa çenli çydan halas bolar»[101].
Ol üstünlikli bolanyň ýa-da işindäki şowluyk basgançagynyň ýokarsyna ýetenleriň halas boljakdygy hakynda diýmeýär. Ol «soňa çenli çydan» diýýär we iş ýüzünde bu söz: «soňuna çenli galan; bütin ýoly geçen» diýmekligi aňladýandyr.
Braziliýalylarda ruhdan düşmän, soňuna çenli durmaga ukyply bolan adamy aňladýan söz bardyr. Bu söz «garra». Garra «gysgyç» diýmekligi aňladýar. Neneň anyk deňeşdirme! «Garra» adamy — bu gysgyçly adamdyr we ol özüniň gysgyçlary bilen dag eňňitlerine berk ýapyşyp, güýjüniň baryndan dyrmaşyp barýar.
Halas bolanlar bilen hem edil şeýledir. Olar uçuda has howply aralykda bolup bilerler; olar hatda büdräp, aşak gaçyp hem bilýändirler, emma dyrnaklary bilen Hudaýyň gaýasyna berk dyrmaşyp, saklanmagyny dowam etdirýärler.
Muňa ynanmaklyga Isa sizi çagyrýar. Eger siz berk ýapyşsaňyz, Ol sizi hökman öýüňize elter.
Ikinjiden, Ol öz şägirtlerini maksada ýetmeklige ynandyrýar: «…Patyşalyk baradaky bu Hoş Habar hemme milletlere güwälik hökmünde dünýäniň ähli ýerinde wagyz ediler…»[102].
1066-njy ýylda dünýä taryhynda iň wajyp bolan söweşleriň biri bolup geçdi. Wilgelm Basybalyjy, gersog Normandskiý Angliýa çözmaklyga batyrgaýlyk edýär. Iňlisleriň özleri gaty haýbatly garşydaşdylar, özleriniň watanlarynda bolup, olar has-da elýetmez bolýardylar.
Emma Wilgelm Basybalyjynyň iňlislerde bolmadyk bir zady bardy. Ol öz goşunyna çynlakaý artykmaçlyk beren guraly oýlap tapýar. Bu artykmaçlygy oňa merdiwanlar berýärdi.
Şol wagtlar atyň üstünde oturmaklygyň berk däldigi üçin, atly söweşmeklik amatly däl diýip hasaplaýardylar. Şonuň üçin hem esgerler söweş meýdanyna çenli atly gelip, onsoň söweşe pyýada girişýärdiler. Normannlar bolsa uzaldylyp kiçeldilýän merdiwanlarda durup, iňlisleriň üstlerinden ýeňiş gazanyp bildiler. Olar çalt we güýçli bolup çykdylar.
Merdiwanlar Angliýanyň basylyp alynmagyna getirdi. Eger ol merdiwanlar bolmasadylar. Wilgelm Basybalyjy hiç haçan hem şunuň ýaly çynlakaý garşydaşy ýeňip bilmezdi. Şonda bu kitap gadymy iňlis dilinde ýazylardy.
Olaryň söweşde soňuna çenli durup bilendikleri üçin olar ýeňijiler bolup çykdylar. Ýeňşiň boljakdygyna Isa Öz şägirtlerini ynandyrýar we bu ynandyrma gaty batyrgaý eşidilýär. Ony diňleýänlere serediň: öňlerinde uzalyp giden ullakan şähere agyzlaryny açyp seredýän oba balykçylary we daýhanlar. Isanyň pygamberliginiň amala aşmagy üçin olaryň arasynda ölerine taýyn bolup söweşjek adamy tapmaklyk ýeňil bolmazdy.
Emma bary-ýogy elli üç günden soň onuň pygamberligi amala aşdy. Elli üç günden soň «Gök astyndaky her milletden bolan adamlar» Iýerusalime ýygnandylar[103]. Petrus olaryň ortasynda durup, Isa Mesih hakynda wagyz etdi.
Maksadyň dogrudanam ýetiljekdigine göz ýetirip, şägirtler edermenlige eýe boldular. Söweş pursatynda özleriniň berk durmaklyga ukyply bolandyklary üçin olar ondan ýeňijiler bolup çykdylar. Olarda artykmaçlyk bardy… edil biziňki ýaly.
Ahyrsoňy, bir gezek ähli ýer işleriniň soňunyň geljekdigi hakynda aýdýar: «ahyrzamana şonda geler»[104].
1 Selanikliler 4:16-da gyzykly sözler ýazylan: «…Rebbiň Özi emirli gygyryş bilen, baş perişdäniň sesi bilen, Hudaýyň surnaýy bilen Gökden iner…»
Munuň nähili «gygyryş» boljakdygy hakynda oýlanmandyňyzmy? Bu Gökleriň Patyşalygynyň gelendigi hakyndaky habar bolar. Adamlaryň köpleri üçin bu olaryň öz gulaklary bilen eşitjek Hudaýyň ilkinji sözleri bolar. Bu bir döwrüň gutaryp, beýlekisiniň başlanýandygy hakyndaky habar bolar.
Bu «gygyryşyň» nähili boljakdygyny men bilýärin diýip oýlaýaryn. Belki-de, men ýalňyşýandyryn, emma ýerdäki gaýgylara nokat goýup, Gökdäki Patyşalygyň gelendigi hakyndaky sözler şeýle eşidiler:
«Besdir!»
Patyşalaryň Patyşasy Özüniň çüýlenen ellerini galdyryp: «Besdir!» diýer.
Perişdeler doň bolarlar we Ata: «Besdir!» diýer.
Her bir ýaşaýan ýa-da haçan-da bolsa ýaşanlar Göklere serederler we Hudaýyň: «Besdir!» diýýänini eşider.
Ýekelik besdir.
Gözýaşlar besdir.
Ölüm besdir. Bela besdir. Agylar besdir. Agyrylar besdir.
Haçan-da öz dostlary bilen gürrüňdeş bolmaklykdan mahrum bolan Ýahýa çar tarapdan deňiz bilen gurşalan Patmos adasynda bolanynda, Ol Hudaýyň: «Besdir!» diýen gününi ylham arkaly görýär.
Bu şägirt ýarym asyrdan soň Isanyň Öz şägirtlerine ynamlylyk bermäge çagyrylan sözlerini eşitdi we indi bu sözleriň näme aňladýandygyna düşündi. Belki-de, öz ylhamynda ol öz aňynda ýaňlanan Mugallymyň sesini-de eşidendir.
«Ahyrzamana şonda geler».
Diňe bu dünýä bilen ýaşaýanlar üçin bu erbet habar. Emma geljekki dünýä garaşyp ýaşaýanlar üçin bu sözler umyt berýän wadalar bolýandyr.
Dostlarym, siz partlaýjy meýdanynda ýerleşýänsiňiz we sorag diňe şundadyr, ýagny haçan «dünýäde gaýgy-gussaňyz bolar»? Haçanda indiki gezek özüňiziň durmuş gämisinden aşak oklananyňyzda, Onuň sözlerini ýadyňyzda saklaň:
Siz Onuň wadasyna bil baglap bilersiňiz.
Açyk gün, duzly deňiz howasy, tolkunlaryň owazly sesleri.
Kiçijik oglanjyk kenaryň ýakasynda oýnap otyr. Dyzyna çöküp oturyp, ol açyk gyzyl reňkli bedrejigi çägeden dolduryp, ony düňderýär, galdyrýar we ine, kiçijik arhitektor özüniň guran galasynyň diňine kanagatlanarlyk bilen syn edýär.
Bütin gün ol zähmet çeker: çukurlar gazar, diwarlary galdyrar. Çüýşeleriň gapaklary onuň sakçylary bolar, buzgaýmagyň taýajyklary bolsa — köpri. Bu ýerde çägeden ýasalan gämi bolar.
Uly şäher. Adamly köçeler. Maşynlaryň tükenmeýän güwwüldisi.
Uly ýaşly adam öz iş jaýynda stoluň başynda otyr. Ol kagyzlary gözden geçirýär, olary toparlaşdyrýar we işgärlerine tabşyryklar berýär. Ol egni bilen telefony gulagyna gysýar, bir sany beýlekisiniň yzyndan basyp, barmaklary klawiatura boýunça ylgaýar. Sanlary aýdýar, şertnamalara gol çekýär we ine, adam özüniň çuňňur kanagatlanmasy bilen öz girdejileri hakyndaky maglumatlara syn edýär.
Ol bütin ömür zähmet çeker: meýilnamalar gurar, geljegi öňünden biljek bolar. Goýumlar boýunça prosentler onuň sakçylay bolar, girdejileri — köpri. Bu ýerde imperiýa gurlar.
Iki sany gala gurujylar. Olaryň kän umumy zatlary bar. Ownujak zatlardan olar äpet jaýlary galdyrýarlar. Hiç zatdan olar uly zat döredýärler. Olaryň ikileri-de ýadaman maksada laýyklykda zähmet çekýärler. Haçanda suwuň joşgunlyk wagty geleninde, ikileriniň hem işleriniň ahyryna nokat goýlar.
Ýöne munuň bilen iki gurujylaryň arasyndaky meňzeşlik çäklenýändir. Oglanjyk ahyry barada bilýär, uly adam bolsa ol hakda pikir etmejek bolýar. Gün soňuna ýetip gelýär, geliň, oglanjygyň özüni nähili alyp barjakdygyna syn edeliň.Tolkunlar gitdigiçe onuň ýaradanyna golaýlaşýar. Olar şu wagt bireýýäm galanyň diwarlarynyň ýanyndan yzyna dolanýarlar.
Emma oglanjyk arkaýyn. Bolup geçjek zat ony geň galdyrmaýar. Bütin gün tolkunlaryň çaýkanmagy oňa ahyryň hökman geljekdigi hakynda ýatladýardy. Tolkunlar oňa öz syry hakynda gürrüň berdiler: tizara olar onuň galasyny alyp, öz ýanlary bilen deňze äkiderler.
Uly adam bolsa syr hakynda bilmeýär, ýöne ol bu hakda hökman biläýmelidi. Edil kenar ýakasyndaky oglanjyk ýaly, ol hem elmydam tolkunlaryň owazly sesini eşidýär. Günler gelýärler we geçýärler. Ýyl pasyllary bir-birlerini çalyşýarlar. Her daň şapagy günüň batmagyna geçip, oňa bu syr hakynda pyşyrdaýar: «Wagt seniň galalaryňy alar».
Ine, olaryň biri bireýýäm taýyn, beýlekisi bolsa — ýok. Ol arkaýyn, beýlekisi bolsa — aljyraýar.
Haçanda tolkunlar has hakynlaşyp başlanynda, akylly oglan ýerinden ylgap tutup, ellerini çarpyp başlaýar. Ol gaýgylanmaýar, gorkmaýar, ökünmeýär. Ol munuň hut şeýle boljakdygyny bilýärdi. Bolup geçýän zatlar ony geň galdyrmaýar. Haçanda ullakan tolkun joşup, onuň galasyny dargadyp, gurlan täsinligi derýa ýuwanynda, oglanjyk ýylgyrýar. Ol ýylgyryp, öz gurallaryny ýygnaýar, kakasynyň elinden tutup, onuň bilen öýüne gaýdýar.
Uly adam bu çaga ýaly akylly däl. Haçanda ýyllaryň tolkunlary galanyň derwezeleriniň ýanynda joşup başlanynda, ony gorky eýeleýär. Ol özüniň çägeden ýasalan jaýyny gorajak bolup, onuň töwereginde bökjekleýär. Ol özüniň guran diwarlaryndan tolkunlary kowmaga synanyşýar. Ol öl bolup we titräp, gelen tolkunlary näletleýär.
«Bu meniň galam», — diýip, ol sesiniň baryndan gygyrýar.
Deňiz üçin onuň diýýänlerine jogap bermekligiň geregi ýok. Iş ýüzünde çägäniň kime degişlidigini olaryň ikileri-de bilýärler.
Ahyrsoňy, ullakan tolkun adamyň we onuň kiçijik imperiýasynyň üstüne haýbat atýar. Birsalymlap adam suw tolkonynyň kölegesinde galýar we indiki salymda ol onuň üstüne abanýar. Onuň ýeňişleriniň kiçijik diňleri dargaýar we ýitirim bolýar, adam bolsa dyzyna çöküp, görnüşsiz zada öwrülen özüniň geçmişini eliniň aýasynda berk gysýar.
Eger ol ýöne bilsedi… Eger ol ýöne gulak assady… Eger ol ýöne…
Emma edil beýleki köpler ýaly, ol hem gulak asmaýar.
Isa taýyn bolmadyk adamlar hakynda gürrüň berýär: olar näme boljakdygy hakynda oýlanmandylar we bilmeýärdiler. Ol olara zalymlar, boýun bolmazaklar ýa-da Hudaýa garşy göreşýänler diýmeýär.
Ýok, olar ýöne körler we bireýýäm günüň batýandygyny görmeýärler. Olar kerler we tolkunlaryň möwç urýandygyny eşitmeýärler.
Özüniň durmuşynyň soňky hepdesiniň gymmatbaha wagtynyň bir bölegini Isa kenara ýakynlaşýan tolkunlar hakyndaky sapagy öwleşdirip, ahyrzamana taýýar bolmagymyza bagyşlady.
Eger siz ýadyňyzda saklaýan bolsaňyz, biz Onuň ýüreginde näme bardygyny görmeklik, Onuň näme diýýändigini eşitmeklik, Onuň kime elini degirýändigini görmeklik üçin we Onuň amala aşyrýanlarynyň şaýatlary bolmagymyz üçin Isanyň durmuşynyň soňky hepdesine syn edýändiris. Biz hemmeler tarapyndan ýatdan çykarylan hakyndaky Onuň rehimdarlygyny gördük. Biz Onuň ikiýüzlülere bolan gödekligini gördük. Häzir biz Onuň ýene bir güýçli islegini görýändiris: biziň taýyn bolmagymyz. «Emma ol güni hem ol sagady hiç kim bilýän däldir, ne Gökdäki perişdeler, ne-de Ogul, diňe Ata bilýändir»[105].
Onuň näme diýýändigine düşünmek kyn däl: Ol geler, emma haçandygyny hiç kim hem bilýän däldir. Şonuň üçin hem taýyn boluň.
Bu hakda on gyzlar baradaky tymsalda gürrüň berilýändir[106].
Bu hakda talantlar baradaky tymsalda gürrüň berilýändir[107].
Bu hakda goýunlar bilen geçiler baradaky tymsalda-da gürrüň berilýändir[108].
Bu hakda biz hem bilmelidiris.
Bu hakda maňa uçarda syýahat eden wagtymda özüm bilen bolup geçen bir waka ýatlatdy. Men uçaryň içine girdim, oturgyçlaryň arasyndan geçip, öz ýerimi tapdym we gapdalymda oturan adamyň adaty däl ýaly görünýändigine üns berdim.
Ol uçaryň içinde däl-de, öýünde, myhmanhanasynda geýmäge ýerlikli bolan geýimleri bilen otyrdy. Goňşy adamyň oturgyjy hem beýlekilerden tapawutlydy. Meniň oturan oturgyjym adatydy, matadan edilen örtgülidi, emma onuňky bolsa — deriden edilendi.
«Daşary ýurt derisi, — diýip, ol meniň bakýandygyma üns berip aýtdy. — Men ony Argentinada satyn aldym we öz oturgyjyma özüm geýdirdim».
Özümiň bir zatlar diýip ýetişmänkäm, ol özüniň el goýýan tutawaçlarynyň ýalpyldap duran daşlaryna görkezdi.
— Bu lagyllary bolsa men Afrikada satyn aldym. Olar giden bir mülküň bahasyna barabardyr.
Bu diňe başlangyjydy. Onuň ýygnalýan stoly gyzyl agaçdandy, aýnanyň ýanynda uly bolmadyk telewizor gurnalandy, onuň üstünde kiçijik şemal üfleýän bardy, ýokarda bolsa edil tegelek görnüşli çyra asylgy durdy.
Muňa meňzeş zady men şu wagta çenli asla görmändim.
Mende gaty tebigy bolan sorag ýüze çykdy we men ony oňa berdim:
— Uçarda bu oturgyjy oňatlaşdyrmaklyk üçin şunuň ýaly kän puly we wagtyňyzy ýitirmeklik size näme sebäpli gerek boldy?
— Men şu ýerde ýaşaýaryn, — diýip, ol maňa düşündirdi. — Şu ýerde, uçaryň içinde, — meniň öýüm.
— Näme, siz hiç haçan hem bu ýerden çykmaýarsyňyzmy?
— Hiç haçan! Bu ýerden çykyp, bu ähli amatlyklardan mahrum bolmagymyň näme geregi bar?
Ynanar ýaly däl. Bu adam ýol geçilýän serişdäni öýe öwrüpdir! Muňa siziň ynanmagyňyz kynmy? Men üstüne goşup aýdýaryn öýdýärsiňizmi? Näme bolmagy mümkin, men uçaryň içinde şunuň ýaly samsyklygy asla görmändim, emma durmuşda men şeýle ýagdaýa duş gelipdim. Siziň hem duş gelendigiňize ynamlydyryn.
Bu dünýä edil özleriniň hemişelik ýaşaýan ýerleri ýaly gatnaşyk edýän adamlary siz hem görensiňiz, — emma olar ýalňyşýandyrlar. Siz adamlaryň bu ýerde baky ýaşajaklary ýaly, öz durmuşlaryny oňatlaşdyrmak üçin näçe wagt we güýç sarp edýändiklerini görensiňiz, — emma bu beýle bolmaz. Siz özleriniň gazananlary bilen edil hiç haçan hem hoşlaşmajaklary ýaly edip, olar üçin gaty begenýän adamlary görensiňiz, — emma olar özleriniň üstünlikleri bilen hökman hoşlaşmaly bolýandyrlar.
Biziň hemmämiz hem bu dünýä bilen hoşlaşmaly bolýandyrys. Bir gezek uçar ýere gonar we sizi çykalga tarap çagyrarlar.
Barmaly ýere baryp ýetilendigi hakynda uçary sürüjiniň yglan edeninde, çykmaga taýyn bolanlar akylly hereket edýändirler.
Umuman, men kän zady bilmeýärin, emma nähili syýahat etmelidigi maňa bellidir. Kän goş almaň. Azrak iýiň. Biraz irkiliň. Barmaly ýeriňize gonanyňyzdan soň bolsa, — uçardan çykyň.
Çägeden ýasalan galalar hakynda-da men kän bilmeýärin. Çagalara olar hakda kän zat mälimdir. Olara oňatja syn ediň we olardan öwreniň. Soň bolsa guruň, muny edil çaga kimin ediň. Haçanda gün ýaşyp, suw göterileninde, elleriňizi çarpyň. Onsoň ataňyzyň elinden tutup, öýüňize dolanyň.
Ýeňsiz gursakçanyň geýilmeginiň syry bardyr.
Bu her atanyň öz ogluna öwretmeli bolan syrydyr. Bu nesilden nesle geçmeli bolan erkekleriň akyldarlygynyň biridir. Wajyplygy boýunça ony diňe sakgalyňy syrmaklyk we atyr yslary sepinmekligiň ylmy bilen deňeşdirip bolaýmasa! Bu ýeňsiz gursakçany geýen her bir kişiniň bilmeli syrydyr. Eger sizde ýeňsiz gursakça bar bolsa, onda siz syry bilýänsiňiz diýip umyt edýärin. Ýöne eger sizde gursakça bolubam, bu syry bilmeýän bolsaňyz, onda ine ol: ýeňsiz gursakçany ýokarky iliginden ildirip başlaň.
Howlukmaň. Bu ýerde howlukmaklyk ýerlikli däldir. Aýnadaky öz şekiliňize seredip, ýokarky iligi ýokarky halka geýdiriň.
Eger siz şeýle eden bolsaňyz, eger birinji ilik dogry ildirilen bolsa, onda galanlarynyň ählisi dogry ildirilýändir. Eger-de birinji iligi nädogry ildiren bolsaňyz, onda galan ilikleriň bary nädogry ildiriler. Netijede gursakça gyşarnykly bolar. Ikinji iligi birinji halka ýa-da birinji iligi ikinji halka geýdirip görüň we siz munuň nädogrudygyny dessine görersiňiz.
Diňe bir, berk kesgitlenen usul bilen ýerine ýetirilýän käbir zatlar bardyr. Şeýle zatlaryň biri-de — ýeňsiz gursakçany ildirmeklikdir.
Beýlekisi — taýyn bolup durmaklykdyr.
Isanyň aýdan sözlerinden bize Onuň gelerine taýyn bolmaklyk, deňeşdirme arkaly aýdanymyzda, «ýokarky iligiň düzgünidir». Ol şeýle diýýär, ýagny şunda, birinji soragda ýalňyşlyk goýbersek, onda durmuşymyzdaky galan ähli zatlar hem ýoýulan we gyşardylan bolar.
Durmuşdaky ähli zatlara «ýokarky iligiň düzgüni» diýip bolýan däldir. Mysal üçin, siziň haýsy ýygnaga gatnaýandygyňyzyň uly manysy ýokdur. Mukaddes Kitabyň haýsy terjimesini ulanýandygyňyzyň ýa-da haýsy hyzmaty ýetire ýetirýändigiňiziň hem kän wajyplygy ýokdur. Ýöne Isanyň gelerine taýyn bolmaklyk — bu «ýokarky iligiň düzgünidir». Eger siz öz durmuşyňyzda şu düzgünden ugur alsaňyz, onda galan zatlaryň ählisi öz ýerinde bolar. Oňa biperwaý serediň — we öz durmuşyňyzyň heň bilen örtülýändigini görersiňiz.
Näme üçin biz bu kesgitlemäniň gaty wajyplygy hakynda şeýle ynamlylyk bilen aýdyp bilýändiris? Isanyň Özi bu hakda aýdypdy. Hut şu hakynda Ol Özüniň soňky wagzynda gürrüň edýär.
Isanyň Özüniň soňky wagzynyň mowzugy hökmünde baky durmuşa taýyn bolmaklygy saýlandygy size geň ýaly bolup görünmegi-de mümkindir. Eger men Onuň ornuna bolsadym, onda söýgi hakda, maşgala hakda ýa-da ýygnakdaky durmuşyň wajyplygy hakda gürrüň ederdim. Isa beýle zatlaryň hiç biri hakynda aýtmady. Onuň wagzy şu günler köpleriň döwre laýyk gelmeýän diýip hasaplaýan mowzuklaryna degişlidir. Ol Göklerdäki Patyşalyga girmäge taýyn bolup, dowzahdan daşrak durmalydygy hakynda öwretdi.
Ol akylly we samsyk gul hakynda gürrüň bereninde muňa öwredýär[109]. Akylly gul hojaýynynyň gelerine taýyndy, samsyk bolsa — ýok.
Muňa Ol on gyzlar hakynda gürrüň edeninde-de öwredýär. Olaryň bäşisi akyllydylar, beýleki bäşisi bolsa — akylsyzdylar[110]. Akylly gyzlar giýewiň gelerine taýyndylar, akylsyzlar bolsa hut şol pursat özleriniň çyralary üçin ýag satyn almaga gidipdiler.
Hut şu hakda Ol hojaýynyň pullarynyň ynandyrylan üç hyzmatkärler hakyndaky tymsalda gürrüň berýändir[111]. Olaryň ikisi pullary ulanyp, girdeji getiripdiler, üçünjisi bolsa özüne berlen pullary ýere gömüp, olary berk gizläpdi. Girdeji getiren iki hyzmatkärler hojaýynyň gelerine taýyndylar we ondan sylaglar aldylar, üçünji hyzmatkär bolsa taýyn däldi we şonuň üçin hem jezalandyrylypdy.
Taýyn boluň — ine, iň wajyp we üýtgemeýän zat. «Ýokarky iligiň düzgüni» diýip atlandyryp bolýan zatlar şudur.
Bu — Isanyň wagyzlarynyň soňkusynyň mowzugy: «Oýa boluň, çünki siz Rebbiňiziň haýsy gün geljegini bilmeýärsiňiz»[112]. Ol Rebbiň gününiň haçan geljekdigini anyk aýtmady, emma bu günüň nähili boljakdygy hakynda gürrüň berdi. Ony başga bir zat bilen çalşyp bolmaz.
Haçan hem bolsa şu dünýäde ýaşan ýa-da entegem ýaşaýanlaryň her biri çagyryljakdyr we bu duşuşyga geljekdir. Haçan bolsa-da, işlän ýürek, haçan bolsa-da, geplän agyz geler. Şol gün sizi göz aýlap bolmajak adamlaryň deňzi gurşar. Baýlar we garyplar, tanymal we nätanyşlar, patyşalar we köçedäkiler, akyldarlar we kemakyllar — bary bilelikde ýygnanarlar. Hemmeleriň gözleri bir tarapa ugrukdyrylar. Hemmeler edil bir adam ýaly bolup, Oňa bakarlar.
«Ynsan Ogly öz şöhraty içinde ähli perişdeler bilen gelip, şöhratly tagtynda oturar»[113].
Şonda siz özüňizi gurşanlaryň hiç birine-de seretmersiňiz. Gapdalyndakynyň näme geýendigi hakynda hiç kim hem gyzyklanyp oturmaz. Ýygnananlaryň bezeglerini we ýüzlerini synlap, hiç kim hem pyşyrdaşmaz. Bütin adamzadyň taryhynda bolup geçen duşuşyklaryň bu iň beýiginde siziň gözleriňiz şol ýerdäkileriň diňe birine — Ynsan Ogluna berk dikiler. Ol şöhrata beslenen bolar, Ondan ýagtylyk seçiler, Ol gudraty serpikdirip, şöhle saçar.
Isa bu güni jikme-jik beýan edýär.
Ol şübhelere ýer galdyrmaýar. Ol: «Eger Men gaýdyp gelsem» ýa-da: «Meniň gaýdyp gelmegim mümkin» diýmeýär. Ol anyk yglan edip: «Men gelerin» diýýär. Ýogsa-da, Onuň gaýdyp gelmegine Injiliň ýigrimiden bir bölegi bagyşlanandyr. Onuň ikinji gezek gaýdyp geljegi hakynda ýatlaýan bölekleriň üç ýüzünden hem gowragy bardyr. Injiliň ýigrimi ýedi kitaplaryndan ýigrimi üçüsi bu hakda gürrüň berýär, hawa, olar ynamly we kesgitli gürrüň berýärler.
«Munuň üçin, siz hem taýýar boluň, çünki Ynsan Ogly siziň oslamaýan sagadyňyzda geler»[114].
«…Isa Göge alyndy. Ol gidişi ýaly, gaýdyp hem geler»[115].
«…Mesih ikinji gezek günäni götermek üçin däl-de, Özüne garaşýanlara gutulyş getirmek üçin görner»[116].
«Çünki Rebbiň gününiň bir ogrynyň gije gelşi ýaly bolup geljegini özüňiz oňat bilýänsiňiz»[117].
Ol hökman geler.
Onuň gelmegi ahyrky bolar.
Haçanda Ol geleninde, «ähli milletler Onuň öňüne ýygnanar, çopanyň goýunlary geçilerden saýlaýşy ýaly, Ol hem olary biri-birinden saýlar. Goýunlary sagynda, geçileri hem solunda goýar»[118].
«Biri-birinden saýlamak» diýlen jümle gaýgylydyr. Saýlamaklyk — bu aýyrmaklykdyr. Aýrylyşan ene we gyzy, äri we aýaly — bu ýerde, öz durmuşymyzda duş gelýän aýralyklarymyz hakynda eşitmeklik hemişe-de gaýgylydyr. Ýöne gürrüň baky aýralyk hakynda gidýän bolsa, bu pikiriň özi gorky döredýär.
Aýratynam eger birlere Göklerde, beýlekilere bolsa dowzahda bolmaklyk garaşýan bolsa.
Dowzah hakynda bize gürrüň etmeklik kän ýakymly däldir, şeýle dälmi? Aň-düşünjeleri ýokary bolan adamlaryň jemgyýetinde muny has ýönekeý we samsyk hasaplap, bu mowzuk hakynda gürrüň etmeýärler.
Emma dowzah hakyndaky gürrüňlere biparh gatnaşyk etmeklik — özümize Isa Mesih tarapyndan berlen wajyp taglymatlara biparh seretmekligi aňladýandyr. Dowzah hakyndaky taglymat Pawlus, Petrus ýa-da Ýahýa tarapyndan oýlanyp tapylmandy. Dowzah hakynda Isanyň Özi öwredipdi.
Dowzahyň bardygyny inkär etmeklik — ondan hem uly zatlary inkär etmekligi aňladýandyr. Bu söýýän Hudaýyň we saýlamaklyk üçin azatlygyň bardygyny inkär etmekligi aňladýandyr. Meniň nämäni göz öňümde tutýandygymy düşündirmäge rugsat beriň.
Bizde saýlamaklyga azatlygymyz bardyr: biz Hudaýy söýüp bilýändiris, şeýle-de, Ony söýmän hem bilýändiris. Ol bizi Özüni söýmeklige çagyrýar we muňa yrýar. Biziň Ony söýüp bilmegimiz üçin Ol ýere geldi. Emma soňky saýlaw biziň özümize degişlidir. Eger-de Hudaý bizi bu saýlawdan mahrum eden bolsady, onda hakykatda Ol bizi söýýän däldi.
Hudaý biziň üçin nämäniň oňat boljakdygyny düşündirýär, Ol bize wadalar berýär we biziň saýlawymyzyň netijeleri hakynda duýduryş berýär. Onsoň Ol bize saýlaw etmekligi teklip edýär.
Dowzah adam üçin ýaradylmandy. «Iblis bilen onuň perişdelerine taýýarlanan ebedi oda» dowzah diýilýändir[119]. Şeýlelik bilen, adam özi üçin Hudaýyň taýýarlanyna seretmezden, özi üçin ýaradylmakyk dowzaha gidýändir. «Çünki Hudaý bizi gazaba sezewar bolmak üçin däl-de, Rebbimiz Isa Mesih arkaly gutulyşa gowuşmak üçin belledi»[120]. Hudaý adam üçin muny kesgitlemedi, emma adamyň özi dowzaha gitmekligi saýlap bilýändir.
Dowzahyň nämäni göz öňüne getirýändigi hakyndaky aşakdaky kesgitleme barada oýlanyň: bu özlerini Hudaýdan-da kän söýýän, günäni Halasgärden-de güýçli söýýän, bu dünýäni Hudaýyň Patyşalygyndan-da artyk söýýän adamlaryň bolmak islän ýeridir. Haçanda Hudaý Özüne garşy pitne turuzan adama seredip, oňa: «Sen öz saýlawyňy etdiň, goý, seniňki ýaly bolsun» diýeninde, höküm hut şol pursat amala aşyrylýandyr.
Dowzahy inkär etmeklik Hudaýyň adalatlygy baradaky hakykatyna garşy çykýandyr. Dowzah ýok diýmeklik — Hudaý Özüne garşy pitne turzup, öz günälerine toba etmeýänlere geçirimlilik edýär diýmekligi aňladýandyr. Dowzah ýok diýmeklik — Hudaýy bu dünýäniň günälerine gözüni ýumýan ýaly edip şekillendirmeklikdir. Dowzah ýok diýmeklik — urup ýençmelere we adam öldürmelere, zorlamalara we döwlen maşgalalara Hudaý biparh garaýandyr diýip yglan etmekligi aňladýandyr. Dowzah ýok diýmeklik — Hudaýda adalatlylyk duýgusy ýok, Ol ýagşy bilen ýamanyň arasynda hiç hili tapawut goýmaýar, munuň yzysüre, Ol söýmäge ukyply däl diýip hasaplamagy aňladýandyr. Çünki hakyky söýgi ýamanlygy ýigrenýändir ahyryn.
Dowzah — bu Ýaradyjynyň adalatlylygynyň aýdyň beýannamasydyr.
Ynamdar we oňat gul hakyndaky, akylly we akylsyz gyzlar hakyndaky, wepaly we wepaly bäl hyzmatkärler hakyndaky tymsallar şol bir hakykaty görkezýändir: «Bir gezek ölüp hem ondan soň höküm edilmek ynsanlaryň ýazgydynda … bar…»[121]. Bakyýete çynlakaý seretmeklik gerekdir. Höküm ýakynlaşýar.
Biziň ýerde bolmaklygymyzyň diňe bir maksady bar: özümize baky öýi saýlamaklyk. Köp zatlarda siz özüňize ýalňyşmaklyga rugsat berip bilýänsiňiz. Siz hünäri saýlamakda ýalňyşyp bilýänsiňiz, şäheriňizi ýa-da ol şäherdäki jaýyňyzy saýlamaklykda ýalňyşyp bilýänsiňiz — bu ýalňyşlyklara seretmezden, aman galmaklyga sizde mümkinçilik bardyr. Siz hatda äriňizi ýa-da aýalyňyzy saýlamakda-da ýalňyşlyk goýberip, şonda-da aman galyp bilýänsiňiz. Emma hökman dogry edilmeli bolan saýlaw dardyr: ol siziň bakyýeti nirede geçirjekdigiňize degişlidir.
Isanyň hem birinji, hem-de iň soňky wagyzlary üçin şol bir mowzugy saýlamaklygy gaty gyzyklydyr. Özüniň birinji, Dagdaky wagzynda Isa bizi çäge bilen daşyň arasynda[122], dar we giň derwezeleriň arasynda, dar we giň ýollaryň arasynda, uly märeke bilen adamlaryň kiçijik toparynyň arasynda, dowzahyň hökmanydygy bilen Gökleriň şatlygynyň arasynda[123] saýlaw etmeklige çagyrýar. Özüniň soňky wagzynda Ol ýene-de bizi şol zada — taýyn bolmaklyga çagyrýar.
Özüniň Antarktida bolan syýahaty döwründe jenar Ernst Şeklton özüniň ýoldaşlarynyň toparyny Pil adasynda goýup gidýär we Angliýa yzyna dolananynda, olaryň yzlaryndan hökman gelmegi niýet edinipdi. Emma ýolda eglenmeklik bolup geçýär. Onuň öz ýoldaşlarynyň ýanlaryna dolanyp gelenine çenli deňiz doňupdy we ada gämili baryp bolmaýardy. Şeklton üç gezek ada golaý barmaga synanyşdy, emma buz oňa päsgel berdi. Ahyrsoňy, dördünji gezek ol buzlaryň arasyndan kiçijik geçelge tapyp bildi.
Özüniň haýran galmagyna, Şeklton deňizçi-ýoldaşlarynyň ýola taýyn bolup, ähli goşlaryny ýygnap, bireýýäm garaşyp oturandyklaryny görýär. Tizara olar bireýýäm gämidediler we Angliýanyň kenarlaryna tarap ugraýardylar. Adada galanlardan Şeklton özüniň gaýdyp gelerine çenli nädip olaryň taýyn bolup bilendiklerini sorady. Olar Şekltonyň haçan gaýdyp geljegini bilmeýändiklerini, emma munuň haçan hem bolsa bir wagt boljakdygyna ynamly bolandyklaryny aýtdylar. Şonuň üçin hem olaryň arasyndaky iň ulusy her gün daňdan öz goşlaryny ýygnap, beýlekileriň hem şeýle etmegini haýyş edipdir: «Boluň, boluň, goşlaryňyzy ýygnaň, oglanlar, — şu gün jenap Ernst biziň yzymyzdan gelip biler»[124].
Bu adam öz toparynyň adamlaryny hemişe taýynlykda saklap, olara uly kömek edip bildi.
Isanyň hem biziň taýyn bolmaklygymyz üçin eden işi ondan kem wajyp däldir. Bu — ýokarky iligiň düzgünidir. Haýal etmäň, ony şu gün dogry ildiriň, hut şu wagt — çünki biz Hudaýyň barlygynda ilikler bilen meşgul bolmak islemeýändiris ahyryn.
Jon Blençer oturgyjyndan turup, Merkezi otly duralgasyna girýän adamlaryň baryna üns bilen seretmäge başlady. Ol özüniň şu wagta çenli görmedik gyzynyň ýüzüni gözleýärdi, emma ol gyzyň ýüregi onuň üçin şeýle bir taýyş we şeýle bir ýakyndy. Ol — bägülli gyzdy.
Birinji gezek ol bu gyza on üç aý mundan ozal Florida ştatyndaky kitaphanada gyzyklanma döredipdi. Tekjeden kitaby alyp, ol gaty gyzyklandy, emma kitabyň özi bilen dälde, onuň gyrasynda galam bilen ýazylan bellikler bilen. Owadan edilip ýazylan bu belliklerde bu kitabyň öňki eýesiniň ýüreginiň çuňlugy we aňynyň ýitiligi beýan edilýärdi. Kitabyň gatynyň iç tarapynda ol onuň öňki eýesiniň adyny tapdy: zenan Hollis Meýnell.
Wagtyň geçmegi bilen Jon ençeme synanyşyklardan soň onuň salgysyny tapyp bildi. Ol Nýu-Ýorkda ýaşaýardy. Ol Hollise hat ýazdy we onda özüniň kimdigini aýdyp, hat alyşmaklygy dowam etmekligi teklip etdi. Ertesi gün okeanyň aňry tarapyna gitmelidi — Ikinji jahan urşy dowam edýärdi. Hat üsti bilen soňky on üç aýyň içinde olar bir-birleri bilen ýakyn tanyş bolup bildiler. Hatlaryň her biri olaryň ýürekleriniň hasylly topragyna düşen tohumlar boldy. Ýuwaş-ýuwaşdan olaryň aralarynda kesgitli duýdular döräp başlady.
Blençer zenan Meýnelliň öz suratyny ibermegini sorady, emma ol ylalaşmady. Onuň pikiriçe, eger Blençer akýürek bolsa, onda saýlan gyzynyň daş-keşbi hiç hili rol oýnamaýar diýip hasaplaýardy.
Haçanda ahyrsoňy onuň Ýewropadan dolanyp gelmeli güni ýetip geleninde, olar özleriniň ilkinji duşuşyklary hakynda şertleşipdiler — bu duşuşyk Nýu-Ýorkuň Merkezi otly duralgasynda agşam sagat ýedide bolmalydy. «Siz meni köýnegime berkidilen gyzyl bägül arkaly tanarsyňyz», — diýip, ol ýazýardy.
Ine, agşam sagat ýedide Jon Merkezi duralgada durup, ýüregini bütin jany bilen söýen, emma ýüzüni hiç haçan hem görmedik gyzyny gözleýärdi.
Soň näme bolup geçendigi hakynda gürrüň bermegi üçin men Jon Blençeriň özünden haýyş etmek isleýärin.
Ýaş gyz maňa tarap ugrady. Ol uzyn boýly we owadandy, onuň buýralanan açyk reňkli saçlary emaý bilen örülendi, gözleri bolsa gün kimin ýalpyldaýardy. Onuň dodaklarynyň we eňeginiň görnüşi häsiýetiniň berkligi bilen kapyýalaşýan salykatlylyk hakynda şaýatlyk edýärdi, ýumşak-ýaşyl köýnegi bolsa oňa adam keşbinde gelen baharyň özüne meňzeşligi berýärdi. Men özüme erk etmän, onda bägüliň ýokdugyna üns hem bermän, oňa tarap birnäçe ädim ätledim. Haçanda ol maňa üns bereninde, onuň dodaklarynda çalaja görünýän synaýjy ýylgyryş peýda boldy. «Sen meni garşy alýan dälmiň, deňizçi?» — diýip, menden sorady.
Öz hereketlerime hasap bermän, men oňa tarap ýene birnäçe ädim ätledim we şol bada Hollis Meýnelli gördüm.
Ol ýaşyl köýnekli gyzyň arkasynda durdy. Onuň kyrk ýaşdan geçendigi anykdy, onuň papagynyň aşagyndan agaran saçlar görnüp durdy. Oňa batyrgaýlyk bilen semiz diýip bolardy, daýaw aýaklary köwüşlere güýç bilen girizilendi. Ýaşyl köýnekli gyz çaltlyk bilen daşlaşyp başlady. Men özümiň ikä bölünýändigimi duýdum: ol gyzyň yzyndan neneň ylgasym gelýärdi we şol bir wagtyň özünde men özümi bu aýlaryň içinde goldap, ruhlandyran aýal bilen bu duşuşyga kän garaşypdym.
Ol meniň alnymda durdy. Onuň al reňkli ýüzüniň beýany ýumşakdy we paýhaslylyk hakynda şaýatlyk edýärdi, çal reňkli ýyly gözleri bolsa mähirlik zerarly şöhle saçýardy. Men şübhelenmedim. Meniň barmaklarym uly bolmadyk deri bilen örtülen gök kitaby berk gysdy — bu onuň özümi tanamaly bolan nyşanydy. Hawa, bu söýgi bolmaz, emma gaty gymmatbaha, belki-de, hatda söýgüden hem oňat bir zat bolar. Belki özüm üçin gaty gymmat bolan we geljekde-de gymmat boljak dostluk bolar.
Men eginlerimi düzedişdirdim, salamlaşdym we özümi bogup barýan lapykeçlik zerarly maňa geplemekligiň gaty kyn bolýandygyna seretmezden, aýala kitaby uzatdym. «Men leýtenant Jon Blençer, siz bolsa zenan Meýnell bolmalysyňyz. Siziň gelip bilendigiňiz üçin men gaty şat, sizi agşamlyk naharyna çagyrmaga rugsat beriň».
Aýalyň ýüzünde ýylgyryş peýda boldy: «Men bu ýerde näme bolýandygyny bilmeýärin, oglum, — diýip, bu aýal gürrüňe başlady, — emma ýaňyja şu ýerden geçip giden ýaşyl köýnekli zenan bu bägüli meniň paltoma ildirmekligimi haýyş etdi. Şeýle-de, eger siz meniň ýanyma gelip, meni nahara çagyrsaňyz, ol zenan menden haýyş edip, meniň size şuny aýtmagymy buýurdy: ol zenan size köçäniň garşysyndaky restoranda garaşýandyr. Ol zenan sizi synap görmeklik hakynda bir zatlar diýen ýaly boldy»[125].
Zenan Meýnelliň akyldarlygyny bahalandyrmak we oňa haýran galmaklyk kyn däl. Adamyň owadan bolmadyk birine bolan gatnaşygyna seredip, onuň häsiýeti we ýüregi hakynda kän zatlary aýdyp bolýandyr. «Özüňiň kimi söýýändigiňi maňa aýt, — diýip, Gusse ýazýar, — we men seniň kimdigiňi aýdaryn».
Hollis Meýnell adamyň başga bir owadan bolmadyk birine bolan gatnaşygy arkaly onuň ýüregini synap görenleriň ilkinjisi däldir.
Mattanyň Hoş Habaryndaky Özüniň soňky wagyzlarynda Isa hut şu hakynda gürrüň edýär. Ol tymsallaryň kömegine ýüz tutmaýar, Ol munuň nähili boljakdygy hakynda ýöne gürrüň berýär. Bu oýlap tapylan taryh däl — Isa Elhenç höküm gününiň suratyny beýan edýär. Ol Özüniň soňky wagzynda Özüniň işlerinde hemişe-de açyk görnen zat hakynda, ýagny «kiçi adamlara» bolan göýgi hakynda aýdýar.
Geçen bapda biz Soňky hökümiň manysy hakynda gürrüň edipdik. Biz onuň hökman boljakdygyny görüpdik — Isanyň gaýdyp geljekdigine hiç hili şübhe ýokdur. Biz onuň ählumumylygyny görüpdik — ol ýerde haçan hem bolsa ýaşan ýa-da entegem ýaşaýanlaryň bary ýygnanar. Şeýle-de, biz onuň ahyrkydygyny görüpdik — şonda Isa goýunlary geçilerden, oňatlary erbetlerden hemişelik aýrar.
Ol Öz saýlawyny nämä esaslandyrarka? Jogabyň siziň üçin täsin bolup görünmegi mümkindir. «Çünki açdym —iýmäge zat berdiňiz, teşnedim — suw berdiňiz, ýatdym — myhman aldyňyz, ýalaňaçdym — geýindirdiňiz, syrkawdym — idetdiňiz, zyndandadym — görmäge geldiňiz»[126].
Halas bolan adamy halas bolmadykdan näme tapawutlandyrýar? Bilimmi? Başga ýurda wagyzçy hökmünde gitmeklige bolan taýynlykmy? Uly märekäni ýygnap, olaryň alnynda wagyz edip bilmeklik ukybymy? Ýazyjylyk başarjaňlygy we öz eserleriň bilen beýlekilere umyt berip bilmeklikmi? Täsinlikler döredip bilmeklik ukybymy? Ýok.
Halas bolanlaryň tapawutly häsiýeti — bu olaryň töwerekdäkileriň hiç zada-da deňeşdirmeýänlerini söýmekligidir.
Isanyň agzap geçen işleri aýratyn ukyby ýa-da başarjaňlygy talap etmeýändir. Isa: «Men syrkawdym we siz Meni sagaltdyňyz. Zyndandadym we siz Meni azat etdiňiz. Men ýatdym, siz bolsa maňa dynç alar ýaly kaşaň jaýlary saldyňyz…» diýmeýär. Ol: «Men açdym we siz Maňa ruhy maslahatlar bilen ýüzlendiňiz» diýmeýär.
Gazetlerdäki hiç hili ulaltmalar, gykylyklar we şadyýan makalalar gerek däldir. Ýöne oňat işler edýän oňat adamlar.
Çünki haçanda biz beýlekilere oňat işler edenimizde, Hudaýa edýändiris.
Fransisk Assizskiý sada durmuş bilen ýaşap, Hudaýy agtarmaklyk üçin baýlygyny taşlamagy çözeninde, ol ähli eşigini çykaryp, şäherden gidipdir. Tizden oňa ýoluň gyrasynda oturan heýwere keselli duş gelipdi. Fransisk ilki onuň gapdalyndan geçip gedipdir, emma birden saklanyp, yzyna dolanyp gelip, ejir çekýäni gujaklapdyr. Şondan soň ol ýoluny dowam etdiripdir, emma birnäçe ädim ýol geçeninden soň yzyna öwrülip, ýene bir gezek heýwere kesellä seretmegi ýüregine düwüpdir. Ýol boşdy.
Bu heýwere keselliniň Isanyň Özüdigi hakynda Fransisk ömrüniň ahyryna çenli oýlanypdyr. Belki-de, şeýle oýlanmaklygy bilen ol mamla bolandyr.
Isa hemmeler tarapyndan ýatdan çykarylanlarda ýaşaýar. Ol göze kän ilmeýän adamlarda hasaba alnandyr. Syrkawlaryň we ejizleriň arasynda Özüne jaý gurandyr. Eger biz Hudaýy görmek isleýän bolsak, Ony durmuş tarapyndan urlup, ýenjilenleriň arasynda agtarmalydyrys — şonda biz Ony göreris.
«…Özüni agtarýanlary sylaglajakdyr…»[127] — ine, Onuň wadasy.
«…Meniň bu iň kiçi doganlarymdan birine edeniňizi Maňa edensiňiz»[128] — ine, hereket etmäge gollanma.
Belki-de, siz gazetlerde çap edilen waka hakynda okansyňyz: Filadelfiýadan bolan biri arzan bazarda özüne oňat görnen çarçuwaly suraty satyn alýar. Bu suratda ýerli ybadathana şekillendirilendi we ol gaty köne, reňkleri öçen we tozana basylyp ýatanlygy üçin köpüge durýardy. Umuman, ol adam bu suraty özüne ýaran çarçuwa üçin satyn alypdy.
Haçanda bu adam öýüne gelip, suraty çarçuwadan çykaranynda, onuň aýagyna emaý bilen dolanan bir kagyz sahypasy gaçýar. Bu kagyz garaşsyzlygyň beýannamasydy. Orny arzan bazarda diýip, hiç hili gymmaty ýok ýaly seredilen zada 1776-njy ýylyň Gorkut aýynyň 4-inde çap edilen garaşsyzlygyň beýannamasynyň ýüz sany asyl nusgasynyň biri goýlan eken[129].
Köplenç gymmatbaha zatlary adaty bolmadyk ýerlerde tapyp bolýandyr. Bu arzan bazar babatynda-da, biziň durmuşymyz babatynda-da dogrudyr. Öz durmuşyňyzyň birje bölegini bu dünýäniň ýüz öwren öýsüzlerine, SPID bilen kesellilere, ýetimlere, ýeke adamlara bagyş edip görüň. Belki-de, olar arkaly siz garaşsyzlyga eýe bolup bilersiňiz.
Isa Öz sözleri bilen bizi hereket etmäge ruhlandyrýar: «Siz olar bilen nähili hereket etseňiz, Meniň bilen hem şeýle hereket edýänsiňiz».
Isanyň soňky hepdäniň içinde öwredenleriniň ählisinden bu sözler bize has-da güýçli täsir edijidir. Onuň bu sözleri aýtmazlygy men islärdim. Halas bolan adamy onuň ýazan kitaplarynyň sany boýunça bilip bolýandygy hakynda Onuň aýtmagyny men islärdim — çünki men hem ençeme kitaplar ýazandyryn. Halas bolan adamy onuň aýdan wagyzlarynyň sany boýunça bilip bolýandygy hakynda Onuň aýtmagyny men islärdim — çünki men ýüzlerçe gezek wagyz edip ýetişipdim. Halas bolan adamy onuň öz wagyzlaryny nähili diňleýjileriň arasynda aýdýandygy boýunça bilip bolýandygy hakynda Onuň aýtmagyny men islärdim — çünki men müňlerçe ýygnananlaryň öňünde çykyş edipdim.
Emma Ol beýle hiç zady hem aýtmady. Onuň sözleri maňa Isany göreniň beýlekileriň ejirlerini görmäge ukyplydygyny ýatladýar. Isany görmek üçin garrylar öýüne baryň, garryja mamanyň ýanynda oturyp, çemçäni agzyna eltenine çenli çorbany dökmezligi üçin, onuň titreýän ellerini tutuň. Isany görmek üçin keselhana baryň we şapagat uýasynyň özüňizi hiç kimiň öz ýanyna görmek üçin gelmeýän syrkawyň ýanyna eltmegini soraň. Isany görmek üçin öz iş jaýyňyzdan çykyň, aşak düşüp, aýralyk sebäpli ejir çekýän we çagalaryny küýseýän garawul bilen gürleşiň. Isany görmek üçin şäheriň merkezine gidiň we çöregiňizi, wagzyňyzy däl-de, hut çöregiňizi geçelgelerde ýaşaýan öýsüz-öwzarsyzlar bilen paýlaşyň.
Isany görmek üçin owadan bolmadyklara we hemmeler tarapyndan ýatdan çykarylanlara syn ediň.
Siz muňa synag — öz ýüregiňiziň çuňlugynyň synalýan synagy diýip bilersiňiz. Iş ýüzünde, bu Hollis Meýnelliň Jon Blençeri düşüren synagydyr. Bu dünýä tarapyndan terk edilenler bägüller bilen bellik edilendir. Käwagtlar edil Jon Blençer bilen bolşy ýaly, biz hem öz umytlarymyza düzedişler girizmelidiris. Käwagtlar biz özümizi hereket etdirýän niýetlerimizi ýene we ýene öwrenmeli bolýandyrys.
Eger-de Jon Blençer owadan görünmeýän aýaldan ýüz öwren bolsady, onda ol özüniň bütin durmuşynyň söýgüsini elinden sypdyrardy.
Eger biz ýüz öwürýän bolsak, onda has-da uly zady ýitirmeklige özümizi duçar etdirýändiris.
Bir akla sygmajak zadyň bolup geçendigini göz öňüne getiriň: siz Prezident bilen agşamlyk naharyny edinmäge çagyryldyňyz.
Siz agşamky iş wagtynda gap-çanaklary ýerli-ýerlerine örüşdirip, restoranyň aşhanasynda dursuňyz. Hyzmatkärler üçin niýetlenen gapydan hat getiriji girip gelýär.
— Hojaýyn bireýýäm gitdi, indi diňe ertir geler, — diýýärsiňiz.
— Maňa hojaýyn gerek däl, men sizi agtarýaryn.
— Näme-näme?
— Men Ak tamdandyryn, — diýip, ol özüniň owadan geýimleri we eli kagyzly siziň öňüňizde dur.
— Siz çynyňyzy diýýärsiňizmi? — diýip, siz oňa ünsli seredip, gapynyň arkasynda başga hiç kim ýokmuka diýen pikir bilen bakýarsyňyz.
— Men size bu haty ýetirmelidirin.
Siz lapykeçlik bilen özüňiziň nähili iş edip bilendigiňizi ýada düşürjek bolýarsyňyz. Şol bir wagtyň özünde sizi özüňiziň doganoglanyňyz Alfrediň maşynynda howany oňat ysly edýäniň deregine sarymsak asandygyňyz üçin, indi onuň bu wakany bilgeşleýin edendigi baradaky şübheler kelläňize gelýär. Bir zatda siz asla şübhelenmeýärsiňiz: siz — asla olara gerek bolan adam dälsiňiz, bu ýerde nähilidir bir ýalňyşlyk goýberilendir.
Ýöne muňa seretmezden, siz eliňizi süpürip, haty alýarsyňyz. Bu hat size iberilen. Bukjanyň ýüzünde siziň adyňyz kompýuterde däl-de, owadan edilip, elde ýazylan.
Bukja gaty owadan we bu sizde şeýle nazarýeti döredýär: aldamaklyk üçin şeýle bukjany satyn alary ýaly, Alfred gaty gysganç adamdyr. Bu hat salgyt polisiýasyndan hem däl — bu gaty resmi we onsoňam bu hat getiriji… Siz haty açýarsyňyz we: «Salam…» Amerikanyň Birleşen Ştatlarynyň prezidentinden hat.
Siz özüňiz üçin bu haty getiren hat getirijä seredýärsiňiz we onuň hut şu pursat üçin bu hyzmata girendigini aňladýan ýylgyrşyny görýärsiňiz.
Siz bu haty kimdir birine görkezmeklik maksady bilen aşhana göz aýlaýarsyňyz, emma ol ýerde başga hiç kim hem ýok. Siz bu täzeligi restoranda özüňiz bilen işleşýän Alma bilen paýlaşmaga niýetlenip, bireýýäm aşak ylgap gitmäge hyýallanýarsyňyz, emma sabyrsyzlyk we bilesigelijilik üstün çykýar, netijede siz haty okamaga girişýärsiňiz.
Bu çakylyk — agşamlyk naharyna çakylykdyr. Siziň hormatyňyza döwlet derejesinde kabul edilmeklik we uly dabara gurnalýar.
Siziň öňki aýalyňyz bir gezek toýuňyzdan soň tizara doglan günüňiz mynasybetli agşam gurnapdy, emma şondan soň özüňiz üçin kimdir biriniň agşam gurnandygyny siz hiç-de ýadyňyza düşürip bilmeýärsiňiz. Ne çagalaryňyz, ne goňşularyňyz, ne başlygyňyz… hatda siziň özüňiz hem özüňiz üçin agşam gurnamandyňyz.
Indi bolsa siziň üçin baş serkedeniň özi agşam gurnaýar!
— Hm… bularyň bary nämäni aňlatmalyka? — diýip, siz soraýarsyňyz.
— Diňe şu ýerde ýazylany. Siz Ak tama çagyrylýarsyňyz. Men prezidente näme diýmeli?
— Näme?
— Men Prezidente näme jogap bermeli? Siz agşamlyk naharyna gelip bilermisiňiz?
— Ha…wa, hawa, elbetde! Men gaty islärdim.
Şeýlelikde, siz agşamlyk naharyna barýarsyňyz. Görkezilen gün siz öz geýimleriňiziň iň owadanyny geýýärsiňiz we Pensilwaniýa-awenýu tarapa ýola düşýärsiňiz. Derwezeleriň alnynda sizi gara geýimli adamlar garşy alyp, Ak tamyň gapylaryna tarap alyp barýarlar. Ine, siz iki tarapyňyzdaky gawullar bilen uzyn koridor boýunça ýöreýärsiňiz, diwarlarda bolsa geçmişiň prezidentleriniň suratlary asylgy dur.
Koridoryň ahyrynda zal, ol ýerde çagyrylanlar kabul edilýändir. Zalyň ortasynda — uzyn stol we onuň üstünde saçak ýazylan. Saçakda bolsa diňe bir adam üçin ýer taýýarlanylan we ol ýere diňe siziň adyňyz ýazyldy dur.
Gapdalyňyzda size şu ýere çenli alyp gelen hyzmatkär oturmagyňyzy teklip edip, ýanyňyzdan aýrylýar. Şonda siz presizidentiň köşgüne giren mahalyňyz etmek işläniňizi edýärsiňiz. Siz haýran galma bilen zala göz gezdirip: «O-o-o!» diýýärsiňiz.
Siz şu wagta çenli ýekeje gezek-de şeýle uzyn stol görmändiňiz. Şeýle owadan çüýşe gaby. Şeýle gymmatbaha gap-çanaklary. Nahar iýilmeklik üçin çemçedir-pyçaklaryň, şeýle-de, owadanlygy aýratyn edýän şemleriň şeýle ägirt uly sanyny.
«O-o-o!»
Aýagyňyzyň aşagynda gündogar halysy ýatyr — ol Hytaýdan bolsa gerek. Kelläňiziň üstünde ullakan çyra asylgy dur — nemesleriň işi bolsa gerek. Stol, stullar bolsa ýalpyldap duran gyzyl agaçdan edilen — Hindistandandygy şübhe astynda däl.
Gözüňiziň alnynda içinde ot ýanyp duran açyk peç. Ak mezmer tekjäniň üstünde surat asylgy dur. Bu… Siz öz gözüňize ynanmaýarsyňyz — bu siziň suratyňyz ahyryn! Şol gözler, şol samsykrak görünýän ýylgyryş, şol burun (onuň azajyk bolsa-da, kiçiräk bolmagyny siz neneň islärdiňiz!). Emma şübhe ýok: bu siz!
«O-o-o!»
— Men bu suraty siz hakda özüme hemişe ýatladyp durmagy üçin şu ýerde asyp goýdum.
Yz tarapdan eşidilen ses sizi doň bolup galmaga mejbur edýär. Kimiň gepleýändigini görmek üçin yzyňyza öwrülmegiňiziň geregi ýok. Bu ses diňe bir adama degişli bolup bilýändir. Yzyňyza öwrülmän, siz onuň öz ýanyňyza gelmegine garaşýarsyňyz. Ahyrsoňy, ol öz elini siziň egniňize goýýar.
Siz yzyňyza öwrülip seredýärsiňiz we… Hawa, bu ol, Prezident. Siziň göz öňüňize getireniňizden biraz pes boýly, emma ondaky ähli zatlar ygtyýarlyk hakynda şaýatlyk edýär. Dörtburçly eňek. Çuň ýerleşen gözler. Uzyn çekgeler. Çal reňkli geýimler. Gyzyl galstuk. Öňlük.
Näme-näme?
Prezident öňlük dakynan! Aşhanadaky geýilýän adaty öňlük — ol siziň işiňizde geýýän öňlügiňize meňzeýär.
Ol çanagy size uzadyp: «Meniňkä myhmançylyga gelip bileniňiz üçin men şeýle bir şat!» diýýär.
Özüňiziň bir zatlar diýmelidigiňizi bilýärsiňiz. Emma jogap şol «O-o-o!» bilen şu wagta çenli özüňizi taşlamadyk pikiriň arasynda ýitirim boldy: «Bu nämäni aňladýarka?»
Şuňa meňzeş çakylygy almaklygyň özi gaty geň zat diýip, siz oýlanypdyňyz. Ak tama girmeklik — onsuzam gaty jadyly başdan geçirme diýip hasaplaýardyňyz. Siziň agzyňyz haýran galma zerarly giňden açyldy we diwarda öz suratyňyzy göreniňizden bäri, ol şeýle ýagdaýda galdy. Emma bularyň bary siziň hut şu wagt gören zatlaryňyz bilen deňeşdirilende, edil reňksiz ýaly boldy.
Baş serkerde hyzmat edijiniň rolunda? Prezidentiň özi saçak taýýarlap, sizi nahara gaçyrýarmy? Döwletiň birinji şahsyýeti käsäni şerapdan dolduryp, size çörek hödürleýärmi? Öňden taýýarlanylan ähli hormatdyr hoşamaý sözler dessine ýadyňyzdan uçup gitdi we siz dogrudanam kelläňize gelýän sözleri aýdyp başlaýarsyňyz: «Duruň, saklanyň! Bu nädogry. Siz bu iş bilen meşgullanmaly dälsiňiz! Siz saçak taýýarlap, nahar uzatmaly dälsiňiz. Men restoranda gap-çanaklary ýuwýaryn, nahar getirýärin — bu meniň işimdir. Siz — menden uly we has ygtyýarlysyňyz. Geliň, men öňligi geýnip, nahar hödürläýin… jenap».
Emma size muňa razylyk bermeýär: «Oturyň, oturyň, — diýip, ol öz diýenini edýär. — Şu gün siz — meniň hormatly myhmanym».
Ine, gaty mümkin däl, aňyňa sygmajak taryh bolar diýip, men size öňünden duýdurmandymmy? Durmuşda beýle bolmaýar… ýa-da şonda-da bolýarmy?
Bolýar, emma bu diňe muny görüp bilmäge ukyply bolanlar bilen bolýandyr. Olar bilen bu her hepde bolup geçýändir. Bütin dünýäniň uly dabaralar üçin niýetlenen zallarynda baş serkerde adaty işgärlere hormat goýýandyr. Ine, has adaty, bir sagat mundan ozal ýa aşhanada, ýa-da maşyn dyknyşygynda galan adamlar hökümdar bile bir saçak başynda otyrlar.
Hormatly myhmanlar. Gaty wajyp adamlar. Bu olary elinde bütin adamzadyň taryhy Bolan kabul edip, olara hyzmat edýär.
«Bu Meniň Tenimdir» — diýip, ol çöregi bölüp aýdýar.
Siz bolsa muňa däp, bir wagtlar bolup geçen bir zatlar hakynda ýöne ýatlama diýýärdiňiz. Siz muňa edil Onuň Öz şägirtleri bilen nahar iýen agşamyny görkezýän sahna diýýärdiňiz.
Bu — has uly mana eýedir.
Bu — sizi Özüniň çagyrýan agşamy.
Entek kiçijik oglankam, men ýygnagymyzyň beýleki oglanlary bilen Taňry agşamynyň çöregini we şerabyny öýlere we keselhanalara eltýärdik. Biz ýygnaga gelip bilmän, emma dileg edip, Taňry agşamyna gatnaşmak isleýänleriň ýanlaryna barardyk.
Bir gezek biz Taňry agşamynyň çöregi bilen şerabyny keselhanadaky bir garry goja üçin getirenimizde, men on-on bir ýaşlarymdadym. Ol goja gaty gowşakdy we haçanda biz onuň ýanyna girenimizde, ol uklap ýatyrdy. Biz ony oýarmaga synanyşdyk, emma bu bize başartmady. Biz onuň egninden tutup silkeýärdik, emma bary biderekdi — ol berk uklaýardy.
Öz borjumyzy ýerine ýetirmän, biz getmek islemeýärdik, emma näme etmeli?
Uklap ýatanyň agzynyň biraz açykdygyna birimiz üns berdik. «Şeýle etse bolmazmy?» diýip, biz bir-birimize seredişdirdik. Biz bir döwüm çöregiň üstünde dileg edip, ony syrkawyň agzyna saldyk. Onsoň biz üzüm şiresiniň üstünde dileg edip, onuň agzyna birnäçe damja akdyrdyk.
Ol uklamagyny dowam etdirýärdi.
Edil köpleriniň şu wagta çenli-de uklamaklaryny dowam etdirişleri ýaly. Biziň käbirlerimiz üçin Taňry agşamy — bu biziň ýarym uklaýan wagtymyzda çöregi çeýnäp, üzüm şiresini içýän pursatymyzdyr — we şu wagt biziň ýüregimizi hiç zat hem aladalandyrmaýar. Emma bary başgaça bolmalydy ahyryn!
Bu iň täsin, iň haýran galdyryjy waka bolmalydyr, bu — Rebbiň saçagynyň boýunda orun tutmagyňyza bolan çakylykdyr we bu ýerde patyşalaryň Patyşasynyň Özi size hyzmat etjekdir.
Haçanda siz Mattanyň Hoş Habarynda Taňry agşamy hakynda okanyňyzda, bir täsin ýagdaýa üns bermän bolýan däldir. Isa — wakalara ýolbaşçylyk Edýäniň Özüdir. Ol ýeri saýlady, wagty kesgitledi we baryny taýýarlady. «…Wagtym golaý, Pesahy şägirtlerim bilen bilelikde seniň öýüňde geçirjek…»[130].
Agşam döwründe Isa myhman däl-de, Ol hojaýyndyr: Ol çöregi bölüp, şägirtlerine berýär. Işlikler bolup geçýänleriň manysyna we köküne görkezýändir: Ol alýar, pata berýär, bölýär we paýlaýar.
Agşam döwründe Isa Özüne hyzmat edilýän däl, Ol hyzmatkär. Hut Rebbiň Özi agşam döwründe hyzmatkär ýaly geýnip, şägirtleriň aýaklaryny ýuwýar[131].
Isa — agşamyň saçagynyň boýunda has işjeň hereket edijidir. Ol arkaýyn oturman, aýak üstünde dur we hyzmat edýär.
Ol muny şu wagt hem edýär. Taňry agşamy — bu Onuň bize beren sylagy. Taňry agşamy — bu Onuň syrydyr[132], biziň bolsa gurbanlygymyzdyr[133].
Käwagtlar biz Taňry agşamyna edil sahna kimin seredýändiris: biz sahna çykýarys, Hudaý bolsa oturyp, bolýan zatlara syn edýändir. Biz ol hakda edil özümiziň ýerine ýetirýän däbimiz hökmünde, Hudaýyň bolsa durup, muňa syn edýändigi hakynda oýlaýandyrys. Emma bary başgaça oýlanylypdy ahyryn, şeýle bolmasady, onda Isa saçak başynda arkaýyn oturyp, hiç zat hem etmezdi[134].
Ýöne Ol başgaça hereket etdi. Isa Pesah baýramçylygy döwründe Öz şägirtlerine ýolbaşçylyk edip, Özüni mugallym we maslahatçy ýaly görkezdi. Ol şägirtleriniň aýaklaryny ýuwup, Özüni hyzmatkär hökmünde görkezdi. Ol olara bagyşlama bermekligi bilen Özüni Halasgär hökmünde görkezdi.
Ol wakalara ýolbaşçylyk etdi. Ol ünsüň merkezindedi. Ol bularyň barynyň arkasynda durdy we şol bir wagtyň özünde bolup geçýänleriň merkezidi.
Şu güne çenli-de bary şeýle bolmagyna galýandyr.
Siz Taňrynyň saçagynyň başynda otyrsyňyz. Siz Taňry agşamyny iýýärsiňiz. Edil Özüniň şägirtleri üçin dileg edişi ýaly, Ol biz hakda Atasyna dileg edýär[135]. Haçanda siz Taňry agşamyny iýmeklige çagyrylanyňyzda, belki-de, ony başga biri size getirip berýändir, emma ol (çakylyk) Isanyň Özi tarapyndan ýazylandyr.
Bu mukaddes çakylykdyr.
Sizi gündelik durmuşyň hysyrdylaryny taşlap, Onuň şöhratynyň ýalpyldamasyna girmeklige çagyrýan mukaddes syrdyr.
Ol size saçak başynda garaşýandyr.
Haçanda çörek bölneninde, ony Isa bölýändir. Haçanda üzüm şiresi guýlanynda, ony Isa Mesihiň Özi guýýandyr. Haçanda siziň eginleriňiz özlerine agram beren ýükden azat bolanynda, bu gapdalyňyzda Patyşanyň öňlik geýnip durandygy üçin bolup geçýändir.
Haçanda indiki gezek Taňry agşamyna gatnaşanyňyzda, bu hakda oýlanyň.
Iň soňunda ýene bir pikir.
Ýerde bolup geçýänleriň bary — göklerde boljaklaryň kiçijik kölegesidir[136]. Haçanda indiki gezek habarçy size agşam üçin çakylyk getireninde, öz işleriňizi taşlaň we gidiň. Patalary alyň, iýip doýuň we iň esasy zat — haçanda Ol bizi öýe çagyranynda, Onuň saçagynyň başynda oturjakdygyňyza bolan ynamlylyga eýe boluň.
Hoşgünden sogapgüne geçilýän gije. Gijäniň ýarysy.
«Soňky gezeklerden» doly bolan hepde. Soňky gezek ybadathana baryş. Soňky wagyz. Soňky agşam. Ine, ahyrsoňy, bu hepdäniň iň duýguly sagady — soňky dileg.
Bag kölegelerden doly. Zeýtun agajynyň düwünli, gyşarnykly düýpleri we şahalary. Aşak egilen agaçlar damarlary bilen daşly topraga berk ornaşyp, Göge uzaljak ýaly.
Baharyň aýy bagy kümüş reňkden dolduryp dur. Gijäniň asmanynyň garasynda ýyldyzlar şöhle saçýarlar, kiçijik bulutlar bolsa çaltlyk bilen ýüzüp geçýärler. Sowuk şemal duýulýar. Göze görünmeýän mör-möjekler seslenýärler. Şahalaryň ýapraklary yrgyldaýarlar.
Bu ýerde Isa, bagda, ýerde otyr. Ol der sebäpli öl bolan geýimli dyzyna çöküp, dileg edýär. Saçlary öl maňlaýyna ýapyşyp dur. Ol ejir çekýär.
Gür agaçlaryň arasyndan bir hili ses eşidilýär. Bu hor çekmekligiň sesi. Isa Özi üçin iň gadyrdan bolan dostlary tarapa — bagyň içine seredýär: olar uklap ýatyrlar. Ullakan agaçlara söýenip, uklap ýatyrlar. Olaryň Onuň dilegleri gyzyklandyrmaýar. Olary Onuň görgüleri aladalandyrmaýar. Olar ýadaw.
Ol ýerinden tutup, agaçlaryň kölegisiniň aşagyndan geçýär we olaryň öňlerinde otyrýar. «Haýyş edýärin, — diýip, Ol ýüzlenýär, — haýyş edýärin, Meniň bilen ýöne oýa boluň».
Älemiň Taňrysy ýeke galmak islemeýär.
Ýöne muňa seretmezden, Ol olaryň ýadandyklaryna düşünýär. Soňky birnäçe sagatlaryň içinde Ol olaryň düşünip bilmeklerinden gaty kän zady berdi. Isanyň şeýle kän gürleýändigini resullar şu wagta çenli eşitmändiler. Olar şu wagta çenli Onuň sözleriniň şeýle gaty güýçli we täsirli eşidileri ýaly geplänini görmändiler.
Hoşgünden sogapgüne geçilýän gije. Birnäçe sagat mundan ozal.
Haçanda olar agşamlyk nahary üçin ýygnanyşan ýerlerini taşlap, şäheriň köçeleri bilen gidenlerinde, wagt bireýýäm gijä ýakynlap barýardy. Olar Aşakky howdanyň duşundan geçip, Iýerusalimi taşlaýarlar. Ýoluň gyrasynda ençeme ýerlerde ot ýanyp dur we Pesah baýramçylygy üçin Iýerusalime gelen zyýaratçylaryň kepbeleri dur. Olaryň köpleri bireýýäm agşamlyk naharyndan soň uklapdylar. Entegem uklamadyklar bolsa ýol boýunça gidip barýan adamlaryň uly bolmadyk bir toparjygyna üns hem bermeýärler.
Olar jülgäni kesip geçýärler we Getsemani bagyna eltýän ýoda boýunça ýokary galyp başlaýarlar. Eňňit ýeterli derejede kert, şonuň üçin hem olar dynç alarlary ýaly, saklanmaly bolýarlar. Şäheriň diwarlarynyň iç tarapynda köçe boýunça on ikinji resul edil yzyndan it kowalaýan ýaly ylgap barýar. Onuň aýaklary Oňa garşy dönüklik eden Adamy tarapyndan ýuwlan. Onuň ýüregine duşman eýeçilik edýär we ol oňa gulak asýar. Ol Kaýafany tapmak üçin ylgaýar.
Iň soňky söweş başlandy.
Haçanda Isa Iýerusalime seredeninde, Ol Özüniň şägirtleriniň görmeýänlerini görýär. Söweş şu ýerde, Iýerusalimiň daşynda gutarar. Ol şeýtanyň ähli taýýarlyklaryny görýär. Ol Özüni gurşaýan jyn-arwahlary görýär. Ol soňky söweşe taýýarlanýan şeýtanyň özüni görýär. Edil arwah kimin bu soňky sagady garawullaýan duşmany görýär. Ýigrenjiň hojaýyny bolan şeýtan Iudanyň ýüregini eýeledi we indi bolsa Kaýafanyň gulagyna pyşyrdaýar. Ölümiň hojaýyny bolan şeýtan öz uçutlaryny açdy we olarda yşygyň çeşmesini döretmäge synanyşdy.
Dowzah açylyp barýar.
Taryhçylar muňa edil Isa bilen ýehudylaryň gapma-garşylyklary kimin seredýärler. Bu Hudaýyň şeýtana garşy eden söweşidi.
Isa bu hakda bilýärdi. Urşuň gutarmazyndan ozal, Özüniň bu ýesirlikden geçmeli boljakdygyny Isa bilýärdi. Ol ýeňşiň öňünden ýeňilmekligiň geljekdigini bilýärdi. Özüniň tagtda oturmazyndan ozal, görgi käsesini içmeli boljakdygyny Ol bilýärdi. Ol dynçgününiň yşygyndan ozal, annanyň tümlüginiň gelmelidigini bilýärdi.
Ol gorkýardy.
Ol baga tarap öwrülýär we ýokary galyp başlaýar. Girelgäniň ýanyna baryp, Isa saklanýar, yzyna öwrülip, Özüniň ýygnanan dostlaryna seredýär. Özüni taşlamazlaryndan ozal, Ol olary iň soňky gezek görýär. Bagda esgerler peýda bolanlarynda, dostlarynyň näme etjeklerini Ol bilýär. Tizden Özüni olaryň inkär etjekdiklerini bilýär.
Emma Ol olary günäkärlemeýär, olara takal okamaýar. Tersine, Ol dileg edýär. Şägirtleri bilen Özüniň soňky minutlaryny Ol dilegde geçirýär. Onuň aýdan sözleri edil aşagynda aýdylan ýyldyzlar kimin bakydyr.
Şeýle ýagdaýda özüňiziň galandygyňyzy göz öňüňize getiriň. Ogluňyzy okeanyň o tarapyna ibermegiňiziň öňündäki soňky sagat. Aradan çykyp barýan äriňiz ýa-da aýalyňyz bilen soňky minutlar. Ata-eneňiziň soňky gezek gelmeleri? Näme edersiňiz? Nähili sözleri aýdarsyňyz?
Isa dileg etmekligi çözýär. Ol biz hakda dileg etmekligi çözýär: «Men bu adamlar üçin dileg edýärin. Şeýle-de, olaryň sözleri arkaly Özüme ynanjaklaryň ählisi üçin hem dileg edýärin. Atam, Maňa ynananlaryň bir bolmaklary hakynda dileg edýärin… Özümi Seniň iberendigiňe dünýäniň ynanyp bilmegi üçin, bu adamlaryň Özümizde bir bolmaklary üçin dileg edýärin»[137].
Bu soňky dileginde Isanyň siziň özüňiz hakda dileg edýändigini hem bellemelidiris. Onuň bu söýgi sözlerini belläň, olary aýratyn ediň: «Olaryň sözleri arkaly ynanjaklaryň ählisi üçin dileg edýärin». Bu — siz. Haçanda Isa Getsemani bagyna gireninde, Ol siz hakda dileg etdi. Haçanda Ol Göklere seredeninde, Ol sizi şol ýerde gördi. Haçanda Isa biziň Onuň Özi bilen boljak günümizi göreninde, siz hem şol ýerdediňiz.
Onuň soňky dilegi siz hakda boldy. Onuň soňky görgüleri siziň üçin boldy. Onuň soňky duýgulary size bolupdy.
Onsoň Ol baga tarap öwrülip, Öz ýany bilen Petrusy, Ýakuby we Ýahýany çagyrdy. Özüniň janynyň «öler ýaly tukatdygyny» aýtdy we dileg edip başlady.
Ol hiç haçan hem Özüni şeýle ýeke duýmandy. Amala aşmaly zady diňe Ol edip bilýärdi. Perişdeler muny edip bilmeýärler — dowzahyň gapylaryny açmaklyk ýekeje perişde üçin hem elýeter däldir. Adam muny edip bilýän däldir — günäniň näletinden azat bolary ýaly, ýekeje adam hem şeýle arassa däldir. Ýamanyň güýjüne ýer ýüzünde ýekeje güýç hem garşy durup, ony ýeňip bilýän däldir — Hudaýyň Özünden başga ýekeje güýç.
«Ruh islegli, ýöne ten ejizdir», — diýlenini Isa boýun alýar.
Hudaýlyk tebigatynyň ýerine ýetirmeli işinden azat etmekligi üçin Onuň adamzat tebigaty dileg edip başlady. Agaç ussasy bolan Isa dileg edýär. Isa-adam garaňky uçuda bakyp, sorag berýär: «Başga ýol ýokmuka?»
Sorag bermezinden ozal Ol jogaby bilýärdimi? Gökdäki Atanyň başga ýol tapjakdygyna Onuň adam ýüregi umyt edipdimi? Biz muny bilmeýäris. Emma biz Özüniň mundan azat bolmagy hakynda sorandygyny bilýäris. Eger şeýle mümkinçilik bolan bolsady, onda Onuň yzyna öwrülip, şol ýerden daş gitjekdigini biz bilýäris.
Emma Ol beýle edip bilmedi.
Beýle edip bilmedi, çünki Ol Öz öňünde sizi görýärdi. Bu adalatsyz dünýäniň merkezinde Ol sizi gördi. Ol siziň soramadyk durmuş derýaňyza oklanandygyňyzy gördi. Ol siziň ýakyn we söýgüli adamlaryňyz tarapyndan satylandygyňyzy gördi. Ol siziň görgi görýän teniňizi we gowşaklaýan ýüregiňizi gördi.
Ol sizi gyşarnykly agaçly bagda uklap ýatan dostlaryňyzyň ýanynda gördi. Ol siziň öz hususy şowsuzlyklaryňyza bakýandygyňyzy, öz mazaryňyzyň arslan kimin agzany açýandygyny gördi.
Ol sizi özüňiziň Getsemani bagyňyzda gördi — we ol ýerde ýeke galmagyňyzy islemedi.
Ol siziň şuny bilmegiňizi isledi: Ol hem şol ýerde bolupdy. Bar zadyň siziň garşyňyza gönükdirileniniň nähilidigini Ol bilýändir. Howsalada bolmaklygyň nämedigini Ol bilýär. Gapma-garşylykly islegler zerarly ikä bölünmekligiň nähilidigini Ol bilýär. Şeýtanyň gapdalyňda durup, onuň dem alşyny eşitmekligiň nähilidigini Ol bilýär. Belki-de, Hudaýyň Öz niýetini üýtgetmeklik hakynda diläp, jogabyna derek örän ýumşak, emma berk «ýok» diýmekliginiň nähilidigini ähli zatda hem oňat bilýändir. Çünki hut Hudaýyň Özi Isa jogap beripdi. Isa-da ol jogaby kabul etdi. Gijäniň ýarysynda rehimdarlyk perişdesi peýda boldy we halys bolup, tapdan düşen bagdaky Adamyň üstünde durdy. Haçanda bu Adam ýerinden turanynda, Onuň gözlerinde bireýýäm görgi ýokdy. Barmaklary ýumrugyna gysylan däldi. Indi ýüregi göreşmeýärdi.
Söweş ýeňilipdi. Belki-de, ýeňşiň Golgotada gazanylandygy hakynda siz oýlanansyňyz, emma bu şonda bolup geçmändi. Belki-de, siz ýeňşiň nyşany — bu boş mazar diýip hasaplansyňyz, emma bu beýle däl. Soňky söweşdäki ýeňiş haçanda Isanyň rahatlanyp, ynamlylyk bilen zeýtun agaçlarynyň kölegisinden turanyndaky Getsemani bagynda gazanylypdy.
Hut bagda Ol karar kabul edipdi. Ol jennete sizsiz gireninden, siziň üçin dowzaha gitmekligi saýlar.
«Turuň, gideliň, ine, Maňa haýynlyk eden golaýlady»[138].
Bu sözler Iuda degişlidi. Ýöne olar islendik birine degişli bolup bilerdi. Bu sözleri Ýahýa, Petrus, Ýakup hakynda aýdyp bolardy. Olary Tomas, Anreas, Natanaýel hakynda-da aýdyp bolardy. Bu sözleri rim esgerleri hakynda we ýahudy serdarlary hakynda-da aýdyp bolardy. Olary Pilatus, Hirodes we Kaýafa hakynda-da aýdyp bolardy. Olary geçen dynçgününde Ony alkyşlap, häzir bolsa Ony ýeke galdyranlaryň her biri hakynda aýdyp bolýandyr.
Şol gije bary Isa garşy boldy. Bary.
Iuda. Nähili niýet bilen sen şeýle hereket etdiň? Näme üçin sen beýle etdiň? Sen Ony öjükdirmäge çalyşdyňmy? Pula bolan söýgi seni muňa itekledimi? Belki-de, sen hemmeleriň ünsüni özüňe çekmek islänsiň? Näme üçin, näme üçin, Iuda, sen Ony ogşamaklyk arkaly satdyň? Sen ýöne barmagyň bilen görkezip bilerdiň, ýöne Onuň adyny tutup bilerdiň. Emma sen dodaklaryň bilen onuň ýüzüne degip, Ony ogşadyň. Ýylanlar agzy bilen öldürýärler.
Halk hem Oňa garşydy. Märeke Isa garşy aýak galdyrdy. Belki-de, şol ýerde bolanlaryň, şol ýerdäki tomaşaçylaryň kim bolandyklary biziň üçin gyzyklydyr? Matta ýönekeý sözler bilen ol ýerde märekäniň bolandygy hakynda aýdýar. Edil biziňki ýaly adaty adamlar — zordan güzeranyny görýän, çagalaryny eklemeli bolan we her gün daňdan işe ylgamaly bolan adamlar. Olaryň her birleri aýratynlykda Isa garşy hiç zada eýe däldiler, emma olar märekä birigip, Ony öldürmek islediler. Hatda hyzmatkäriň gulagyny ýerine goýup, ony sagaldany hem olara täsir etmedi. Olar märeke üçin mahsus bolan körlük bilen urlupdylar. Olar bir-birlerine Isany görmeklige mümkinçilik bermeýärdiler.
Şägirtleri hem Oňa garşy. «Şonda şägirtleriň hemmesi Ony taşlap gaçdylar»[139]. Bu jümläni ýazmaklyk Matta üçin gaty kyn bolandyr. Onuň özi hem beýlekiler ýaly şol ýerdedi. Isa Özüni olaryň taşlajakdyklaryny aýdypdy, emma munuň beýle bolmajakdygyna olar ant içipdiler. Ýöne bu edil Isanyň aýdyşy ýaly boldy. Özleriniň hususy durmuşlaryny saklamak bilen dosta bolan wepalylygyň arasynda galyp, olar birinjini saýladylar. Şägirtler gaçyp gutulmaklygy çözdüler. Elbetde, olar muny dessine etmediler, biraz wagtlap ol ýerde durdular, Petrus bolsa hatda gylyjyny çykarypdy — ol duşmanyň kellesini kesmäge synanyşypdy, emma bary-ýogy onuň gulagyny kesdi. Ýöne olaryň Isany taşlaýyşlary ýaly, batyrlyk hem olary taşlap, gaty çalt uçurym boldy. Olar Isa bilen galmaklygyň howpsuz däldigini görenlerinde, gaçyp gitdiler.
Ýehudy ruhanylary Isa garşy we munuň gaýgylydygyna seretmezden, bu geň galar ýaly däl, çünki bu adamlar halkyň ruhy serdarlarydylar. Olar halky ýagşylygyň ýoly boýunça ugrukdyrmalydylar. Olaryň mysalynda çagalar hem aýaga galdylar. Çopanlar we wagyzçylar. «Baş ruhanylar we bütin mejlis Isa ölüm jezasyny berjek bolup, Oňa garşy ýalan şaýatlar agtardylar»[140]. Olaryň ýürekleri adalatsyzlykdan garalýar, ýüzleri göripçilikden gögeren, bu surat bolsa özleriniň dökmek isleýän bigünä gan ýaly gyzyl reňke boýalandyr.
Suratyň bir çetinde Petrusy görýäris. Hut şeýle — ol burça dykylan, öz sözleriniň duzagyna düşen. Petrus hut özüniň wada bermedik zadyny etdi. Birnäçe sagat mundan ozal ol gaty ses bilen ant içipdi: «Galanlaryň bary Saňa bolan ynamda şübhelenip bilerler, men bolsa yrgyldamaryn». Bu sözleri indi yzyna alyp bolmaz we Petrus ökünýär.
Hemmeler Isa garşy aýaga galdylar.
Hut Iudanyň ogşama bilen Oňa görkezendigine seretmezden, Ony hemmeler satdylar. Her kes bir zat etdi we ýekeje biri-de Onuň goragyna çykmady. Haçanda Isa Getsemani bagyny taşlanynda, Ol ýeke gidipdi. Bütin dünýä Oňa garşydy. Oňa dönüklik edilipdi.
Dönüklik. Sözlükde bu sözi «wepalylyk» sözünden bary-ýogy birnäçe setir aýyrýar, durmuşda bolsa olaryň arasynda geçip bolmaýan uçut bardyr. Dönükligi diňe siziň söýýän adamyňyz amala aşyryp bilýändir. Duşmanlar bu ýaragy ulanyp bilmeýändirler, diňe dost dönüklik edip bilýändir. Dönüklik — bu arkaňa urlan urgy, aldanan ynam, size atmazyndan ozal, biriniň öz goltugynda göterip ýörän daşy.
Wah, eger-de bu kimdir başga biri bolsady! Eger bularyň bary tötänlik, ýagdaýyň oňaýsyz bolup geçmegi bolsady! Emma ýok, urgyny siziň dostuňyz etdi.
Siziň ýüzüňize degen edil ýiti pyçak ýaly ogşama. Iş ýüzünde hiç kimiň hem ýerine ýetirmäge synanyşmadyk wadasy. Siz umyt bilen dostlaryňyza seredýärsiňiz, emma olar gözlerini aşak sallaýarlar. Siz töwerekdäkilerden adalatlygy gözleýärsiňiz, olar bolsa bireýýäm sizden «günä geçisini» etmegi çözüpdirler.
Siz satylan, ýylanyň ogşamasy bilen çakylan.
Bu inkär edilmeklikden hem beterdir. Inkär edilmeklik size ýöne şikes ýetirýändir, dönüklik bolsa açyk ýaraňyza duz sepeleýändir.
Bu ýekelikden hem beterdir. Ýeke galmaklyk bilen siz ýöne sowukda ýeke durýansyňyz, dönüklik bolsa siziň burnuňyzyň alnynda gapyny kakyp ýapýandyr.
Bu gülünmekden hem beterdir. Üstüňden gülmeklik siziň bedeniňize gylyç sokýar, dönüklik bolsa ony içiňize sokýandyr.
Bu masgaralanmaklykdan hem beterdir. Masgaralanmak siziň abraýyňyza täsir edýändir, dönüklik bolsa siziň ýüregiňizi döwýändir.
Haçanda men dönüklik hakynda oýlananymda, meniň göz alnymda onuň pidalary durýar. Men düýn bir aýaldan hat aldym, hatynda ol adyny aýtmaýar. Ol şeýle ýazýar: «Meniň ärim bireýýäm iki ýyldan bäri maňa ikilik edip gelýändigini ýaňyja aýtdy. Men özümi şeýle bir ýeke duýýaryn…» Neşekeş oglunyň garry ejesiniň ähli toplan zatlaryny ogurlandygy hakyndaky düýnki telefon jaňy. Oňat iş wada berenleri üçin bar zadyny taşlap, maşgalasy bilen başga şähere göçüp giden dostuň taryhy. Ol asla iş tapmandyr. Ýeke galan ene, onuň öňki äri her gezek çagalaryny dynçgüni üçin äkitmege geleninde, öz ýany bilen täze jorasyny alyp gelýär. Ýokanç keselli bolan ýedi ýaşly gyz. «Men öz ejemi ýigrenýärin», — diýip ýazýar.
Dönüklik… haçanda bütin dünýä size garşy bolanynda.
Dönüklik… haçanda söýginiň ýaşamaly ýerinde agyry bolanynda.
Siz dönüklige nähili jogap berýärsiňiz? Ondan gaçmak isleýärsiňizmi? Gaharlanýarsyňyzmy? Ar almaga synanyşýarsyňyzmy? Çünki siz hiç zat etmän durup bilýän dälsiňiz ahyryn! Haçanda Özüne dönüklik edenlerinde, Isa nähili hereket etdi?
Haçanda Isa Iudany göreninde, oňa: «Näme üçin geldiň, dostum!» diýdi[141]. Iuda näme diýse-de bolar, ýöne oňa dost diýip bolýan däldir. Onuň Isa garşy edeni iň ýokary derejeli adalatsyzlykdy. Isanyň haçan hem bolsa Iudanyň göwnüne degip, ony kemsidendigine hiç zat hem görkezýän däldir. Iuda Mugallymyň ünsünden jyda düşen däldi. Taňry agşamy wagtynda Isa şägirtlerine dönügiň şu saçak başynda oturandygyny aýdanynda, olar bir-birleriniň gulaklaryna: «Bu Iuda. Muny Iudanyň etjekdigi hakynda Isa aýtdy» diýişmediler.
Olar bu hakda pyşyrdaşmadylar, çünki Isa hiç bir beýle zat hakynda aýtmandy. Ol Iudanyň näme etmäge synanyşýandygyny bilýärdi, emma Ol özüni Onuň wepaly dosty bolup galşy ýaly alyp bardy.
Isa dönüklik etmeklik pikiriniň Iuda degişli bolýandygy sebäpli şeýle gatnaşyk has hem uly adalatsyzlyk ýaly görünýändir. Ýehudy dini serdarlary üçin Iudany gözläp, ony yrmaklygyň geregi bolmady — onuň özi olaryň ýanyna geldi. «Men size ony satsam, siz maňa näme berersiňiz?» — diýip, Iuda olardan sorady. Eger-de Iudany synaga salan ýa-da ony satyn alan bolsadylar, onda onuň dönüklik etmegine düşünip bolardy, emma ýok — onuň özi gelip, şeýle teklibi orta atdy.
Onuň Isanyň nädip satandygy? Biz ýene-de bu soraga duş gelýäris: näme üçin hut ogşamaklyk?[142]
Isa edil Mugallym hökmünde ýüz tutmaklygyň näme gerekligi boldy?[143] Bu söz bilen hormatlap, sylaýan adamlary tutýarlar. Iudanyň sözleri bilen hereketleri bütinleý gapma-garşy gelýär. Men oňa dost diýmezdim.
Emma Isa oňa şeýle diýip ýüzlendi. Näme üçin? Çünki Ol biziň görüp bilmeýän bir zadymyzy gördi.
Birnäçe wagtlap, bir adam aýalym bilen maňa azar baryny berdi. Eger ol islese, bizi gijäniň ýarynda turuzmaga-da ukyplydy. Ol gaty talap ediji we rehimsiz adamdy. Ol töwerekdäkileriň ünslerini çekmeklik maksady bilen bize ýüzlenip, gaty gygyrardy. Haçanda oňa bir zat gerek bolanynda, ony dessine almak isleýärdi.
Emma, muňa garamazdan, biz hiç haçan hem onuň bizi öz-günümize goýmagyny soramadyk. Biz hiç haçan hem ony öz haýyşlary bilen başga biriniň ýanyna ibermedik. Biz hiç haçan hem onuň köpügi bilen oňa tölemekligi islemedik.
Ahyrsoňy, ol bary-ýogy birnäçe aýlyk adamdy.
Gyzymyzyň şeýle hereketlerini bagyşlamak biziň üçin ýeňildi, çünki onuň näme edýändigine özüniň hem düşünmeýändigine biz düşünýärdik.
Elbetde, bigünä çaga bilen bilgeşleýin hereket edýän Iudany bütin uçut aýyrýar. Emma öz gyzym hakynda gürrüň bermegim bilen, diňe hakyky sebäplerini bileniňden soň, adamyň özüni alyp barşyna düşünip bolýandygyny men görkezmek isledim.
Isa Iudanyň özüni azaşdyran güýçli duşmanyň ygtyýarlygy astyna düşendigini bilýärdi. Şeýtanyň sözleriniň neneň özüne çekiji bolup bilýändigi Isa mälimdi (çünki Isanyň Özi olary eşidipdi ahyryn). Iuda üçin dogty saýlawy etmegiň neneň kyndygyny Isa bilýärdi.
Ol Iudanyň hereketlerini aklamady we ony wajyp bolmadyk zat hökmünde hem hasaplamady. Emma Ol Iudany saýlaw etmekligiň gerekdiginden hem azat etmedi. Ol diňe Özüne dönüklik edeniň gözlerine seredip, düşünmäge synanyşdy.
Entek siz öz duşmanyňyzy ýigrenmegiňizi dowam etdirýärkäňiz, türmäniň gapysy ýapyk bolmaklygyna galýandyr we tussagda bolan türmede oturmagyny dowam etdirýändir. Emma haçanda siz düşünmäge we şunuň bilen öz duşmanyňyzy ýigrenjiňizden azat etmäge synanyşanyňyzda — şonda tussagly azatlyga çykýandyr. Bu tussagly — siziň özüňizsiňiz.
Belki-de, bu pikir size ýaraýan däldir. Belki-de, bagyşlamak hakyndaky pikiriň özi size has-da hakykata meňzemeýän ýaly bolup görünýändir. Belki-de, durmuşymyzda duş gelýän Iudalara düşünmeklige bolan synanyşmaklyk teklibi siziň üçin gaty rehimli bolup görünýändir.
Onda men size sorag bermelidirin. Siz nähili hereket etmäge niýetlenýärsiňiz? Eger siz öz ýüregiňizde gahary gizleseňiz, oňat bolarmy? Ar almaklyk siziň agyryňyzy ýeňilleşdirip bilermi? Eger siz ýigrenmegiňizi dowam etdirseňiz, onda özüňiz üçin ýeňil bolarmy? Gizliň agyryňyzy men bahalandyrmaýaryn ýa-da olary size ýetirenleri aklamaga synanyşýandyryn diýip oýlamaň. Men diňe bakyýetiň bu tarapynda adalatlygyň hiç haçan hem bolmajakdygyny aýtmak isleýärin. Eger siz öz duşmanyňyzyň armytyny almagyny islemegiňizde berk durýan bolsaňyz, onda munuň netijesinde siziň özüňiz kän ejir çekersiňiz.
Size bir zat hakynda ýatlatsam bolýarmy? Elbetde, siz bu hakda bilýänsiňiz, emma belki ýadyňyzdan çykaransyňyz. Şeýle, durmuş adalatsyzdyr.
Bu umytsyzlyk däl — bu bary-ýogy fakty aýtmaklykdyr. Bu igenç däl — biziň dünýämizde ýagdaý hut şeýledir. Edil siziň özüňize-de ýaramaýşy ýaly, maňa-da bu ýaraýan däldir. Durmuşymyzyň adalatly bolmagyny biziň ählimiz hem isleýändiris. Goňşy oglana tigir sowgat berip, bize bermänlerinden soň, biz şol bir sözleri gaýtalaýarys: «Bu adalatsyz!»
Emma käbir wagtlarda kimdir biriniň özüňize: «Gulak assana, durmuşyň adalatly boljakdygy hakynda kim saňa aýtdy?» diýip, ýatlatmagy gaty wajypdyr.
Hudaý size beýle diýen däldir. Ol: «Eger siz gaýga düşmeli bolsaňyz…» diýmedi, Ol: «Dünýäde gaýgy-gussaňyz bolar»[144] diýdi. Görgüler — durmuşyň aýrylmaz bölegidir. Dönüklik — gaçabatalgasyz görgüleriň bir sebäbidir. Eger dönüklige duş gelseňiz, haýran galmaň. Bu ýerde adalatlygy agtarmaň, munuň deregine şol pursat Isanyň Öz gözlerini diken ýerine serediň.
Ol bolsa geljege seredipdi. Onuň sözlerini okaň: «…Ynsan Oglunyň … gelýänini görersiňiz». Isa dowzahdady, emma gözleri Göklere seredýärdi. Ol duşmanlar tarapdan gabalypdy, emma pikirleri Atasyna ugrukdyrylandy. Ýerde hemmeler tarapyndan taşlanandy, emma ýüregi Göklerdäki öýüne bakýardy. «…mundan soň Ynsan Oglunyň gudratly Hudaýyň sagynda oturanyny, Gögüň bulutlary bilen gelýänini görersiňiz»[145].
Dag lyžalary boýunça ýolbaşçym özümde bu işe bolan ukybyň bardygyny bir gezek maňa aýtdy, emma tä öz lyjalaryma seretmegimi bes etdirenime çenli onda typmaklyga öwrenip bilmejekdigimi aýtdy. Men olara seretmegimi bes etdirmegimiň kyndygyny aýdyp, jogap berdim, çünki olar dürli tarapa gidýärler we asla meniň islän ýerime däl-de, başga ýerlere gidýärler.
— Onda näme, eger siz öz lyžalaryňyza seretseňiz, bu siziň oňat typmagyňyza kömek edýärmi? — diýip, ol menden sorady.
— Ýok, kömek etmeýänligi ýaly, — diýip, men boýun aldym, — men öňkülerim ýaly ýykylmagymy dowam etdirýärin.
Şonda ol üm bilen owadan dag gerişlerine görkezdi.
— Şol ýere bakmaga synanyşyň. Eger siz hemişe şol tarapa seretseňiz, bu size deňagramlylygy saklamaga kömek eder.
Ol dogry bolup çykdy. Bu dogrudanam maňa kömek etdi.
Deňagramlylygy saklamaklygyň iň oňat usuly — öňe seretmeklikdir. Isa-da hut şeýle etdi.
«Meniň patyşalygym bu dünýäden däl, — diýip, Isa Pilatusa aýtdy, — Meniň patyşalygym bu ýerden däl»[146].
Haçanda biz Braziliýada, Rio-de-Žaneýroda ýaşanymyzda, öýi küýsemekligiň nämedigine men düşündim. Braziliýada ýaşamaklyk bize ýaraýardy. Bizi täsin adamlar gurşapdy, olar bilen gaty oňat gürrüňdeşligimiz bardy, emma şonda-da bu özge ýurtdy.
Meniň iş jaýym şäheriň merkezindedi, amerikan ilçihanasyna gaty ýakyn ýerleşýärdi. Wagtal-wagtal men günortanlyk nahary döwründe naharlanmaklyk üçin ilçihana giderdim. Bu edil meniň birnäçe minutlap öýüme düşenim ýalydy. Men uly gapylardan geçip, sakçy bilen iňlis dilinde salamlaşardym. Men zala girip, amerikan gažetlerini alardym. Men boksçularyň söweşleriniň we futbol oýnunyň netijeleriniň maglumatlary bilen tanyşardym. Men degişmelere gülüp, hatda şahsy bildirişleri-de okardym. Öý hakyndaky pikirler meniň üçin gaty ýakymlydy.
Men ýerimden turup, esasy koridorlaryň biri boýunça ýöreýärdim we diwarda asylgy duran Linkolnyň, Jeffersonyň we Waşingtonyň suratlaryna seredýärdim. Käwagtlar bolsa men işgärleriň käbirleri bilen söhbetdeş bolup, öýde bolup geçýän soňky habarlar hakynda bilýärdim.
Ilçihana özge ýurtdaky mähriban watanyň bir bölejigidi. Eger käwagtlar öýde bolup bilýän bolsaňyz, onda özge ýurtda ýaşamaklyk ýeňil bolýandyr.
Isa uzak wagtlap öýe tarap seredýärdi — Öz dostlaryny görüp bileri ýaly ol ýere seredýärdi: «Ýa Men on iki legiondan köp perişdäni derrew ibersin diýip, Atama ýüz tutup bilmez öýdýärsiňmi?» Olary göklerde görüp, Ol bu ýerde, biziň dünýämizde täze güýje eýe bolardy.
Onuň dostlary — bu siziň hem dostlaryňyzdyr. Atanyň Isa nähili ynamly bolşy ýaly, size-de Ol şeýle derejede ynamlydyr. Haçanda siz özüňize dönüklik edilenini duýanyňyzda, bu hakda ýatda saklaň. Haçanda siz otlaryň yşygyny göreniňizde we öz ýaňaklaryňyzda dönügiň ogşamagyny duýanyňyzda, Onuň sözlerini ýatlaň: «Seni hergiz terk etmerin, Seni hergiz taşlamaryn»[147].
Haçanda bütin dünýä size garşy bolanynda, Gökler siziň tarapyňyzda durýandyr. Günä bilen gyşardylan, ýoýulan dünýäde deňagramlylygy saklamaklyk üçin dag gerişlerine serediň. Öý hakda pikirleniň.
Taryhda iň uly yz galdyran sud mahlahaty hut şu wagt başlajakdyr.
Sudýa — uzyn bolmadyk, pähimli, gaty ýiti bakyşly, gymmatbaha geýimlere geýnen adam. Onuň agaryp barýan saçlary gysga edilip gyrkylan, sakgal-murty bolsa oňatja syrylan. Ol aladaly we gaty howsalaly görünýär — özüniň ýok diýip bilmeýän kararyny ol kabul etmeli. Haçanda ol köşgüniň günüň daň şapagy bilen öwşgün atýan, daşlardan örlen giň howlusyna daş basgançaklar boýunça aşak düşeninde, ony iki esger garawullaýar.
Ony görenleri dessine, gysga esger geýimlerine geýnen bu iki siriýaly esgerler dik durýarlar, elleri bilen peýkamlaryny berk gysýarlar we göni öz öňlerine bakyp durýarlar. Olar goňur reňli ýylmanak daşlar bilen örlen poluň üstünde durlar. Suduň bolmagyna garaşyp, esgerler bu poly oýunlary sebäpli çyzyşdyrypdylar.
Emma häkimiň ýanynda olar oýunlaryny dowam etdirmäge batyrgaýlyk tapmaýarlar.
Altyn çaýlan kürsi bäş basgançakly merdiwan beýikliginde gurnalan. Sudýa ýokary galyp, öz ýerini eýeleýär. Günäkärlenýäni alyp gelýärler. Ony sudýanyň alnyna getirýärler. Onuň yzy bilen ruhanylaryň we dini serdarlaryň hatary girýär. Olar diwaryň alnynda saklanýarlar.
Pilatus öz öňünde ýeke duran keşbe seredýär.
— Mesihe kän meňzeşem däl, — diýip samraýar.
Çişen, hapa bilen örtülen aýaklary. Güne ýanan elleri. Elleriniň gabarçykly aýalary.
Ol mugallyma seredeniňden, daýhana kän meňzeýär. Munuň pitne turuzyjy, rahatlygy bozujydygyna asla ynanar ýaly däl.
Bir gözi açylmaýar we ullakan gögeren, indi bolsa garalyp barýan ýara yzyna meňzeýär. Beýlekisi bolsa aşak bakýar. Aşakky dodagy kesilen we gatan gan gabygy bilen örtülen. Gana boýalan saçlary maňlaýyna ýapyşan. Elleri we aýaklary gyrmyzy reňkli gamçy yzlaryndan doly.
— Onuň geýimlerini çykarmalymy? — diýip, esgerleriň biri soraýar.
— Ýok. Munuň gerekligi ýok.
Bu adamyň urlup ýenjilendigi şonsuzam düşnükli.
Häkim öz ýanyna bu tussaglyny getirmeklerini talap etmezdi. Tejribe bilen öwredilen bu häkim bu ýehudylaryň aralarynda dörän, esasanam dine degişli bolan jedellere gatnaşmagy asla islemeýär. Emma Isanyň halkyň içindäki kän aladalaryň sebäbi bolýandygyny boýun almak gerekdir.
— Bu adam halky pitne turuzmaga çagyrýar diýip, olar aýdýarlarmy? — diýip, Pilatus gapdalynda duran esgerlere bakyp, batly sesi bilen soraýar we şeýle diýmegi bilen ol olaryň hümlemeklerine we höküm süren ümsümligi bozmaklaryna sessiz rugsat berýär. Olar oňa dogry düşünýärler we hümleýärler. Ol durşuny üýtgedip, diwara arka berýär. Eger öz öňünde duran bu adama garşy galdyrylan aýyplamalar bolmasady, Pilatus bu işden ýeňillik bilen elini üzerdi. Emma aýyplaýjylaryň gürrüňlerinde «pitne», «salgytlar», «kaýsar» diýen sözler eşidildi we şonuň üçin hem soragnamasyny dowam edýär.
— Sen — Ýahudanyň patyşasymy?
Bu wagtyň içinde Isa birinji gezek gözüni galdyrýar. Ol kellesini däl, diňe gözüni galdyrýar. Maňlaýynyň astyndan ol häkime seredýär. Pilatus özüne Isanyň berýän jogabynyň heňini eşidip, gaty geň galýar.
— Muny sen diňdiň.
Pilatus jogap berip ýetişmänkä, gapdalda üýşüşen ýehudylaryň toparynyň içinden sesler gelýär:
— Görýäňmi, hiç hili hormat ýok!
— Ol halky pitne turuzmaklyga çagyrýar!
— Ol özüniň patyşadygy hakynda diýýär!
Pilatus olary eşitmeýär. «Muny sen diýdiň». Aklanmaklyga bolan synanyşygam, düşündirişem, aljyramaklyk-da ýok. Jelileli ýene-de gözlerini aşak dikip, pola seredýär.
Welaýatly bu mugallymyň bir zady Pilatusa ýaraýar. Ol köşgüň diwarlarynyň boýunda ýygnananlar ýaly däl. Ol özleriniň gudratly Hudaýlary bilen magtanyp, bir minut mundan ozal bolsa salgytlaryň aşak düşürilmegi hakynda dileg edýän bu uzyn sakgally ýehudy serdarlaryna meňzemeýär. Onuň bakyşy Pilatusyň goramaly bolan Rim imperisanynyň parahatlygyna we howpsuzlygyna elmydam howp salýan watançylaryň bakyşlaryna meňzemeýär. Çet welaýatda doglan bu Mesih beýlekilere meňzemeýär. Pilatus oňa seredýär we ýadyna özüniň eşiden taryhlary düşüp başlaýar.
«Indi men ýadyma düşürýärin», — diýip, ol basgançak boýunça aşak düşüp, balkona tarap ýöräp barşyna burnunyň aşagyndan samraýar. Ol balkona çykyp, onuň germeçlerine söýenýär. Onuň gorkuzan kepderileri göge galyp, ganatlaryny kakyşdyrýarlar we aşakdaky köçä inýärler.
Pilatus eşidenleri hakynda oýlanýar. Beýtaniýaly adam hakyndaky geň gürrüň. «Ol ölüpdi we üç gün… ýok, dört gün ölüdi. Diýmek bu mugallym hakynda gürrüň edipdiler, ýagny ol ölini çagyrypdyr we ol mazardan çykypdyr. Onsoň bolsa Beýtaniýadaky märekäniň toplumy. Olaryň sany ençeme müňe barabardy… hawa, Hirodesiň köşgünden kimdir biri gelip, bu hakda ýetiripdi. Olar ony patyşa etmek isläpdiler. Hawa, elbetde, ol bütin bu märekäni doýdurypdy».
Pilatus kellesini öwrüp, balkonyň aşagynda köçede oýnaýan çagalara seredýär. Olaryň käbirleri garawulyň ýanyna ylgap gelip, onuň bilen bir zatlar hakynda gürrüň edýärler. Elbetde, olar sadaka dileýärler. Bu çagalar oňat görünmeýärler. Olar gaty arryk, hatda hor. Hapa bulanan saçlary — olarda bit bolsa gerek. Bir tarapdan Pilatusy garawulyň olar bilen gürleşýändigi alada goýýar, beýleki tarapdan bolsa, olara kömek etmegi üçin garawulyň hiç zat etmeýändigi ony howsala düşürýär. Näme üçin çagalar syrkawlamalydyr diýen sorag bolsa Pilatusy has-da alada goýýar. Emma olar syrkawlaýarlar. Rimde-de bolşy ýaly, olar Iýerusalimde-de syrkawlaýarlar.
Ol yzyna öwrülýär we ýene-de aýak astyna seredip duran adamy görýär. «Hawa, patyşa bize päsgel bermezdi, — diýip, uludan demini alýar, — bularyň baryny düzedip biler ýaly patyşa».
Bu ýerde tertibi ornaşdyryp bilerin diýip, Pilatusyň pikir eden wagty bolupdy. Ol Iýerusalime şeýle ynam bilen gelipdi: Ortaýer deňzinden demirgazyga bolan aralykda oňat bolan zat ondan gündogara bolan aralykda-da oňat bolar. Emma bu beýle däldi! Bu başga Pilatusdy. Bu garanyň gara, agyň bolsa ak bolan pursadynda bolupdy. Bu onuň saglygynyň berk, arzuwlarynyň bolsa oglanyňky ýaly sada bolanynda bolupdy. Ol onuň syýasat diýlip atlandyranlary bilen tanyşmazyndan ozal bolupdy. Ol ýerde biraz ýeňmeklik üçin, bu ýerde ajazyk aýak çekmeklik. Ylalaşyga gitmäge boýun bolmak. Salgytlary götermek, biraz talaplary peseltmek. Hawa, indi bary başgaça görünýär.
Rim we pähimli arzuwlar indi deň derejede daş görünýärdi. Belki-de, hut şunuň üçin hem ony bu mugallym gyzyklandyrandyr. Bu adamda Pilatusa özüniň näme üçin bu ýere gelendigini… ýa-da özüniň öňler kim bolandygyny ýatladýan bir zat bardy. «Maňa-da olar azar berdiler, dostum, hawa, hawa, men olardan almalymy aldym».
Pilatus öz kürsüsiniň garşysynda üýşüşip duran ýehudy serdarlaryna seredýär. Olaryň tutanýerlikleri ony gaty halys edýär. Olar üçin ýençmeklik ýeterli däl. Olar üçin masgaralamalar az ýaly. «Göriplir, — diýip, ol olaryň göni ýüzlerine aýtmak isleýär, emma zordan saklanýar, — göripçilik edýän boş sözlüler, sowatsyzlar. Siz özüňiziň hususy pygamberleriňizi öldürýärsiňiz».
Pilatus Isany goýbermek isleýär. «Ýöne maňa sebäp ber, — diýip, ol ses bilen oýlanýan ýaly, — maňa sebäp ber we men seni azat ederin».
Onuň pikirlerini egnine degirlen el bozýar. Bu habarçy. Ol Pilatusyň gulagyna ýakyn egilýär-de, bir zatlar pyşyrdaýar. Gaty geň. Onuň bu işe goşulmazlygyny aýtmagy üçin bu habarçyny Pilatusyň öz aýaly iberipdir. Aýalynyň gören düýşi hakynda bir zatlar…
Pilatus öz ýerine dolanyp gelýär, oturýar we Isany oňatja gözden geçirýär. «Hatda hudaýlar hem seniň tarapyňda?» — diýip, ol öz sözlerini düşündirmän aýdýar.
Ol öňler hem özüniň bu altyn çaýlan kürsüsinde oturypdy. Bu karar kabul etmeklik kürsüsidir. Nirede Pilatus bu kürsüde otursa — goý, jaýyň içinde bolsun, goý, köçede — ol ýer suduň zaly bolardy. Bu kürsüde ol kararlary kabul edip, olary yglan edýär.
Näçe gezek ol onda oturypdy? Näçe taryhlary ol diňlemeli bolupdy? Näçe dileg oňa ýeterilipdi? Näçe ulalan gözler oňa bakyp, rehim we merhemet hakynda sorapdy?
Emma Nasyralynyň gözleri ýuwaş we sessiz. Olar gygyrmaýarlar, ýyldyrym atmaýarlar. Pilatus olarda howsalanyň… gazaplanmanyň alamatyny agtarýar. Ol ne ony, ne-de beýlekisini tapýar. Bularyň deregine, Onuň ol gözlerde tapany ony göni bolup, özüniň oturmagy üçin oňaýly ýagdaýy tapmaga synanyşýan ýaly bolmagyna mejbur edýär.
«Ol maňa gaharlanmaýar. Ol gorkmaýar… Ol edil düşünýän ýaly».
Pilatus mamla. Isa gorkmaýar. Ol gaharlanmaýar, aljyramaýar, çünki bolup geçýän zatlar Ony geň galdyrmaýar. Isa Özüniň sagady hakynda bilýär we bu sagat gelip ýetdi.
Pilatusyň bilesigelijiligi doly düşündirilip bilinýändir. Eger Isa serdar bolsa, onda Onuň yzyna eýerijiler nirede? Eger ol Mesih bolsa, näme etmäge synanyşýar? Eger Ol mugallym bolsa, onda bu dini serdarlar näme üçin beýle gaharlanýarlar?
Pilatusyň: «Onda, men Mesih diýilýän Isany näme edeýin?» diýen soragy hem ýerliklidir[148].
Belki-de, edil Pilatus üçin bolşy ýaly, siziň özüňiz üçin hem Özüni Mesih diýip atlandyran bu Adam hakynda bilmeklik gyzyklydyr. Edil Pilatus bilen bolşy ýaly, Onuň tassyklamalary sizi-de burça salandyr, Onuň görgüleri size täsir edendir. Elbetde, siz Hudaýyň Göklerden ýere gelendigi we bu dünýä hakykat hakynda habar bermäge batyrgaýlyk edip, adam bedeninde doglandygy hakyndaky bu taryhlary eşidensiňiz. Siz hem edil Pilatus ýaly, Ol hakda beýlekileriň diýýänlerini eşidensiňiz, indi bolsa Onuň Özüni diňlemegi isleýänsiňiz.
Özüniň Hudaýdygyny tassyklap, dini bolsa ýigrenýän Adam babatda siz nähili hereket edersiňiz? Özüni Halasgär diýip atlandyryp, şol bir wagtyň özünde halas bolmaklygyň resmi taýdan boýun alnan ýollaryny höküm edýän Adam babatda siz nähili hereket edersiňiz? Özüniň ölmeli ýerini we sagadyny bilibem, şonda-da ol ýere gidýän Adam babatda siz nähili hereket edersiňiz?
Pilatusyň soragy — bu siziň hem soragyňyzdyr: «Bu Isa diýilýän bu Adam bilen men näme etmeli?»
Siz saýlaw alnynda dursuňyz — ikisinden biri.
Siz ony terk edip bilersiňiz. Sizde şeýle mümkinçilik bar. Siz hem edil özüňizden öňki köpler ýaly çözüp bilersiňiz: Hudaýyň agaç ussasy bolandygy hakyndaky pikiriň özi gaty samsyklyk diýip, yzyňyza öwrülip, gidip bilersiňiz.
Ýa-da siz Oňa ynanyp bilersiňiz. Siz Onuň bilen bilelikde ýaşap bilersiňiz. Siz ýüzlerçe beýleki sesleriň içinden özüňize ýüzlenýän Onuň sesini eşidip, Onuň yzyna eýerip bilersiňiz.
Pilatus hem şeýle karary kabul edip bilerdi. Şol gün ol kän sesleri eşitdi we olaryň arasynda Isany hem eşidip bilerdi. Eger Pilatus ýaralardan gözüni açyp bilmeýän Mesihi diňläp, Oňa ynanmaklygy çözen bolsady, onuň durmuşy has-da başgaça bolup bilerdi.
Onuň soragyna gulak asyň: «Sen Ýahudanyň patyşasymy?» Eger biz şol gün şol ýerde bolsadyk, onda bu sözleri Pilatusyň nähili äheň bilen aýdandygyny bilip bilerdik. Bu sözlerde adamyň üstünden gülmeklik barmydy? (Onda näme, sen patyşamy?) Bilesigelijilikmi? (Sen kim bolýarsyň?) Akýüreklilikmi? (Sen dogrudanam Özüňiň diýýäniňmi?)
Pilatusyň näme üçin Oňa şeýle soragy berendigi hakynda biz sorap bilýändiris. Isa häkimden bu hakda sorapdy: «…Muny özüňden aýdýarsyňmy ýa Men hakda başgalar saňa aýtdymy?..»[149].
Pilatusyň näme üçin bu soragy berýändigini Isa bilmek isleýär. Eger-de Pilatus Oňa: «Meniň özüm bu hakda Senden soraýaryn. Bilmek isleýärin, dogrudanam bilmek isleýärin: dogrudanam Sen patyşamy?» diýen bolsa näme bolardy?
Eger ol soran bolsady, onda Isa oňa jogap bererdi. Eger ol soran bolsady, onda Isa ony azat ederdi. Emma Pilatus bilmek islemedi. Ol Isa arka öwürdi we şeýle diýdi: «Men ýehudy däl». Pilatus soramady we Isa hem oňa hiç zat diýmedi.
Pilatus şübhelenýär. Ol edil iki adamyň bir wagtda çagyrýan kiçijik köpek ýaly. Ol birine tarap ädimleýär, onsoň saklanýar, beýlekisine tarap öwrülýär we ol tarapa ädimleýär. Dört gezek ol Isany azat etmäge synanyşýar we dört gezek hem onuň bu niýetinden el çekmäge mejbur edýärler. Ol Isany azat etmäge synanyşýar, emma adamlar Barabbasy saýlaýarlar. Ol Tussaglyny ýenjilmäge iberýär, emma adamlar Onuň haça çüýlenmegini talap edýärler. Ol özüniň bu Adamda hiç hili günäni tapmandygyny aýdýar, emma märeke Pilatusyň kanuny bozýandygyny gygyrýar. Pilatus Isanyň dogrudanam Özüniň aýdyşy ýaly bolmagyndan gorkup, Ony azat etmäge synanyşýar, emma ýehudylar ony kaýsara dönüklik edýändiginde günäkärleýärler.
Şeýle kän sesler. Ylalaşmazlygyň sesi. Girdejiniň sesi. Syýasatyň sesi. Ynsabyň sesi.
Şeýle-de, Isanyň gaty bolmadyk, ýöne berk sesi: «Saňa ýokardan berilmedik bolsa, Maňa hiç hili ygtyýaryň bolmazdy»[150].
Isanyň sesi beýleki ençeme sesleriň içinden tapawutly. Bu sesi beýleki sesleriň hiç biri bilen çalyşmarsyň. Ol hilegärlik etmeýär, haýyş hem etmeýär. Ol ýöne hakykaty diýýär.
Pilatus özünde saýlaw etmeklikden gaçmaklyk mümkinçiligi bolar diýip oýlaýardy. Ol ellerini ýuwdy.
Emma saýlamazlygy çözüp, Pilatus onuň bilen öz saýlawyny etdi.
Hudaýyň rehimdarlygy hakynda soramaklygyň deregine, ol ellerini ýuwmaklyk üçin suw getirmekligi soraýar. Isanyň galmaklygy hakynda soramaklygy deregine, ol Ony haça çüýlenmäge iberýär. Isanyň sesine gulak asmaklygyň deregine, ol halkyň sesine gulak asdy.
Pilatusyň aýalynyň Isa ynanandygy hakynda rowaýat bar. Onsoňam şeýle rowaýat hem bar: dagdaky köl Pilatusyň baky mazary bolup galypdyr we ol bagyşlama sorap, bu kölüň boýunda ýene we ýene peýda bolup, ellerini suwa çümürýärmişin. Ol kölüň suwlarynda öz günäsini, özüniň eden şol ýamanlygy däl-de, özüniň görkezmedik rehimdarlygyny ýuwmaga synanyşýarmyşyn.
Pesah baýramynyň salgyt dokumentlerini tabşyrmaklyk wagty üçin bellenen wagta laýyk gelýändigi gaty gyzykly. Şeýle ýagdaýlarda hepdäniň iki esasy wakalary pesah wagzynyň taýýarlanyşy we salgytlary tölemeklik bolýandyr.
Salgyt polisiýasynyň alnynda öňünden ötünç sorap, bu iki işleriň biriniň gaty ýokary derejede beýgeldilendigini, beýlekisiniň bolsa gaty pese düşürilendigini belläp geçmelidirin. Men ýaňyja Golgotanyň ýanynda duranym ýalydy, biraz wagtdan soň eýýäm salgyt boýunça kagyzlarymy dörüşdirmelidirin. Hudaýa hormat goýan sagadym alada-hysyrdynyň sagady bilen ýerini çalyşmalydyr. Biri Hudaýyň biziň günälerimiz üçin töläp, bize azatlygy berendigi hakynda oýlanmaklyga mejbur eden bolsa, beýlekisi — haýsy kagyzlar üçin meniň özümiň tölemeli boljakdygym hakynda. (Muňa seretmezden, bu işleriň ikisi-de mende minnetdarlyk duýgusyny döredýär; birinjisi — öz Rebbim üçin, ikinjisi bolsa — salgytdaky berilýän ýeňillikler üçin).
Şeýle garyşyk işleriň ikinji güni meni ylham eýeledi. Nädip biri beýlekisi bilen oňat sazlaşýandyr! Hut şeýle günlerde Hudaýyň getiren gurbanlygy hakynda oýlanmaklyk gerekdir. Çünki eger Haç gündelik durmuşda mana eýe bolmaýan bolsa, onda ol umuman hiç hili mana eýe däldir.
Ine — Haçyň owadanlygy. Bary iň adaty günde bolup geçipdi. Tenden we gandan ybarat bolan adaty adamlar. Isa — Ol hem tenden we gandan.
Isanyň Öz güýjüni görkezip bilýän günlerinden Onuň durmuşynyň iň soňky hepdesi iň ýerliklidi. Birnäçe müň çörek bilen sagalanlaryň birnäçe onlary Onuň abraýyny göterip bilerdiler. Ondan oňady — fariseýleri gepläp bilmeklik mümkinçiliginden mahrum etmelidi — bu Onuň durmuşyny ýeňilleşdirerdi.
Hany, bol, Isa, hereket et! Ybadathanany ýöne söwdakeşlerden arassalama — bütin jaýy howa galdyryp, ony Erihona göçür. Haçanda baş ruhanylar nägilelik bilen hüňürgenişmäge başlanlarynda bolsa, olaryň üstlerine gurbagalardan ýagyş ýagdyr. Haçanda olara ahyrzamana hakynda gürrüň bereniňde bolsa, Gögi ikä bölüp, Özüňiň nämäni göz öňüňde tutýandygyňy olara görkez.
Ine, täsinlik üçin iň ýerlikli hepde! Hemmelere käbir aklyňa sygmajak zady görkezmekligiň sagady geldi. Goý, olar lal bolsunlar, Isa, olaryň öz dillerini dişlemeklerine mejbur et!
Emma Ol beýle etmeýär. Ne Iýerusalimde. Ne şägirtleri bilen soňky agşam üçin ýygnanan ýerlerinde. Ne haçda.
Köp zatlarda bu hepde beýlekilere meňzeýärdi. Hawa, elbetde, bu baýramçylyk hepdesidir, emma Isanyň gelmekligi däl-de, Pesah baýram edilip bellenilýär. Märeke şäheriň köçelerini doldurdy, emma asla Mesihi garşy almaklyk üçin däl.
Isanyň amala aşyran iki täsinligi özüne aýratyn bir ünsi çekmeli däldi. Guran injir agajy Isanyň aýdan sözlerine oňat mysal boldy, emma bolan waka hakynda diňe käbirleri bildiler. Getsemani bagyndaky sagaldylan gulak rehimdarlygyň görkezilmegi boldy, emma Onuň dostlaryny köpeltmedi.
Isa Öz güýjüni aýan etmedi.
Bu hepde adaty hepde ýalydy.
Adaty hepde: sabyrly eneler öňküleri ýaly öz çagalaryny geýindirýärdiler, atalar işe howlugýardylar. Adaty işlerden doldurylan adaty hepde: gap-çanaklary ýuwmaklyk we howluny süpürmeklik.
Tebigatdaky hiç zat hem bu hepdäniň geçmişdäki ýa-da geljekdäki islendik hepdäniň birinden tapawutlanýandygyny görkezmeýär. Gün gündogarda dogup, günbatarda-da ýaşýar. Ýahudanyň üstündäki asmanda bulutlar ýüzýärler. Otlar ýaşyl reňke bürenip, şemalda yrgyldaşýarlar.
Tebigat entek dynçgününiň gelenine çenli ah çekmeli bolar. Gaýalar öz ýerlerinden süýşerler. Dynçgüni gelmezinden ozal asmanyň ýüzi bela hakda şaýatlyk edip, gara reňke boýalar. Emma ne başgün, ne ýaşgün, ne hoşgün bilen sogapgün bir zatlary güman etmäge hiç hili esas bermeýär.
Ýakynlap gelýän wakalar hakynda adamlardaky hiç zat hem şaýatlyk etmeýärdi. Olaryň köpleri üçin bu hepde geljekki baýramçylyga bolan garaşmaklyk wagty bolupdy. Gök-önümleri satyn almalydy. Öýi tertibe getirmelidi. Adamlaryň ýüzlerinde-de hiç bir aýratyn zat ýokdy, çünki hiç bir aýratyn zat göz öňünde tutulmaýardy.
Şägirtleri bir zatlary gümana edendirler diýip pikir etse bolar, emma ýok — olar hem hiç zady gümana etmediler. Nädip olardan jogap almaga synanyşmagyňyza seretmezden, olar size hiç zat hem aýtmazdylar. Olar ýöne hiç zat hakynda bilmeýärdiler. Diňe olar üns berip bilerdiler: Onuň gözlerinde peýda bolan nähilidir bir üsnlülik, nähilidir bir çözgütlilik, emma… olaryň hiç birleri hem Onuň nähili karara gelendigini ynam bilen aýdyp bilmezdi.
Eger kimdir biri anna gününde günüň ýaşmagyna çenli olarda hiç hili umydyň galmajakdygyny aýdanynda, olar oňa ynanmazdylar. Eger kimdir biri sogapgüni gije dönüklik we inkär etmeklik bolar diýip aýtsady, olar bu adamyň üstünden gülerdiler.
«Kim bolsa bolsun, diňe biz däl!» — diýip, olar ant içerdiler.
Olar üçin bu hepde — bary-ýogy ençeme hepdeleriň biridir. Näme bolup geçjekdigi hakynda şägirtler asla güman hem etmeýärler.
Emma baryndan iň wajyp bolan zat — bu Isanyň hem muny hiç hili bildirmezligidir. Suw şeraba öwrülmeýär, eşek geplemeklik ukybyna eýe bolmaýar, ölüler öz mazarlarynda ýatmaklaryny dowam etdirýärler, başgün kör bolanlar annagüni hem kör bolmaklaryny dowam etdirýärler.
Şeýle hepdede asman ikä bölnüp, surnaý sesi eşidiler diýip garaşyp bolardy. Bolup geçýänleriň şaýatlary bolarlary ýaly, perişdeler bütin dünýäniň halklaryny Iýerusalime ýygnaýar diýip göz öňüne getirip bolardy. Öz Ogluna pata bermek üçin Hudaýyň Özi Göklerden aşak iner diýip umyt etse bolardy.
Emma Ol beýle etmedi. Ol tebigatdan daşary bolany adatylygyň aşagynda gizleýär. Geljekki hepde öňünden aýdyp bolýan ýaly görünýär — işlerden, aladalardan we gygyrýan çagalardan doly bolan hepde.
Belki-de, bu ýedi günler size öz durmuşyňyzyň bir hepdesini ýatladýandyr. Siziň bilen adatdan bolmadyk bir zat bolup geçen-ä däldir. Hiç hili aýratyn habarlar: kän bir şatlykly hem däl, kän bir gorkunç hem däl. Ne ýertitreme, ne-de tüweleý. Adatdakysy ýaly ýedi gün, adatdakysy ýaly aladalary bilen.
Şol hepde Iýerusalimiň ýaşaýjylary üçin hut şeýle adaty boldy. Adamzadyň taryhyndaky beýik sagadyň öňünden adaty bolan hepdeleriň biri geldi. Hudaý şäherdedi, emma ýaşaýjylaryň köpleri Oňa üns hem bermediler.
Isa adaty bolmadyk zatlar bilen Özüne ünsi çekip bilerdi. Näme üçin Ol beýle etmedikä? Näme üçin Ol ybadathananyň tamyndan Özüni oklap, howada iki aýlaw edip, aman-esen ýerde aýak üstünde durmady? Haçanda olar: «Ony haça çüýle!» — diýip gygyranlarynda, näme üçin Ol olaryň burunlarynyň haýran galma zerarly uzalmaklary ýaly etmedi? Näme üçin şonda täsin, tebigatdan daşary bolan zat Onda görünmedi? Näme üçin Ol hemmeleriň ünslerini Özüne çeker ýaly hiç zat etmedi?
Haçanda Onuň arkasyna gamçynyň urgularynyň biriniň yzyndan beýlekisiniň ýelmeneninde, perişdeler öz galkanlaryny goýmadylar. Onda kellesini tikenli täçden gorar ýaly göze görünmeýän gorag papagy ýokdy. Hudaý adamzat dünýäsiniň batgasyna girdi we tä boýnuna çenli ol ýere batdy, ölümiň gara ýuwudýan ýerine özüni oklady we ondan diri çykdy.
Emma hatda ol ýerden çykybam, Ol Özüni göz etmedi. Ol ýöne ölümden çykdy we Onuň Özüni alyp barşy gaty adatydy. Merýem Ony bagban hökmünde kabul etdi. Bolup geçen zatlara ynanmaklygy üçin Tomas üçin Onuň ellerini elläp görmeklik talap edildi. Isa edil öňküleri ýaly Öz şägirtleri bilen iýip, olar bilen gürrüň edýärdi. Ol Emmausa gidýän şägirtleri bilen naharlanmaga oturyp, çörek böldi.
Gürrüňiň nämededigine düşünýärsiňizmi? Hudaý hakyky, gündelik dünýäde ýaşaýan adamlar bilen gürrüňdeşlik edýär. Olar bilen gürrüňdeş bolmaklyk üçin Ol gözbagçylyklara ýüz tutmaýar. Ol siziň bilen mekgejöwen meýdanyndaky şemal arkaly gürleşmez, Zümerret şäherinden bolan kiçijik gözbagçy arkaly hem gürleşýän däldir. Siziň maşynyňyzyň yzky aýnasynda asylgy duran Isanyň agaçdan edilen şekili edil yza seretmeklik üçin niýetlenen aýnadaky asylgy duran iki sany oýun süňkleri ýaly güýje eýedir.
Haýsy ýyldyzyň astynda doglandygyňyzyň ýa-da Prezident Kennediniň ölen gününde-de doglandygyňyzyň parhy ýokdur. Hudaý — sahnadaky gözbagçy däldir. Ol çüýşedäki jyn däldir, jadygöý, doga ýa-da «ýokardaky goňşy» hem däldir. Ol — bütin Älemiň Ýaradyjysy, Ol gündelik durmuşyň iň merkezindedir. Ol haçan-da bolsa goroskop, pal ýa-da aglaýan Madonnalaryň butlary arkaly geplemekligiň deregine, bäbekleriň ümlemegi we aç garnyň jukurdamagy arkaly size gepleýändir.
Eger-de siz käbir tebigatdan daşary ylham alanam ýa-da gijäniň içinde sesleri eşidenem bolsaňyz, şatlanmaga howlukmaň. Bu Hudaý hem bolup bilýändir, şeýle-de, aşgazanyň doly işläp ýetişmändiginiň hem netijesi bolup bilýändir — bu iki zady çalyşmagyň geregi ýokdur.
Täsin zatlary gözläp, mümkin bolmadyk zatlary-da gözden sypdyrmaly däl. Hudaý hakyky we haçanda biz öz durmuşymyzyň wakalarynyň merkezinde bolanymyzda, Ol bize ýüzlenýändir. Biz diňe Ony diňlemeklige öwrenmelidiris.
Özüňize adatylykdan we günde-gündelikden ýüzlenýän Onuň sesine gulak asyň.
Onuň özüňiz hakda alada edýändigine siz göz ýetirmek isleýärsiňizmi? Onuň wepalylygy we ynamdarlygy hakynda Günüň şapagynyň gürrüň bermegine rugsat ediň.
Size Onuň gudratynyň mysaly gerekmi? Bir agşamy adam bedeniniň täsin gurluşyny öwrenmeklige bagyş ediň.
Onuň Sözüne ynanyp bolýandygyna göz ýetirmek isleýärsiňizmi? Amala aşan Mukaddes Kitabyň pygamberlikleriniň ählisini ýazyp alyp we ol kagyzy öz durmuşyňyzda ýerine ýeten Hudaýyň beren wadalary bilen dolduryň.
Isanyň durmuşynyň soňky hepdesinde täsinlik talap edenler özleriniň garaşýan täsinliklerini görmediler, emma özleriniň üns berip biljek bir zady gözden sypdyrdylar. Olar mazaryň patyşa kürsüsine öwrülen pursadyny gözden sypdyrdylar.
Olaryň ýalňyşlyklaryny gaýtalamaň.
Girdejileriň hakyndaky kakyzlary tabşyrmaklyk bilen boş galan mazar hakyndaky ýatlamalar şol bir wagt ýöne ýerden laýyk gelýän däldirler diýip, men öňkim ýaly hasaplaýaryn. Belki-de, hut şeýle-de bolmalydyr. «Durmuşda iki zat gutulgysyzdyr: ölüm we salgytlar» diýen nakyl ýokmy näme? Özümiň Hudaý hakda bilimime laýyklykda, biziň ölüm hakdaky soraglarymyza jogap bermegi üçin Ol edil salgytlar ýaly adaty zadyň üsti bilen biziň bilen arkaýyn gürleşip bilýändir.
Hudaý?
Belki-de, bu kän bir ýerlikli hem däldir, emma men Saňa özümiň käbir pikirlerim hakynda aýtmalydyryn.
Maňa bu aýat ýaramaýar: «Hudaýym, Hudaýym, näme üçin Meni terk etdiň?» Bu Saňa meňzemeýär, Seniň aýdyp biljek sözleriňe meňzemeýär.
Adatça maňa Seniň sözleriň ýaraýar. Men Seniň gepleýşiňi diňlemekligi halaýaryn. Men Seniň sesiňiň güýjüni, Seniň tabşyryklaryňyň gürrüldisini, Seniň sözleýişleriňiň dirildiji güýjüni göz öňüme getirýärin.
Bularyň bary maňa ýaraýar.
Bakyýetiň sessizliginde Özüňiň aýdan ýaradylyş aýdymyň ýadyňdamy? Bu aýdymda Seni tanamaklyk aňsatdyr. Bu — dogrudanam Hudaýyň işidir!
Haçanda Seniň tolkunlara buýruk bereniňde we olaryň seslenenlerinde, ýyldyzlara tabşyryk bereniňde we olaryň ýagty saçanlarynda, ýaşaýşyň bolmagyny aýdanyňda we onuň başlanynda edil şeýle bolupdy. Ýa-da haçanda Seniň toprakdan ýasalan Adam atanyň ýüzüne ýaşaýyş nepesini üfläniňde… Şonda Sen dogrudanam Özüňi görkezipdiň. Ine şeýle ses maňa ýaraýar. Şeýle sesi eşitmegi men isleýärin.
Şonuň üçin hem bu aýat maňa ýaraýan däldir. Sen dogrudanam bu sözleri aýtdyňmyka? Bu Seniň sesiňmi — çöldäki agajyň ot bilen tutaşmagyndaky, deňziň ikä bölünenindäki we oduň Göklerden ýere gaçanyndaky Seniň sesiňmi?
Bu gezek Seniň sesiň başgaça eşidilýär.
Özüň bu sözlemi oka. Başynda «näme üçin» dur, soňunda bolsa — sorag belgisi. Emma Sen sorag bermeýäň ahyryn.
Adatça Seniň gepleýän berkligiň we ygtyýarlygyň nirede?
Lazara Sen hut şeýle diýipdiň: «…daşaryk çyk!»[151].
Hut şeýle diýip Sen jyn-arwahlary kowupdyň: «Gidiň»[152].
Hut şeýle diýip Sen Özüňiň suwuň ýüzünde ýöräp geleniňi görüp, gorka düşen şägirtleriňi köşeşdiripdiň: «Batyr boluň, bu Men, gorkmaň»[153].
Bu aýdylanlary ýüzlenme belgisi bilen tamamlamalydy. Olarda ýeňiş, ýaraglaryň sesi we ýeňijileriň atlarynyň aýak sesleri eşidilýär.
Seniň sözleriň Uly dagy döretdi, Seniň sözleriň şägirtleriňi ruhlandyrdy. Aýdyber, Hudaýym! Seniň Özüň — bütin ýaradylyşyň ýüzlenme belgisisiň!
Onda näme üçin Seniň sözleriňiň üstünden bu äpet, gyşarnyk, edil agram zerarly aşak epilýän ýaly bolup duran sorag beldigi asylgy dur? Ony biraz dogurlap, ýüzlenme belgisine öwrüp bolmazmy? Ony göni durmaga mejbur edip bolmazmy?
Eger men Seniň bilen çyn ýürekden gepleşip başlan bolsam, onda maňa şeýle-de «terk etdiň» sözi ýaramaýar. Ýaşaýyş beriji — birdenem taşlanan? Söýginiň çeşmesi — birdenem ýeke? Bar zadyň Atasy — birdenem terk edilen?
Bu nähili bolýar? Elbetde, bu ýerde nähilidir bir ýalňyşlyk bar we Sen asla muny göz öňünde tutan dälsiň. Hudaý Özüni terk edilen duýup bilermi näme?
Bu sözlemi azajyk üýtgedip bolmazmy näme? Gaty azajyk, bary-ýogy bir sözi?
Näme teklip edýäň?
«Synaýarsyň» sözi hakynda näme diýersiň? «Hudaýym, Hudaýym, näme üçin Meni synaýarsyň?» Şeýle diýse, oňat bolmazmy? Şonda biziň barymyz bilelikde el çarpyşyp bileris. Seniň wepalylygyňy biz başgalar üçin mysal hökmünde ulanyp bileris. Biz bu gahrymançylyk hakynda çagalarymyza gürrüň berip bileris. Bary düşnükli bolar — çünki Sen şonda gahryman bolarsyň. Taryhy üýtgeden gahrymanlaryň ençemesiniň biri bolarsyň.
Synagdan geçen adamdan başga kim gahryman adyna eýe bolup biler?
Emma eger bu teklip Saňa ýaramaýan bolsa, mende başgasy bar. «Ýeňdiň» diýse bolmazmy näme? «Hudaýym, Hudaýym, näme üçin Meni ýeňdiň?» Hawa, bu oňat bolar! Indi Sen — dogrulyk üçin görgi görüji. Duşmanyň eli bilen urgy ýetirilen watançy. Gylyç bilen urlan, ýaralanan we gana boýalan edermen esger, emma şonda-da ýeňiji bolan.
«Terk edilen» diýmeklikden «ýeňilen» diýmeklik oňat eşidilýändir. Sen — dogry iş üçin ejir çeken görgi görüjisiň. Sen — Patrik Genri we Awraam Linkoln bilen bir hatardasyň.
Sen Hudaýsyň ahyryn, Isa! Sen terk edilen bolup bilýän dälsiň. Sen ýekelikde bolup bilýän dälsiň. Sen Özüňiň beýik görgüleriň pursadynda terk edilip bilýän dälsiň.
Terk edilmeklik — bu jenaýatçynyň ykbalydyr. Terk edilmekligi diňe erbetleriň erbetleri gazanýandyrlar. Bu jeza Seniň üçin däl-de, erbetler üçindir. Patyşalaryň Patyşasy bolan Seniň üçin däldir. Alfa we Omega bolan Seniň üçin däldir. Başlangyçsyz bolan Seniň üçin däldir. Galyberse-de, Ýahýa Saňa «Hudaýyň Guzusy» diýmänmidi?
Bu nähili at! Bu Sen — tegmilsiz we şikessiz bolan Hudaýyň Guzusy. Ýahýanyň bu sözleri aýdyşyny men ýöne eşidýärin. Onuň ýylgyryp, Saňa eli bilen görkezip, batly ses bilen: «Ine, Hudaýyň Guzusy…» diýýänini göz öňüme getirýärin, onuň bu sözleri bütin Iordanyň üstünde ýaňlanýar.
Onuň bu sözleri aýdany dessine, hemmeleriň gözleri Saňa gönükdirilýär. Ýaş, güne ýanan, berk, giň eginli, güýçli…
«Ine, Hudaýyň Guzusy…»
Saňa bu aýat ýaraýarmy?
Hawa, Hudaýym! Meniň söýgüli aýatlarymyň biri. Nädip ol Sen hakda anyk aýdýar!
Ikinji bölegi hakynda näme?
Hm-m-m… Hany, ýadyma salaýyn… «Dünýäniň günäsini Öz üstüne almak üçin gelen Hudaýyň Guzusy»[154]. Dogrumy?
Hawa, dogry. Indi bolsa Hudaýyň Guzusynyň näme üçin gelendigi hakynda oýlan.
«Dünýäniň günäsini Öz üstüne almak üçin geldi». Bir minut garaş! «Dünýäniň günäsini Öz üstüne almak…» Bu sözleriň näme aňladýandygy hakynda men öňler hiç-de oýlanmandym.
Ýok, elbetde, men olary okapdym, emma olaryň näme aňladýandygy hakynda oýlanmandym. Meniň pikirimçe, Sen… hawa… günäni kowanyň ýalydy… ony gadagan edipdiň… Edil adamlardan jyn-arwahlary kowanyňdakyň ýa-da ybadathanadan ikiýüzlülileri kowanyňdakyň ýaly, Sen biziň dag ýaly günälerimiň alnynda durup, olaryň ýok bolmaklaryny buýurdyň diýip oýlapdym.
Sen ýöne ýamanlyga güm bolmagy buýurdyň diýip oýlapdym. Göni manyda Seniň günäni Öz üstüňe alyp, Ony göterendigiň hakynda men oýlanmandym. Seniň oňa el degrendigiň we ondan hem beteri — onuň Saňa ýapyşandygy hakyndaky pikir hiç haçan hem meniň kelläme gelmändi.
Bu ýöne elhenç bolan bolsa gerekdir. Haçanda günäniň özüňe ýapyşanynda, munuň nähilidigini men oňat bilýärin. Men onuň nädip porsaýandygyny bilýärin. Öňki meni tanaýaňmy? Öňler men Seni tanaman, bu haramlyklarda batga batypdym. Men günä ýöne el degirmedim, men ony söýüpdim. Ondan doýupdym, onuň sazy astynda tans edipdim. Men onda ýaşapdym.
Emma näme üçin men bularyň bary hakynda Saňa gürrüň berýärin? Seniň ýadyňda ahyryn. Sen meni gördüň, Sen meni agtaryp tapdyň. Men ýekedim, gaty gorkýardym. Ýadyňdamy? «Näme üçin? Näme üçin men? Näme üçin bu hut meniň bilen bolup geçdi, näme üçin men beýle ejir çekýärin?»
Bilýärin, muňa sorag diýip bolmaýan bolsa gerek. Hiç bolmanda, dogry goýlan sorag diýip bolmaz. Emma men başga hiç zat hakynda sorap bilmedim. Görýäňmi, Hudaýym, özümiň bütinleý çolaşandygymy duýýardym, men — ýagty jahanda ýekedirin. Hawa, hawa, bu günäniň netijesidir: sen özüňi döwlen ýaly, ýetim galan ýaly, akymyň ugry boýunça erksiz akýan ýaly duýýarsyň. Günä sebäpli sen şeýle terk edilen ýaly bolýansyň…
Bu nämekä? Şu wagt men näme diýdim?
Hudaýym, eý, Hudaýym! Bu Seniň bilen şol wagt bolup geçdimi? Özüm bilen günäniň eden işini Seniň bilen etdi diýmek islemeýärmiň?
Meni bagyşla! Bagyşla! Men bilmeýärdim, muňa düşünmeýärdim. Sen dogrudanam şol ýerde, haçda ýeke bolupmydyň, şeýlemi?
Isa, Sen dogrudanam bu soragy beripmidiň? Saňa dogrudanam gorkunç bolupdy. Sen dogrudanam ýeke bolupdyň. Edil meniňki ýaly. Emma men muny gazandym, Sen bolsa — ýok.
Meni bagyşla, men özümiň düşünmedik zadymy diýdim.
Golgota bolan ýol şowhunlydy, büdür-südürdi we howpludy. Ýogsa-da, öz egnimde haçy götermeli bolmanymda, bu ýol meniň üçin şeýledi. Haçanda men Isanyň yzlary bilen Golgota barmaklyk hakynda oýlananymda, men Isanyň durmuşynyň soňky sagatlary hakynda pikirlenerin we ýokary derejesine ýakynlaşyp gelýän wakalary göz öňüme getirerin diýip oýlaýardym. Men ýalňyşypdym.
Wia Dolorosa boýunça gezmeklik — ýöne Isanyň yzlary boýunça gezelenç däldir. Bu — akyma garşy ýüzmeklikdir, onda siz öz işleri boýunça gidýän adamlaryň, esgerleriň, köçedäki söwdagärleriň we çagalaryň zarbasyny ýeňmeli bolýansyňyz.
«Öz gapjyklaryňyzy berk saklaň», — diýip, Jo bize duýduryş berdi.
«Bireýýäm berk saklaýaryn», — diýip, men oýlapdym.
Jo Şulam — Iýerusalimden bolan messian ýewreý, diňe bir ýehudylaryň içinde hormata eýe bolan adam däldir. Ol meşhur alym, induizmiň dini däplerini barlaýjy we arheolog. Emma köpleri üçin ol Özüniň Mesihe we Ysraýylyň ölen öýüne bolan söýgüsi üçin gadyrdandyr. Bize syýahat ýolbaşçysy däl-de, hakyky watançy ýol görkezýärdi.
Haçanda watançy size öz gapjyklaryňyzy berk saklamalydyňyzy aýdanynda, siz olary gaty berk saklamalysyňyz.
Men ýekeje-de ädim öňe ýöräp bilmeýärdim: köçedäki söwdagärler bir-birleriniň yzyndan nobata duran ýaly edip, meniň gözümiň alnynda ysyrgadyr ýaglyklary magtaýardy. Haçanda sen bazaryň merkezinde bolanyňda, nähili oýlanmalar hakynda gürrüň edip bolar?
Wia Dolorosanyň özi bazardyr. Köçäniň bu bölegi şeýle bir dar welin, ol boýunça ýöräp bolmaýar, çünki hemişe adamlaryň aralaryndan zordan geçmeli bolýarsyň. Gapdallarda beýik kerpiçli diwarlar gadymy dükanlar bilen nobatlaşýar. Bu dükanlarda oýunjaklardan we geýimlerden başlap, tä telpekdir kompakt-disklere çenli bar zat satylýandyr. Dükanlaryň birinde et satylýar. Köçäniň üstündäki goýun içegeleriniň görnüşinden we ysyndan meniň ýüregim bulanyp başlaýar. Jonuň ýanyna zordan ýakynlaşyp, ondan soradym:
— Bu ýerde Isanyň döwürlerinde-de et dükanlary bolupmy?
Hawa, — diýip, ol maňa jogap berdi, — Özüniň haça çüýlenmeli ýerine baranyna çenli Ol mal öldürilýän ýerden geçmeli boldy.
Diňe birnäçe minutdan soň aýdylanlaryň manysy maňa ýetip başlady.
— Yzda galma, — diýip, ol märekäniň şowhunyndan gatyrak aýtjak bolup gygyrdy, — şu ýerde, burçuň arkasynda — ýygnak.
«Ýygnakda ýuwaşrak bolar», — diýip, men oýlandym.
Ýene-de ýalňyşdym.
Rebbiň Mazarynyň Ybadathanasy — bu diniň on ýedi ýüzýyllygy bilen gabalan gaýa. Isa Mesihiň doglanynyň 326-njy ýylynda Beýik Konstantiniň ejesi bolan patyşa Ýelena Isanyň haça çüýlenen baýrynyň gözleginde Iýerusalime ýola düşýär. Iýerusalimli ýygnak gözegçisi bolan Makariý ony şäheriň demirgazyk-günbatar tarapyndaky gaýaly beýiklige eltýär. Alty metrli granit gaýasy rimliler üçin Ýupiteriň ybadathanasyny gurmaklyk üçin esas bolup hyzmat edýärdi. Gaýanyň töwereginde mazarlyk ýerleşýärdi. Ol edil gowaklar ýalydy. Olaryň girelgeleri daşlar bilen ýapylandy.
Ýelena butparazlaryň ybadathanasyny ýumrup, onuň deregine başga ybadathana gurýar.
Netijede gurbanlyk getirilýän ýer bezegleriň aşagynda galypdyr. Uly derwezeler arkaly ybadathana girip, onlarça basgançaklardan ybarat bolan merdiwan boýunça ýokary galanymyzdan soň, men iň beýik ýerde boldum. Aýnaly örtügiň astynda gaýanyň diňe çür depesi görünýärdi. Gurbanlyk sypasynyň aşagynda altyn bilen bezelen çukur bardy, takmynan şol ýerde haç dikeldilipdi. Sypanyň arkasyndaky haçlarda haça çüýlenmekligiň üç suraty asylgy durdy.
Altyn çyralar, Madonnanyň şekilleri, şemler we kän ýagty saçmaýan yşyklar. Men näme hakda oýlanmalydygyny bilmedim. Men şol bir wagtyň özünde şeýle ýerde duranym üçin tolgunýardym we görýän zatlaryma bolsa gaty haýran galýardym, howsala düşüpdim. Men yzyma öwrülip, basgançak boýunça aşak düşdüm we mazarlyga girdim.
Rowaýat boýunça Isanyň jaýlanan ýeri — rowaýat boýunça — Onuň haça çüýlenen ýeri bilen bir üçegiň astynda ýerleşýändir. Bularyň baryny görmek üçin size jaýdan çykmaklyk gerek däl, ýöne öz pikirlenmeňizi oňat işletmeli bolýarsyňyz.
Iki müň ýyl we million myhmanlaryň gelmezlerinden ozal bu ýer mazarlykdy. Biziň günlerimizde bu ybadathana. Beýik gümmezler elde ýazylan sungat bilen örtülen. Men bularyň öňler, özleriniň başdaky görnüşinde nähili bolandygyny göz öňüme getirmäge synanyşdym. Men muny asla edip bilmedim.
Owadan edilip oňarylan mazar rowaýat boýunça Isanyň jaýlanan ýerini göz öňünde tutýar. Şemdanyň duran ýeri bolan girelgäniň ýokarsynda kyrk üç çyra asylgy dur. Girelge mermerden edilen, burçlary bolsa tylla ýapraklar bilen bezelen.
Daşly ýol mazaryň girelgesine alyp barýar. Mazary bolsa gara geýimlere geýnen, gara sakgally, gara papakly ruhany öz yzy bilen ýapýar. Onuň işi — mukaddes ýeri haramlaman saklamaklyk. Mazarlyga girmeklik üçin elliden-de gowrak adamlar nobata durdular, emma bu ruhany olary goýbermeýärdi. Bu eglenmekligiň näme sebäplidigine men düşünmeýärdim, emma munuň uzak wagtlap dowam etjekdigini bilýärdim.
«Ýirgimi minut. Ýigrimi minut».
Ýygnananlar şikaýat etmäge başladylar. Menem gaharlandym we mümkin boldugyndan girelgä ýakyn bardym. Men mermerden edilen poly we ýokardan asylgy duran ençeme çyralary gördüm.
Şu günki gezelenjimiz hakyndaky ýatlamalar ýuwaş-ýuwaşdan bütin bir surata eýe bolup başlady. Söwdakeşlerden doly bolan mukaddes ýol. Sypanyň aşagynda gizlenen haç. Ruhany tarapyndan böwetlenen mazara bolan girelge.
Ybadathananyň ýene-de arassalanmaga mätäçdigi hakynda men burnumyň astyndan hüňürdemäge başladym we şonda kimdir biriniň özümi çagyrýandygyny eşitdim. «Bary ýerbe-ýer, bärik gel». Bu Jo Şulamdy. Men onuň görkezenini hiç haçan hem ýadymdan çykarmaryn.
Ol bizi ýumrulan gümmezleriň aşagyndan çykaryp, nähilidir bir gapy arkaly geçirdi we biz adaty bolan bir otagda bolduk. Bu otag heň yslaryndan doludy, tozanlydy we onda hiç hili tertip ýokdy. Bu ýeriň syýahatçylar üçin niýetlenen däldigi dessine mälim bolup dur.
Entek biziň gözlerimiz garaňkylyga öwreneniçe, Jo gepläp başlady. «Şeýle ýerleriň alty sanysyna golaýy tapyldy, emma adamlar bu ýere seýrek gelýärler». Onuň arkasynda uly bolmadyk boşluk bardy. Bu gaýada oýlup ýasalan mazardy. Beýikligi ýigrimi metrden beýik bolmadyk we ini-de takmynan şeýleräk.
«Gaty gyzykly bolardy, — diýip, biziň ýolbaşçymyz ýylgyrdy, — eger bu mazar hakykatdan hem şol bolsady. Bu ýer gaty hapa, hemmeler tarapyndan taşlanan. Ol ýerde, gümmezleriň aşagynda ýerleşýän — gaty owadan edilip bezelen. Bu bolsa — hemmeleriň ýatlaryndan çykarylan. Eger Reb dogrudanam hut şu mazarda jaýlanan bolsady, onda munda kesgitli kinaýa bolmazmydy?»
Men geçelgä ýakyn bardym we edil resul Ýahýa ýaly mazaryň içine seretmeklik üçin egildim. Edil Ýahýa ýaly men hem öz görenlerime gaty haýran boldum. Isanyň jaýlanyşy hakynda okap, göz öňüme getirişim ýaly, bu ýer kän bir uly hem däl eken, eýsem ol kiçidi, kiçijik çyra bile ýagtylandyrylýardy.
«Gir», — diýip, Jo meni çagyrdy. Bu hakda maňa iki gezek aýtmaklygyň geregi ýokdy.
Daş pol boýunça üç ädim — we men diwara ýanaşdym. Tamyň pes bolandygy üçin men egilmeli boldum we düz bolmadyk sowuk diwara ýanaşmaly boldum. Meniň gözlerim üçin ýene-de garaňkylyga öwrenişmeklik gerek boldy. Entek bu wakalar bolup geçýärkä, bütin günüň dowamynda men ilkinji gezek ümsümlikde oturdym. Özümiň nirede bolýandygym ýuwaş-ýuwaşdan maňa düşnükli bolup başlady — men mazardadym. Men Isanyň jesedini saklap bilen mazardadym. Hudaýyň bedeniniň jaýlanyp bilnen mazaryndadym. Gümmezleriniň adamzat taryhyndaky iň beýik pursadyň şaýatlary bolan mazardadym.
— Bu ýerde bäş adama çenli jaýlanyp bilerdi. — Jo hem mazara girip, özümiz bilen bile gelen syýahatçylaryň birnäçesi bilen meniň ýanymda oturdy. — Ikisi ýa-da üçüsi polda jaýlanyp bilerdi, ikisini bolsa şu gapdaldaky ýörete gazylan ýerde goýup bilerdiler.
— Hudaýyň Özi Özüni şeýle ýerde ýerleşdirdi, — diýip, kimdir biri ýuwaşja aýtdy.
Hawa, Ol muny etdi. Ol Özüni garaňky, dar, gorkyny döredýän ýerde ýerleşdirdi we şol ýerde mumyýalamaga rugsat berdi. Dünýäniň ýagtylygy kepene dolanyp, garaňky ýerde gizlenilendi. Adamzadyň umydy mazarda gulplanandy.
Biz gürrüň etmäge batyrgaýlyk etmedik. Biz ýöne gepläp bilmedik.
Bezelen sypalar ýatdan çykarylypdy. Ruhany tarapyndan goralýan mazar edil başga dünýäde ýerleşýäni ýalydy. Hudaýyň biziň bu dünýämize gelmegini adamyň bezemeklige bolan bar synanyşyklary bar manysyny ýitirdi.
Şol pursat meniň oýlap bilen zadym — Onuň näçe uzaga gidip bilendigidi (bu pikir şol wagt hemişekisinden-de gaty aýdyňdy). Bu ýanyp duran agaçdan gepleýän Hudaýdan hem uludy. Mallar üçin niýetlenen ahyrda gundagly ýatan Bäbekden-de uludy. Nasyraly ýaş Halasgärden hem uludy. Mazarda ýatan Hudaý hakdaky pikirler kelläňe geleninde, hatda haça çüýlenen patyşalarynyň Patyşasynyň keşbi-de bir gapdalda galýardy.
Mazardan başga hiç bir garaňky zat ýokdur; tabytdan başga durmuşsyz zat ýokdur; guburdan başga üýtgemezek zat ýokdur.
Emma hut gubura Ol girdi.
Indiki gezek, haçanda siz özüňiziň ölüm kölegesinde bolandygyňyzy aýan edeniňizde, bu hakda ýatlaň. Indiki gezek, haçanda elhençlerden doly bolan bu dünýäde agyry sizi gubura dykanynda, bu mazar hakynda oýlanyň. Indiki gezek, haçanda daşyň siziň çykalgaňyzy ýapanynda, Iýerusalimiň diwarlaryndan daşda bolmadyk bu boş, heň basan mazar hakynda oýlanyň.
Bu mazary agtaryp tapmak aňsat däl. Ony görmeklik üçin siz özüňiziň ünsüňizi sowmaga synanyşýan adamlaryň tutanýerliligini ýeňip geçmeli bolarsyňyz. Belki siz altyn çaýlan sypalaryň we owadan butlaryň gapdalyndan geçmeli bolarsyňyz. Bu mazary görmeklik üçin, belki-de, siz ruhanynyň goraýan gowagynyň golaýyndan geçip, içki otaga girip, oňa öz gözleriňiz bilen seretmeli bolarsyňyz. Käwagtlar hut ybadathanada bu mazary tapmaklyk hemmesinden hem kyn bolýandyr.
Emma ol şol ýerde.
Haçanda siz onuň alnynda duranyňyzda, aşak egilip, oňa giriň, ýekeje-de söz aýtman, oňatja üns beriň. Çünki şol ýerde, diwarlarda siz hudaýlyk nury zerarly kömre öwrülen ýerleri görüp bilersiňiz.
«Men Isa bilen näme etmelikäm?» — diýip, Pilatus ilkinji bolup bu kynçylygyň üstünde oýlandy, emma biziň hem her birimiz bu kynçylyga duş geleris.
Bu dogry sorag. Bu hökman berilmeli soragdyr. Şeýle adam bilen siz näme edersiňiz? Ol Özüne Hudaý diýýärdi, emma adam ýaly geýinýärdi. Ol Özüni Mesih diýip hasaplady, emma hiç haçan hem goşunyň başynda durmady. Oňa edil patyşa bolşy kimin hormat goýýardylar, emma Onuň ýeke-täk täji tikenden edilen täçdi. Adamlar Onuň öňünde edil häkimiň öňünde bolşy ýaly dyz epdiler, emma patyşa lybasyny diňe Onuň üstünden gülmeklik üçin egnine atdylar.
Pilatusyň alada galmagyna geň galasy zat ýokdur. Şeýle adama nähili düşünmeli?
Eger Onuň yzyna eýerseň, onda Oňa düşünip bolýandyr. Ýerihodan Iýerusalime, ybadathanadan Getsemani bagyna, Getsemani bagyndan soragnama, Pilatusyň köşgünden — Golgotadaky haça. Biz Onuň gazaba münüp, ybadathana gidenini, tapdan düşüp, Getsemani bagyna gidenini, görgi görüp, Wia Dolorosa boýunça gidenini gördük. Ahyrsoňy, güýçden dolup, Ol boş galan mazardan gitdi.
Entek Onuň bilen bile gidýärkäk, siz özüňiziň hususy ýollaryňyz hakynda oýlanansyňyz diýip, men umyt edýärin — çünki her kimiň Iýerusalime eltýän öz ýoly bardyr. Biderek dindarlygyň üstünden geçýän öz ýoly. Terk edilenleriň ýerinden geçýän öz ýoly. Pilatus ýaly biziň hem her birimiz Isa öz hökümimizi çykarmalydyrys.
Pilatus märekäniň sesine gulak asyp, Isany ýeke galdyrdy.
Biz nähili hereket ederis?
Men bu kitaby üç ýol, üç syýahat hakyndaky taryh bilen gutarmak isleýärin. Bu üç guluň taryhy… we bu adamlaryň azatlyga tarap giden üç ýollary hakynda.
Gulçulygyň nämedigi hakynda Meri Berbur size gürrüň berip bilerdi. Ol gulçulyk hakynda eşidenleri boýunça bilmeýärdi. Ol özüniň hojaýynlaryny ýadynda saklapdy. Ol gullaryň işlän iş meýdanlaryny, olaryň uklan çatmalary hakynda giňişleýin gürrüň berip bilerdi. Dowamly gijeler. Yssy günler. Gamçylaryň urgulary. Meri Berbur bularyň bary hakynda size gürrüň berip bilerdi. Ol gul bolupdy.
Emma ol size azatlyk hakynda gürrüň bermegi saýlardy. Hut şuny-da ol etdi.
1935-nji ýylda Federal ýazyjylar programmasynyň gatnaşyjysy onuň Roli şäherindäki (Demirgazyk Karolina ştaty) öýüniň gapysyny kakdy. Döwlet tarapyndan ýolbaşçylyk edilýän Federal ýazyjylar programmasy öňki gullaryň ýatlamalaryny ýygnap, olary ýazmaklyk üçin döredilipdi. Hemmesi bilelikde iki müňden hem gowrak ýatlamalar ýygnanylypdy. Bu adamlar iki ýüz kyrk alty ýylyň içinden gulçulygyň tagamyny duýanlaryň iň soňkularydylar. Olar isleg bilen öz durmuşlary hakynda gürrüň berýärdiler.
Olar özlerine okamaklygyň, ýazmaklygyň, satyn almaklygyň we söwda bilen meşgullanmaklygyň rugsat edilmändigi hakynda gürrüň berýärdiler. Eger olary ýörite çagyrmadyk bolsadylar, olara hatda ýygnaga barmak hem gadagandy. Gamçylama hemme ýerlerde-de giňden ýaýrapdy, agyr zähmet bolsa olaryň durmuşlarynyň aýry bolmaýan bölegi ýalydy.
Haçanda olary azat edenlerinde, olar azatlyga taýyn däl ekenler. Olar işiň gözleginde eňteýärdiler. Köpleri aldap pul alýanlaryň pidalary boldular. Köpleri bolsa öňki işlän meýdanlaryna dolanyp bardylar.
Emma ähli ýatlamalardan-da azat bolmaklyk sagady hakyndaky ýatlamalar gaty aýdyňdy. Şeýle ýatlamalar bilen olar höwes bilen paýlaşýardylar. Şähere ýankileriň giren gijesi. Marsteriň olaryň islän ýerlerine gidip bilýändiklerini yglan eden güni. Hojaýynlarynyň öýlerine gelip, ony boş tapan günleriniň daňy.
Azat bolmaklyk hakyndaky taryhlaryň ählisiniň içinden hiç biri hem Meri Berburyň taryhy ýaly jikme-jik däldi. Haçanda kakasy gelip, ony turzup, özlerini azatlyga eltmeli bolan maşyna mündüren gijesinde, Meri on ýaşyndady.
Bu aýalyň gürrüňini okamazyňyzdan ozal, onuň Rolidäki öýüniň enwançasynda oturandygyny göz öňüňize getiriň. 1935-nji ýyl. Meri Berbur bireýýäm segsen ýaşynda. Ol sözlerini dogry saýlajak bolup, eýläk-beýläk yrganýar. Kiçijik garry mama uly kürsüde has-da kiçi ýaly görünýär. Inçejik barmaklaryny ýüzüne eltende, olar titreýärler. Ýygyrtyklar bilen gurşalan, emma gaty diri gözler uzaklara seredýärler, edil şol ýerde bir zatlary saýgarjak bolýan ýalydyr. Siz onuň germewlerine ýanaşyp durup, onuň taryhyny diňleýärsiňiz.
Meniň ýadymda saklan ilkinji zatlarymyň biri — bu kakamyň ýanyma gelip, meni gije ukudan turuzanydy. Ol meniň gara köýnegimi geýip, sesimi çykarmazlygym hakynda yzyny üzmän aýdýardy. Ekizleriň biri gygyrmaga başlady we kakam onuň ses etmezligi üçin onuň agzyny eli bilen tutdy.
Entek biz geýinýärkäk, ol daşa çykdy, daş-töweregine seredişdirdi, onsoň öýe dolanyp gelip, bizi aldy. Biz ýuwaşlyk bilen öýden çykdyk we tokaý boýunça uzalyp gidýän ýola çykdyk. Kakam ekizleriň birini elinde göterip, meniň bolsa elimden tutup barýardy, ejem bolsa elinde ýene iki çagajyklary göterip barýardy.
Bu ýoly hemişe ýadymda saklaryn diýip, men pikir edýärin. Gyrymsy agaçlar aýaklara gamçylaýardy, agaçlaryň arasynda şemal şuwwuldaýardy, baýguşlar we gündizkörler ýapraklaryň arasyndan gygyrýardylar. Men entek doly ukudan oýanmandym we gaty gorkýardym. Emma ine, biz garalylylaryň ýanyndan geçdik we ol ýerde gatyrlar we araba durdy. Arabada çekilen ýorgan bardy, şol ýere-de bizi, çagalary oturtdylar. Kakam bilen ejem bolsa öňdäki oturgyçda oturdylar we biz ýol boýunça gitdik.
Meniň gaty uklasym gelýärdi, emma men gaty gorkýardym, çünki kakam bilen ejemiň bir-birleri bilen näme hakda gürrüň edýändiklerini eşidýärdim. Kakam ejeme öz meýdanlaryna ýankileriň gelip, mekgejöwenli ammarlary ýakandyklary, bar zatlary derbi-dagyn edip, otlandyklary hakynda gürrüň berýärdi. Olar (ýankiler) jenap Jordany tutup, ony Norfolkdaky ogrular üçin niýetlenen türmä äkidipdirler, kakam bolsa şonda gatyrlary we arabany ogurlap, ol ýerden gaçyp gidipdi[155].
Halas bolmaklygyň ýagtylygy. Azat bolmaklyga garaşmaklyk. Alty onýyllyklar geçenden soň hem entegem şemal şahalarda şuwwuldaýar, gündizkörler we baýguşlar öňküleri ýaly ýapraklaryň arasynda jürküldeşýärler. Meri Berbur entegem bu hakda ýadynda ýadynda saklaýar.
Azatlyga bolan ýol ýatdan çykmajakdyr. Gulçulykdan azat bolmaklyga eltýän ýol ömürlik aýdyň ýatlama bolup galýandyr. Bu ýöne ýol däl, bu — halas bolmaklykdyr. Zynjyrlar üzülen we indi, belki-de, ilkinji gezek azatlygyň yşygy ýylpyldap başlaýandyr.
Siziň öz ýoluňyz ýadyňyzdamy? Haçanda gapylar giňden açylan gijesi siz niredediňiz? Siz Ataňyzyň özüňize el degirmesini ýadyňyzda sakladyňyzmy? Azatlyga eýe bolan günüňiz siziň ýanyňyzda kim bardy? Bolup geçen wakalar jikme-jik siziň ýadyňyzda galdymy? Aýak astyňyzdaky ýoly duýmaklyk ýadyňyzdan çykmadymy?
Ýok diýip umyt edýärin. Tüm garaňkylykda Ataňyzyň sizi oýaryp, ýol boýunça äkiden pursaty öz ýüregiňizde asyrlar boýy möhürlenendir diýip, men umyt edýärin. Bu ýatlama bilen beýleki hiç biri-de deňeşdirilip bilinýän däldir. Çünki haçanda Ol sizi azat edeninde, siz dogrudanam azat bolýansyňyz.
Bir wagtlar gul bolanlar özleriniň azat bolma sagatlaryny jikme-jik ýatlarynda saklaýandyrlar.
Öz durmuşymdaky şeýle sagat hakynda size gürrüň bermegime rugsat beriň.
Günbatar Tehasyň kiçijik şäherindäki Mukaddes Kitap sapagy. Bularyň barynda has adaty bolmadyk bolan zadyň nämedigini bilmeýärin: mugallymyň on ýaşly çagalara Rimlilere ýazylan hatyň manysyny düşündirmegimi ýa-da meniň onuň düşündirmelerini ýadymda saklamagym.
Okaýan otagymyz orta göwrümlidi — uly bolmadyk ýygnak jaýynyň ençeme otaglarynyň biri. Meniň partam çakgy bilen kese-kese edilen, aşagyna bolsa kimdir biri sakgyç ýelmeşdiren. Synpda biz ýigrimä golaý okuwçylardyk, ýöne mugallymy diňleýänleriň bary dört ýa-da bäşdi.
Biz sapaklar bilen gyzyklanarymyz ýaly özümizi ondan bärisi tutýardyk. Krahmallanan jinsi matadan tikilen balaklar, uzyn sport aýakgaplary. Gürrüň tomusda bolupdy we ýaşyp barýan gün aýnalary altyn reňke boýapdy.
Biziň mugallymymyz gaty joşgunly adamdy. Edil häzir bolşy ýaly, men onuň saçsyz kellesini, hatda ildirmäge-de synanyşmaýan penjeginiň aşagyndan garnynyň çykyp duranyny ýatlaýaryn. Döşünde galstugy iki-baka galgaýardy. Maňlaýynda bolsa menek bardy. Onuň sesi ýuwaş we ýylgyrşy mähirli. 1965-nji ýylda ýaşaýan çagalaryň nämediklerini ol asla göz öňüne getirip hem bilmeýär.
Onuň belliklerden doly bolan depderleri mugallymyň stoluňyň üstündäki gara jiltli agyr Mukaddes Kitabyň aşagynda dur. Ol bize arka berip dur we haçanda ol tagta bir zatlar ýazanynda, onuň penjegi ýokary-aşaklygyna hereketlenýär. Ol çynlakaý we gaty erjellik bilen gürrüň berýär. Adatça ol gaýgylanmaga ýykgyn däldir, emma şu gün onuň gürrüňlerinde gaýgyly joşgunlyk bar.
Şonda meniň näme üçin ony diňländigim diňe Hudaýa mälimdir. Ol Rimlilere ýazylan hatyň altynjy baby hakynda gürrüň etdi. Tagta uzyn sözler we her hili çyzgylar bilen doldurylandy. Bu waka haçanda mugallymyň Isanyň mazara girip, onsoň direlip, ondan çykandygyny düşündireninde bolup geçdi. Hudaýyň merhemetiniň gymmatnaha göwheri bir tarapa öwrüldi we haçanda men ony başga burç astynda görenimde, birden meniň demim tutuldy.
Maňa ahlak kanuny açylmady. Ýygnak hem däl. On parz hem däl. Jyn-arwahlaryň goşuny hem däl. Özümden öň beýleki on ýaşly Meri Berburyň görenini men hem gördüm. Meniň gözümiň alnymda şeýle surat peýda boldy: Ata meniň duran ýerimdäki garaňkylyga girip, meni ukudan turuzýar we mähir bilen azatlyga alyp barýar — ýok, alyp barmaýar, Ol elinde göterip äkidýär.
«Bu ýoly hemişe ýadymda saklaryn diýip, men pikir edýärin…»
Men şonda ne mugallymyma, ne-de dostlaryma hiç zat aýtmandym. Şonda Hudaýyň Özüne-de bir zatlar aýdandygyma ynamly däldirin. Men näme diýmelidigini, näme etmelidigini bilmeýärdim. Emma özümiň bütinleý ynamly bolan bir zadym bardy: men Onuň bilen bolmak isleýärdim.
Öz durmuşymy Hudaýa bagyş etmäge taýyndygym hakynda men kakama aýtdym. Şeýle karary kabul ederim ýaly, men entek gaty ýaş diýip ol hasaplady we bu hakda maňa nämäniň mälimdigi hakynda sorady. Men oňa Isa — Göklerde we men Onuň bilen bolmak isleýärin diýip jogap berdim. Kakam üçin bu ýeterli boldy.
Öz söýgimiň şol sagatdakysy ýaly hiç haçan hem arassa bolmandygy hakynda men şu wagta çenli-de oýlanmagymy bes etdirmeýän. Häzir hem öz ynamymyň şonuň ýaly berk bolmagyny men neneň islärdim. Eger-de maňa Isa dowzahda diýip aýtsadylar, onda men şol ýere gitmäge-de ylalaşardym. Hemmeleriň öňlerinde öz ynamymy ykrar edip, suwa çümdürilmekligi kabul etmeklik meniň üçin edil Meri Berburyň araba münüşi ýaly tebigydy.
Görýäňizmi, haçanda Ata sizi gulçulykdan azat etmeklik üçin geleninde, siz Oňa soraglar berýän dälsiňiz — siz Onuň ähli tabşyryklaryny ýerine ýetirýänsiňiz. Siz Onuň elinden berk tutýansyňyz. Siz ýol boýunça Onuň yzyndan gidýänsiňiz. Siz tussaglykdaky ýeri yzda galdyrýansyňyz. Siz hiç haçan, hiç haçan hem muny ýadyňyzdan çykarýan dälsiňiz.
Meri Berbur bu hakda ýadyndan çykarmady. Men hem ýadymdan çykarmadym. Bu hakda Tigaýn hem ýadyndan çykarmandy.
Tigaýn Efiopiýada ýaşaýan ualamo taýpasyna degişlidi. Şeýtana sežde edýän bu adamlara Ikinji jahan urşundan öň wagyzçylar Isa hakyndaky habary getiripdiler. Tigaýn Hudaýa iman edenleriň ilkinjileriniň biridi. Onuň bilen tanyş bolan wagyzça Reýmond Dewis diýýärdiler we hut şu wagyzçy-da Tigaýny azat edipdi.
Tigaýn guldy. Gulunyň Isa iman edendigi hojaýyna ýaramady we Tigaýnyň Mukaddes Kitaby okap, Hudaýa sežde edilýän ýygnaklara gatnamagyny gadagan edipdi. Ol ýygy-ýygydan Tigaýny ýenjerdi we onuň imany üçin masgaralaýardy, emma ýaş mesihi şeýle bahany tölemäge taýyndy.
Emma onuň töläp bilmedik başga bahasy hem bardy. Ol özüni gulçulykdan satyn alyp bilmeýärdi. Bary-ýogy on iki dollara hojaýyny ony azat etmäge taýyndy, emma öz hyzmaty üçin hiç haçan hem ýekeje-de köpük almadyk gul üçin bu on iki dollar edil million dollar ýaly akla sygmajak bahady.
Haçanda wagyzçylar Tigaýn üçin on iki dollar töläp, ony azat edip boljakdygy hakynda bilenlerinde, olar maslahatlaşyp, bilelikde pul ýygnap, ony satyn alypdylar.
Tigaýn indi ruhy taýdan bolşy ýaly, fiziki taýdan hem azatdy. Ol özüni satyn alanlar üçin ömürlik minnetdar boldy.
Tizara onuň azat bolanyndan soň wagyzçylary Efiopiýadan kowdular. Reýmond Dewisiň ualamo taýpasyna dolanyp gelenine çenli ýirgimi dört ýyl geçdi. Dörtden bir asyryň hemmesinde Tigaýn azatlygyň güýjüniň diri şaýatydy. Ol bütin ýüregi bilen ýene-de Dewisi görmek isleýärdi.
Öz dostunyň geljekdigi hakynda eşidip, ol wagyzçylaryň öýlerine gelip, öz halasgärine garaşýardy. Hepdäniň günleri we günüň sagatlary Tigaýn üçin hiç mana-da eýe däldi. Her gün ol Dewisi garşylamaga gelerdi.
Ahyrsoňy, Dewis geldi. Ol maşynda geldi we maşynyň sürüjisi bolsa başga wagyzçydy.
Haçanda maşyn aýlawdan görneni dessine, Tigaýn oňa tarap ylgap bardy-da, açyk aýnadan Dewisiň elinden berk ýapyşyp, ony ogşamalardan doldurdy. Tigaýnyň yzda galmazlygy üçin sürüji maşynyň tizligini peseltmeli boldy. Ylgap barşyna, ol öz dostlaryna ýüzlenip gygyrýardy: «Serediň! Serediň! Meniň halasgärlerimiň biri dolanyp geldi!»
Ahyrsoňy, maşyn saklandy. Dewis maşyndan çykdy we Tigaýn onuň öňünde dyzyna çökdi, öz dostunyň aýaklaryny elleri bilen berk tutup, onuň tozana batan aýakgaplaryndan ogşap başlady. Dewis ony dyzyndan galdyrdy, olar bir-birlerini gujaklap, aglap durdular[156].
Öňki üç gullar. Biri adamyň gulçulygyndan azat bolupdy, beýlekisi — günäniň gulçulygyndan, üçünjisi bolsa — hem ondan, hem-de beýlekisinden. Üç ýol, bir maksat — azatlyk.
Bu olaryň hiç haçan ýatlaryndan çykarmajak ýollary.
«Bu ýoly hemişe ýadymda saklaryn diýip, men pikir edýärin…» Siziň öz ýoluňyzy hiç haçan hem ýadyňyzdan çykarmazlygyňyz üçin men dileg edýärin. Ýa-da Onuň ýoluny — Isanyň Ýerihodan Iýerusalime bolan ýoluny. Çünki bu ýol sebäpli siz azatlyga eýe bolmak wadasyny alypdyňyz.
Iýerusalimdäki ybadathana arkaly geçýän Onuň ýoly. Çünki bu ýol bilen ýöräp, Ol boş dindarlygy paş edip, ony höküm edipdi.
Onuň Getsemani bagyna bolan ýoly. Çünki şol ýerde Ol dolanyp gelip, sizi öýe äkitmegi wada beripdi ahyryn.
Ahyrsoňy, Onuň Pilatusyň köşgünden Golgotadaky haça bolan soňky ýoly. Dar, daşly ýollara basylýan gana boýalan aýaklar. Özüniň arkasynda göterip barýan agaç haçyň agyrysyny duýuşy ýaly, siziň hem Özi bilen gidýändigiňizi Ol aýdyň görüpdi.
Sizi ukudan oýaryp, azatlyga etlmegi üçin, Isa Özüniň siziň durmuşyňyzyň garaňkylygyna girjek sagadyny görüpdi.
Emma bu ýol entek gutaran däldir. Ýol entek soňuna çenli geçilen däldir. Siziň geçmeli bolan bu ýoluňyzyň ýene bir bölegi bardyr.
«Men dolanaryn», — diýip, Ol wada beripdi. Munuň subutnamasy hökmünde, Ol ybadathananyň perdesini ikä bölüpdi we ölümiň derwezelerini giňden açypdy. Ol dolanyp geler.
Ol edil şol wagyzçy ýaly, Özüniň yzyna eýerijileriň yzlaryndan dolanyp geler. Biz hem edil Tigaýn ýaly öz şatlygymyzy saklap bilmeris.
«Biziň Halasgärimiz geldi!» — diýip, biz şatlanarys.
Hut şu ýerde-de biziň syýahatymyz gutarar we biz Onuň toý saçagynyň başynda ömürlik öz ornumyzy eýeläris.
Onuň saçagynyň başynda görşeris.
1 bap. Dogry bolmaklygy üçin gaty ir, gaty giç, gaty gowy
1.
A. Nähilidir bir aýratyn iş üçin saýlanan wakaňyz hakynda gürrüň beriň. Siz özüňizi nähili duýduňyz? Näme siziň berk ýadyňyzda galdy? Siziň gaty isländigiňize seretmezden, özüňiziň çagyrylmadyk wagtlaryňyz boldumy? Eger hawa bolsa, onda siz özüňizi nähili duýduňyz?
B. Matta 20:1–16 okaň. Hyzmatkärleriň biriniň ornunda özüňizi göz öňüne getirip görüň. Eger siz iş gününiň başynda işe kabul edilenleriň biri bolan bolsadyňyz, onda özüňizi nähili duýardyňyz? Eger-de sizi sagat on birde işe kabul eden bolsalar nähili bolardy? Isa 13–15-nji aýatlarda getirilen hojaýynyň sözlerini getirmeklik bilen, Ol näme diýmäge synanyşýar? 16-njy aýatda Injiliň hoş habary nähili beýan edilen?
2.
A. Özüňizi hiç kime gerekli däl we hiç zada ýaramaýan ýaly duýup gördüňizmi? Munuň sebäbi bolup, näme hyzmat etdi? Özüňize şeýle baha bermegiňize şu kitabyň ýazary näme diýerdi diýip oýlaýarsyňyz?
B. Ýahýa 1:43–51 okaň. Näme üçin adamlaryň biri Isa hiç zada ýaramaýar diýip hasaplady (46-njy aýat)? Şeýle baha berilmeklige Isa nähili jogap berdi?
G. 1 Korintoslylar 1:26–29 okaň. Korintosdaky ýygnak nähili adamlardan ybaratdy? Bu Hudaýyň adamlara baha berşi hakynda näme diýýär? 29-njy aýada laýyklykda, şeýle usul näme bilen düşündirilýär?
3.
A. Hemmeler tarapyndan ýatdan çykarylan adam hakynda Hudaýyň aýratyn alada edýändigine üns berdiňizmi? Eger hawa bolsa, onda nämä üns berendigiňizi beýan ediň.
B. Ýakup 1:27 we 2:5 okaň. Hemmeler tarapyndan taşlanyp, ýatdan çykarylanlar hakynda Hudaýyň Özüniň aýratyn aladasyny bu iki aýat nähili beýan edýär? Şeýle adamlara siz nähili gatnaşyk etmeli? Näme üçin?
G. Matta 11:19 okaň. Isany haýsy adamlaryň jemgyýetinde kän görmek bolardy? Ol Özüniň garşydaşlarynyň hüjümlerine nähili jogap berýär? Bu bize Hudaý hakda we Onuň hemmeler tarapyndan ýatdan çykarylan adamlar baradaky aýratyn aladasy hakda nämäni bilmäge rugsat berýär?
4.
A. Rimliler 9:10–16 okaň. Hudaýyň näme üçin Yshagy saýlandygy hakynda resul Pawlus näme diýýär? Hudaýyň mätäç bolary ýaly, Ýakubyň näme zady bardy?
B. Kanun taglymaty 7:7–8 okaň. Bu bölekde Hudaý Ysraýyla bolan Özüniň söýgüsini näme bilen düşündirýär? Näme üçin Ol Ysraýyly saýlady? Hudaýyň Ysraýyly saýlamaklygy Onuň bizi saýlamaklygy bilen näme zatda meňzeş?
5.
A. Eger siz Isa Mesihe edil Öz Halasgäriňiz hökmünde ynanýan bolsaňyz, saýlanan bolmaklygyň näme aňladýandygy hakynda oýlandyňyzmy? Bu hakda oýlananyňyzda, sizde nähili duýgular döreýändir?
B. Efesliler 1:11–12 we 1 Petrus 2:9 okaň. Hudaý tarapyndan saýlanmaklygyň nämäni aňladýandygy hakynda bu aýatlarda näme diýilýär? Bu nähili üýtgeşiklere getirýär? Hudaýyň bizi saýlaýandygy biziň ýaşaýşymyza nähili täsir etmeli? Munuň bilen siziň ýaşaýyş durmuşyňyz üýtgedimi? Näme üçin?
2 bap. Ýerihodan Iýerusalime
1.
A. Matta 20:17–19 okaň. Isanyň alyp barmaly söweşi bu bölekde nähili beýan edilýär? Ol nädip Hudaýyň Sözüni Öz ýüreginde saklady? Siz nädip Onuň mysalyna eýerip bilersiňiz?
B. 1 Şamuwel 17:45–47 okaň. Nädip Dawut öz ýüreginde Hudaýyň Sözüni saklap, Golýata garşy göreşdi? 45-nji aýatda Dawudyň özi bu söweşi nähili beýan edýär? 47-nji aýada laýyklykda, biz öz söweşlerimiziň islendiginde nädip ýeňşe eýe bolup bilýändiris? Nädip biziň hereketlerimiz öz ynamymyz ýa-da ynamsyzlygymyz hakynda şaýatlyk edýändirler? Biziň hereketlerimiz näme hakda şaýatlyk edýärler?
2.
A. Adamyň nähili ölýändigine seredip, näme üçin biz ol hakda kän zatlary bilip bilýändiris? Ölümi ol adam hakda özüňize kän zatlary aýan eden waka siziň bilen bolup geçdimi? Luka 9:51 okaň. Bu aýat we Isanyň ölüminiň özüňize mälim bolan beýleki wakalary Ol hakda näme diýýärler?
3.
A. Luka 18:31–34 okaň. Geljekdäki wakalary hakynda Isa Öz şägirtlerine näme diýdi? Eger 31-nji aýat boýunça aýtsak — näme üçin bu bolup geçmelidi?
B. Resullaryň işleri 2:22–23 we 4:27–28 okaň. Bu aýatlar Isanyň ölümi hakynda size näme diýýärler? Luka 18:31–34-däki Isanyň aýdan sözlerine şägirtleriň şol pursat düşünmändiklerine seretmezden, bu sözleriň manysyna olar soňabaka düşündilermi? Eger hawa bolsa, onda bu sözler sebäpli olaryň durmuşlarynda nähili üýtgeşikler bolup geçdi? Muňa düşünmekligiňiziň netijesinde, özüňizde nähili üýtgeşikleriň bolmagyna siz garaşyp bilerdiňiz?
B. Ýahýa 10:14–18 okaň. Bu bölekde Isa «goýunlar» hakynda gürrüň edeninde, Ol kimi göz öňünde tutýar? Olar üçin Ol näme etmegi wada berýär? 18-nji aýat size haça çüýlenmek hakynda näme diýýär? Bu aýatlaryň we ýazaryň ýokarda ýazan böleginiň umumy manysy nämede?
3 bap. Özüni pida eden general
1.
A. Ygtyýarlyga eýe bolan we siziň olardan hezillenýän häkimler ýa-da adamlar hakynda oýlanyň. Beýlekileriň ýalňyşlyklary üçin jogapkärçiligi öz üstüňize alypmydyňyz? Eger bu şeýle bolsa, onda birnäçe mysallar getiriň. Näme üçin beýlekileriň ýalňyşlyklary üçin jogapkärçiligi öz üstümize almaklyk gaty kyndyr? General Eýzenhaueriň eden hereketi Isanyň eden hereketine nämede meňzeş? Olaryň arasyndaky tapawut nämede?
B. Matta 20:25–28 okaň. Nädip adam beýik bolýar? Nädip ol ilkinji bolýar? Näme üçin Isa munuň iň beýik mysaly bolup durýar? Nämede biz Onuň mysalyndan görelde almalydyrys? Şu hepdede siz nädip Onuň mysalyndan görelde alyp bilersiňiz?
G. Rimliler 5:6–8 okaň. Isa kim üçin öldi? Näme üçin Isanyň ölümi Onuň bize bolan aňymyza sygmaýan söýgüsiniň subutnamasy bolup hyzmat edýär? Nädip bu bölek kitabyň ýazarynyň şu bapda eden gürrüňiniň asyl manysyny beýan edýär?
2.
A. Näme hakda size oýlanmak ýeňil — Hudaýyň mukaddesligi hakyndamy ýa-da Onuň göýgüsi hakynda? Näme üçindigini düşündiriň. Nädip haç Hudaýyň bu iki häsiýetiniň birikmesini aňladýandyr?
B. Rimliler 3:25–26 we 11:22 okaň. Şu bapda ýazylanlar bilen bu aýatlar nädip ylalaşýarlar? Nädip haç hem Hudaýyň adalatlygy, hem-de Onuň söýgüsi bolup hyzmat edip biler?
3.
A. Nähili manyda Isa biziň halasgärimiz boldy? Onuň ölümini öz dosty üçin ölüp bilýän islendik adamyň hereketinden näme tapawutlandyrýar?
B. 2 Korintoslylar 5:21 okaň. Bu aýadyň manysy ýazaryň ýokarda getiren sözlerine laýyk gelýärmi? Näme üçin Isanyň biziň günälerimiz üçin gurban bolandygy hakynda bu aýat näme diýýär?
G. Galatýalylar 3:13–14 okaň. Nädip Isa bizi kanunyň gargyşyndan azat etdi? 14-nji aýada laýyklykda, näme üçin Ol muny etdi? Näme üçin Onuň haçda amala aşyrany biziň üçin ýagşylykdyr? Bu siziň üçin ýagşylyk bolýarmy? Öz jogabyňyzy düşündiriň.
4 bap. Betnyşan din
1.
A. Siz durmuşda «betnyşan dine» duş gelipmidiňiz? Eger hawa bolsa, onda bu nähili bolup geçipdi? Adamlara bu nähili täsir edipdi? Bu size nähili täsir edipdi? Eger bu ýagdaý sizi nähilidir bir hereketler etmäge yran bolsa, onda olar nähili hereketlerdi?
B. Matta 20:29–34 okaň. Näme üçin märekä goşulan adamlar körleriň Isany çagyrmaklaryny gadagan etdiler? Eger-de siz bu körleriň biri bolan bolsadyňyz, onda siz özüňizi nähili duýardyňyz? Isanyň soragyna berlen jogap gaty bolup bilýän ýaly görünýär — näme üçin Ol şeýle soragy berdi? Gözleri açylanyndan soň körler näme etdiler? Näme üçin olar şeýle etdiler?
G. Ezekiýel 34:1–10 okaň. Bu bölekde Ezekiýel Hudaýyň halkynyň serdarlary hakynda gürrüň edip, «çopanlar» sözüni ulanýar. Çopanlaryň kynçylyklary nämede jemlenen? Olar adamlaryň Hudaýa gelmeklerine kömek edýärlermi ýa-da tersine, olara päsgel berýärler? Bu çopanlara Hudaý nähili gatnaşyk edýär? Olar nähili jogap berýärler? Mukaddes Kitabyň bu bölegi ýazaryň ýokarda aýdanlary bilen ylalaşýarmy ýa-da olara garşy çykýar?
2.
A. Käwagtlar biz ýüregimiziň ýagdaýy hakynda däl-de, özümiziň daş-keşbimiz ýa-da at-abraýymyz hakynda kän aladalanýandyrys. Bu nämede beýan edilip bilinýändir? Näme üçin şeýle ýalňyşlyklara düşmeklik gaty ýeňil bolýandyr? Nädip ondan daş durup bilýändiris?
B. 2 Ýyl ýazgylar 30:18–20 okaň. Bu bölekde gürrüňleri edilýän adamlar nähili kynçylyga duş boldular? Bu kynçylyk nähili çözülipdi? Hudaý adamlara näme diýip jogap berdi? Näme üçin?
G. Işaýa 29:13 okaň. Hudaý nämeden nägile? Eger adamyň ýüregi Hudaýdan daş bolsa, bu nähili beýan edilýändir? Bu aýat bilen ýazaryň getiren sözleri meňzeşmi?
D. Mezmur 51:16–17 okaň. Bu bölekdäki pikir ýazaryň ýokarda aýdanlaryna meňzeşmi? Biziň nähili «gurbanlarymyzy» Hudaý isleýändir? Näme üçin şeýle gurbanlyklary getirmeklik göni manyda gurbanlyk getirmekden kyndyr? Siziň durmuşyňyz Hudaýyň bu islegine laýyk gelýärmi?
3.
A. Ýokarda getirilen bölekde ýazar nähili görüş hakynda gürrüň edýär? Şeýle görüş meselesinde siziň ýagdaýyňyz nähili?
B. Matta 16:1–3 bilen Luka 8:10 deňeşdiriň. Bu böleklerde oňat görmeklige eýe bolubam, şol bir wagtyň özünde ruhy taýdan kör bolup bilinýändigine näme görkezýär? Nädip özüňiň ruhy görşüňi oňatlaşdyryp bolar?
G. 1 Korintoslylar 1:28–29 okaň. Bu bölek şu kitapda getirilen sözlere nädip laýyk gelýär? 29-njy aýatda siz nämä aýratyn üns bererdiňiz? Onda ruhy körlük hakynda näme diýilýär?
5 bap. Hiç zat etmegiň geregi ýok, ýöne saklanyň
1.
A. Biz özge ýurtda ýaşaýarys diýmekligi bilen ýazar nämäni göz öňünde tutýar? Näme üçin sabat güni biziň özümize gelip bilýän günümiz hasaplanýandyr? Sabat güni nämä bagyş edilmelidir?
B. Çykyş 20:8–11 okaň. Sabat gününi «mukaddes ediň» diýmeklik näme diýmegi aňladýar? 11-nji aýada laýyklykda, kim ony ozal başda mukaddesledi? Näme maksat bilen bu günde hiç bir iş etmezlik buýrugy berlen? Ýedinji günde siz öz işleriňizden boşaýarsyňyzmy? Näme üçin?
G. Mezmur 122:1 okaň. Näme üçin mezmurçy «begendi»? Bu aýadyň aýdylyşy ýazaryň ýokarda aýdan sözleri bilen nämede laýyk gelýär? Mezmurda aýdylýan zat size tanyşmy? Näme üçin?
2.
A. Näme üçin «Isa wajyp işleriň köpdügine seretmezden, saklanyp, arkaýynlykda bolmaklyk üçin wagt tapdy»? Eger bu Onuň üçin wajyp bolan bolsa, onda näme üçin biz munuň özümiz üçin gerek däldigi hakynda oýlanýandyrys? «Sabat» gününe biparh seredenimizde, näme bolup geçýär? Şeýle ýagdaýda siziň bilen näme bolýar?
B. Luka 4:16 okaň. Şu aýada laýyklykda, adatça Isa sabat güni näme ederdi? Biziň hem şeýle etmegimiz wajypmy we eger hawa bolsa, onda nädip etmeli?
3.
A. Siziň üçin «tizligiňizi peseltmek» kynmy? Öz jogabyňyzy düşündiriň. Haçanda ýazar: «Hudaý entegem öňküleri ýaly size manna iberýär. Oňa ynanyň» diýip ýazanynda, nämäni göz öňünde tutýar? Işe «ýok», Hudaýa sežde etmeklige bolsa «hawa» diýmekligiň sebäbi Hudaýyň bize manna iberjekdigine ynanmazlygymyz bolup bilermi? Eger şeýle bolsa, onda biz nädip üýtgäp bileris?
B. Mezmur 92:1–9 okaň. Bu mezmura nähili at berilýär? Nähili gün üçin ol ýazylan? Bu nämäni aňladýar? Bu mezmur kim hakynda? Ýazaryň bu mezmuryň mowzugyna bolan gatnaşygy nähili? Bu mowzuga siziň gatnaşygyňyz nähili?
G. Luka 10:38–42 okaň. 42-nji aýada laýyklykda, näme iň wajyp zat hasaplanýandyr? Näme üçin Isa oňa «hoş habar» diýýär? Bu ýerde biziň saýlaw etmelidigimiz hakynda näme diýilýändigine üns beriň. Siz nähili saýlaw edýärsiňiz? Haýsy manyda bu «oňat paý» ony saýlanlardan alynmaýandyr?
4.
A. Nädip siz öz «alnyňyzda duran Haça elmydam bakyp» bilersiňiz?
B. Ýewreýler 12:2-3 okaň. Kime siz gözüňizi dikmelisiňiz? Munuň netijesi näme bolar? Eger biziň bakyşymyz dogry ugra gönükdirilen bolmasa, bu nähili netijeler getirer? Eger biz özümiziň güýçden gaçandygymyzy duýýan bolsak, onda bu şu sebäpli dälmi?
G. Mezmur 62:1–3, 6–9 okaň. Dawut nirede rahatlygy tapýar? Näme üçin ol muny şeýle belläp geçýär? 5-njy aýatda Dawut kime öwüt-nesihat berýär? Näme üçin bu şeýle wajyp? Näme üçin ol birnäçe gezek şol bir zady gaýtalaýar? 8-nji aýatda ol kime öwüt-nesihat berýär? Ol olaryň näme etmegini aýdýar? Näme üçin munuň wajypdygyny ol nädip düşündirýär?
D. «Sabat güni» hakynda oýlanyň. Ýedi günüň birini dynç alyp, gözleriňizi Hudaýa ugrukdyrmaga hemişe bagyş edýärsiňizmi? Eger ýok bolsa, onda näme üçin? Eger hawa bolsa, onda siziň duýgularyňyz 92-nji mezmurda ýazylanlara meňzeşmi? Öz «sabat günüňizde» özgertmek isleýän zadyňyz barmy? Eger hawa bolsa, onda nämäni?
6 bap. Hatarly söýgi
1.
A. Bu aýalyň eden işi hakynda ilkinji gezek okanyňyzda, näme hakda oýlanandygyňyzy gürrüň beriň. Onuň hereketlerini samsyk diýip hasapladyňyzmy? Asla gerek däl diýdiňizmi? Çuň mana eýe bolan diýdiňizmi? Gaty täsir edijimi? Söýgi aň-düşünjeli däl diýip bolarmy? Söýgi aň-düşünjä tabyn däldir diýmekligi bilen, ýazar näme diýmek isleýärkä?
B. Ýahýa 12:1–8 okaň. Bu taryhyň haýsy gahrymanyny siz köplenç özüňize ýatladýarsyňyz? Näme üçin? Haýsy manyda Merýemiň hereketi howpludy? Şeýle manyda howply bolup bilen öz hereketleriňizi mysal getiriň.
G. Matta 26:6–13 okaň. Bu aýalyň hereketiniň gözelligi nämede? Nädip onuň eden işi geljekki wakalaryň nyşany bolup hyzmat etdi? Näme üçin Isa 13-nji aýatda ýazylan sözleri aýtdy?
2.
A. Nähili wagtlara «oýlanylmadyk we jalaýly söýginiň wagty» diýip bolýandyr? Olary beýan ediň. Siz haçan şeýle söýgini aýan etmeklik kararyny kabul etdiňiz? Netijesi nähili boldy? Eger bary ýene-de gaýtalanýan bolsady, onda siz ony ýene-de ederdiňizmi? Näme üçin?
B. Süleýmanyň tymsallary 3:27–28 okaň. Bu aýatlarda öz söýgiňi beýan etmeklik mümkinçilikleriňi gymmatly tutmaklyk hakynda näme diýilýär? Eger muňa bolan gatnaşykda bir zatlar üýtgemeklige mätäç bolsa, onda nämäni we nädip siz üýtgedip bilerdiňiz?
G. Filipililer 2:25–30 okaň. Bu bölekde hatarly söýgi astynda näme göz öňünde tutulýar? Hatarly bolmaklyk näme üçin gerek boldy we bu hatarlylygyň netijesi näme boldy? Siziň pikiriňizçe, şeýle ýagdaýda hatarly bolmaklygyň geregi barmydy? Näme üçin?
3.
A. Haýsy manyda tygşytlylygyň bahasy käwagtlar ähli oýlanylmadyk çykdajylardan hem ýokary bolup bilýändir? «Hatarly söýgi hemişe-de patalar bilen sylaglanýandyr we bu patalar biziň pida edenimizden ençeme esse ýokary bolýandyr» diýleni bilen ylalaşýarsyňyzmy? Näme üçin?
B. Luka 6:32–35 okaň. Isanyň şu bölekde agzap geçýän hatarly söýginiň her birine birnäçe mysal getiriň. Bu ýagdaýlaryň her birinde hatarlylyk nämede jemlenen? Näme üçin Ol bize hatarlylyga gitmäge yrýandyr? Eger biz şeýle hatarlylyga gitmäge taýyn bolsak, onda bize nähili sylag garaşýandyr?
4.
A. Hatarly söýgi üçin şu wagt sizde nähili mümkinçilikler bar? Olary sanap geçiň. Hatarly ädimi etmeklige size näme päsgel berýär? Ýazaryň: «Eger-de siz özüňize berlen mümkinçiligi sypdyrmasaňyz, bu size şatlyk getirer. Eger sypdyrsaňyz bolsa — bu hakda pusman ederseňiz» diýen sözleri hakynda siz näme pikir edýärsiňiz?
B. Ýakup 4:17 okaň. Bu aýatda hatarly söýgi mowzugyny gozgaýan bir zat barmy? Siziň muňa bolan gatnaşygyňyz nähili?
7 bap. Eşekli adam
1.
A. Ýazaryň näme hakda ýazýandygy size tanyşmy? Eger hawa bolsa, onda bu siziň durmuşyňyzda nähili bolup geçdi? Şuňa meňzeş zady başyňyzdan geçirendigiňiziň bir pursady hakynda gürrüň beriň.
B. Matta 21:1–7 okaň. 3-nji aýada laýyklykda, eşegiň eýesi Isanyň sözlerine näçe tiz wagtyň içinde jogap bermelidi? Näme üçin ol şeýle hereket etdi? Adatça siz hem şeýle hereket edýärsiňizmi? Näme üçin?
G. Matta 21:3-i Mezmur 50:9–12 we Resullaryň işleri 17:24–25 bilen deňeşdiriň. Bu aýatlara laýyklykda, Hudaý bizden näme isleýär? Özümizde bar bolanlaryň haýsysyna Ol has-da mätäçdir? Onda Isa eşegiň gerek bolandygyna nädip düşünmeli? Hudaýa bizden bir zatlaryň gerekdigine nädip düşünmeli? Näme üçin haçanda Ol biziň eýe bolan zadymyzy soranynda, bize hormat berýändir?
2.
A. Öz «eşekleriňizi» ýene bir gezek gözden geçiriň. Olaryň haýsysy Isa we Onuň işi üçin hyzmat edip biler? Haýsy başarjaňlyklara siz eýesiňiz? Nähili çeşmelere siz eýe? Haýsy ukyplaryňyz we sylaglaryňyz bar?
B. Rimliler 12:6–8 okaň. Bu bölegiň ruhuny duýmaga synanyşyň. Özümiziň haýsy sylaglara eýe bolandygymyza seretmezden, olary ulanmagymyzy resul Pawlus bizden haýyş edýär. Şu bölekde agzalan sylaglaryň haýsydyr biri sizde barmy? Siz olary ulanýarsyňyzmy?
G. Matta 25:14–30 okaň. Üç hyzmatkärleriň haýsysyny siz özüňize kän ýatladýarsyňyz? Näme üçin? Ilkinji iki hyzmatkärler öz hojaýynynda nähili duýgulary döretdiler? Soňky hyzmatkär onda nähili duýgulary döretdi? Isa tarapyndan gürrüň berlen bu taryhyň esasy manysy nämede jemlenen?
3.
A. Näme üçin biz özümizde bar bolan bir zatlary Hudaýyň ulanmak isleýändigini bilenimizde, käwagtlar şübhelenýändiris? Siziň pikiriňizçe, «eşekleriňiziň» haýsysyny Hudaý eýerlemek isleýändir? Bu hakda näme pikir edýändigiňizi gürrüň beriň.
B. 2 Korintoslylar 9:7 okaň. «Öz eşegiňizi Hudaýa bermeklige» bu aýadyň näme gatnaşygy bar? «Öz göwnünden çykaranyny bersin» diýmeklik nämäni aňladýar? «Tukatlyk» ýa-da «mejburlyk» bilen bermekligiň näme ýaman ýeri bar? Näme üçin Hudaý «begenç bilen bereni söýýändir»?
4.
A. Näme üçin Hudaý ilki bilen göze kän ilmeýän zatlary Öz şöhraty üçin ulanýar? Näme üçin Ol wajyp we beýik hasaplanýan zatlary hasaba almaýar? Ýeterli derejede manyly we oňat bolmadyk ýaly görnendigi üçin, käbir «uly bolmadyk» zatlary Oňa bermeli bolanyňyzda, siz şübhelendiňizmi?
B. Ýeremiýa 9:23–24 okaň. Näme üçin akyldarlar öz akly bilen, güýçlüler öz güýçleri bilen, baýlar bolsa öz baýlygy bilen öwünmeli däldir? Mukaddes Kitapdan alnan bu bölegiň ýazaryň ýokarga getiren sözleri bilen näme umumylygy bar?
B. Ysraýylyň Serdarlarynyň kitaby 7:1–8 okaň. Näme üçin Hudaý Gedegonyň goşunynyň sanyny ilki bilen otuz iki müňden on müňe çenli, onsoňam üç ýüze çenli kemeltdi? Hudaýyň kiçi we manysyz ýaly zatlary ulanmaklyk häsiýeti size näme hakda gürrüň berýär?
8 bap. Söwdakeşler we ikiýüzlüler
1.
A. Hudaýyň ady bilen gizlenip, adamlary aldan dini işgärleriň ählumumy mysallaryny getiriň. Olar näme etdiler? Olar bilen näme boldy? Adamlar bilen näme boldy? Şeýle ýagdaýlarda nämä «Hudaýyň gazabynyň ody» diýip bolardy?
B. Matta 21:12–17. Isanyň gazabyny näme getirdi? Bu size Isa hakda näme diýýär? Munuň siziň durmuşyňyza nähilidir bir gatnaşygy barmy? Eger hawa bolsa, onda nähili?
G. Titus 1:10–11 okaň. «Haksyz gazanç üçin… öwredýänleri» resul Pawlus nähili häsiýetlendirýär? Bu adamlar näme edýärler? Şeýle ýagdaýlara duş gelenimizde, biz näme etmeli?
2.
A. Özüňiziň kitaplarda, makalalarda teleradioprogrammalarynda ýa-da şahsy söhbetdeşlikde eşiden sözleriňizde duş gelýän dini mowzukdaky gürrüňlere nähili gatnaşyk edýärsiňiz? Nämäniň dogry we nämäniň nädogrudygyny saýgaryp bilmegiňize näme kömek edip bilerdi? Eger-de siz howply bir zady aýan etseňiz, adatça nähili hereket edýärsiňiz?
B. 1 Timoteos 6:3–11 okaň. Dindarlyk girdejä eýe bolmaklyga kömek edýär diýip pikir edýänleri resul Pawlus 5-nji aýatda nähili beýan edýär? 6-njy aýatda ol nämä «uly gazanç» diýýär? Baýamaklyk nähili kynçylyklara getirip bilýändir (9-nji aýat)? Puly söýýänler bilen näme bolýar? Şeýle ýagdaýlara nähili gatnaşyk etmelidiris (11-nji aýat)?
G. Rimliler 16:17–18 okaň. 17-nji aýatda resul Pawlus ynanýanlara näme hakda haýyş edýär? Onuň öwüt-ündewlerine laýyklykda siziň özüňiz hereket edýärsiňizmi? Bu babatda siz neneň oýasyňyz?
3.
A. Siziň pikiriňizçe, näme üçin «ybadathana iň ýakyn duranlar, iş ýüzünde, belki-de, ondan has-da daşdyrlar»? Bu käwagt siziň öz durmuşyňyzda hem şeýle bolýarmy?
B. 1 Selanikliler 5:21 okaň. Bu aýatda bize nähili tabşyryk berilýär? Biz nädip ony ýerine ýetirip bilýändiris?
G. Resullaryň işleri 20:28–35 okaň. Efesdäki ynanýanlary resul Pawlus nämä çagyrýar (28-nji aýat)? Näme üçin ol bu hakda duýduryş berýär (29-njy aýat). Şu ýagdaýda Hudaýyň halky üçin iň oňat gorag hökmünde näme bolup bilýär (32-nji aýat)? Özüniň akýüreklidiginiň şaýatlygy hökmünde resul Pawlus nämäni ulanýar (33–34-nji aýatlar)? Isa hakdaky söz nädip kimdir biriniň taglymatyny bahalandyrmaklygyň oňat ölçegi bolup gyzmat edýändir (35-nji aýat)?
9 bap. Arzuw etmäge batyrgaýlyk
1.
A. Siz ýygy-ýygydan arzuw edýärsiňizmi? Eger siziň üçin arzuw etmeklik kyn bolýan bolsa, onda bu näme sebäpdendir? Eger siz arzuw edýän bolsaňyz, onda näme hakda?
B. Işaýa 43:18–19 okaň. Bu bölek size Hudaýyň täze zatlar bolan söýgüsi hakynda näme diýýär? Ýatlama hökmünde biziň üçin şeýle nyşany bermeklik Oňa näme üçin gerek boldy?
G. 2 Korintoslylar 5:17 okaň. Mesihileriň — täze ýaradylanlardygy hakynda ýatda saklamaklyk näme üçin gaty wajypdyr? Munuň netijesinde näme üýtgeýär?
2.
A. Matta 21:18–22 okaň. Ysraýylyň dini serdarlary nämede 18-nji we 19-njy aýatda gürrüňi edilýän injir agajyna meňzeş boldular? Siziň özüňizi hem şu sözler bilen beýan edip bolýan ýagdaýlar boldumy? Şu wagt özüňizi nähili «injir agajy» diýip atlandyryp bilersiňiz?
B. Luka 18:9–14 okaň. Isanyň gürrüň beren taryhynyň haýsy gahrymanynda «ýyly» ynam bardy? Kimiň ynamy çyn ýürekdendi? Bu adamlary her biri hakynda Isa näme diýýär? Olaryň haýsysyna siz meňzeýärsiňiz?
G. Ylham 3:15–16 okaň. «Ýyly» ýygnaga Isa nähili gatnaşyk edýär? Näme üçin Ol şeýle deňeşdirmelere ýüz tutýar? «Ýyly» ynamly adamy näme tapawutlandyrýar?
3.
A. Imana bolan ynam bilen Hudaýa bolan imanyň arasynda nähili tapawut bar?
B. Gelip Çykyş 18:23-25 okaň. 25-nji aýatdaky Ybraýymyň soragyna üns beriň. Ol nähili jogaba garaşýar? Siz hem şeýle jogaba garaşýarsyňyzmy? Şeýle ýagdaýda siz Hudaýdan nämä garaşmaga haklysyňyz?
G. Eýýup 19:25-27 okaň. Eýýup gaty agyr ruhy ejirleri başyndan geçirýär. Ol nämä berk ynamly? Nämä garaşýar? Kime bil baglaýar? Bu umyt onuň dünýägaraýşyna nähili täsir edýär?
D. 2 Timoteos 4:7–8 okaň. Resul Pawlusyň ömrüniň ahyryndaky beýik umydy nämede jemlenen? Ol kime bil baglaýar? Öýüne baryp ýetjekdigine ol umyt edýärmi? Siz hem şoňa garaşýarsyňyzmy?
4.
A. Şu ýerde ýazaryň agzap geçenleriniň haýsydyr biri bilen özüňiziň baglydygyňyzy aýdyp bilýärsiňizmi? Eger hawa bolsa, onda näme bilen? Bu zynjyrlardan azat bolup bilmegiňiz üçin näme talap edilýär?
B. Ýewreýler 2:14–15 okaň. Şu bölege laýyklykda, näme üçin Isa adam boldy? Biziň üçin Ol haýsy azatlyga eýe boldy (15-nji aýat)?
Matta 11:28 okaň. Şu aýada laýyklykda, biz nirä tarap «uçmalydyrys»? Iş ýüzünde siz muny nädip ýerine ýetirip bilýärsiňiz? Siz muny şu wagt ýerine ýetirýärsiňizmi? Näme üçin?
10 bap. Gabarçyklar we rehimdarlyk hakynda
1.
A. Eger sizde çagalaryňyz bar bolsa, onda olary yzyna satyn almaklyk zerurlygy ýüze çykan bolsady, siz haýsy bahany tölemäge taýynsyňyz? Munuň üçin siz nähili synanyşlara baş goşardyňyz? Nähili hereketler etmäge siz taýyn bolardyňyz?
B. Matta 18:12-14 okaň. Ýiten goýnuny tapmaklyk üçin adam nähili güýjüni ulanýar? Bu tarynyň Hudaýyň edýän işi bilen näme umumy zady bar?
G. 1 Ýahýa 3:16 okaň. Bu aýatda Ýahýa söýgini nähili beýan edýär? Bu aýadyň ýazaryň ýokarda getiren bölegi bilen näme umumy zady bar?
2.
A. Siz şu wagt Hudaýy nähili göz öňüňize getirýärsiňiz? Bu keşp hemişe-de şeýlemidi? Eger sizi Hudaý hakdaky göz öňüne getirmeleriňiz üýtgän bolsa, onda nähili bolandygy hakynda gürrüň beriň. Hudaýyň özüňizden has hem daş bolup görnen wagtlaryňyz boldumy? Eger hawa bolsa, onda bu göz öňüne getirme şol wagtlardan bäri nähili üýtgedi?
B. Mezmur 139:1–12 okaň. Bu bölege laýyklykda, Hudaý şu wagt size näçe ýakyn? Bu sizde nähili duýgulary döredýär?
G. Ýewreýler 10:19–23 okaň. Ynam bilen Hudaýa ýakynlaşmaga bize näme rugsat berýär (19-njy aýat)? Isa arkaly nädip biz Hudaýa ýakynlaşyp bilýändiris (22-nji aýat)? Näme üçin biz «umydymyzyň ykraryny berk saklamaly» (22-nji aýat)?
3.
A. Biziň Hudaýyň özümize diýýänlerine gulak asmazlyga bolan boýnuýogynlygymyz näme arkaly beýan edilýändir? Nädip biz Onuň sözlerine ker bolup galýandyrys? Hudaý biziň inkär etmegimize çynlakaý seredýändir diýmekligi bilen, ýazar nämäni göz öňünde tutýar?
B. Mezmur 103:8–14 okaň. Bu bölekde biziň ýalňyşlyklarymyza Hudaýyň gatnaşygy hakynda näme diýilýär? Nädip 14-nji aýat bize 10-njy aýatda gürrüň edilýänlere düşünmäge kömek edýändir? Indi Mezmur 130:3–4 okaň. Eger-de Hudaý biziň günälerimizi hasaba alan bolsady, siz Onuň alnynda durup bilermidiňiz? Şu bölege laýyklykda, näme üçin biz Onuň alnynda gorkmalydyrys?
G. Matta 21:33–46 okaň. Ýer eýesi hakynda ol sabyrly adam diýip bolarmy? Näme üçin? Bu taryhy gürrüň bermekligi bilen, Isa bize näme diýmek isleýär? Bu taryhyň özleri hakdadygyna baş ruhanylar we fariseýler näme üçin düşündiler (45-nji aýat)?
4.
A. Nähili pikir edýärsiňiz, näme üçin Hudaý gapyny döwüp girmeýär?
B. Ezekiýel 33:11 okaň. Günäkärliler babatda Hudaýyň niýetleri nähili? Olaryň öz günälerini taşlamaklary kime bagly? Bu nämä getirýär? Eger olar öz günälerini taşlamasalar, bu nämä getirer?
G. Ýakup 4:8 okaň. Ýakubyň beýan edýän ýagdaýyndaky biziň rolumyz nähili? Hudaýyň roly nähili? Netijeleri nähili?
11 bap. Siz çagyrylansyňyz
1.
A. Matta 22:1–14 okaň. Bu bölekde näçe gezek çakylyk hakynda gürrüň edilýändir? Tymsalyň manysy hakynda bu size näme diýýär? Kim adamlary çagyrýar? Ol kimi göz öňünde tutýar?
B. Kanun taglymaty 30:15–16, 19–20 okaň. Hudaý ysraýyllylara nähili saýlaw teklip edýär? Olaryň saýlawlarynyň netijesi nähili bolar? Hudaý olardan nähili saýlawa garaşypdy?
2.
A. Haçanda Onuň çakylygyna düşnüksiz we anyk bolmadyk jogap berenimizde, Ata näme duýýandyr? Eger-de siziň özüňiz şeýle jogap alsadyňyz, onda özüňizi nähili duýardyňyz? Şeýle jogaba özüňiz nähili jogap berediňiz?
B. Luka 14:16–24 okaň. Toýa çagyrylanlar özleriniň gelmejekdiklerini nähili esaslandyrypdylar? Siziň özüňiz şeýle bahanalary eşidip görüpmidiňiz? Ýa-da özüňiz hem şeýle bahanalary tapan ýagdaýlaryňyz boldumy? Hudaýyň çakylygyna bolan bahanamyzy biz nädip esaslandyrýarys? Özüniň çakylygyny inkär edendiklerini hojaýyn nähili kabul etdi? Isa bize näme diýmek isledi?
3.
A. Siziň Hudaýyň çakylygyny kabul etmeklik çözgüdiňiz nädip size Ony tanamaklyga mümkinçilik berýändir? Hudaýyň çakylygyna jogap bermeklige adamlara näme päsgel berýär?
B. 2 Timoteos 3:7 okaň. Şu aýat bilen ýazaryň ýokarda getiren sözleriniň arasynda umumy many barmy? Resul Pawlusyň şu aýatda ýazanyna birnäçe mysal getiriň.
G. Matta 7:24–27 we Ýakup 1:22–25 okaň. Şu ýerde getirilen bölekleriň umumy manysy nähili? Näme üçin bu bölekleriň seresap bolmaklyga maslahat berýän ýalňyşlyklara düşmeklik gaty ýeňildir?
4.
A. Ýazaryň soragyna jogap beriň. Hudaýyň özüňize ýüzlenýän çakylygyna nähili jogap berýärsiňiz?
B. Işaýa 55:1–3, 6–7 okaň. Şu bölekde Hudaýyň gürrüňini edýän çakylygynyň asyl manysy nämede? Çagyrylanlar kimler? Hudaý näme teklip edýär? Ol bize nähili ýagşylygy wada berýär? Onuň bu çakylygyna jogap berdiňizmi?
G. Rimliler 10:9–13 okaň. Şu bölekde gürrüňi edilýän çakylygyň manysy nämede? Adam nädip bu çakylygy kabul edip biler? Ony kabul edenlere nähili ýagşylyk wada berlen? Bu çakylygy kim kabul edip biler? Siz ony kabul etdiňizmi?
12 bap. Agyzlar agyzlara garşy
1.
A. Bu sözler siziň üçin näme aňladýar? Olar bilen siz ylalaşýarsyňyzmy? Näme üçin?
B. Matta 21:23–27. 27-nji aýat ýazaryň ýokarda aýdan sözlerine laýyk gelýärmi?
G. Ýahýa 12:42–43 okaň. Şu bölekde gürrüňi edilýän ýolbaşçylaryň kynçylyklary nämede jemlenendi? Ýokarda getirilen maslahata gulak asmaklyk olar üçin peýdaly bolarmydy? Olaryň hereketleriniň netijesi nähili boldy?
D. 1 Korintoslylar 11:1 okaň. Resul Pawlus şu sözleri ýazanynda, onuň ünsüniň merkezinde näme durýar? Ol kime arka öwürýär: «jemagatamy» ýa-da «orkestre»? Haçanda siz öýüňizde bolsun, işiňizde ýa-da başga ýagdaýda ýolbaşçy bolanyňyzda, bu aýat hakda ýadyňyzda saklaýarsyňyzmy? Bu aýat nädip edil ýolbaşçy hökmünde siziň hereketleriňizi üýtgedip biler?
2.
A. Ýaranjaňlyk bilen bagly bolan esasy kynçylyk nämede jemlenen? Sizi kesgitli ýagdaýda hereket etmeklige mejbur etdirmek maksady bilen adamlar size ýaranjaňlyk edenlerinde, siz özüňizi nähili duýýarsyňyz?
B. Matta 22:15–22 okaň. Näme üçin 16-njy aýatda ýazylan sözlere aýdyň, gizlin bolmadyk ýaranjaňlygyň mysaly diýip bolar? Isa olara nähili seredýär? Näme üçin Ol bu adamlara ikiýüzlüler diýýär?
G. Mezmur 12:3 we Süleýmanyň tymsallary 28:23 okaň. Şu böleklere laýyklykda, Hudaýyň ýaranjaňlyga bolan gatnaşygy nähili? Näme üçin Hudaý paş etmekligi ýaranjaňlykdan oňat hasaplaýar?
3.
A. Ýazaryň ýazýan ýagdaýynyň şaýaty bolup gördüňizmi? Eger hawa bolsa, bu hakda gürrüň beriň. Näme boldy?
B. Rimliler 14:19–22 okaň. Jedelli soraglar hakynda biz jedelleşip başlanymyzda ýüze çykýan esasy kynçylyk nämeden ybarat (20-nji aýat)? Özümiziň «kiçi ýerlerimiz» babatynda biz nähili hereket etmeli (22-nji aýat)? Şeýle ýagdaýlara biz nähili gatnaşyk etmelidiris (19-njy aýat)?
G. 1 Korintoslylar 1:10–17 okaň. Nädip korintoslylar şu bölekde ýazaryň beýan edýän ýalňyşlygynyň pidalary boldular? Eger-de biz uly mana eýe bolmadyk jedelleriň Isanyň Tenini bölmeklerine rugsat bersek, onda näme bolar (17-nji aýat)? Bu nähili bolup geçer?
4.
A. Siziň üçin «öz ýeriňiziň çäginden daşa çykmaklyk» kynmy? Eger hawa bolsa, onda näme üçin? Bu ädimi ýeňillik bilen başaryp bilmegiňiz üçin siz näme edip bilersiňiz?
B. Süleýmanyň tymsallary 10:19 we Ýakup 1:19 okaň. Süleýman we resul Ýakup bize nähili maslahat berýärler? Siz bu maslahata eýerýärsiňizmi? Oňa oňatrak eýermeklik üçin siz näme edip bilersiňiz?
G. Rimliler 14:1 okaň. Ynamda has gowşak hasaplaýanlarymyz babatda biz nähili gatnaşyk etmelidiris? Biz nähili hereket etmeli däldiris? Haçanda resul Pawlus bu sözleri ýazanynda, ylalaşyksyzlyklaryň ýüze çykjakdygyny göz öňünde tutupdy. Biz hem olaryň ýüze çykmalaryna garaşýarysmy? Haýsy soraglarda ylalaşyksyzlar kän ýüze çykýandyr?
13 bap. Adamyň arzuw edip bilmedik zady hakynda
1.
A. Özüňiz üçin doly garaşylmadyk bolan zady Hudaý öz durmuşyňyzda soňky gezek haçan amala aşyrypdy? Bu ýagdaý hakynda gürrüň beriň.
B. Matta 22:41–46 okaň. Isanyň soragyndaky näme zat fariseýleri aljyrama getirdi? Näme üçin bu soraga jogap bermeklik olar üçin gaty kyn boldy? Näme üçin şol ýagdaýdan soň hiç kim oňa sorag bermeklige gaýrat edip bilmedi?
G. 1 Korintoslylar 2:9 okaň. Bu aýadyň manysy näme? Hudaýyň taýýarlany kime niýetlenen? Onuň taýýarlanlarynyň käbirine siz umyt edip bilersiňizmi?
2.
A. Näme üçin ýazar Hudaýyň meýilnamasyna «samsyk» diýýär? Siz bu tassyklama bilen ylalaşýarsyňyzmy? Näme üçin?
B. 1 Korintoslylar 1:18–25 okaň. Näme üçin resul Pawlus Hoş Habaryň wagzyna akmaklyk ýa-da samsyklyk diýýär? Bu bölegiň esasy manysy nämeden ybarat (25-nji aýat)? Näme üçin Hudaýyň meýilnamasy adamzat akyldarlygy babatda samsyklyk bolup görünýändir?
3.
A. Hudaýyň özüňiz üçin mümkin däl ýaly bolup görnen zady eden wakalary hakynda gürrüň beriň.
B. Eýup 42:2, Ýeremiýa 32:17, Matta 19:26 we Luka 1:37 okaň. Bu aýatlarda nähili pikir bar? Olar size käbir zatlarda berk ynanmaklygy berýärmi?
4.
A. Haýsy manyda goýunlar üçin niýetlenen dowak bakyýetiň, bagyşlanmanyň, durmuşyň maksadyna we hakykata eýe bolmaklygyň nyşany bolýandyr? Näme üçin ol ýerde siziň çopanlar bilen bile dyz epmegiňiz ýerlikli bolardy?
B. Rimliler 8:3 okaň. Öňler mümkin däl ýaly bolup görnen näme zady Hudaý amala aşyrdy? Munuň netijesi näme? Ol muny nädip etdi?
G. Eferliler 3:20–21 okaň. Şu aýada laýyklykda, Hudaý näme etmeklige ukyply? Ol muny nädip amala aşyryp bilýändir? Nämede Onuň güýjüniň aýan bolmaklygyny görüp bolýandyr? Onuň amala aşyranynyň netijesi nähili? Hudaý tarapyndan edilen zatlar näçe wagtlap uzaga çekip biler? Nädip siz (şu bölegiň kömegi arkaly) Hudaýa kän ynanyp bilersiňiz?
14 bap. Kursor ýa-da haç
1.
A. Haçan hem bolsa bir wagt siz «kompýuterleşdirilen» dine duş geldiňizmi? Eger hawa bolsa, onda şol duşuşykdan soň sizde nähili duýgular galdy? Şeýle din siziň durmuşyňyzda nähili miweleri berdi? Nädip we näme üçin siz ony taşladyňyz?
B. Matta 23:1–36 okaň. «Kompýuterleşdirilen» diniň haýsy ýalňyşlyklaryny Isa höküm edýär? Şeýle ýalňyşlyklar zerarly sizde nähilidir bir kynçylyklar döredimi? Haýsy kynçylyklar? Nädip siz olardan azat bolup bildiňiz?
2.
A. Boş galdyrylan ýere öz pikiriňizçe has ýerlikli bolan sözleri ýazyň.
B. Efesliler 2:8–9 okaň. Şu bölekde ynam nämä garşy goýulýar? Bu ýerde işler we olar arkaly bagly bolan ýüze çykýan kynçylyk hakynda näme diýilýär? Näme üçin «magtanmaklyk» asla dogry däl?
G. Galatýalylar 2:15–16 okaň. Hudaý bilen ýaraşmaklykda iň esasy zat näme? Kanuny ýerine ýetirmäge synanyşyp, näçe adamlar halas bolup bilerler? Näme sebäpli biz Hudaýyň alnynda aklanmaga niýet edýändiris?
3.
A. Nädip Hudaýyň höküminde gaçmaklyk hakynda oýlanýarsyňyz?
B. Rimliler 2:5 okaň. «Hudaýyň adyl höküminiň aýan boljak güni üçin, özüne gazap ýygnaýanlary» näme tapawutlandyrýar? Hudaýyň adyl hökümi haçan aýan bolar? Munuň hökman boljakdygyna biz näçe ynamly bolup bilýändiris?
G. Ýewreýler 2:2–3; 12:25 okaň. Bu böleklerde bize nähili duýduryşlar berilýändir? Bulara laýyklykda, onda biz nähili hereket etmelidiris?
4.
A. Isa Mesih siziň özüňiz üçin Halasgärmi? Bu hakda size nireden mälim?
B. Ýahýa 1:12 okaň. Ýahýanyň aýdyşyna laýyklykda, Isa nädip biziň Halasgärimiz bolýandyr?
G. 2 Ýahýa 4:14–15 okaň. Hudaýyň özümizde ýaşaýandygyna ynamly bolmagymyz üçin biz näme etmelidiris?
15 bap. Mekirsiz ynam
1.
A. Oýnaýan çagalara syn edip, ýarym sagadyňyzy geçiriň. Siz nämä üns berdiňiz? Öz gören zatlaryňyzyň haýsylaryny siz özüňizde görmek islärdiňiz? Muňa näme päsgel berýär?
B. Matta 18:3–4 okaň. Biziň edil çagalar kimin bolmalydygymyz hakynda aýtmaklygy bilen, Isa nämäni göz öňünde tutýar? Eger-de biz çagalar kimin bolmasak, onda näme bolar?
G. 2 Korintoslylar 11:3 okaň. Resul Pawlusy näme aladalandyrýar? Näme üçin biz hem şol zat hakynda hemişe aladalanmalydyrys?
2.
A. «Gülküli din» jümlesiniň astynda ýazar nämäni göz öňünde tutýar? Näme üçin Isa ony höküm edýär?
B. Matta 23:37–38 okaň. Isa Iýerusalim üçin näme etmek isledi? Iýerusalimiň ýaşaýjylarynyň jogaplary nähili boldy? Ahyrynda bu nähili netijä getirdi?
3.
A. «Araçylar» sözüniň astynda ýazar nämäni göz öňünde tutýar? Häzirki jemgyýetde kime «araçylar» diýip bolýandyr?
B. Ýahýa 10:10 okaň. Şu aýada laýyklykda, Isa näme üçin ýere geldi? Muňa düşünmeklik neneň kyn? Näme üçin? Isanyň aýdýanlaryny siz öz durmuşyňyzda duýýarsyňyzmy? Näme üçin?
G. 1 Timoteos 2:5 okaň. Hudaý bilen adamyň arasyndaky ýeke-täk araç kim? Biziň gündelik durmuşymyz üçin munuň näme manysy bar?
4.
A. Näme üçin biz ýazaryň şu bölekde agzap geçýän ýönekeý hakykatlaryny köplenç gözümizden sypdyrýandyrys? Näme üçin biz öz durmuşymyzy we imanymyzy şeýle çylşyrymlaşdyrmaklyga ýykgyndyrys? Hiç bir wajyp bolmadyk kynçylyklardan biz nädip azat bolup bilýändiris?
B. Mezmur 42:1–2 okaň. Nähili iman bize şu bölekde görkezilýär — sadamy ýa-da düşnüksiz bolan çylşyrymly? Öz imanyňyzyň hem şeýle bolmagyny islärdiňizmi? Näme üçin? Şeýle imana eýe bolan adamlary tanaýarsyňyzmy? Özleriniň imanlarynyň şeýle bolmagyna galary ýaly, olar näme edýärler?
G. Filipililer 3:7–9 okaň. Şu aýatlara laýyklykda, resul Pawlus nähili isleg bilen hereketlenendi? Munuň üçin oňa näme güýç berýärdi? Onuň islegi ýökekeýdimi ýa-da çylşyrymly? Bu islegi özüňiziňki bilen deňeşdiriň.
16 bap. Aman galmaklyk
1.
A. Özüňiziň hususy tejribäňize esaslanyp, siz ýazaryň ýokarda getiren sözleri bilen ylalaşyp bilerdiňizmi? Öz jogabyňyzy düşündiriň.
B. Matta 24:1–14 okaň. Öňde garaşýan synaglaryň barynyň içinden 6-njy aýat näme bilen tapawutlanýar? Bu tabşyryk nämä esaslanan? Özümiziň şu wagtdaky ýagdaýymyza seretmezden, ol siziň üçin nähili mana eýe?
G. Ýahýa 15:18–19 we 16:33 okaň. Bu iki böleklerde Isa näme wada berýär? Öz paýymyza düşýänine biz nähili gatnaşyk etmelidiris (Ýahýa 16:33 seret)? Şeýle gatnaşygy aýan etmek üçin bize näme kömek eder (Ýahýa 16:33 seret)?
D. 2 Timoteos 3:12 okaň. Resul Pawlusyň umytlary nähili? Bu kime degişli? Bu wada hakynda bilip, biz nähili hereket etmelidiris?
2.
A. Haçan hem bolsa bir wagt siz «uçudyň gyrasynda» bolup gördüňizmi? Şonda näme bolup geçdi? Ruhy taýdan aýdanymyzda, şonda siz nädip berk topraga ýetip bildiňiz?
B. Matta 24:13 okaň. Bu aýat size nähili görünýär: wadamy ýa-da howp? Siziň pikiriňizçe, ol näme bolmaly?
G. Koloseliler 1:22–23. Haýsy manyda bu aýat Matta 24:13-iň dowamy bolup biler?
3.
A. Şägirtlerde bar bolan artykmaçlyk nämede jemlenendi? Özümiziň hem şeýle artykmaçlyga eýedigimiz hakynda näme üçin aýdyp bilýändiris?
B. Matta 24:30–31 okaň. Synaglardan geçýänleri bu bölek nädip ruhlandyryp biler? Bu bölegiň berýän goldawy nämeden ybarat? Ol siziň üçin goldaw bolup hyzmat edýärmi? Näme üçin?
G. Filipililer 1:6 okaň. Bu aýatda nähili wada bar? Bu wadanyň ýerine ýetmekligi käbir zatlara baglymy? Bu wada siziň imanyňyzyň berkemegine nähili hyzmat etmeli? Ol siziň imanyňyzy berkidýärmi?
4.
A. Näme üçin Görleriň Patyşalygynyň gelýändigini yglan etmeklik üçin «besdir» sözüne has ýerlikli diýip bolýandyr? Siziň pikiriňizçe, bu söz nähili bolup bilerdi? Näme üçin?
B. 1 Selanikliler 4:16–18 okaň. Bu bölek nädip bizi berkidip biler? Bu sözleri okanyňyzda, siziň gözüňiziň alnynda nähili keşp peýda bolýar? Hudaýyň Özüniň Göklerden gelmekligi näme üçin şeýle wajyp?
G. Ylham 19:11–16 okaň. Isa şu ýerde nähili görkezilen? Bu keşp ruhlandyrýarmy ýa-da tersine — gaty gorkunç täsir edýär? Näme üçin?
17 bap. Çägeden ýasalan galalar
1.
A. Özüňiziň gurýan «galalaryňyza» mysallar getiriň. Siz olara nähili gatnaşyk edýärsiňiz? Eger-de suwuň joşmaklygy ertir geljek bolsa, bu sizde nähili duýgulary dörederdi?
B. Luka 12:16-21 okaň. Şu bölekde gürrüňi edilýän adam nähili gala gurdy? Bu ýerde «suwuň joşmasy» diýip, nämä aýdyp bolar? Ahyrky netije nähili boldy? Bu taryhyň manysy nähili?
B. Ýewreýler 9:27 okaň. Hemmelere nähili ykbal garaşýar? Muny suwuň joşmasy bilen deňeşdirip bolarmy? Siz oňa taýynmy?
2.
A. Eger-de biz bu dünýä edil özümiziň hemişelik ýaşaýan ýerimize bolşy ýaly gatnaşyk edýän bolsak, onda bu näme arkaly beýan edilýändir? Gündelik durmuşymyzda biz bu dünýäniň özümiziň hökman taşlamalydygymyz hakynda näçe kän oýlanýandyrys?
B. Matta 16:26–27 okaň. 26-njy aýatdaky iki soraga jogap beriň. 27-nji aýatda beýan edilen wakalara garaşýarsyňyzmy ýa-da olardan gaty gorkýarsyňyz? Näme üçin?
G. Ýakup 4:13–14 okaň. Eger-de biz bu hakda ýadymyzda saklasak, onda durmuşdaky köp zatlara biziň gatnaşygymyz nähili üýtgär? Näme üçin biz şeýle ýeňillik bilen bu barada ýatdan çykarýarys?
3.
A. Ýazaryň getiren haýsy esaslary biziň gündelik durmuşymyzda ulanylyp bilner?
B. Ýewreýler 11:8–10 okaň. Ybraýymyň durmuşy nämede ýokarda getirilen bölek üçin mysal hökmünde ulanylyp bilner? «Ýeňillikde syhaýat etmeklik» üçin oňa näme kömek etdi? 10-njy aýady haýsy manyda öz durmuşymyz üçin ulanyp bilýändiris? Bu hakykaty özleşdirmeklik üçin näme sebäpden bize Ybraýymdan kyn bolýandyr?
G. Ýewreýler 11:13–16 okaň. Nädip bu bölek biziň bütin durmuşymyzyň ugruny görkezýän gural hökmünde hyzmat edip biler? Bu aýady iş ýüzünde ulanmaklyk bize kynçylyklary ýeňmeklige neneň kömek ederdi?
4.
A. Edil çaga kimin gurmaklyk — näme diýmeklik? Ýokarda getirilen bölekde Hudaýa sežde etmeklik hakynda gürrüň berýän zatlar barmy?
B. Luka 19:11–13 okaň. 13-nji aýatdaky tabşyrygyň bize nähili gatnaşygy bar? Isa Özüniň dolanyp gelerine çenli bizden nähili hereketlere garaşýar? Bu tabşyrygy ýerine ýetirmeklik üçin siz näme edýärsiňiz?
B. 1 Korintoslylar 3:10–15 okaň. Ýygnagyň gurluşyna syn edeninde, resul Pawlusy näme aladalandyrýar (10-njy aýat)? Haýsy esasda biz gurýarys (11-nji aýat)? Gurluşyk üçin ulanylýan dürli çig mallar hakynda gürrüň etmekligi bilen, Pawlus nämäni göz öňünde tutýar (12-nji aýat)? Biziň gurluşygymyzyň hili haçan aýan bolar (13-nji aýat)? Biziň gurluşygymyzyň netijesi näme bolup durýar (14–15-nji aýatlar)? Siziň gurluşygyňyz nähili gidýär?
18 bap. Taýyn bolmak
1.
A. Nähili pikir edýärsiňiz, näme üçin Isa Özüniň soňky wagzynyň mowzugy hökmünde taýýarlygy aldy? Onuň soňky wagzy size nähili täsir edýär?
B. Matta 24:36–25:13 okaň. Hüşgär bolmaklygyň wajyplygy şu bölekde näme bilen esaslandyrylýar? Siz hüşgärmisiňiz? Eger ýok bolsa, onda näme üçin?
2.
A. Haçanda siz ol ýa-da başga bir wakanyň bolup geçjekdigine ynamly bolanyňyzda, oňa nähili taýýarlanýarsyňyz? Hut şeýle ýagdaýda Isanyň gaýdyp gelmegine-de taýýarlanýarsyňyzmy?
B. Matta 16:27; Matta 14:44; Luka 12:40; Ýahýa 14:3 okaň. Bu aýatlaryň näme umumylygy bar? Haçanda käbir zat ençeme gezek gaýtalanýan bolsa, onda bu adatça nämäni aňladýar?
3.
A. Dowzahy adamlaryň öz erkleri boýunça barýan ýerleri diýip göz öňüne getirýärsiňizmi? Näme üçin?
B. 2 Selanikliler 1:5–10. Selanikdäki imanlylaryň Göklere barjakdyklaryna näme esas berýär (10-njy aýat)? Hudaý gaýdyp gelende, kim jezalanar (8-nji aýat)? Olara nähili jeza garaşar (9-njy aýat)? Siz özüňizi haýsy topara degişli ederdiňiz?
4.
A. Özüňiziň bakyýetdäki durmuşyňyza degişli bolan saýlawy etdiňizmi? Eger hawa bolsa, onda ol nähili? Eger ýok bolsa, onda näme üçin?
B. Ýahýa 3:16–18 okaň. 18-nji aýatda Isa iman edýän adam hakynda näme diýilýär? Isa iman etmeýänler hakynda näme diýilýär? Näme üçin Hudaý Öz Ogluny bu dünýä iberdi (17-nji aýat)? 16-njy aýady öz sözleriňiz bilen gürrüň bermäge synanyşyň.
G. Ýahýa 20:31 okaň. Näme üçin Ýahýa bu Hoş Habary ýazýar? Biziň nädip baky durmuşa eýe bolýandygymyz hakynda bu aýatda näme diýilýär?
D. Resullaryň işleri 17:29–34 okaň. Hudaý geçmişde nämä ýol berdi (30-njy aýat)? Geljekde bize nähili waka garaşýar (31-nji aýat)? Adamlar Pawlusyň sözlerine nähili jogap berdiler (32–34-nji aýat)? Şu ýerde beýan edilen adamlaryň haýsy toparyna siz özüňizi degişli ederdiňiz?
19 bap. Bägülli adamlar
1.
A. Owadanlygy bilen tapawutlanmaýan adamlara siz nähili gatnaşyk edýärsiňiz? Gusseniň sözleri hakynda näme pikir edýärsiňiz?
B. Matta 25:31–46 okaň. Şu ýerde nähili iki topar adamlar hakynda gürrüň edilýär? Olaryň her biri bilen näme bolup geçýär? Olaryň tapawutly häsiýetleri nähili? 46-njy aýada üns beriň: şu aýatda gürrüňi edilýän zat näçe wagtlap dowam eder?
2.
A. Siz ýazaryň sözleri bilen ylalaşýarsyňyzmy? Näme üçin?
B. Ýewreýler 13:1–2 okaň. Dogan söýgüsini goramaklyk diýmeklik nämäni aňladýar? 2-nji aýatda bizi nämä çagyrýarlar? 3-nji aýadyň kitapdan getirilen ýokardaky sözler bilen näme meňzeşligi bar?
G. Ýakup 2:1–9. Bu bölekde haýsy kynçylyk hakynda gürrüň edilýär? Resul Ýakubyň beýan eden çözgüdi nämeden ybarat? Näme üçin 8-nji aýat bütin bölegiň açary hasaplanylýar?
3.
A. Haçan siz soňky gezek Isany ejizleriň we ýaralananlaryň arasynda görüpdiňiz? Bu hakda gürrüň beriň.
B. Matta 10:42 okaň. Näme hökman sylaglanylar? Sylaglandyrylmak gurbanlygyň näçe uly bolandygyna baglymy? Sylaglandyrylmaklyk nämä esaslandyrylan?
G. Matta 11:2-6 okaň. Ýahýa suwa çümdüriji Isa nähili sorag berdi? Bu soraga Isa nähili jogap berdi? Bu ýazaryň ýokarda getiren sözlerine neneň laýyk gelýär?
20 bap. Hyzmatkär
1.
A. Çynlakaý jogap beriň, siz Taňry agşamyna nähili gatnaşyk edýärsiňiz? Şu ýerde ýazaryň getiren sözleri sizi oýlanmaga mejbur edýärmi?
B. Matta 26:17-30 okaň. Özüňiziň Halasgär bilen bir saçagyň başynda oturandygyňyzy göz öňüne getiriň. Siz näme hakda oýlanýarsyňyz? Siz näme duýýarsyňyz? Isanyň 29-njy aýatda getirilen sözleri hakda näme pikir edýärsiňiz?
2.
A. Şu ýerde ýazar iberilen biri hakynda gürrüň edýär. Ol kim? Saçak başyna sizi Isanyň Özüniň çagyrýandygyny ýatda saklamaklyk näme üçin gaty wajypdyr?
B. Ýahýa 17:20–23 okaň. Isa näme hakynda soraýar? Taňrynyň saçagy hakyndaky gürrüňleriň esasynda bu bölegiň manysy nähili?
3.
A. Ýazar: «Haçanda Ol bizi öýe çagyranynda, Onuň saçagynyň başynda oturjakdygyňyza bolan ynamlylyga eýe boluň» diýmekligi bilen nämäni göz öňünde tutýar? Biz nämä aýratyn üns bilen gatnaşyk etmelidiris?
B. Luka 22:14–18 okaň. Isa Öz şägirtleri bilen Taňry agşamyny iýmezliginiň öň ýanynda nähili sözleri aýdýar? 16-njy we 18-nji aýatlarda aýratynam geljekki haýsy waka hakynda gürrüň berilýär? Haçanda siz Taňry agşamyna gatnaşanyňyzda, bu hakda ýadyňyzda saklaýarsyňyzmy?
G. 1 Korintoslylar 11:26 okaň. Taňry agşamynyň nämedigine oňatrak düşünmegiňiz üçin bu bölek size kömek edýärmi? Şu ýerde ýazylanlar siziň durmuşyňyza nähili täsir edip biler?
21 bap. Ol sizi saýlady
1.
A. Isanyň gorkyny başyndan geçirendigini bilip, siz näme duýýarsyňyz? Näme üçin?
B. Matta 26:36–46 okaň. Isa Özüniň ýüreginiň ýagdaýyny nähili beýan edýär (38-nji aýat)? Onuň oturşy näme hakynda gürrüň berýär (39-njy aýat)? Şu bölekde beýan edilene haýsy manyda söweş diýip bolar?
2.
A. Hatda Özüniň haça çüýlenmeli gününde-de Isanyň özüňiz hakda ýatlandygyna düşüneniňizde, siz nämäni başdan geçirýärsiňiz?
B. Ýahýa 17:24 okaň. Şu aýatda Isa näme hakynda aýratyn soraýar? Näme üçin Ol bu hakda soraýar? Onuň bu haýyşy hakynda bilip, siz näme duýýarsyňyz? Näme üçin?
3.
A. Isa siziň üçin dowzaha gitdi diýen tassyklama nähili düşünmeli? Bu biziň durmuşymyza nähili täsir etmeli? Bu siziň durmuşyňyza täsir edýärmi? Eger hawa bolsa, onda nädip? Eger ýok bolsa, onda näme üçin?
B. Efesliler 4:7–10 okaň. Nämede bu bölek ýazaryň sözlerine meňzeş? «Ähli zady doldurmak» sözleriniň manysy näme?
G. Ýewreýler 12:2 okaň. Näme sebäpden Isa «utanjy äsgermän, haçdaky ölüme döz geldi» diýip hasaplaýarsyňyz? «Hudaýyň tagtynyň sagynda oturdy» diýmekligiň manysy näme?
22 bap. Haçan-da bary size garşy bolanynda
1.
A. Haçanda bolsa bir wagt size dönüklik etdilermi? Eger hawa bolsa, onda has uly agyryny size näme ýetirdi?
B. Matta 26:47–56 okaň. Şu bapda nähili iki dönüklik hakynda gürrüň edilýär?
2.
A. Beýleki adamyň ol ýa-da beýleki hereketleriniň aýratynlyklarynyň sebäpleriniň nämededigine siz nädip düşünmeklige synanyşyp bilersiňiz? Adamyň şol ýa-da beýleki hereketlerini etmeklige mejbur eden sebäplere nädip düşünip bilersiňiz?
B. Galatýalylar 6:2. «Birek-biregiň ýüküni göterip» bilmegimiz üçin biz näme hakda bilmeli? Bu hakda biz nireden bilip bileris?
G. Filipililer 2:19–21 okaň. Näme üçin resul Pawlus Timoteosy Filipidäki ynanýanlaryň ýanyna ibermek isledi? Şu bapda beýan edilenleriň esasynda biz Timoteos bilen filipilileriň arasyndaky bar bolan gatnaşyklar hakynda näme diýip bileris?
D. Ýewreýler 12:14 okaň. Şu aýatda biz nähili buýruga duş gelýäris? Biz nädip ony ýerine ýetirip bilýäris? Näme üçin ony ýerine ýetirmeklik biziň üçin wajyp?
3.
A. Haýsy manyda siziň ýigrenjiňiz siziň özüňizi tussagla öwürýändir? Siz şu wagt hem ýigrenjiň ýesirliginde bolýarsyňyzmy?
B. Matta 5:43–48 okaň. Öz duşmanlarymyz bilen biz nähili hereket etmelidiris? Bu buýrugy siz iş ýüzünde nädip ýerine ýetirip bilýänsiňiz?
G. Ýewreýler 12:15 okaň. Nädip ajy adamy üýtgedýändir? Ol töwerekdäkilere nähili täsir edýär? Aja bolan gatnaşygymyzda biz nähili hereket etmelidiris?
4.
A. Ýahýa 18:36 okaň. Nähili dünýä hakynda Isa aýdýar? Bu dünýäniň Onuň Patyşalygy däldigi hakynda näme şaýatlyk edýär?
B. Mezmur 25:15 okaň. Gyşardylan we bozulan dünýäde göni durmaklyk üçin mezmurça näme kömek edýär?
G. Mezmur 73:2–5; 13–20 okaň. 2–5-nji aýatlara laýyklykda, mezmurçynyň aýaklarynyň büdremegine näme sebäp boldy? «O tarapdakylara» ünsüni çekmekligi mezmurçyny nähili netijelere alyp bardy (13–14-nji aýatlar)? Özüniň ruhy deňagramlylygyny ol nädip dikeldip bildi (16–17-nji aýatlar)? Özi bilen bolup geçenlere ol nähili ahyrky baha berýär (18–20-nji aýatlar)? Kitabyň ýazarynyň ýokarda getiren sözleri mezmurdaky haýsy pikirlere laýyk gelýär?
23 bap. Siziň saýlawyňyz
1.
A. Ýahýa 2:4; 7:6, 8, 30; 8:20; 13:1 okaň. Bu aýatlarda kesgitli yzygiderliligi görýärsiňizmi? Olarda Isa üçin Özüniň ýerine ýetirmeli işiniň jikme-jik mälimdigine näme görkezýär?
2.
A. Isa siziň üçin gyzyklymy? Aýratynam näme siziň üçin gyzykly? Ol sizde nägileligi döredýärmi? Aýratynam näme? Onuň durmuşynyň haýsy bölegi siziň düşünmegiňiz üçin has hem kyn görünýär? Näme üçin?
B. Luka 22:67–70 okaň. Bu bölekde Isa Özi hakynda näme diýýär? Näme üçin bu sözlere Isanyň Özi hakynda aýdan iň beýik sözleri diýip bolar?
3.
A. Siz nähili karar kabul etdiňiz? Özlerine ünsi çekmäge synanyşýan ýüzlerçe sesleriň arasyndan kimiň sesine gulak asýarsyňyz?
B. Ýahýa 6:60–69 okaň. Näme üçin Isanyň käbir şägirtleri Onuň yzyna eýermeklerini bes etdirdiler? Näme üçin Petrus Onuň yzyna eýermegini dowam etdirdi? Bu çözgütleriň haýsysy siziň üçin ýakyn? Näme üçin?
4.
A. «Saýlamazlygy çözüp, Pilatus onuň bilen öz saýlawyny etdi» diýmekligiň manysy näme? Nädip biz hem edil şeýle ýalňyşlygy edip bilýändiris?
B. Matta 12:30 okaň. «Bitaraplygy saklamaklykda» gizlenýän haýsy howp hakynda bu aýat bize duýduryş berýär?
G. Ýahýa 5:22-29 okaň. Bu bölekde Isa bolan gatnaşykda orta ýagdaýy eýeläp bolmaýandygy hakynda näme diýilýär?
24 bap. Täsinlikleriň iň beýigi
1.
A. Haça çüýlenmekligiň adaty günde, tenden we gandan bolan adaty adamlaryň gatnaşmaklarynda bolup geçendigi baradaky hakykatyň owadanlygy nämede jemlenendir? Bu hepdäniň adatylygy siziň üçin nähili mana eýe?
2.
A. Özüňiz bilen Hudaýyň edil «ýyldyzlardan Özüne keşp ýasany» ýa-da «mekgejöwen meýdanyndaky şemal arkaly» gepleşmegini isleýän ýagdaýlaryňyz ýüze çykýarmy? Öz jogabyňyzy düşündiriň. Ynama Mukaddes Kitabyň berýän manysy Hudaýyň özümiz bilen «adaty» usullar arkaly gepleşmeklik endigi bilen nähili bagly?
B. 2 Korintoslylar 5:18–20 okaň. Hudaý bize näme berdi (18-nji aýat)? Ol bize näme ynandy (19-njy aýat)? 20-nji aýatda biz nähili atlandyrylandyrys? Bu tabşyrygyň ýerine ýetirilmeginde siz nähili roly oýnaýarsyňyz?
G. Resullaryň işleriniň 10-njy babynda Kornelius atly ýüzbaşy hakynda gürrüň berilýär. Oňa Petrusyň Hoş Habary gürrüň bermekligi üçin, perişde Petrusyň yzyndan adam goýbermekligi Korneliusa tabşyrýar. Perişdäniň özi onuň bilen hiç bir kynçylyksyz gürrüňdeş bolup bilerdi. Nähili pikir edýärsiňiz, näme üçin onuň özi Korneliusa Hoş Habar hakynda gürrüň bermedi?
3.
A. «Özüňize adatylykdan we günde-gündelikden ýüzlenýän» Onuň sesine gulak asýarsyňyzmy? Eger hawa bolsa, onda siz muny nädip edýärsiňiz? Siz bireýýäm näme eşidip bildiňiz?
B. Mezmur 19:2–5 okaň. Nädip Hudaý biziň bilen «adaty» ýagdaýlar arkaly gürleşmegini dowam etdirýär? Siziň üçin Onuň sözi nähili mana eýe?
G. Resullaryň işleri 17:26–28 okaň. 26-njy we 27-nji aýatlara laýyklykda, Hudaý adamlaryň durmuşlaryna gatnaşmaklygy bilen nähili maksady yzarlaýar? Haýsy manyda Ol «biziň her birimizden kän daş däl»? 28-nji aýat bilen kitapdan ýokarda getirilen bölegiň arasynda umumy zat barmy?
4.
A. Täsinliklere bolan gyzyklanma biziň Hudaýy görüp bilmegimize päsgel berip bilermi? Eger hawa bolsa, onda nädip?
B. Matta 12:39–40 okaň. Isanyň sözleri boýunça, täsin «nyşany» talap etmeklik näme bilen ýaman? Özünden nyşan talap edenlere Isa nähili nyşan görkezdi? Mundan biz özümiz üçin nähili sapak alyp bileris?
25 bap. Dilegde açyk bolan
1.
A. Näme üçin Isa haçda bolanynda, dogrudanam terk edilipdi diýen pikir bilen ylalaşmaklyk gaty kyndyr? Nähili pikir edýärsiňiz, Ol näme üçin terk edilipdi?
B. Matta 27:45–50 okaň. Bu bölegi okanyňyzda, siziň gözüňiziň alnynda nähili keşp peýda bolýar?
G. Mezmur 22:2 okaň. Isanyň haçdaky sözleri hakynda ondan ýüzlerçe ýyl ozal pygamberlik edilendigi baradaky hakykat sizde nähili duýgulary döredýär?
2.
A. Näme sebäpden Hudaý üçin «günäni ýöne kowmaklyk» mümkin däldi? Näme üçin günäni daşa çykaryp taşlamaklyk gereklidi?
B. 2 Korintoslylar 5:21 okaň. Özünde günä bolmadyk bilen Hudaý näme etdi? Bu ýerde kim hakynda gürrüň edilýär? Kim üçin Ol muny etdi? Muňa siziň gatnaşygyňyz nähili?
G. Galatýalylar 3:13–14 okaň. Kim bizi kanunyň näletinden azat etdi? Ol muny nädip etdi? Ol muny näme üçin etdi?
3.
A. Näme üçin biz ýekeligi gazanandyrys? Näme üçin Isa muny gazanmady? Näme üçin Hudaý biziň ýerlerimizi çalyşdy?
B. Işaýa 53:4–5 okaň. Şu bölekde «rollary çalyşmaklyk» hakynda näçe gezek gürrüň edilýär? Bu aýatlary okanyňyzda, sizde nähili täsir galýar?
G. 1 Petrus 3:18 okaň. Näme üçin Isa öldi? Nähili «rollary üýtgetmeklik» hakynda şu ýerde gürrüň edilýär? Nähili maksat bilen bu edilipdi? Bu aýatda aýdylanlar siziň üçin mana eýemi?
26 bap. Gizlin mazar
1.
A. Şu ýerde gürrüňi edilýänlerde nähilidir bir aýratyn meňzetme barmy?
B. Matta 27:26–31 okaň. Nähili pikir edýärsiňiz, Isa üçin näme has görgüli bolupdy? Näme üçin Hudaý munuň şeýle bolmagyna ýol berdi?
G. 1 Korintoslylar 5:7 okaň. Pesah näme (pesah guzusy hakynda — Çykyş 12:1–13 okaň)? Haýsy manyda Isa biziň Pesahymyz, pesah guzymyz bolýandyr?
2.
A. Eger bu dogrudanam gürrüň berýäniň aýdyşy ýaly bolsady, onda kinaýa nämede (we näme üçin) jemlenerdi?
B. Matta 27:57–61 okaň. Şu bölekde mazaryň beýannamasy neneň jikme-jik getirilen? Näme üçin bu ýerde has jikme-jik beýannama ýok?
G. Işaýa 52:14, Işaýa 53:2-ni Luka 2:7 bilen deňeşdiriň. Bu bölekleriň näme umumylygy bar? Şu aýatlar boýunça aýdanymyzda, näme üçin Hudaýa öz eden işlerine hemmeleriň ünslerini çekmeklik wajypdyr? Nähili pikir edýärsiňiz, näme üçin Ol şeýle edýär?
3.
A. Bu hakda okap, siz özüňizi nähili duýýarsyňyz? Näme üçin?
B. Matta 12:40 okaň. Isa Özüniň öljekdigini bilýärdimi? Özüniň jaýlanjakdygyny göz öňüne getiripmidi? Şu aýatda ýazylanlara laýyklykda, Ol muňa nähili seredipdi?
G. 1 Korintoslylar 15:3–4 okaň. Näme üçin resul Pawlus ilki bilen hut şu hakynda gürrüň berendigini ýazýar? Ol nämäni has wajyp hasaplaýar? Näme üçin bu wajyp?
4.
A. Näme üçin boş mazar mesihiligiň nyşany hökmünde haçdan hem oňat bolup bilýändir? Nyşanlaryň haýsysy Hudaýyň gudraty hakynda uly derejede şaýatlyk edip bilýändir? Näme üçin?
B. Resullaryň işleri 2:22–24 okaň. 24-nji aýada laýyklykda, näme mümkin däl bolup bilerdi? Näme üçin?
G. 1 Korintoslylar 6:14 okaň. Şu aýatda Hudaýyň haýsy häsiýeti hakynda gürrüň edilýär? Näme amala aşyrylypdy? Geljekde näme bolar?
27 bap. Bu ýoly hemişe ýadymda saklaryn diýip, men pikir edýärin
1.
A. Soraga jogap beriň: «Şeýle adam bilen siz näme edersiňiz»?
B. Matta 28:1–10 okaň. Nähili pikir edýärsiňiz, näme üçin perişde daşyň üstünde otyrdy (2-nji aýat)? Näme üçin Onuň sözleri mazary goraýanlara däl-de, hut aýallara ýüzlenendi? Nädip aýallar şol bir wagtyň özünde hem gorky, hem-de şatlyk duýup bildiler (8-nji aýat)?
2.
A. Ýazar tarapyndan berlen soraga jogap bermäge synanyşyň. Eger başarsaňyz, munuň nähili bolup geçendigini beýan ediň?
B. Resullaryň işleri 26:12–18 okaň. Resul Pawlusyň gürrüňiniň haýsy böleklerini aýratyn edip belläp bolar? Onuň gürrüňi biziň öz taryhymyzy gürrüň bermäge kömek edip bilermi? Öz jogabyňyzy düşündiriň.
3.
A. Siziň pikiriňiz boýunça, adamyň öz durmuşyny Hudaýa tabşyrmaga taýyndygyna näme görkezýär?
B. Rimliler 10:9 okaň. Şu aýada laýyklykda, öz durmuşyňy Hudaýa bagyş etmeklik nämede jemlenen?
G. 2 Korintoslylar 6:1–2 okaň. Öz durmuşyňy Hudaýa bagyş etmeklik üçin haýsy wagt iň ýerlikli bolýandyr?
4.
A. Şu bölekde beýan edilen güne siz garaşýarsyňyzmy? Eger hawa bolsa, onda bu garaşmaklyk siziň häzirki durmuşyňyza täsir edermi? Siz saçak başynda bolmaklyga umyt edýärsiňizmi? Eger hawa bolsa, onda nädip? Eger ýok bolsa, onda näme üçin?
B. 1 Selanikliler 3:12–13 bilen 5:23–24 deňeşdiriň. Resul Pawlusyň sözlerine laýyklykda, Isanyň geljekde gaýdyp gelmekligi biziň häzirki duşmuşymyz bilen neneň bagly? Nädip biz dogruçyl ýaşap bilýändiris (1 Selanikliler 5:24)?
G. Özüňiziň okan bu kitabyňyz hakynda oýlanyň. Eger okan döwrüňiziň içinden has esasy zady saýlamaklyk size teklip edilen bolsa, onda siz nämäni belläp geçerdiňiz? Özüňiziň alanlaryňyz sebäpli siziň durmuşyňyz üýtgärmi? Nädip?
D. Hudaýyň Öz Ogluny siziň üçin ölmeklige iberdendigi üçin Oňa minnetdarlyk bildereriňiz ýaly, ýekelikde bolmaklyga wagt belläň. Onuň söýgüsi üçin minnetdarlyk bildiriň. Onuň sabyrlylygy üçin minnetdarlyk bildiriň. Onuň aladasy üçin Oňa minnetdarlyk bildiriň. Özüňize hiç zadyň päsgel bermedik wagtyny tapyň we ähli zady amala Aşyrýanyň merhemetli barlygynda boluň.
Şu kitabymda men Mattanyň Hoş Habarynda ýatlanylan Isa Mesihiň durmuşynyň soňky hepdesindäki wakalar bilen çäklendim.
1 Korintoslylar 1:26.
Markus 10:32 seret.
James Michener,
Matta 20:18–19.
Resullaryň işleri 2:23 seret.
Ýeremiýa 29:11.
Rimliler 8:1.
Kanun taglymaty 31:6.
Rimliler 8:38–39.
«D-Day Recalling Military Gamble That Shaped History»,
Matta 20:28.
Danyýel 7:4.
Danyýel 7:5.
Danyýel 7:6.
Danyýel 7:7.
Danyýel 7:9–10.
Goşmaça gollanma hökmünde Hanogyň Kitaby ulanylyp bilner, ol Köne Äht bilen Täze Ähtiň aralygyndaky takmynan Isanyň dogulmazyndan ozal 70-nji ýyllarda ýazylypdyr. Bu gadymy nusga adamlaryň «Ynsan Ogluny» nädip göz öňlerine getirendiklerine düşünmeklige kömek edýär. Ine, bu kitapdan alnan käbir bölekler («Şamaş» žurnalynyň 2-nji we 3-nji sanlarynda çap edilen tekstler getirilýär):
«Seniň gören bu Ynsan Ogly patyşalary we edermenleri öz düşeginden, güýçlüleri tagtyndan galdyrar, güýçlüleriň zynjyrlaryny üzer we günäkärleriň dişlerini döwer. Ol patyşalary tagtlaryndan we patyşalyklaryndan kowar, çünki olar Ony alkyşlamaýarlar we Ony şöhratlandyrmaýarlar» (8:10–11).
«…Olar aýalyň Oglunyň Öz tagtynda oturandygyny görerler. Patyşalar, güýçlüler we ýere eýelik edýänleriň bary gizlin bolan ähli zadyň Hökümdarynyny alkyşlarlar, şöhratlandyrarlar we arşa galdyrarlar… we şol gün Onuň öňünde ähli saýlananlar durarlar. Ähli güýçli patyşalar, beýik bolanlar we ýer ýüzüne hökümdarlyk edýänler Onuň öňünde ýüzin düşerler, Oňa sežde ederler we şol Ynsan Ogluna bar ymytlaryny baglarlar, Oňa dileg ederler we Ondan rehimdarlyk sorarlar… Jeza beriji perişdeler olary tutup, Onuň perzentlerini we saýlanlaryny ezendikleri üçin olaryň muzduny bererler» (10:40–43, 45).
«…Çünki Ol, äriň Ogly peýda boldy we Özüniň şöhratynyň tagtynda oturdy: her bir ýamanlyk ýok bolar we Onuň öňünden geçer; şol äriň Oglunyň gözi bolsa ruhlaryň Rebbiniň alnynda güýje eýe bolar» (11:62).
Matta 19:28 seret.
Matta 24:30; Markus 13:26; Luka 17:26–30 seret.
Matta 26:64.
Markus 10:45 we 9:31 seret.
Markus 9:32 seret.
Matta 20:28 Hudaýyň häsiýetiniň beýan edilmesinde duş gelýän gapma-garşy ýaly bolup görünýän bölekleriň ýeke biri däldir. Ol Özi hakda şeýle diýýär: «…Rehimli we merhemetli Hudaýdyryn… Etmişi, ýazygy we günäni bagyşlaýaryn. Ýöne günälini jezasyz hem goýmaýaryn. Atalarynyň etmişiniň jezasyny çagalaryna, olaryň çagalarynyň çagalaryna, olaryň üçünji we dördünji arkasyna çekdirerin» (Çykyş 34:6–7). Ol «ýagşy bolan» ýeke-täk Hudaýdyr. Şol bir wagtyň özünde Ol Halasgär hem bolýandyr (Işaýa 45:21 seret). Ol deň derejede merhemetden we hakykatdan doludyr (Ýahýa 1:14). Ol — gazabynda rehimdarlyk hakynda ýatlaýan Hudaýdyr (Habakuk 3:2 seret). Ylham alyp, Mika pygamber Hudaý hakda şeýle diýýär: «Ol baky gazaba münýän däldir, çünki rehim etmekligi halaýandyr» (Mika 7:18). Hudaýyň şol bir wagtyň özünde hem gaty, hem-de ýagşydygy hakynda resul Pawlus aýdýar (Rimliler 11:22 seret). Şeýle-de, Ol dogry höküm edip, Isa Mesihe ynanýanlary aklaýandyr (Rimliler 3:26 seret).
Biziň üçin Hudaý hakda edil jeza berýän Kazy hökmünde we şol bir wagtyň özünde söýgi bolan, özümizi Bagyşlaýan hökmünde pikir etmeklik kyndyr. Emma Mukaddes Ýazgylarda Hudaý hut şeýle beýan edilendir. Ol — «hatda bizi ýigreneninde-de, täsin, hudaýylyk söýgi bilen söýen» Hudaýdyr (John R. W. Stott,
Matta 20:29–34.
Wilford Hall Turf Fight Puts Patients at Risk»,
2-nji Ýyl Ýazgylar 30:18–19.
2-nji Ýyl Ýazgylar 30:20.
Ýeremiýa 29:13–14 seret.
Luka 4:16, kursiw meniňki —
Mezmur 39:6.
Matta 26:10. Matta özüniň Hoş Habarynyň 26-njy babynda tertip boýunça 20-nji bapdaky beýan edilen wakalaryň wagtyna degişli bolan taryhy gürrüň berýär. Beýtaniýada Merýemiň sabat gününiň agşamynda Isanyň üstüne ýag guýandygy Ýahýanyň Hoş Habaryndan mälimdir (Ýahýa 12:1 seret). Näme üçin Matta bu hakda gürrüň bermek üçin 26-njy baba çenli garaşýar? Munuň şeýle bolmaklygy, Matta üçin beýannamanyň tertipliginiň anyk bolmagyndan, onuň mowzugynyň wajyp roly oýnaýandygy bilen düşündirilýän bolsa gerek. Isanyň durmuşynyň soňky hepdesi — bu gaýgynyň we gussanyň wagtydyr. 26-njy we 27-nji baplarda dönüklik hakynda gürrüň berilýär. Ilki bilen ýehudylaryň serdarlary, onsoň Ýahuda, olaryň yzysüre resullar we Pilatus, soňabaka bolsa bütin halk hem Isadan ýüz öwürýärler. Dönüklik we inkär etmeklik baradaky taryhlaryň köplüginiň arasyndan ynam hakdaky taryhy gürrüň bermeklik islegi bilen Matta Simun we Merýem hakyndaky gürrüňi 26-njy bapda ýerleşdiren bolsa gerek.
Matta 26:13.
Matta 21:2–3.
Matta 5:41–42.
Markus 11:11.
Matta 21:12–13.
Titus 1:11.
Rimliler 16:17–18.
Mel White,
Matta bilen Markusyň Hoş Habarlaryny deňeşdirip, beýan edilýän wagtyň iki güni öz içine alýandygyny aýdyň görüp bolýandyr: birinji günüň ýarysy we ikinji günüň ýarysy. Ybadathananyň arassalanmaklygy gürrüňiň gidýän wagtyň birinji ýa-da ikinji böleginiň bir pursatynda bolup geçýär.
Iki Hoş Habarlardaky tapawut nireden döreýär? Wakalary tertip boýunça dogry beýan etmeklige synanyşýan Markusdan tapawutlylykda, Matta wakalary mowzuklaryna laýyklykda birleşdirýär. Isanyň birinji gün irden agajy nälätländigi (Markus 11:12–24 seret), soňra bolsa ybadathanany arassalandygy (Markus 11:15–19 seret) hakynda gürrüň berýär. Taryhyň ikinji bölegi şägirtleriň haýran galmalary hakynda gürrüň berýän zeýtun hakynda (Markus 11:20–24 seret), — bu bireýýäm Isanyň Öz şägirtleri bilen Iýerusalimden gaýdyp gelenindäki ikinji günüň daňy. Matta bolsa wakalary mowzuklaryna laýyklykda toparlamaklyk bilen, şol bir wagtyň özünde Markusa garşy ýazmaýar. Ol bu taryhyň baryny edil bir bütewi ýaly edip görkezmäge çalyşýar. Ol: «Ertesi şähere dolanyp gelýärkä…» diýip başlaýar (Matta 21:18). Ol bu ýerde ertesi günüň daňy hakynda gürrüň etmeýär. Şägirtleriň haýran galmalary hakynda gürrüň edip, ol: «Şägirtler muny görüp… haýran galdylar» diýip ýazýar (Matta 21:29).
Matta 21:21–22.
Ýahýa 3:15–16.
Matta 21:22.
Matta 21:33–35 seret.
Matta 22:1–14 seret.
Kanun taglymaty 4:32–34.
Hoşeýa 11:8–9 seret.
Rimliler 8:16 seret.
2 Şamuwel 7:19 seret
2 Şamuwel 7:15 seret.
Matta 21:43.
Resullaryň işleri 13:46 seret.
Matta 12:24 seret.
Kanun taglymaty 4:35 seret.
Rimliler 2:4 seret.
Ylham 3:20.
Işaýa 1:18, kursiw meniňki. —
Işaýa 55:1, kursiw meniňki. —
Matta 11:28, kursiw meniňki. —
Matta 22:4, kursiw meniňki. —
Markus 1:17, kursiw meniňki. —
Ýahýa 7:37, kursiw meniňki. —
Matta 21:28–32 seret.
Matta 22:1–14 seret.
Ylham 3:20.
Ýewreýler 9:27.
Matta 21:23.
Matta 21:26.
Matta 22:15–17.
Mezmur 12:3–4.
Süleýmanyň tymsallary 28:23.
Paul Aurandt,
Dennis Tice, «Did Adam and Eve Have Navels?» Unpublished work. Used by permission. (Tekst sözme-söz terjimeden alnan. —
Matta 22:42.
Matta 23:5.
Matta 23:6.
Matta 23:7.
Matta 23:5.
Matta 23:13-22 seret.
Matta 23:33.
Rimliler 3:28.
Мatta 18:2–3 seret. PHILLIPS.
Matta 23:8-12.
Matta 23:8.
Matta 23:9.
Matta 23:10.
Rebbiň dilegi — Matta 6:9-13 we Luka 11:2–4 -de ýazylan Isanyň Öz şägirtlerini dileg etmekligiň nusgasyny getirmeklik maksady bilen eden dilegi. —
Matta 24:1–2.
William Barclay, The Gospel of Matthew, Vol. 2,
Matta 24:2.
Matta 23:38.
Altynjy kitap, 12:3, Iosif Flawiý. Ýahuda urşy. Nemes dilinden terjime. Ý. L. Çertka. — Spb., 1900. çapdan bölekler getirilýär.
Ýahýa 16:33.
Matta 24:5.
Matta 24:6.
Matta 24:7–8.
Matta 24:9.
The Wall Street Journal, 15 January 1992, A-P1.
Matta 24:13.
Matta 24:14.
Resullaryň işleri 2:5 seret.
Matta 24:14.
Markus 13:32.
Matta 25:1–13 seret.
Matta 25:14–30 seret.
Matta 25:31–46 seret.
Matta 24:45–51 seret.
Matta 25:1–13 seret.
Matta 25:14–30 seret.
Matta 24:42.
Matta 25:31.
Matta 24:44.
Resullaryň işleri 1:11.
Ýewreýler 9:28.
1 Selanykliler 5:2.
Matta 25:32–33.
Matta 25:41.
1 Selanikliler 5:9.
Ýewreýler 9:27.
Matta 7:24–27 seret.
Matta 7:13–14 seret.
Paul Lee Tan,
Çeşme näbelli.
Matta 25:35–36.
Ýewreýler 11:6 seret.
Matta 25:40. Martin Lýuteriň şu aýada beren düşündirişi maňa gaty ýaraýar: «“Şu ýerde, aşakda, şu ýerde, aşakda, — diýip, Isa aýdýar, — siz Meni aşaklarda taparsyňyz: Gökler siziň üçin gaty ýokarydyr, ol ýere siz barmaga biderek synanyşýansyňyz”. Şeýlelikde, Isanyň bu dünýäde özümize neneň ýakyndygyny görüp, muňa düşünip bilmegimiz üçin, eger söýmekligiň bu iň ýokary buýrugy altyn harplar bilen ähli mätäç bolanlaryň maňlaýlarynda ýazylan bolsady, gaty oňat bolardy». (S. D. Bruner,
San Antonio Express-News, 3 April 1991, 2.
Matta 26:18.
Ýahýa 13:5.
Syr — bu Hudaýyň Öz halkyna beren sylagydyr.
Gurbanlyk — bu adamlaryň Hudaýa berýän sylagydyr.
Taňry agşamynda gurbanlyk getirmeklik üçin ýer bardy. Biz dileglerimizi, tobalarymyzy we minnetdarlyklarymyzy edil Hudaýa berýän gurbanlygymyz hökmünde ýerine ýetirýändiris. Emma bularyň bary halas bolmany almagymyz üçin onuň deregine getirýän gurbanlygymyz däl-de, bireýýäm kabul eden halas bolmamyz üçin minnetdarlyk zerarly getirýän gurbanlygymyzdyr. Biz Hudaýa: «Seret, men näme etdim!» diýmeýäris. Tersine, biz hormat bilen Hudaýa seredip, Onuň eden işiniň alnynda dyza çökýäris.
Taňry agşamyna nähili seretmelidigimiz hakynda hem Lýuterde, hem-de Kalwinde berk düşünje bardy.
«Özümiziň oňat sylag hökmünde kabul etmeli bolan syry we Hudaýyň ähtini olar (dini serdarlar) adam tarapyndan amala aşyrylýan oňat işlere öwürdiler» (Martin Luther,
«Ol (Isa) Öz şägirtlerine: «alyň» diýýär we şeýlelik bilen, Onuň Özi ýeke-täk Paýlaýjy bolýandyr. Haçanda ruhanylar Taňry agşamy döwründe özleriniň Isany getirýändiklerini aýdanlarynda, olar asla başga esasda durýandyrlar. Nädip bar zat başaşaklygyna öwrülen: ölümli adam Isanyň Tenini kabul etmekligiň deregine, ony beýlekilere hödürleýäniň roluny özüne degişli etmelidir» (John Calvin,
Rimliler 8:34 seret.
Luka 12:37.
Ýahýa 17:20–21 seret, awtor öz sözleri bilen aýdýar.
Matta 26:46.
Matta 26:56.
Matta 26:59.
Matta 26:50.
Matta 26:48–49 seret.
Matta 26:49 seret.
Ýahýa 16:33.
Matta 26:64.
Ýahýa 18:36.
Ýewreýler 13:5.
Matta 27:22.
Ýahýa 18:34.
Ýahýa 19:11.
Ýahýa 11:43 seret.
Matta 8:32 seret.
Matta 14:27.
Ýahýa 1:29 seret. Ýazaryň öz sözleri bilen beýan etmesi.
Raymond Davis,